Türkiye Sermaye Piyasaları Ekim 2016 İÇİNDEKİLER 2 3 Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği 12 Türkiye Sermaye Piyasaları 30 Yatırım Kuruluşları 54 Yatırımcı Profili TÜRKİYE SERMAYE PİYASALARI BİRLİĞİ SERMAYE PİYASASI KURUMLARI Sermaye Sermaye Piyasası Piyasası Kurulu Kurulu Türkiye Türkiye Sermaye Sermaye Piyasaları Piyasaları Birliği Birliği Borsa İstanbul Banka Banka Aracı Aracı Kurum Kurum Yatırım Yatırım Ortak Ortak .. Halka Halka Açık Açık Şirketler Şirketler Port. Port. Yön. Yön. Şti. Şti. Kote Şirketler Şirketler Kote 4 Sermaye Piyasası Lisanslama Sicil ve Eğitim Kuruluşu Derece. Şti. Derecelendirme Bağ. Denetim Şti. Şti. Bağ. Denetim Şti. Takasbank Merkezi Kayıt Kuruluşu TÜRKİYE SERMAYE PİYASALARI BİRLİĞİ • Nisan 2001’de kurulmuştur. • 2014 yılında yeniden yapılanarak üyeleri ve ismi değişmiştir. • Kamu tüzel kişiliğini haiz, özdüzenleyici bir meslek örgütüdür. • Sermaye Piyasası Kurulu denetimi altındadır. • Birliğin Ekim 2016 itibariyle 231 üyesi bulunmaktadır. o o o o o o 5 88 aracı kurum 43 banka 52 portföy yönetim şirketi 9 yatırım ortaklığı 31 gayrimenkul yatırım ortaklığı 8 girişim sermayesi yatırım ortaklığı ÜYELER YO PYŞ Banka 226 46 142 41 6 142 40 Aracı Kurum 232 47 40 46 43 44 231 48 52 43 101 102 97 95 88 2012 2013 2014 2015 2016/09 AMAÇLAR • Üyelerinin müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, • Çalışanlarının mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, • Sermaye piyasasının gelişmesine katkıda bulunmak, • Üyelerin birbirleri ve yatırımcılar ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hâkim kılmak üzere meslek disiplini ve ahlâkını korumak, • Üyelerin dayanışma ve sermaye piyasasının gerektirdiği özen ve disiplin içerisinde çalışmalarını sağlamak, • Üyelerin iktisadi menfaatlerinin korunmasını ve mesleki konularda gelişmelerini sağlamak, • Üyeleri arasında haksız rekabetin önlenmesini sağlamak. 7 FAALİYETLER •Meslek kurallarını belirlemek, •Sermaye piyasasının ve aracılık faaliyetlerinin gelişmesini sağlamak üzere araştırmalar yapmak ve eğitim programları düzenlemek, •Eğitimler düzenlemek •Uyuşmazlıkların çözümünde görev almak •Uluslararası kurumlarla işbirliği yapmak •Finansal okuryazarlık faaliyetlerinde bulunmak 8 KURUMSAL YAPI Disiplin Komitesi Başkan (Yönetim Kurulu) Denetleme Kurulu Genel Sekreter Genel Sekreter Yardımcısı Araştırma ve İstatistik 9 Kurumsal İletişim Genel Sekreter Yardımcısı Genel Sekreter Yardımcısı Eğitim Hukuk İşleri İnceleme ve Gözetim Personel, İdari ve Mali İşler Bilgi Teknolojileri Üye İlişkileri ULUSLARARASI ÜYELİKLER • Asya Menkul Kıymetler Forumu (Asia Securities Forum - ASF), 2009 yılından itibaren üye. • Avrasya Borsalar Federasyonu (Federation of Euro-Asian Stock Exchanges - FEAS), 2009 yılından itibaren yardımcı üye. • OECD Uluslararası Finansal Eğitim Ağı (International Network on Financial Education – INFE) 2015 yılından itibaren yardımcı üye. • Uluslararası Menkul Kıymet Birlikleri Konseyi (International Council of Securities Associations - ICSA), 2006 yılından itibaren üye. • Uluslararası Yatırımcı Eğitimi Forumu (International Forum for Investor Education - IFIE), 2009 yılından itibaren üye. 2010’dan itibaren IFIE/Asya Grubu kurucu üye. • Uluslararası Sermaye Piyasaları Düzenleyicileri Örgütü (International Organization of Securities Commissions - IOSCO), 2003 yılından itibaren gözlemci üye 10 İŞTİRAKLER MERKEZİ KAYIT KURULUŞU • %5 pay • 8 üyeli yönetim kurulunda 1 üye BORSA İstanbul • %1,3 pay • 10 üyeli yönetim kurulunda 1 üye SERMAYE PİYASASI LİSANSLAMA SİCİL VE EĞİTİM KURULUŞU • %49 pay • 7 üyeli yönetim kurulunda 2 üye 11 TÜRKİYE SERMAYE PİYASALARI 2009/12 2010/03 2010/05 2010/08 2010/10 2011/01 2011/03 2011/05 2011/08 2011/10 2012/01 2012/03 2012/05 2012/08 2012/10 2013/01 2013/03 2013/05 2013/08 2013/10 2014/01 2014/03 2014/06 2014/08 2014/10 2015/01 2015/03 2015/06 2015/08 2015/10 2016/01 2016/03 2016/05 2016/08 BIST-100 ENDEKSİ VE İŞLEM HACMİ Puan 100,000 90,000 13 Mn. TL İşlem Hacmi BIST-100 (TL) Kaynak: Borsa İstanbul 8,000 7,000 80,000 6,000 70,000 5,000 60,000 4,000 50,000 3,000 40,000 2,000 30,000 1,000 20,000 0 BORSA İSTANBUL PİYASA DEĞERİ (MİLYAR TL) Kaynak: Borsa İstanbul 14 BORSA İSTANBUL PİYASA DEĞERİ SEKTÖREL DAĞILIM Kaynak: Borsa İstanbul 15 PİYASA DEĞERİ* (2015, MİLYAR $) İrlanda Varşova Katar Borsa İstanbul Şili Oslo Bors Filipinler Tel Aviv Tayland Endonezya Malezya Moskova Meksika Suudi Arabistan Brezilya Singapur Johannesburg Tayvan İspanya Avustralya Güney Kore OMX Nordic Hindistan Bombay Borsası İsviçre Toronto MX Deutsche Börse Hong Kong Euronext Şenzhen Londra Grubu Şanghay Tokyo Nasdaq OMX NYSE 189 4,549 4,895 7,281 17,787 0 Kaynak: WFE 16 Sıra: 32 500 1,000 1,500 2,000 2,500 3,000 3,500 4,000 * WFE tanımı yatırım fonları, borsa yatırım fonları, yatırım ortaklıkları, kote olmayan şirketleri ve holding şirketlerini içermemektedir. PİYASA DEĞERİ/GSYH (2015) Sıra: 49 Kaynak: WFE, IMF Kaynak: WFE 17 *Yalnızca ana pazarlar BORSA İSTANBUL PAY PİYASASINA KOTE OLAN MENKUL KIYMET SAYISI Varant+Sertifika BYF+MKYO Diğer Şirketler Şirket 846 640 231 328 34 40 30 56 24 65 22 67 18 69 348 352 348 341 332 2012 2013 2014 2015 2016/09 Kaynak: Borsa İstanbul 18 736 Şirketler: Ulusal Pazar, GYO ve Girişim Sermayesi şirketleri Diğer Şirketler: İkinci Ulusal Pazar, Gözaltı Pazarı, Gelişen İşletmeler Piyasası ve Serbest İşlem Platformu şirketleri BORSALARA KOTE OLAN ŞİRKET SAYISI (2015) HoChiMinh Lima Şili Kanada Borsası Tahran Brezilya Hanoi Johannesburg Borsa İstanbul Tel Aviv Endonezya Deutsche Börse Tayland Taipei Singapur OMX Nordic Tayvan Malezya Varşova Euronext Şanghay Şenzhen Hindistan Hong Kong Güney Kore Avustralya NYSE Londra Grubu Nasdaq OMX Tokyo Toronto MX İspanya Bombay Borsası 0 Kaynak: WFE 19 393 Sıra: 25 3,513 3,559 3,651 5,836 500 1,000 1,500 2,000 2,500 3,000 BORSA İSTANBUL PAY PİYASASI İŞLEM HACMİ (MİLYAR TL) 1,023 817 873 765 623 2012 Kaynak: Borsa İstanbul 20 2013 2014 2015 2016/09 PAY SENEDİ İŞLEM HACMİ (2015, MİLYAR $) Tel Aviv Varşova Endonezya Bombay Borsası Meksika Malezya Oslo Bors Taipei Singapur Tayland Moskova Borsa İstanbul Johannesburg Suudi Arabistan Brezilya Tayvan Hindistan OMX Nordic Avustralya İspanya İsviçre Toronto MX Deutsche Börse Güney Kore Hong Kong Euronext Londra Grubu Tokyo BATS Chi-x… BATS ABD Şenzhen NYSE Şanghay Nasdaq OMX 375 Sıra: 23 0 Kaynak: WFE 21 14,217 19,620 19,991 21,389 32,984 2,000 4,000 6,000 8,000 10,000 HİSSE SENEDİ PİYASALARINDA DEVİR HIZI (2015, İşlem Hacmi/Piyasa Değeri) Malezya İrlanda Yeni Zelanda Bangladeş HoChiMinh Varşova Hindistan Dubai Atina Johannesburg OMX Nordic Hong Kong İsviçre Oslo Bors Toronto MX Avustralya Tayland Tayvan Moskova Deutsche Börse Euronext Brezilya Suudi Arabistan Londra Grubu NYSE Tokyo İspanya Güney Kore Borsa İstanbul Taipei Nasdaq OMX Şanghay Şenzhen Sıra: 5 199% 216% 453% 470% 539% 0% Kaynak: WFE, Borsa İstanbul 22 40% 80% 120% 160% 200% ÖDÜNÇ PAY PİYASASI İŞLEMLERİ (MİLYON TL) 6,296 5,565 2,937 2012 Kaynak: Takasbank 23 5,038 3,023 2013 2014 2015 2016/09 AÇIĞA SATIŞ İŞLEMLERİ Kaynak: Borsa İstanbul 24 KREDİLİ İŞLEMLER Kaynak: TSPB 25 VADELİ İŞLEM HACMİ Vadeli İşlem Hacmi (myr. TL) 88 Kontrat Sayısı (mn. adet) 70 53 62 59 404 415 435 567 418 2012 2013 2014 2015 2016/09 Kaynak: Borsa İstanbul, TurkDex 26 Pozisyon kapamalar dahildir. . VADELİ İŞLEM HACMİ (2015, BILLION $) Yeni Zelanda Borsası Budapeşte Atina Oslo ASX Grubu ICE Türev (Kanada) Varşova Kolombia Meksika Tür. Bor. Malezya Türev… Borsa İstanbul 209 Bombay Borsası Euronext İspanya Johannesburg… Moskova OMX Nordic TAIFEX NSE-Hindistan Zhengzhou EB-Çin Hong Kong Dalian EB-Çin ICE Türev (ABD) Osaka Tokyo Borsası Şanghay Tür. Bor. Londra Metal Borsası Kore Borsası Montreal Borsası ASX SFE Türev BM&FBOVESPA Deutsche CFFEX-Çin ICE Türev (Avrupa) CME Grubu Sıra: 25 BANKA 0 Kaynak: WFE 27 47,327 64,382 85,353 879,624 5,000 10,000 15,000 20,000 25,000 30,000 35,000 40,000 BORSA İSTANBUL’A KOTE OLAN TAHVİL SAYISI 436 464 493 299 192 2012 Kaynak: WFE 28 2013 2014 2015 2016/09 ÖZEL SEKTÖR TAHVİL SAYISI (2015) Brezilya Şenzhen Lima Varşova Panama Borsa İstanbul Kolombiya Hong Kong Tel Aviv İsviçre Moskova Taipei Buenos Aires Johannesburg Oslo Bors Viyana Şanghay İspanya Hindistan İrlanda Euronext Bombay… OMX Nordic Güney Kore Londra Grubu 0 Kaynak: WFE 29 500 Sıra: 20 5,311 5,724 7,166 9,458 1,000 2,000 3,000 4,000 5,000 YATIRIM KURULUŞLARI YATIRIM KURULUŞLARININ KESİN ALIM-SATIM HACMİ (MİLYAR TL) Aracı Kurum Banka 1,945 1,766 143 1,635 97 1,257 117 1,670 117 1,802 Kaynak: Borsa İstanbul 31 2013 965 134 1,141 2012 1,059 2014 942 2015 831 2016/09 TCMB ve Takasbank verileri hariç. Tescil işlemleri dahil. YATIRIM KURULUŞLARININ REPO/TERS-REPO HACMİ (MİLYAR TL) Kaynak: TSPB 32 TCMB ve Takasbank verileri hariç. Tescil işlemleri dahil. ARACI KURUMLARIN PAY SENEDİ İŞLEM HACMİ (MİLYAR TL) Kaynak: Borsa İstanbul 33 ARACI KURUMLARIN VADELİ İŞLEM HACMİ (MİLYAR TL) 1,135 4 Banka Aracı Kurum 5 6 8 9 808 830 869 5 836 5 85 95 1,131 865 712 745 2012 2013 Kaynak: Borsa İstanbul, VOB 34 2014 830 2015 2016/09 KALDIRAÇLI İŞLEM HACMİ (MİLYAR TL) Kaynak: TSPB 35 İŞLEM HACİMLERİNDE YOĞUNLAŞMA (2015) Yatırım No. of Intermediaries Kuruluşu Sayısı 51+ 21-50 11-20 1-10 7% 22% 7% 17% 19% 23% 20% 23% 75% 62% 54% Pay Kaynak: Borsa İstanbul, TSPB 36 SGMK Vadeli İşlemler 69% Kaldıraçlı İşlemler PİYASALARDAKİ İLK ON OYUNCU (2015) Pay Piyasası 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 İŞ YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. YAPI KREDİ YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. GARANTİ YATIRIM MENKUL KIYMETLER A.Ş. GEDİK YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. TEB YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. AK YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. DENİZ YATIRIM MENKUL KIYMETLER A.Ş. MEKSA YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. FİNANS YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. A1 CAPİTAL MENKUL DEĞERLER A.Ş. Toplam (myr. TL) SGMK Kesin Alım-Satım 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 7% 7% 7% 7% 6% 5% 4% 4% 3% 3% 2,045 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 TEB YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. İŞ YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. GARANTİ YATIRIM MENKUL KIYMETLER A.Ş. SANKO MENKUL DEĞERLER A.Ş. YAPI KREDİ YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. GEDİK YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. YATIRIM FİNANSMAN MENKUL DEĞERLER A.Ş. AK YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. CREDIT SUISSE İSTANBUL MENKUL DEĞERLER A.Ş. DENİZ YATIRIM MENKUL KIYMETLER A.Ş. Toplam (myr. TL) 15% 9% 9% 7% 5% 5% 4% 4% 3% 3% 1,135 Kaldıraçlı İşlemler AKBANK T.A.Ş. 29% 1 GCM MENKUL KIYMETLER A.Ş. YAPI VE KREDİ BANKASI A.Ş. 7% 2 IŞIK MENKUL DEĞERLER A.Ş. JPMORGAN CHASE BANK NATIONAL ASSOCIATION MERKEZİ 7% COLOMBUS 3 INVEST OHIO İSTANBUL-TÜRKİYE - AZ MENKUL DEĞERLER ŞB. A.Ş. HSBC BANK A.Ş. 6% 4 GEDİK YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. CITIBANK A.Ş. 6% 5 DESTEK MENKUL DEĞERLER A.Ş. AKTİF YATIRIM BANKASI A.Ş. 6% 6 İŞ YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. TÜRKİYE İŞ BANKASI A.Ş. 4% 7 SANKO MENKUL DEĞERLER A.Ş. TÜRKİYE GARANTİ BANKASI A.Ş. 3% 8 İNTEGRAL MENKUL DEĞERLER A.Ş. AK YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. 3% 9 IKON MENKUL DEĞERLER A.Ş. ANADOLU BANK A.Ş. 3% 10 ALB MENKUL DEĞERLER A.Ş. Toplam (myr. TL) 1,059 Toplam (myr. TL) Kaynak: Borsa İstanbul, TSPB 37 Vadeli İşlemler 12% 9% 8% 8% 7% 5% 5% 5% 5% 4% 17,005 TAMAMLANAN KURUMSAL FİNANSMAN PROJE SAYISI (SADECE ARACI KURUMLAR) 746 Özelleştirme Halka Arz-Hisse Senedi Birleşme-Ortaklık 644 Diğer Danışmanlık 14 63 Sermaye Art.-Temettü Dağ. Halka Arz-Tahvil 393 16 47 11 34 87 83 457 409 42 50 21 43 34 608 465 114 353 284 175 2012 Kaynak: TSPB 38 2013 2014 2015 2016/06 PAY SENEDİ HALKA ARZLARI Kaynak: Borsa İstanbul 39 ÖZEL SEKTÖR BORÇLANMA ARACI İHRAÇLARI Kaynak: Borsa İstanbul 40 KURUMSAL YATIRIMCILARIN PORTFÖY BÜYÜKLÜĞÜ (MİLYAR TL) Kaynak: Borsa İstanbul, TCMB 41 ARACI KURUMLARDA VARLIK YÖNETİMİ Portföy Büyüklüğü (mn. TL) Yatırımcı Sayısı 3,142 2,923 2,753 2,649 2,511 3,735 4,366 5,375 1,267 1,234 2012 2013 2014 2015 2016/06 Kaynak: TSPB 42 PORTFÖY YÖNETİM ŞİRKETLERİNDE VARLIK YÖNETİMİ Kaynak: SPK, TSPB 43 ARACI KURUMLARIN ŞUBE AĞI Kaynak: TSPB 44 ARACI KURUMLARIN ÇALIŞAN SAYISI Kaynak: TSPB 45 PORTFÖY YÖNETİM ŞİRKETLERİNİN ÇALIŞAN SAYISI Kaynak: TSPB 46 BANKALARIN ÇALIŞAN SAYISI Kaynak: BDDK 47 ARACI KURUMLARIN BİLANÇOSU (MİLYAR TL) Kaynak: TSPB 48 ARACI KURUMLARIN GELİR TABLOSU (MİLYON TL) Kaynak: TSPB 49 ARACI KURUMLARIN GELİR DAĞILIMI (MİLYON TL) Komisyon Gelirleri Kurum Portföyü Kar/Zararları Kurumsal Finansman Gelirleri Varlık Yönetimi Gelirleri Diğer Gelirler 2,004 1,587 1,394 1,122 167 95 129 686 2012 Kaynak: TSPB 50 308 257 133 52 364 170 100 136 78 213 1,319 895 2013 1,118 83 47 1,017 759 2014 2015 2016/06 PORTFÖY YÖNETİM ŞİRKETLERİNİN BİLANÇOSU (MİLYON TL) Kaynak: TSPB 51 PORTFÖY YÖNETİM ŞİRKETLERİNİN GELİR TABLOSU (MİLYON TL) Kaynak: TSPB 52 PORTFÖY YÖNETİM ŞİRKETLERİNİN GELİR DAĞILIMI (MİLYON TL) Yatırım Fonları Pazarlama ve Satış Yatırım Danışmanlığı Özel Portföy Yönetimi Yatırım Ortaklığı Yönetimi Emeklilik Yatırım Fonu Yönetimi Yatırım Fonu Yönetimi 294 22 229 205 25 91 28 158 69 10 52 45 177 121 134 2013 2014 Kaynak: TSPB 53 100 2015 2016/06 YATIRIMCI PROFİLİ YURTİÇİ TASARRUFLARIN DAĞILIMI (MİLYAR TL) Kaynak: BBDK, MKK, TSPB hesaplamaları 55 YURTİÇİ YERLEŞİKLERİN YATIRIM TERCİHLERİ Kaynak: BBDK, MKK, TSPB hesaplamaları 56 Yurtiçi yerleşiklerin toplam tasarrufu: 1.8 trilyon TL (Haziran 2016) YURTDIŞI YERLEŞİKLERİN YATIRIM TERCİHLERİ Kaynak: BBDK, MKK, TSPB hesaplamaları 57 Yurtdışı yerleşiklerin toplam tasarrufu: 353 milyar TL (Haziran 2016) PAY SENEDİ YATIRIMCI SAYISI Pay Senedi Yatırımcı Sayısı (bin) 2012 Yurtiçi Yatırımcılar 1,080.3 Yurtiçi Bireysel 1,075.4 Yurtiçi Kurumlar 4.3 Yurtiçi Kurumsal 0.6 Yurtdışı Yatırımcılar 8.3 Yurtdışı Bireysel 4.8 Yurtdışı Kurumlar 1.3 Yurtdışı Kurumsal 2.2 Toplam 1,088.6 Kaynak: MKK 58 2013 1,100.9 1,095.2 5.1 0.6 9.6 6.0 1.3 2.3 1,110.4 2014 1,065.5 1,059.6 5.2 0.7 9.9 6.2 1.4 2.3 1,075.4 2015 1,049.2 1,043.5 5.0 0.7 9.8 6.2 1.5 2.1 1,059.0 2016/06 1,052.7 1,047.1 4.9 0.7 9.6 6.1 1.5 2.1 1,062.3 PAY SENEDİ PORTFÖYÜ DAĞILIMI (MİLYAR TL) Halka Kapalı Kısım Yabancı Yerli 627 585 555 553 504 378 329 340 349 310 159 149 141 121 73 73 90 85 87 2012 2013 2014 2015 2016/06 Kaynak: BDDK, Borsa İstanbul 59 141 PAY PİYASASINDA YABANCI YATIRIMCILAR Kaynak: MKK, Borsa İstanbul 60 PAY SENEDİ PORTFÖY DAĞILIMI Kaynak: MKK 61 Halka açık pay senedi portföyü: 237 milyar TL (Haziran 2016) YATIRIMCI GRUPLARINA GÖRE PAY PİYASASI İŞLEM HACMİ DAĞILIMI 100% 90% Yurtdışı Kurumsal 80% Yurtdışı Kurumlar 70% 60% Yurtdışı Bireysel 50% Yurtiçi Kurumsal 40% 30% Yurtiçi Kurumlar 20% Yurtiçi Bireysel 10% 0% 2012 Kaynak: TSPB 62 2013 2014 2015 2016/06 ÖZEL SEKTÖR BORÇLANMA ARACI YATIRIMCILARI Kaynak: MKK 63 ÖSBA portföy büyüklüğü: 49 milyar TL (Haziran 2016) YATIRIM FONU YATIRIMCILARI Kaynak: MKK 64 ÖZEL EMEKLİLİK SİSTEMİ KATILIMCILARI 60.0 7.0 6.4 Portfoy Değeri (myr. TL) 50.0 6.0 Yatırımcı Sayısı (mn.) 6.0 5.1 40.0 5.0 4.1 4.0 3.1 30.0 3.0 20.0 2.0 10.0 1.0 20.3 26.0 37.6 48.0 54.8 2012 2013 2014 2015 2016/06 - Kaynak: EGM 65 - Portföy büyüklüğü devlet katkılarını içermektedir. VADELİ İŞLEMLER YATIRIMCI DAĞILIMI (SADECE ARACI KURUMLAR) Kaynak: TSPB 66 KALDIRAÇLI İŞLEM YATIRIMCI DAĞILIMI 100% Yurtdışı Kurumsal 80% Yurtdışı Kurumlar 60% Yurtdışı Bireysel 40% Yurtiçi Kurumsal 20% Yurtiçi Kurumlar Yurtiçi Bireysel 0% 2012 Kaynak: TSPB 67 2013 2014 2015 2016/06 www.tspb.org.tr info@tspb.org.tr