içindekiler - TC Anayasa Mahkemesi
advertisement
İÇİNDEKİLER Sayfa No: BEŞİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ.................................................................. iii BİRİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ.................................................................... v İÇİNDEKİLER.........................................................................................vii KISALTMALAR CETVELİ........................................................... xxxiii GİRİŞ.......................................................................................................... 1 I. HUKUK TARİHİNİN KONUSU..........................................................1 II. HUKUK TARİHİNİN AMACI........................................................... 1 III. HUKUK TARİHİNİN BÖLÜMLERİ............................................... 2 IV. HUKUK TARİHİNİN ÖNEMİ.......................................................... 3 V. HUKUK TARİHİNİN KAYNAKLARI.............................................. 5 BİRİNCİ BÖLÜM ESKİ TÜRK HUKUKU I. GENEL OLARAK.................................................................................. 9 II. TÜRK ADI............................................................................................. 9 III. “TÜRKİYE” İFADESİ..................................................................... 11 IV. DEVLETİN YAPISI VE İŞLEYİŞİ................................................. 11 A. HAKAN..........................................................................................13 B. KURULTAY.................................................................................. 14 C. TÖRE.............................................................................................. 15 D. ÖNEMLİ DEVLET GÖREVLİLERİ.............................................16 E. SOSYAL SINIFLAR...................................................................... 17 F. CEZA HUKUKU............................................................................ 18 G. ADLÎ YAPI VE YARGILAMA USULÜ...................................... 22 Türk Hukuk Tarihi Dersleri H. AİLE HUKUKU........................................................................... 23 1. Evlenme......................................................................................23 2. Boşanma..................................................................................... 26 3. Evlat Edinme.............................................................................. 26 İ. MİRAS HUKUKU........................................................................... 27 J. BORÇLAR HUKUKU...................................................................28 V. TÜRKLERİN MÜSLÜMAN OLMALARI........................................30 VI. İLK MÜSLÜMAN TÜRK DEVLETLERİ...................................... 32 VII. TÜRKLERİN İSLÂMİYETE OLAN HİZMETLERİ...................37 İKİNCİ BÖLÜM İSLÂM HUKUKU I. GENEL OLARAK.................................................................................41 II. İSLÂM HUKUKUNUN KAYNAKLARI.......................................... 42 A. ASLİ KAYNAKLAR......................................................................42 1. Kur’an......................................................................................... 42 2. Sünnet......................................................................................... 45 a) Sünnetin Kur’an’a Göre Yeri................................................ 45 b) Sünnetin Rivayet Bakımından Tasnifi.................................. 46 c) Hz. Peygamber’in Sıfatları.................................................... 47 d) Bağlayıcılık Yönünden Sünnet..............................................48 3. İcma............................................................................................ 49 a) İçtihat.....................................................................................49 1) Tanım.................................................................................49 2) Kur’an’da İçtihat............................................................... 51 3) Hz. Peygamber’in İçtihatları.............................................51 4) Sahabe İçtihatları...............................................................53 b) İcma....................................................................................... 54 4. Kıyas........................................................................................... 56 B. TALİ KAYNAKLAR...................................................................... 59 1. İstihsan........................................................................................ 59 2. İstıslah.........................................................................................61 İçindekiler 3. İstıshab...................................................................................... 62 4. Örf............................................................................................. 63 5. Sedd-i Zcria............................................................................... 66 6. Önceki Hukuk Sistemleri.......................................................... 67 7. Sahabe Fetvası........................................................................... 69 III. İSLÂM HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ...................................... 71 A. DİNÎ KAYNAKLI OLMASI........................................................ 71 B. MÜSTAKİL BİR HUKUK SİSTEMİ OLMASI........................... 72 C. EVRENSEL VE DEVAMLI OLMASI......................................... 72 D. HUKUKÇULAR HUKUKU OLMASI.........................................73 E. MESELECİ BİR METOTLA DOĞMUŞ VE GELİŞMİŞ OLMASI......................................................................73 IV. İSLÂM HUKUKUNUN OLUŞUMU VE TARİHİ DEVİRLERİ........................................................................74 A. HZ. PEYGAMBER DÖNEMİ (610-632)......................................74 B. SAHABE DÖNEMİ....................................................................... 76 C. TABİİN DÖNEMİ..........................................................................77 D. MEZHEPLER (HUKUK EKOLLERİ)......................................... 78 1. Hanefi Mezhebi......................................................................... 78 2. Mâliki Mezhebi..........................................................................80 3. Şafii Mezhebi.............................................................................80 4. Hanbeli Mezhebi....................................................................... 81 E. İSTİKRAR DÖNEMİ.................................................................... 81 F. KANUNLAŞTIRMA VE YENİ İÇTİHAT DÖNEMİ...................82 V. OSMANLIDA ÖRFÎ HUKUK........................................................... 83 A. GENEL OLARAK......................................................................... 83 B. ÖRFÎ HUKUKLA İLGİLİ SORUNLAR....................................... 85 1. Örfî Hukukun Şer’i Hukuka Aykırılığı Sorunu......................... 85 2. Örfî Hukukun Laik Hukuk Sistemine Geçişte Bir Adım Oluşturduğu İddiası.................................................................... 86 3. Resmî Mezhep Uygulaması....................................................... 89 Türk Hukuk Tarihi Dersleri ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ANAYASA VE İDARE HUKUKU I. İSLÂM HUKUKUNDA DEVLETİN YAPISI VE İŞLEYİŞİ............... 91 A. DEVLETİN YAPISI.......................................................................91 B. DEVLETİN UNSURLARI............................................................. 93 1. Hâkimiyet................................................................................... 93 2. Ülke.............................................................................................94 3. Halk............................................................................................ 96 C. DEVLETİN TEMEL ÖZELLİKLERİ............................................. 96 1. Dinî Esaslara Dayanması............................................................96 2. Sınırlı İktidar...............................................................................97 3. Şura (danışma) İlkesi.................................................................. 97 D. İSLÂM DEVLET TEŞKİLATI...................................................... 98 1. Halife (devlet başkanı)................................................................98 2. Halifenin Belirlenmesi................................................................ 99 a) Seçim (biat) Usulü............................................................... 100 b) Ahd-İstihlaf (aday gösterme).............................................. 101 e) Şûra Usulü......................................................................... 102 d) İstila Usulü (darbe, idareyi zorla ele geçirme).................... 102 3. Halifede Bulunması Gerekli Nitelikler.....................................103 a) Müslüman Olmak................................................................ 103 b) Hür Olmak........................................................................... 103 c) Akıllı ve Baliğ Olmak..........................................................104 d) Duyu Organlarının Sağlam Olması..................................... 104 e) Erkek Olmak........................................................................ 104 f) Miiçtehit Olması...................................................................105 g) İslâm Toplumunun En Faziletlisi (adil, dürüst, ahlaklı) Olması..................................................................................105 h) Kureyş Kabilesi’nden Olması..............................................105 4. Görevleri....................................................................................106 5. Görevinin Sona Ermesi............................................................. 108 İçindekiler a) Ölüm ve Feragat........................ 108 b) Azil ve Azil Sebepleri............... 109 1) Akıl Hastalığı........................ 109 2) Bedeni Sakatlıklar................. 109 3) İıtidat..................................... 110 4) Esir düşme............................. 110 5) Adaletten ayrılıp fişka sapma 110 6. Yardımcıları.................................. 11 1 a) Vezirler...................................... 111 b) Emirler....................................... 11 1 c) Memurlar.................................... 111 d) Divanlar..................................... 112 II. OSMANLI DEVLET TEŞKİLATI........ 112 A. KÖKENLERİ....................................... 112 1. Abbasiler......................................... 112 2. Büyük Selçuklular........................... 114 3. Anadolu Selçukluları....................... 115 B. OSMANLI MERKEZ TEŞKİLATI.... 116 1. Padişah............................................. 116 a) Belirlenmesi............................... 1 16 b) Padişahın Yetkileri..................... 121 2. Divan-ı Hümayun............................ 122 a) Üyeleri........................................ 123 1) Veziriazam............................. 123 2) Kazasker (kadı asker)............. 124 3) Kubbealtı Vezirleri................ 125 4) Defterdar................................ 125 5) Nişancı................................... 126 6) Kaptanpaşa............................. 126 7) Yeniçeriağası......................... 127 b) Fonksiyonları............................. 127 Türk Hukuk Tarihi Dersleri e) Denetlenmesi..................................................................... 129 d) Bürokratik Örgütü............................................................... 129 C. OSMANLI TAŞRA TEŞKİLATI.................................................. 131 1. Eyaletler.....................................................................................131 2. Sancaklar...................................................................................132 3. Kazalar......................................................................................133 4. Nahiyeler.................................................................................. 133 5. Tanzimat Dönemi Taşra Teşkilatı............................................ 133 D. OSMANLI YARGI TEŞKİLATI..................................................134 1. Klasik Dönem........................................................................... 134 a) Şeyhülislam......................................................................... 135 b) Kazasker..............................................................................137 e) Kadılık ve Şer’iye Mahkemeleri......................................... 138 e) Diğer Görevliler (kadı yardımcıları)................................... 143 e) Genel Mahkemeler.............................................................. 147 f) Özel Mahkemeler................................................................. 150 2. Tanzimat Dönemi..................................................................... 151 a) Şer’iye Mahkemesi............................................................. 151 b) Nizamiye Mahkemeleri....................................................... 152 e) Ticaret Mahkemeleri............................................................153 d) Meclis-i Tedkikat-ı Şer’iye..................................................154 e) Meclis-i Ahkâm-ı Adliye.....................................................154 t) Şura-yı Devlet...................................................................... 155 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM OSMANLI HALKI I. VATANDAŞ........................................................................................157 A. ASKERÎ SINIF (YÖNETİCİLER) - REAYA (YÖNETİLENLER)....................................................................... 157 B. MÜSLÜMANLAR VE GAYRİMÜSLİMLER.............................158 1. Müslümanlar............................................................................. 158 2. Zimmiler....................................................................................159 İçindekiler a) Can ve Mal Güvenliği........................................................ 160 b) Din ve Vicdan Özgürlüğü..................................................161 c) Hukukî Durumları.............................................................. 164 3. Müste’menler.........................................................................169 II. OSMANLI MİLLET SİSTEMİ.....................................................170 A. KLASİK DÖNEM....................................................................... 170 1. Rum Patrikliği.........................................................................171 2. Galata Zimmileri......................................................................172 3. Ermeni Patrikliği..................................................................... 172 4. Yahudi Hahambaşılığı............................................................. 172 B. TANZİMAT DÖNEMİ................................................................ 173 1. Rum Cemaati........................................................................... 174 2. Gregoryen Ermeni Patrikliği....................................................174 3. Musevi Cemaati.......................................................................174 4. Latin Cemaati.......................................................................... 175 5. Katolik Ermeni Cemaati.......................................................... 175 6. Protestan Cemaati.................................................................... 175 BEŞİNCİ BÖLÜM CEZA HUKUKU I. GENEL HÜKÜMLER......................................................................177 A. SUÇ KAVRAMI VE SUÇLARIN TASNİFİ.............................. 177 1. Suç Kavramı............................................................................ 177 2. Suçların Tasnifi........................................................................178 3. Kısas ve Had Suçları Arasındaki Farklar.................................180 4. Flad Suçları ile Tazir Suçları Arasındaki Farklar.................... 182 B. İLKELER......................................................................................184 1. Cezalandırma Yetkisi............................................................... 184 2. Suç ve Cezada Kanunilik......................................................... 185 3. Suç-Ceza Denkliği................................................................... 185 4. Cezaların Şahsiliği....................................................................186 5. Cezaların Eşitliği ve Bireyselleştirme...................................... 187 Türk Hukuk Tarihi Dersleri C . CEZA NORMLARININ UYGULAMA ALANI.......................... 188 1. Zaman Bakımından Uygulama................................................. 188 2. Kişi Bakımından Uygulama..................................................... 188 3. Yer Bakımından Uygulama...................................................... 190 D. SUÇUN UNSURLARI.................................................................. 191 1. Kanunî Unsur........................................................................... 191 2. Maddî Unsurlar........................................................................ 191 a) Hareket:...........................................................................191 b) Netiee: S..........................................................................193 c) Nedensellik bağı:.............................................................193 3. Manevî Unsur........................................................................... 195 a) Kast:.................................................................................196 b) Taksir:............................................................................. 198 c) Kast/taksir kombinasyonu............................................... 199 d) Amaç ve saik:..................................................................200 4. Hukuka Aykırılık...................................................................... 202 Hukuka Uygunluk Sebepleri.........................................................202 a) Meşru Savunma................................................................... 202 b) Görevin İfası........................................................................204 c) Hakkın Kullanılması............................................................207 1) Şikâyet Hakkı.................................................................. 207 2) Tedip Hakkının Kullanılması.......................................... 207 3) Spor Faaliyetleri.............................................................. 209 4) Tıbbî Müdahaleler........................................................... 210 5) Eleştiri Hakkı.................................................................. 211 6) Direnme Hakkı................................................................ 212 d) İlgilinin Rızası.................................................................213 e) Zilyetliğin Korunması......................................................215 E. KUSURLULUĞU KALDIRAN VEYA AZALTAN SEBEPLER................................................................................... 215 1. Iztırar ve İkrah (zorunluluk hali, cebir ve tehdit)....................215 İçindekiler a) Zorunluluk Hali................................................................... 215 b) Cebir ve Tehdit (ikrah)........................................................217 2. Kaza.........................................................................................219 3. Hata......................................................................................... 220 4. Bedeni Özür.............................................................................220 5. Haksız Tahrik.......................................................................... 220 F. CEZA SORUMLULUĞUNUN SINIRLANMASI......................221 1. Yaş Küçüklüğü....................................................................... 221 2. Akıl Hastalığı...........................................................................222 3. Sarhoşluk................................................................................. 223 4. Uyku/Bayılma..........................................................................224 G. SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ ŞEKİLLERİ................................... 224 1. Teşebbüs.................................................................................. 224 2. İştirak.......................................................................................228 a) Kavram............................................................................... 228 b) Şartları................................................................................ 230 3. İçtima.......................................................................................232 H. SUÇA ETKİLİ HALLER (NİTELİKLİ UNSURLAR).............. 233 1. Tekerrür ve İtiyad.................................................................... 233 2. Failin Sıfatı.............................................................................. 238 a) Örnek Kişilik Ağnlatıcı Sebep Olabilir.............................. 238 b) Yaşlılık............................................................................... 238 c) Hastalık veya Sakatlık Hafifletici Sebep Olabilir...............239 d) Köle, Kadın veya Gayrimüslimin Cezası........................... 239 3. Mağdurun Sıfatı....................................................................... 240 4. Aleniyet....................................................................................242 5. Suçun İşlendiği Zaman ve Mekan........................................... 243 6. Suçun Yaygın Olarak İşlenmesi ve KötüÇevre....................... 244 I. UNSURLAR DIŞINDA KALAN HUSUSLAR........................... 244 1. Önşartlar...................................................................................244 2. Objektif Cezalandırılabilme Şartları........................................ 245 3. Soruşturma/Kovuşturma Şartları (Şikâyet/Şahsî Dava)...........245 Türk Hukuk Tarihi Dersleri 4. Şahsî Cezasızlık Sebebi........................................................... 247 J. CEZA İLİŞKİSİNİ SONA ERDİREN SEBEPLER........................248 1. Ölüm......................................................................................... 248 2. Akıl Hastalığı............................................................................249 3. Kısas Edilecek Organın Yok Olması........................................249 4. Kısas İsteme Hakkına Mirasçı Olmak...................................... 250 5. Zamanaşımı...............................................................................250 6. Şikâyetten Feragat/Vazgeçme (Af).......................................... 252 7. Uzlaşma.................................................................................... 254 8. Kazifte İsnadın İspatlanması.....................................................256 9. Af.............................................................................................. 256 II. YAPTIRIMLAR................................................................................ 258 A. CEZALAR.................................................................................... 258 1. Cezalandırmanın Amacı........................................................... 258 a) Kefaret (ödeticilik).............................................................. 259 b) Genel Önleme......................................................................259 c) Özel Önleme (uslandırma)...................................................260 d) Mağduriyetin Giderilmesi................................................... 260 e) Toplumun Korunması..........................................................260 2. Ölüm Cezası............................................................................. 261 a) Kısas....................................................................................261 b) Salb......................................................................................262 c) Recm.................................................................................... 262 d) Taziren (siyaseten) Kati.......................................................263 3. Organ Kesme Cezası.................................................................264 4. El Kesme Cezası.......................................................................265 5. Dayak Cezası............................................................................ 266 6. Hapis Cezası............................................................................. 267 7. Sürgün....................................................................................... 270 8. Para Cezaları.............................................................................271 B. GÜVENLİK TEDBİRLERİ...........................................................274 1. Hürriyeti Kısıtlayıcı Güvenlik Tedbirleri................................274 İçindekiler 2. Terk......................................................................................... 275 3. Tevbih......................................................................................276 4. Tanıklık Ehliyetinin Kaybı...................................................... 276 5. Malî Mahrumiyetler................................................................ 277 6. Velayetten/ Memuriyetten Azil, İlmiye Sıfatının Kaldırılması............................................................................. 277 7. Müsadere................................................................................. 279 8. Kefaret..................................................................................... 280 9. Kolluk Gözetimi...................................................................... 280 10. Ticaretten Men / Meslekten Çıkarma....................................281 11. Teşhir / İlan........................................................................... 281 C. SUÇTAN DOĞAN MAĞDURİYETİN GİDERİLMESİ..........282 1. Uzlaşma Bedeli........................................................................282 2. Diyet........................................................................................ 283 b) Kast/taksir kombinasyonuyla öldürmede:..................... 283 c) Taksirle yaralamada:...................................................... 283 d) Çocuk düşürme tazminatı (gurre):..................................284 3. Tazminat.................................................................................. 284 4. İade.......................................................................................... 287 5. Mağdurdan Özür Diletme........................................................287 III, CEZA HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER......................................288 A. YAPTIRIMI BELİRLENMİŞ SUÇLAR.....................................288 1. Kasten Öldürme ve Cezası...................................................... 288 2. Kasten Yaralama..................................................................... 288 3. Hırabe (nitelikli yağma) Suçu ve Cezası................................. 289 4. Hırsızlık Suçu ve Cezası..........................................................290 5. Zina Suçu ve Cezası.................................................................290 6. Kazif (nitelikli hakaret)........................................................... 291 B. YAPTIRIMI BELİRLENMEDEN YASAKLANAN FİİLLER...................................................................................... 291 1. Kişilere Karşı Suçlar................................................................292 a) Kast/taksir Kombinasyonuyla Öldürme (netice sebebiyle ağırlaşmış yaralama)............................... 292 Türk Hukuk Tarihi Dersleri b) Taksirle öldürme..................................................................292 c) Taksirle Yaralama................................................................293 d) Çocuk Düşürme...................................................................293 e) Hakaret................................................................................ 293 2. Malvarlığına Karşı Suçlar.........................................................294 a) Dolandırıcılık.......................................................................294 b) Güveni Kötüye Kullanma....................................................294 c) Mala Zarar Verme............................................................... 295 d) Gasp (basit yağma)..............................................................295 e) Suç Eşyasının Satın Alınması veya Kabul Edilmesi........... 295 1) Kaybolmuş Malı Usulsüz Sahiplenme................................ 295 3. Devlete Karşı Suçlar................................................................. 296 a) Ridde....................................................................................296 b) Bağy.................................................................................... 297 c) Komplo................................................................................ 297 d) Casusluk.............................................................................. 297 4. Kamu Güvenine Karşı Suçlar................................................... 298 a) Kalpazanlık..........................................................................298 b) Mühürde, Resmî Damgada ve Belgede Sahtecilik..............298 5. Kamu İdaresine Karşı Suçlar.................................................... 299 a) Zimmet (ğulûl).....................................................................299 b) Rüşvet.................................................................................. 299 c) Görevi İhmal Suçları............................................................300 6. Adliyeye Karşı Suçlar.............................................................. 301 a) Yalan Tanıklık.....................................................................301 b) Tanıklıktan Kaçınma........................................................... 302 c) İftira..................................................................................... 302 7. Kamu Sağlığına Karşı Suçlar....................................................303 a) Alkollü İçki Kullanma......................................................... 303 b) Uyuşturucu Madde Kullanma..............................................303 c) Çevreyi Kirletme.................................................................. 304 d) Kumar ve Şans Oyunları...................................................... 304 İçindekiler 8. Ekonomik Hayata Karşı Suçlar................................................ 304 a) Tefecilik..............................................................................304 b) Karaborsacılık.................................................................... 305 c) Narhtan Fazlaya Mal Satmak............................................. 305 d) Yasak Eşya Ticareti........................................................... 305 e) Ölçü ve Tartıda Hile........................................................... 306 9. Kişisel Özgürlüklere Karşı Suçlar............................................ 306 a) Konut Dokunulmazlığını ve Özel Hayatın Gizliliğini İhlal................................................................... 306 b) Hürriyeti Tahdit..................................................................307 c) Tehdit..................................................................................307 10. Din Özgürlüğüne Karşı Suçlar............................................... 308 a) İbadetin Engellenmesi...................................................... 308 b) Mabetlerin Tahribi........................................................... 308 11. Kamu Barışına Karşı Suç (halkı kin ve düşmanlığa tahrik)............................................. 308 12. Genel Tehlike Yaratan Suçlar.................................................309 a) Yangın Çıkarma................................................................309 b) Suya ve Yiyeceklere Zehir Katma................................... 309 13. Hayvanlara Kötü Davranma................................................... 309 ALTINCI BÖLÜM KİŞİLER HUKUKU I. GİRİŞ................................................................................................... 311 II. GERÇEK KİŞİLER.......................................................................... 312 A. KİŞİLİĞİN BAŞLANGICI.......................................................... 312 B. KİŞİLİĞİN SONA ERMESİ........................................................ 313 1. Gerçek (tabii) Ölüm................................................................. 313 2. Hükmî Ölüm............................................................................ 313 3. Takdiri Ölüm............................................................................315 C. EHLİYET......................................................................................316 Türk Hukuk Tarihi Dersleri 1. Vi'ıcub (hak) Ehliyeti................................................................. 316 2. Eda (fiil) Ehliyeti....................................................................... 317 D. EHLİYET AÇISINDAN İNSAN HAYATININ EVRELERİ....... 318 1. Cenin.......................................................................................... 318 2. Çocukluk (0-7 yaş).....................................................................319 3. Temyiz Çağı (7-15 yaş)..............................................................319 4. Buluğ..........................................................................................320 3. Rüşd......................................................................................... 321 E. EHLİYETİ DARALTAN SEBEPLER (EHLİYET ARIZALAR 1)............................................................. 322 1. Semavî Arızalar......................................................................... 323 a) Akıl Hastalığı (ciinun).......................................................... 323 b) Bunama (ateh)...................................................................... 324 c) Uyku ve Bayılma..................................................................325 d) Kölelik.................................................................................. 325 e) Ölüm Hastalığı......................................................................326 2. Müktesep Arızalar..................................................................... 327 a) Sefihlik (savurganlık)...........................................................327 b) Sarhoşluk..............................................................................328 c) Borçluluk ve İflas.................................................................329 F. HUKUKÎ TEMSİL (VELAYET VE VESAYET)......................... 330 III. TÜZEL KİŞİLER............................................................................332 A. DEVLET........................................................................................ 333 B. BEYTÜLMAL...............................................................................333 C. VAKIFLAR....................................................................................334 1. Tarifi ve Mahiyeti......................................................................334 2. Unsurları.................................................................................... 336 a) Vakfeden (vâkıf).................................................................. 336 b) İrade Beyanı......................................................................... 336 c) Vakfedilen Mal (mevkûf).....................................................339 d) Vakıftan Yararlananlar (mevkûfun aleyh)........................... 340 3. İdaresi........................................................................................ 341 İçindekiler 4 . Denetimi.................................................................................. 342 5. Vakıf Malların Değiştirilmesi (istibdal).................................. 342 6. Vakıf Malların Kiraya Verilmesi............................................ 343 7. Vakıf Paraların İşletilmesi.......................................................344 8. Vakıf Çeşitleri..........................................................................347 a) Sahih-Gayrisahih Vakıflar..................................................347 b) Hayrî-Zürrî faile) Vakıflar................................................. 348 c) Mazbut-Mülhak-Müstesna Vakıflar................................... 348 d) îcare-i Vahideli-İcareteynli-Mukataalı Vakıflar.................349 D. GEDİK VE GİRDAP..................................................................352 YEDİNCİ BÖLÜM AİLE HUKUKU BİRİNCİ KISIM EVLENME I. GİRİŞ................................................................................................... 355 II. NİŞANLANMA (İli l BE)..................................................................357 III. NİKÂH..............................................................................................360 IV. NİKAHIN RÜKÜNLERİ (UNSURLARI).....................................363 A. AKDİN TARAFLARI..................................................................363 B. İRADE BEYANI..........................................................................363 V. NİKÂHIN ŞARTLARI..................................................................... 364 A. İN’İKAD (KURUCU) ŞARTLARI............................................. 364 1. Ehliyet......................................................................................365 2. Meclis Birliği........................................................................... 368 3. Devamlılık............................................................................... 368 4. Evlenme Engelinin Olmaması................................................. 370 a) Sürekli Engeller.................................................................. 370 b) Geçici Engeller................................................................... 372 5. İrade Beyanının Şartsız (miineccez) Olması............................374 B. EVLENMENİN GEÇERLİLİK (SIHHAT) ŞATLARI............... 375 Türk Hukuk Tarihi Dersleri C. EVLENMENİN YÜRÜRLÜK (NEFAZ) ŞATLARI................... 377 D. EVLENMENİN BAĞLAYICILIK (LÜZUM) ŞARTLARI......... 377 VI. NİKAH ÇEŞİTLERİ........................................................................ 378 A. GEÇERLİLİK BAKIMINDAN.................................................... 378 1. Sahih Nikâh.............................................................................. 378 2. Batıl Nikâh................................................................................379 3. Fasit! Nikâh...............................................................................380 4. Mevkuf (ncfaz şartlan eksik, askıda hükümsüz) Nikâh.............380 B. BAĞLAYICILIK BAKIMINDAN............................................... 380 1. Lâzım (bağlayıcı) Nikâh........................................................... 380 2. Gayrilâzım (bağlayıcı olmayan) Nikâh.....................................380 VII. NİKAHIN HUKUKÎ SONUÇLARI..............................................381 A. GENEL OLARAK........................................................................381 B. KOCANIN HAKLARI..................................................................382 1. İkametgahı Belirleme............................................................... 382 2. Ziyaretçi Kabulünü ve Evden Çıkışı Sınırlama........................ 382 3. Sınırlı Tedip Hakkı................................................................... 383 C. KARŞILIKLI HAKLAR...............................................................385 D. KARININ HAKLARI...................................................................386 1. Ayrı Ev İsteme Hakkı............................................................... 386 2. Mehir.........................................................................................387 3. Nafaka.......................................................................................389 VIII. DEVLETİN AİLE HUKUKUNA MÜDAHALESİ.................... 394 IX. İMAM NİKAHI İLE İLGİLİ CEZA HUKUKU DÜZENLEMELERİ..........................................................................396 İKİNCİ KISIM BOŞANMA I. EVLİLİĞİN SONA ERME SEBEPLERİ.......................................... 399 A. TALAK........................................................................................400 1. Talak İçin Kullanılan Sözler......................................................402 2. Talak Ehliyeti............................................................................ 403 İçindekiler a) Küçüklerin Boşaması......................................................... 403 b) Akıl Hastasının Boşaması.................................................. 404 c) Uykuda Boşama................................................................. 404 d) Şaka ile Boşama (hazilin talakı).........................................404 e) Medhuşun Talakı................................................................405 i) Ölüm Hastasının Boşaması...............................................406 g) İradi Sarhoşluk................................................................. 406 lı) Gayriiradi Sarhoşluk.......................................................... 407 ı) Muvazaalı Talak..................................................................407 i) Rol icabı Nikâh ve Talak.................................................... 407 j) Hata ile Boşama.................................................................. 407 k) Mükrehin Talakı................................................................. 407 l) Dilsizin Talakı.....................................................................408 3. Talakın Konusu........................................................................408 4. Talak Çeşitleri..........................................................................408 a) Sayısına Göre..................................................................... 409 b) Tek Taraflı Beyanla Dönme İmkanı Olup Olmamasına Göre.............................................................. 409 1) Ric’î Talak (dönüşlü boşama, ayrılık)............................409 2) Bain Talak (dönüşsüz boşama)...................................... 410 c) Şarta veya Vadeye Bağlı Olup Olmamasına Göre.............411 1) Vadeye Bağlı (muzaf) Talak..........................................411 2) Şarta Bağlı (muallak) Talak...........................................411 d) Usule Uygun Olup Olmamasına Göre............................... 413 1) Sünni Talak (Sünnetle belirlenen sürece uygun boşama)...............................................................413 2) Bid’î Talak (sürece aykırı boşama)................................ 413 B. MUHALEA.................................................................................. 414 C. FESİH........................................................................................... 416 1. Nikâh Öncesi Mevcut Olup Evliliği Etkileyen Fesih Sebepleri.........................................................................416 2. Nikâhtan Sonra Ortaya Çıkan Fesih Sebepleri.........................417 Türk Hukuk Tarihi Dersleri D. TEFRİK..........................................................................................4 1 J 1. Kavram....................................................................................... 4' ^ 2. Tefrik (adli boşanma) Sebepleri................................................. 4'c4 a) Klasik Dönem...................................................................... 4 i 9 b) 1917 HAK’a Göre.............................................................. 421 1) Fizyolojik Kusur............................................................. 421 2) Nafaka Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemesi..............421 3) Kocanın Gaipliği.............................................................421 4) Kötü Muamele ve Geçimsizlik........................................422 E. DOLAYISIYLA BOŞANMA SONUCU DOĞURAN USULLER......................................................................................423 1. îlâ.............................................................................................. 423 2. Lian........................................................................................... 424 3. Zıhar.......................................................................................... 425 F. OSMANLIDA BOŞANMA TÜRLERİ......................................... 426 II. EVLİLİĞİN SONA ERMESİNİN SONUÇLARI............................426 A. İDDET........................................................................................... 426 B. SOYBAĞI (NESEB)..................................................................... 427 C. İKRAR (BABASI OLMAYAN ÇOCUĞU TANIMA)................ 429 D. HIDANE........................................................................................430 E. DEVLETİN BOŞANMAYA MÜDAFİALESİ..................... 432 SEKİKİZİNCİ BÖLÜM MİRAS HUKUKU I. KAVRAMLAR..................................................................................... 433 II. ŞER’İ MİRAS HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ.............................435 III. MİRASÇILIK SEBEPLERİ............................................................ 437 A. KAN HISIMLIĞI (AKRABALIK)............................................... 437 B. EVLİLİK BAĞI............................................................................. 437 C. VELA............................................................................................. 438 IV. MİRASIN ŞARTLARI......................................................................438 İçindekiler A. MİRASBIRAKANIN ÖLÜMÜ...................................................438 B. MİRASÇININ HAYATTA OLMASI......................................... 439 C. MİRAS ENGELİNİN BULUNMAMASI................................... 440 !. Kölelik..................................................................................... 440 2. Murisini Öldürme.................................................................... 440 3. Din Farkı................................................................................. 441 4. Ülke Farklılığı......................................................................... 442 5. Ölüm Anının Bilinmemesi...................................................... 443 6. Hacb (mirastan mahrumiyet)...................................................443 7. Sulh ve Teharuç (karşılıklı rıza ile terekeden çıkma)..............445 V. TEREKE ÜZERİNDEKİ HAKLAR..................................................445 A. CENAZE MASRAFLARI........................................................... 445 B. ÖLENİN BORÇLARI.................................................................. 446 C. VASİYET.....................................................................................446 D. MİRAS PAYLARI.......................................................................448 VE TEREKENİN TAKSİMİ..................................................................... 448 A. MİRASÇILAR........................................................................... 448 I. Ashab-ı Feraiz (ferdi usul).......................................................448 a) Koca................................................................................... 448 b) Karı.....................................................................................449 c) Baba....................................................................................449 d) Dede (babanın babası)........................................................450 e) Kız...................................................................................... 450 t) Oğlun Kızı...........................................................................452 g) Ana-baba bir (öz) kızkardeş.................................................... 452 h) Bababir kızkardeş............................................................... 453 i) Anabir Kardeşler................................................................. 454 j) Ana...................................................................................... 454 k) Büyükana (nine)................................................................. 454 2. Asabe (sınıf usulü)................................................................... 455 a) Kendi Başına Asabe Olanlar (asabe bi-nefsih)................... 456 Türk Hukuk Tarihi Dersleri b) Başkası Sebebiyle Asabe Olanlar (asabe bi-gayrih).............456 c) Başkası ile Asabe Olanlar (asabe maa gayrih).................... 457 3. ZeviT-erham (zümre usulü)...................................................... 457 4. Reddiye..................................................................................... 459 5. Avliyye......................................................................................460 VII. ÖRFİ MİRAS HUKUKU (ADİ İNTİKAL)....................................461 A. ÖRFİ MİRAS HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ.......................... 461 B. MİRİ ARAZİDE İNTİKAL...........................................................463 C. İCARETEYNLİ VAKIFTA İNTİKAL......................................... 466 D. MUKATAALI VAKIFTA İNTİKAL........................................... 467 DOKUZUNCU BÖLÜM EŞYA HUKUKU I. KAVRAM............................................................................................. 469 II. MAL.....................................................................................................470 III. MAL ÇEŞİTLERİ............................................................................ 471 A. MÜTEKAVVİM MAL-GAYR-I MÜTEKAVVİM MAL.............471 B. MİSLİ MAL-GAYR1 MİSLİ (KIYEMÎ) MAL............................471 C. TAŞINIR VE TAŞINMAZ MAL..................................................472 D. KULLANILAN-TÜKETİLEN MAL........................................... 473 IV. MÜLKİYET HAKKI........................................................................473 A. MÜLKİYETİN ÇEŞİTLERİ....................................................... 474 1. Konusu Bakımından Çeşitleri: Ayn-menfaatdeyn mülkiyeti...........................................................................474 2. Verdiği Yetki İtibariyle Mülkiyet Hakkı.................................. 475 3. Sahiplerine Göre Mülkiyet Çeşitleri......................................... 475 4. Maliklerin Sayısı Açısından Mülkiyet Hakkı........................... 477 V. MÜLKİYETİN KAZANILMASI...................................................... 477 1. Aslen Kazanma Yollan............................................................. 478 a) İhraz (sahiplenme MK 767)................................................. 478 b) Lukata (bulunmuş eşya MK 769-770)................................. 478 c) Define (MK 772)..................................................................478 içindekiler d) Maden Mülkiyeti................................................................478 e) Hukukî Tağyir (İşleme MK 775)....................................... 480 f) Karıştırma ve Birleşme (halt ve ihtilat MK 776).................480 2. Devren Kazanma..................................................................... 480 a) Akitler.................................................................................480 b) Halefıyet............................................................................ 481 c) Zamanaşımı........................................................................ 482 VI. MÜLKİYET HAKKININ SINIRLANDIRILMASI.................... 482 A. GENEL SINIRLAMALAR......................................................... 483 1. Şufa (onalım) Hakkı................................................................ 483 2. Komşuluk Hukuku (muamelât-ı civariye)...............................485 B. SINIRLI AYNİ HAKLAR...........................................................486 1. İrtifak Hakları ve Çeşitleri...................................................... 486 2) İrtifak Hakkının Kurulması................................................ 486 3) İrtifak Hakkının Çeşitleri................................................... 487 a) Kaynak (şirb, su alma) hakkı (MK 837)........................ 487 b) Su Akıtma (mecra ve mesil) Hakkı................................487 c) Geçit İrtifakı (mürur hakkı)............................................488 d) Üst hakkı ve kat irtifakı (hakk-ı tealli MK 826)............ 489 e) İntifa Hakkı (MK 794)..................................................... 489 4) Fer’i Ayni Haklar (teminat hukuku)...................................490 a) Rehin (MK 856)............................................................. 490 aa) Şartları.......................................................................... 490 ab) Relinin Hükümleri....................................................... 491 ac) Rehnin Sona Ermesi.....................................................491 b) İpotek............................................................................. 491 c) Hapis Hakkı (MK 950)...................................................492 d) Geri Alını Şartlı Satım (bey’ bi’l-vefa).......................... 492 VII. ZİLYETLİK....................................................................................493 A. ZİLYETLİĞİN KORUNMASI....................................................493 B. ZİLYETLİK DAVALARI............................................................ 494 Türk Hukuk Tarihi Dersleri .495 VIII. TAPU SİCİLİ. ONUNCU BÖLÜM ARAZİ HUKUKU I. GİRİŞ..................................................................................................... .. II. ARAZİ TÜRLERİ............................................................................... 498 A. MÜLK ARAZİ, ÇEŞİTLERİ VE HÜKÜMLERİ......................... 498 B. MİRİ ARAZİ, ÇEŞİTLERİ VE HÜKÜMLERİ.............................499 1. Osmanlıya Kadar Beytülmal Arazisinin Tasarruf Şekli ve İkta.............................................................................. 500 2. Tanzimat’a Kadar Miri Arazinin Tasarruf Şekli ve Tımar Sistemi............................................................................500 3. Miri Arazinin Tefvizi............................................................... 501 4. Miri Arazide Tasarruf............................................................... 502 a) Fiili Tasarruflar....................................................................502 b) Hukukî (kavli) Tasarruflar...................................................502 e) Mirî Arazide Yasak Olan Tasarruflar................................503 5. Miri Arazide Kullanım Hakkının Devri (Ferağ).......................503 C. VAKIF ARAZİ; ÇEŞİTLERİ VE HÜKÜMLERİ......................... 505 D. METRUK ARAZİ VE HÜKÜMLERİ...........................................505 1. Genel Olarak............................................................................. 505 2. Metruk Arazi Çeşitleri.............................................................. 506 a) Meralar.................................................................................506 b) Yaylak ve Kışlaklar............................................................. 506 e) Diğer Metruk Arazi Çeşitleri............................................. 506 E. MEVAT ARAZİ VE HÜKÜMLERİ..............................................507 1. Tarifi ve Kapsamı......................................................................507 2. İhya ve Tahcir Tasarrufları....................................................... 507 a) İhya.................................................................................. 507 b) Tahcir............................................................................... 508 İçindekiler ONBİRİNCİ BÖLÜM BORÇLAR HUKUKL I. GİRİŞ.................................................................................................... 509 II. BORÇ KAVRAMI VE MUHTEVASI.............................................509 A. TANIMI....................................................................................... 509 B. UNSURLARI...............................................................................510 C. MUHTEVASI.............................................................................. 510 D. ÇEŞİTLERİ................................................................................. 511 1. Kazai Borç - Dini Borç........................................................... 511 2. Mutlak Borç - Şarta Bağlı Borç.............................................. 511 3. Peşin (muaccel) Borç - Süreli (müeccel) Borç........................511 4. Basit Borç - Müşterek Borç.....................................................512 E. BORCUN KAYNAĞI................................................................. 512 1. Kanun...................................................................................... 513 2. Sebepsiz Zenginleşme............................................................. 513 3. Haksız Fiil............................................................................... 514 a) Haksız Fiilin Unsurları....................................................... 515 b) Haksız Fiil Türleri.............................................................. 516 1) Kişilere Karşı Haksız Fiiller.......................................... 516 2) Mala Yönelik Haksız Fiiller...........................................517 aa) Gasp.........................................................................517 bb) İtlaf..........................................................................518 cc) Hırsızlık................................................................... 519 4. Hukukî İşlem........................................................................... 519 a) Tek Taraflı Hukukî İşlem................................................... 520 b) Akit..................................................................................... 520 1) Akdin Unsurları..............................................................522 2) Akdin Şartları................................................................. 523 i) Akdin İn’ikad (kuruluş) Şartları.................................523 ii) Akdin Sıhhat (geçerlilik) Şartları..............................524 Türk Hukuk Tarihi Dersleri iii) Akdin Nefâz (işlerlik kazanma) Şartlan.....................525 iv) Akdin Lüzum (bağlayıcılık) Şartları.......................... 526 3) Başlıca Akitler................................................................527 i) Satım Akdi.................................................................. 527 ii) Bağışlama (hibe)........................................................ 529 iii) Kira (icare, menfaatin satılması).............................. 531 iv) Karz (kredi)...............................................................536 v) Ariyet (menfaatin meccanen temliki)........................ 537 vi) Vedia (emanet, malın başkasına muhafaza için verilmesi)...........................................................538 vii) Kefalet......................................................................539 viii) Vekalet.................................................................... 540 ix) İstisna (eser sözleşmesi)...............................................542 E. BORCUN İNTİKALİ.................................................................... 543 F. BORCUN SONA ERMESİ............................................................544 E İfa...............................................................................................544 2. Yenileme (tecdid)..................................................................... 545 3. Takas......................................................................................... 545 4. İbra............................................................................................ 546 5. Akdin Feshi............................................................................... 546 6. Alacaklı ve Borçlu Sıfatının Birleşmesi....................................547 7. Zamanaşımı............................................................................... 547 ONİKİNCİ BÖLÜM ŞİRKETLER HUKUKU I. GİRİŞ...................................................................................................... 549 II. ŞİRKET AKDİ VE HÜKÜMLERİ................................................... 550 A. TANIM...........................................................................................550 B. TEMEL ESASLARI.......................................................................550 C. SONA ERME HALLERİ.............................................................. 551 İçindekiler III. ŞİRKET ÇEŞİTLERİ................................................................... 552 A. HUKUKÎ MAHİYETLERİNE GÖRE ŞİRKET ÇEŞİTLERİ..... 552 1. Mufavada Şirketi..................................................................... 552 2. İnan Şirketi.............................................................................. 553 B. SERMAYE UNSURUNA GÖRE ŞİRKET ÇEŞİTLERİ.............554 1. Sermaye (emval) Şirketi........................................................... 554 2. İş ve Taahhüt (a’mâl) Şirketi...................................................555 C. MUDAREBE ŞİRKETİ............................................................... 556 ONÜÇÜNCÜ BÖLÜM TANZİMAT DÖNEMİNDE HUKUKÎ GELİŞMELER I. GENEL OLARAK.............................................................................. 559 II. MİLLİ KANUNLAR.........................................................................559 A. CEZA KANUNLARI...................................................................559 B. ARAZİ KANUNNAMESİ (1858)...............................................561 C. MECELLE-İ AHKÂM-I ADLİYYE (1868-1876)...................... 562 D. USUL-İ MUHAKEME-İ ŞER’İYE KARARNAMESİ (1917) ...563 E. HUKUK-I AİLE KARARNAMESİ (1917)................................. 564 III. BATI KÖKENLİ KANUNLAR..................................................... 565 A. ASKERİ CEZA KANUNU (1838).............................................. 565 B. TİCARET KANUNNAMESİ (1850)........................................... 566 C. MEN’İ İRTİKAP KANUNNAMESİ (1855)............................... 566 D. CEZA KANUNNAMESİ (1858)................................................. 566 E. USUL-İ MUHAKEME-İ TİCARET NİZAMNAMESİ (1861)... 567 F. TİCARET-İ BAHRİYE KANUNNAMESİ (1863)....................... 568 G. USUL-İ MUHAKEMAT-I CEZAİYYE KANUNU (1879).........568 H. USUL-İ MUHAKEMAT-I HUKUKÎYE KANUNU (1879)........569 I. KAN UN-I ESASİ (1876)..............................................................569 İ. TABİİYYET-İ OSMANİYE KANUNU (1869)............................ 569 J. MEHAKİM-İ NİZAMİYENİN TEŞKİLAT KANUNU (1879)...570 Türk Hukuk Tarihi Dersleri K. İLAMAT-I HUKUKÎYENİN İCRASINA DAİR KANUN-I MUVAKKAT (1879).................................................. 570 L. TEVKİFHANE VE HAPİSHANELERİN İDARESİNE DAİR KANUN (1880)..................................................................570 KAYNAKLAR......................................................................................... 571 İNDEKS.................................................................................................... 585
