matbaacılıktaki meslek hastalıklarında gürültü faktörünün önemi
advertisement
5. ULUSLARARASI MATBAA TEKNOLOJİLERİ SEMPOZYUMU 5. INTERNATIONAL TECHINOLOGIE SYMPOSIUM FÜR DRUCK 5th INTERNATIONAL PRINTING TECHOLOGIES SYMPOSIUM İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ - İSTANBUL - 04-05 KASIM / NOVEMBER 2016 MATBAACILIKTAKİ MESLEK HASTALIKLARINDA GÜRÜLTÜ FAKTÖRÜNÜN ÖNEMİ IMPORTANCE OF NOISE FACTOR IN THE PRINTING OCCUPATIONAL DISEASES Evren BURŞUK Öğr.Gör.Dr., bursukev@istanbul.edu.tr, İstanbul Üniversitesi, Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu, İstanbul Cevriye KALKANDELEN Öğr.Gör., kalkan@istanbul.edu.tr, İstanbul Üniversitesi, Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu, İstanbul ABSTRACT The diseases occurred due to exposure to physical, chemical and biological effects in the working place are defined as “Occupational Disease”. These physical factors can be grouped as weather conditions, ventilation, lighting, color, noise, vibration, pressure and radiant energy. In this business area, the most common occupational diseases are diseases caused by occupational noise because of the high noise of printing machines used in the printing industry. Noise problems in the workplace that can cause permanent hearing loss in the elderly is in the responsibility of occupational physician, and should be evaluated carefully. In this study , the effects of occupational noise in printing industry; hearing loss , psychological effects, business productivity and workrelated accidents are examined in four groups, and recommendations were presented for the creation of better and healthier working environment. Key word: Physical factors in printing occupational diseases, noise and printing, printing occupational diseases. ÖZET Çalışma ortamında maruz kalınan fiziksel, kimyasal ve biyolojik etkiler nedeniyle meydana gelen hastalıklar, “Meslek Hastalıkları” olarak tanımlanır. Bu fiziksel faktörler de hava koşulları, havalandırma, aydınlatma, renkler, gürültü, titreşim, basınç ve radyant enerji olarak gruplandırabilir. Matbaacılık sektöründe kullanılan matbaa makinalarının gürültüsünün yüksek olması nedeniyle bu iş alanında en fazla görülen hastalıklar gürültüye maruz kalınması nedeniyle oluşan meslek hastalıklarıdır. İleri yaşlarda kalıcı işitme kayıplarına neden olan işyerindeki gürültü sorunu, iş yeri hekimliğinin sorumluluk alanına girmekte olup dikkatli bir şekilde değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu çalışmada, matbaacılık 469 5. ULUSLARARASI MATBAA TEKNOLOJİLERİ SEMPOZYUMU 5. INTERNATIONAL TECHINOLOGIE SYMPOSIUM FÜR DRUCK 5th INTERNATIONAL PRINTING TECHOLOGIES SYMPOSIUM İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ - İSTANBUL - 04-05 KASIM / NOVEMBER 2016 alanında gürültünün etkileri; işitme kayıpları, psikolojik etkiler, iş verimliliği ve iş kazaları olmak üzere dört grupta incelenmiş olup daha iyi ve sağlıklı bir çalışma ortamı yaratılması için öneriler sunulmuştur. Anahtar Kelime: Matbaacılık meslek hastalıklarında fiziksel faktörler, gürültü ve matbaacılık, matbaacılık meslek hastalıkları. 1. GİRİŞ Çalışma ortamında maruz kalınan fiziksel, kimyasal ve biyolojik etkiler nedeniyle meydana gelen hastalıklar, “Meslek Hastalıkları” olarak tanımlanır. Meslek hastalıklarına neden olan fiziksel faktörleri de hava koşulları, havalandırma, aydınlatma, renkler, gürültü, titreşim, basınç ve radyant enerji olarak gruplandırılır [1, 4-5, 9, 11, 18]. Kağıt ve matbaacılık endüstrisi ülkemizde ve dünyamızda en önemli sektörlerden birisidir. Kullanılan teknolojiye ve cihazların özeliklerine göre bu sektörün meslek hastalıkları için risk faktörleri de çok çeşitlidir. Matbaacılık, tehlikeli kimyasalların kullanıldığı, ağır yük ile iş yapılmasını gerektiren, hareketli, kesici ve yüksek ses çıkaran makinelerin kullanıldığı karmaşık ve çok aşamalı bir işkolu olduğundan iş sağlığı güvenliği açısından oldukça titizlikle incelenmesi gerekir [3,12]. Matbaa teknolojisindeki riskler iki ana grupta toplanabilir. • Çalışılan alan ile ilgili riskler: Fiziksel, kimyasal, ergonomik, psikososyal…v.b • Çalışma şartları ile ilgili riskler: Çalışma saatleri, çalışma ücretleri, çalışma hiyerarşisi,… v.b Matbaa makinalarının gürültüsünün yüksek olması nedeniyle matbaacılık sektöründe en fazla görülen hastalıklar gürültüye maruz kalınması nedeniyle oluşan meslek hastalıklarıdır. İleri yaşlarda kalıcı işitme kayıplarına neden olan işyerindeki gürültü sorunu, iş yeri hekimliğinin sorumluluk alanına girmekte olup dikkatli bir şekilde değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu çalışmada, matbaacılık alanında gürültünün etkilerine ve önlenmesine odaklanılmıştır. 2. METARYAL VE YÖNTEM Ses fiziksel olarak; sıvı, gaz gibi ortamlardaki cismin titreşmesiyle meydana gelen dalgalardır. Daha bilinen tanımı ise kulağın duyabileceği basit titreşimlerdir. Sesi meydana getiren titreşimlerin saniyedeki miktarı frekans olarak ifade edilir ve ses miktarının ölçülmesini sağlar ve birimi Hertz (Hz)’dir. İnsan kulağı ise 20-20000 Hz arasındaki frekansta olan sesleri duyabilir (Şekil 1) [6-8, 13-17]. Şekil 1. Kulağın Anatomisi 470 5. ULUSLARARASI MATBAA TEKNOLOJİLERİ SEMPOZYUMU 5. INTERNATIONAL TECHINOLOGIE SYMPOSIUM FÜR DRUCK 5th INTERNATIONAL PRINTING TECHOLOGIES SYMPOSIUM İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ - İSTANBUL - 04-05 KASIM / NOVEMBER 2016 Ses şiddeti ise sesin birim alandaki gücün bir ölçüsüdür. Ortamdaki ses şiddeti desibel (dB) ile ölçülür ve duyulabilir en düşük ses şiddeti I0 =10-12W/m2‘nin ortamın birim alandaki güce (I) oranıdır. Desibel bir oran olduğu için boyutsuzdur ve β ile gösterilir. β(desibel) =10 log (I/I0) Ses olarak işitilebilecek en yüksek ses sınırı I=1W/m2 veya β=120-140dBdir. Daha yüksek şidetteki sesler ise acı vericidir. Kulak-beyin fonksiyonları ile algılanan ses şiddeti aralığı 1012 gibi etkileyici bir genişliğe karşılık gelir (Şekil 2) [6-8, 13-17]. Şekil 2. Ses Kaynağındaki tipik ses seviyelerin dB üzerinden karşılaştırılması [1S] Sesin yönünün ayırt edilebilmesi: Sesin bir kulağımıza gelmesi ile öbürüne gelmesi arasında saniyenin milyonda biri kadar bir süre olmasına rağmen sinir sistemimiz bunu beynimize ulaştırır ve sesin hangi yönden geldiğini algılarız. Üç mekanizma sayesinde olur: 1. sesin iki kulağa girişi arasındaki zaman farkı (en çok 3 KHz.in altındaki frekanslarda işlerlik kazanır). 2. İki kulak arasındaki ses şiddeti farkı (en çok yüksek frekanslarda etkili) (başın bu frekanslarda perde etkisi) 3. İki kulak arasındaki faz farkı (frekans 1500 Hz. – dalga boyu çok kısa .. vs.) Daha önce yukarıda da bahsedildiği üzere; maddenin titreşimi ve bu titreşimlerin hava, su gibi ortamlarda iletilerek kulağa ulaşması ses olarak tanımlanırken; istenmeyen rahatsız edici sesler de gürültü olarak tanımlanır. Görüldüğü gibi gürültü de bir çeşit sesdir ve titreşimlerden oluşmuştur [6-8, 13-17]. Gürültü; çağdaş dünyamızda en sık görülen problemlerdendir. Endüstrileşmenin başlamasından itibaren gürültü en yaygın sorunlardan biri olmuştur. Çok çeşitli iş sektörlerinde 471 5. ULUSLARARASI MATBAA TEKNOLOJİLERİ SEMPOZYUMU 5. INTERNATIONAL TECHINOLOGIE SYMPOSIUM FÜR DRUCK 5th INTERNATIONAL PRINTING TECHOLOGIES SYMPOSIUM İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ - İSTANBUL - 04-05 KASIM / NOVEMBER 2016 gürültü en sık görülen meslek hastalığı etmenidir. Bu sektörler arasında dokuma endüstrisi, ağaç ve orman işleri, kağıt ve matbaacılık, dökümhaneler, metal endüstrisi, madencilik işleri ve havayolları sayılabilir [1, 3-5, 9-12, 18]. Bir işyerinde zararlı düzeyde gürültü varlığının ölçütü o işyerinde 1m uzaklıktaki kişiyle konuşulabilmesi için sesin yükseltilmesinin gerekmesidir. Gürültü insan sağlığını işitme kayıplarından iş veriminin düşmesi ve iş kazalarına kadar çok geniş bir yelpazede etkiler. Gürültü her kişiyi farklı şekilde etkiler. Bunun nedeni aşağıda sıralanacak olan etmenlerdir. • (Gürültüyü oluşturan) sesin şiddeti, • (Gürültüyü oluşturan) sesin frekans dağılımı • (Gürültüden) etkilenme süresi • (Gürültüye karşı) kişisel duyarlık • (Gürültüye) maruz kalanın yaşı • (Gürültüye) maruz kalanın kullandığı ilaçlar ve kimyasallar Daha önce üst bölümde bahsedildiği üzere işitme eşiği düzeyindeki değer 0 desibel (0 dB) olup ağrı eşiği ise 140 desibel (140 dB)dir. Gürültü Kontrol Yönetmeliği’nde sınır değer 85dB’dir. Tablo 1’de gürltü derecelerine göre sağlık üzerine etkiler özetlenmiştir [1-5, 9-12, 18]. Tablo 1. Gürültü Derecelerine Göre Sağlık Üzerine Etkiler Gürültü Derecesi Maruziyet aralığı (dB) 1. Derece gürültü 30-65 2. Derece gürültü 65-90 3. Derece gürültü 4. Derece gürültü 90-120 120-140 >140 5. Derece gürültü Sağlık üzerine etkiler Rahatsızlık, öfke, kızgınlık, uyku düzensizliği ve konsantrasyon bozukluğu Kan basıncı artışı, kalp atışlarında ve solunumda hızlanma, işitme kaybı, ani refleksler gibi fizyolojik reaksiyonlar Fizyolojik reaksiyonlar, iştme kaybı ve başağrıları İç kulakta kalıcı hasar, denge bozukluğu Ciddi beyin hasarı ve kulak zarının patlaması Gürültünün insan sağlığına etkileri 4 ana bölüme ayrılabilir. Bunlar: 1. Fiziksel etkiler: Geçici veya sürekli işitme bozuklukları oluşumu 2. Fizyopatolojik etkiler: Kan basıncı artışı, dolaşım bozuklukları, solunumda hızlanma, kalp atışlarında yavaşlama,ani refleksler, stres hormanlarının artışına 3. Psikolojik etkiler: Davranış bozuklukları, aşırı sinirlilik, stres 4. Performans etkileri: İş veriminin düşmesi, konsantrasyon bozukluğu, hareketlerin yavaşlaması ve artmış iş kazaları görülür. 472 5. ULUSLARARASI MATBAA TEKNOLOJİLERİ SEMPOZYUMU 5. INTERNATIONAL TECHINOLOGIE SYMPOSIUM FÜR DRUCK 5th INTERNATIONAL PRINTING TECHOLOGIES SYMPOSIUM İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ - İSTANBUL - 04-05 KASIM / NOVEMBER 2016 Gürültünün en sık görülen kalıcı etkisi işitme üzerinedir. İşitme kayıpları genel olarak ele alındığında 3 gruba ayrıldığı görülmektedir. Bunlar; 1. İletim tipi işitme kaybı: Dış kulak ve orta kulak ile ilgili hastalıklar genelde neden olur. 2. Sensörinöral işitme kaybı:İç kulak, işitme siniri ve beyinle ilgili hastalıkların yanısıra gürültü maruziyeti bu tip işitme kaybı yapar. 3. Mikst (karışık) işitme kaybı: İşitme yollarını genel olarak etkileyen bir hasatlığın olduğu durumlarda meydana gelir. Çalışma ortamında 85 dB ve 85 dB’den fazla gürültüye maruziyet zaman içinde duymada azalmaya (sensörinöral işitme kaybına) neden olur. Bu etkinin oluşmasında 3 ana faktör vardır. Bunlar; a) Gürültünün şiddeti, b) Gürültünün frekansı, c) Gürültüye maruz kalma süresidir. Matbaalar gibi orta ve yüksek şiddette gürültüye sahip yerlerde uzun süre çalışmak işitme kayıplarına neden olacaktır. Geçici sağırlık ve kalıcı sağırlık olarak 2ye ayrılabilir. Genelde 1 gün boyunca gürültüye maruziyet sonrası işten çıktıktan sonra görülen ve kısa sürede ortadan kalkan geçici sağırlıktır. Kalıcı sağırlık ise orta ve özellikle şiddetli gürültüyle aniden karşılaşmak veya devamlı maruz kalma sonucu ortaya çıkar. Uzun sürede yavaş yavaş olacağı içinde fark edilmesi de zordur. Gürültülü işyerinde çalışanların (85 dB ve 85 dB üstünde) kişisel koruyucu donanımları kullanması zorunludur. Gürültü maruziyeti sonrası sağırlıklarda yükümlülük süresi 6 aydır [1-5, 9-12, 18]. Devamlı gürültüye maruz kalmak yukarıda bahsedildiği gibi strese neden olmakatdır. Stres fizyopatolojisi ele alındığında da özellikle böbreküstü (sürrenal) bezlerin salgılarının ve kortizol salgısının artışlarının temel sorumlu olduğu görülecektir. Bu hormonların etkileri de kişide kalp atışlarının artması, arteryel kan basıncı yani tansiyonun yükselmesi, vücutta sıvı birikmeleri (ödem), başağrısı, başdönmesi, hormonların dengesinin bozulması…v.b. şeklide kendini gösterecektir. Bu belirtiler de iş verimliliğinin düşmesine ve iş kazalarının artışına neden olacaktır [1-5, 9-12, 18]. Yine gürültünün oluşturduğu stresin kişinin psikolojisini ve sosyal ilişkilerini de olumsuz yönde etkileği görülmektedir. Çalışanlarda uzun süre maruziyet sonucu; toleransta azalma, sinirlillik, öfke, kararsızlık, konsantrasyonda bozulma görülmektedir. Uzun süre orta ve yüksek şiddetli gürültünün olduğu yerlede çalışanlarda görülen bu etkiler; çalışanların birbirleriyle iletişimlerinin ve uyumluluğunun bozulmasına, dikkatin azalıp hatanın artmasına neden olacak dolayısıyla iş süresi uzayıp iş verimliliği azalacak ve iş kazaları artacaktır. [1-5, 9-12, 18]. Matbaa sektörü gibi orta ve yüksek gürültülü iş yerlerinde 8 saatlik çalışma süresince 473 5. ULUSLARARASI MATBAA TEKNOLOJİLERİ SEMPOZYUMU 5. INTERNATIONAL TECHINOLOGIE SYMPOSIUM FÜR DRUCK 5th INTERNATIONAL PRINTING TECHOLOGIES SYMPOSIUM İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ - İSTANBUL - 04-05 KASIM / NOVEMBER 2016 toplam gürültü düzeyi ölçümleri yapılıp frekans analizleri yapılmalıdır. Gürültü düzeyleri, gürültü ölçme cihazları ile yapılmalıdır. Anlık gürültü seviyesini ölçen cihazlar, işyeri ortam dozimetreleri ve kişisel dozimetreler gürültü ölçme cihazlarıdır. 3.TARTIŞMA, SONUÇ VE ÖNERILER Gürültü ölçümleri sonucu yüksek çıkan işyerleri; iş sağlığı ve güvenliği açısından gürültüye karşı önlemler alması gereklidir [1, 3-5, 9-12, 18]. Bu tedbirler 3 ana grupta toplanabilir. Bunlar; 1. Teknik Koruyucu Önlemler: Gürültünün kaynağında azaltılması gibi yöntemleri kapsayan Tasarım yöntemi ve Kişisel koruyucu önlemlerdir. a) Tasarım Yöntemi: Gürültünün kaynağında azaltılmasına odaklanan bir yöntemdir.Bu amaçla çeşitli uygulamalar yapılır. 1. Matbaa makinelerinin yerleşiminin düzenlenmesi 2. Matbaa makinelerinin daha az gürülütü yapacak olanlarının seçilmesi 3. Matbaa makinelerinin bakımlarının sürekli yapılması, eskiyen parçalarının değiştirilmesi, yağlamalar gerekiyorsa yapılması. 4. Çok gürültülü matbaa makinelerinin yerinin ayrılması. 5. Özellikle gürültülü makinelerin bulunduğu alanları ses absorbe edici materyallerle kaplayarak sınırlama yapılması. 6. Geniş yüzeylerin rezonansa gelip asıl kaynaktan daha çok gürültü oluşturmaları nedeniyle titreşen cisimlerin yanında geniş yüzeylerden kaçınmak 7. Mümkünse gürültü çıkaran işlemi daha az gürültü çıkaran işlemle değiştirmek 8. Mümkünse gürültü kaynağı ve ona maruz kalan kişi arasında uzaklığı arttırmak 9. Duvar, tavan ve taban gibi sesin geçebileceği ve yansıyabileceği yerleri ses emici malzemelerle kaplamak b) Kişisel Koruyucu Önlemler: Yani gürültünün çalışan kişiye ulaşmasını engellemektir. 1. Çalışanların kişisel koruyucu kullanmalarınnın mecbur tutulması ve eğitiminin verilmesi. 2. Gürültüde çalışan kişiyi ayırmak. 3. Vardiya usulünün uygulanması. 4. Çalışma saatlerinin kısaltılması ve daha sık dinlenme aralıklarının verilmesi olabilir. 474 5. ULUSLARARASI MATBAA TEKNOLOJİLERİ SEMPOZYUMU 5. INTERNATIONAL TECHINOLOGIE SYMPOSIUM FÜR DRUCK 5th INTERNATIONAL PRINTING TECHOLOGIES SYMPOSIUM İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ - İSTANBUL - 04-05 KASIM / NOVEMBER 2016 2. Tıbbi Koroyucu Önlemler: İki gruba ayrılabilir. a) İşe Giriş Muayeneleri: Gürültü riski taşıyan işlerde çalışacak kişilerin işitmeleri tam bir odyometrik muayeneden geçirilmeli ve sağlık dosyasına eklenmelidir. Bu muayenenin amacı; diğer risklerdeki gibi, (örneğin nefes darlığı olan bir kişinin tozlu ortamda çalışmasının önlenmesi gibi) kişinin o riskten daha çok etkilenmesinin önlenmesi şeklinde olmayıp, sonradan gelebilecek sağlık zararlarının, kişinin işe girerkenki durumu ile kıyaslanmasını sağlamaktır. İşe giriş muayenesi sırasında kişide rastlanacak kısmi veya tam sağırlık hali, bu tür gürültülü işlerde, gürültüye bağlı işitme kayıplarının oluşmasında avantaj sağlamaktadır. Bir kulağında ileti tipi bir kayba sahip bir kişinin sağır olan kulağının gürültüden etkilenmediği, sağlam olan kulağının etkilendiği görülmektedir. Bu nedenle gürültülü işyerleri için sağır vatandaşların, özürlü kabul edilmeyip özellikle aranması gereken çalışanlar olduğunu vurgulanması gerekir. b) Periyodik muayeneler: Bu tip muayeneler; 4000 Hz ve 8000 Hz’lik işitme frekanslarında ve sessiz sayılabilecek bir odada rahatlıkla yapılabilmekte ve çok kısa zaman diliminde şüpheli vakaların ayırıcı tanısı yapılabilmektedir. Saptanan işitme düzeylerinden 4000Hz’de, gürültüden oluşan ilk kaybın ne düzeyde olduğu; en önemlisi ise konuşma frekanslarının gürültüden ilk etkilenen frekansı olan 2000 Hz. de işitme düzeyinin ne durumda olduğu rahatlıkla görülebilmektedir. 3. Şirkete Ait Önlemler: a) Gürültüde çalışan kişiyi ayırmak. b) Vardiya usulünün uygulanması. c) Çalışma saatlerinin kısaltılması ve daha sık dinlenme aralıklarının verilmesi olabilir. Kulak Koruyucularının Tipleri Üç ana başlık altında toplanabilir. 1. Kulak Tıkaçları: Dış kulak kanalının içine yerleştirilen ya da kulağın girişini tıkayan tıkaçlara denir. Kulak kanallarının yapısı ve büyüklüklerine göre kulak tıkaçlarının da boyut ve şekilleri değişmektedir. Bu tıkaçlar, plastik, kauçuk, silikon, pamuk gibi maddelerden değişik şekillerde ve boyutlarda üretilmektedir. Dört çeşittirler; a) Bütün Kulaklara Uyabilen Tıkaçlar ; parafinli pamuk ve benzeri malzemeden yapılanları bir kez kullandıktan sonra atılır. Normal pamuk etkin değildir. Şekil verilmiş sünger veya süngerimsi maddeler, bir kerelik kullanımı olan köpük tipi tıkaçlar aynı boyuttadır. Çünkü bunlar el ile küçültüldükten sonra kulağa sokulur. Tıkaç kulakta eski halini almaya çalışarak Kulak kanalının şeklini alır ve kanalı tamamen kapatarak mükemmel bir sızdırmazlık sağlamaktadır. Kulak tıkaçlarının bu tipleri rahat, temiz ve ucuzdur. Ancak tıkacı koyarken ellerin temiz olması gerekir. Bu tip tıkaçlar bir hafta kadar kullanılabilir 475 5. ULUSLARARASI MATBAA TEKNOLOJİLERİ SEMPOZYUMU 5. INTERNATIONAL TECHINOLOGIE SYMPOSIUM FÜR DRUCK 5th INTERNATIONAL PRINTING TECHOLOGIES SYMPOSIUM İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ - İSTANBUL - 04-05 KASIM / NOVEMBER 2016 b) Lastik, Kauçuk, Plastik Malzemeden Yapılan ve Şekilleri Değişmeyen Kulak Tıkaçları ; bunlar tekrar tekrar kullanılabilir. Kauçuk ve plastikten yapılan tıkaçlar, temizlenebilmesi ve uzun süre kullanım kolaylığından dolayı daha çok seçilen türlerdendir. c) Ismarlama Yapılan Kulak Tıkaçları: Silikonlu kauçuk veya plastiklerle kulak ölçüsü alınır, buna göre hazırlanır. Bunlar temiz, rahat ve kulağa tam uyarlar ve üç-beş sene kullanılabilirler.Kulak tıkaçları uygun seçim ve doğru kullanım sağlandığında gürültüyü 15-30 dB azaltırlar. d) Kulak Kanalı Girişini Kapayarak Koruyan Koruyucular : Başın üzerinden geçirilmiş elastik bir bant ile kulak kanalı girişi üzerinde sıkıca durması sağlanan, yumuşak lastiğe benzer bir maddeden yapılmış olan koruyucular. Gürültülü alana sık sık girip çıkan kişiler tarafından kullanılması uygun bu koruyucular bir çok işte kullanılabilir. Ayrıca çoğunlukla kulak tıkaçlarını kullanmayan kişilerede önerilebilir. 2. Kulak Kepçelerinide İçine Alan (Manşon tipi) Kulak Koruyucuları: Kulak kepçesini hava sızdırmayacak şekilde içine alan, baş üstünden, enseden veya çene altından geçen esnek bir bantla tutturulan iki kaptan oluşmuş ve aşağı yukarı ayarlanabilen koruyuculardır. Bu kaplar genelde yalıtkan sert plastikten yapılmış yarı küresel şekildedir. Kabın etrafında, kulak kepçelerinin yanlarını iyice kapatması için içi hava, sıvı veya köpükümsü, süngerimsi bir madde ile doldurulmuş genellikle plastikten yapılan ses yutucu yastıklar vardır. Bu kulak koruyucuları şiddetli, yüksek frekanslı gürültüden korunmak için kullanılır. Bunlar gürültüyü 15-30 dB arasında azaltabilirler. ( Kulak koruyucularının ve kulak tıkaçlarının gürültü düzeyini 105 dB (A) ‘yı aşan yerlerde (birlikte) kullanılmaları önerilir) 3. İşitme Koruyucu Baretler: Gürültü düzeyi çok yüksek olduğu zaman 115-120 dB ve üstü baretlere muflar monte edilebilir. Bu tip koruyucu, başın kemikli bölümlerini kapatarak, sesin kemik iletimi yoluyla sızmasını önler. Kulak Tıkaçlarının Avantajları: 1. Küçük olmaları nedeniyle kolay taşınabilmesi ve saklanabilmesi, 2. Başka amaçlı koruyucularla birlikte kullanımının kolay olması. 3. Sıcak ortamlarda kullanımlarının manşonlara göre daha rahat olması. Kulak Tıkaçlarının Dezavantajları: 1. Ses azaltma düzeyinin manşonlara göre daha az olması. 2. .Kulağa uygun şekilde yerleştirilmelerinin daha uzun süre ve daha çok uğraş gerektirmesi. 3. Ses azaltmalarının kullanıcının tıkacı kulağa yerleştirme şekline bağlı olarak değişmesi ve manşonlara göre daha fazla olması. 476 5. ULUSLARARASI MATBAA TEKNOLOJİLERİ SEMPOZYUMU 5. INTERNATIONAL TECHINOLOGIE SYMPOSIUM FÜR DRUCK 5th INTERNATIONAL PRINTING TECHOLOGIES SYMPOSIUM İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ - İSTANBUL - 04-05 KASIM / NOVEMBER 2016 4. Kulağa yerleştirme sırasında kulak kanalına kir kaçabilmesi, kulak kanalının tahriş edilerek enfekte olabilmesi. 5. Bir kişinin kulak tıkacı takıp takmadığının uzaktan rahatlıkla görülememesi nedeniyle denetiminin güç olması. 6. Bir kez kullanılan tiplerin uzun sürede, manşonlar kadar masraflı olabilmesidir. Her gün kullanılan kulak tıkaçlarının her kullanıştan sonra sabunlu ılık suyla yıkanması gerekir. Ayrıca tıkaçlar kendi kutularında saklanmalı, kutularıda temiz tutulmalıdır. Kulağın herhangi bir yerinde çatlak veya başka bir arıza görüldüğünde onarılmalı veya değiştirilmelidir. Koruyucu kullanılarak gürültünün kontrol altına alındığı yerlerde, koruyucu kısa bir süre bile çıkarmak sakıncalıdır. 8 saatlik çalışma süresinde iş başında 5 dakika koruyucusuz çalışmak hiç koruyucu kullanmamakla eş değerdir [1, 3-5, 9-12, 18]. Gürültünün kulak üzerine olumsuz etkilerini engellemek için ayrıca 7 aşamalı İşitme Koruma Programı uygulanabilir. 1. Gürültünün ölçülmesi, 2. Teknik kontrollerin yaplması, 3. Odyolojik değerlendirme, 4. Kişisel koruyucuların kullanılmasının eğitiminin verilmesi ve devamlı kullanılması, 5. Çalışma motivasyonu toplantıları yapılması ve motivasyon arttırıcı uygulamalar yapılması, 6. Çalışan kağıtlarının tutulması, 7. Programın değerlendirilmesi. Sosyal Sigortalar Sağlik Işlemleri Tüzüğü (1972, 1978, 1985)’e göre; Gürültü sonucu mesleki işitme kaybı denebilmesi için; gürültülü işte en az iki yıl, gürültü şiddetli olarak 85 desibelin üstünde olan işlerde en az 30 gün çalışmış olması gerekir. Gürültü sonucu mesleki işitme kaybının kesin tanısı için bilateral eşit odiogram yapılmalıdır. Değerlendirme sırasında 40 yaşından sonra her yaş için yarım desibellik düşme fizyolojik azalma olarak hesaplanmalıdır.Odiometre, konuşma ve ton odiometresi olarak yapılmalıdır, fısıltı sesiyle yapılan konuşma odiometresinin değeri yoktur. İş yerinde sağlığa zarar verecek derecede gürültü bulunduğu saptanmalıdır.Varsa işe girişte ve periodik kontrol muayenelerinde çekilmiş odiogamlardan da yararlanılmalıdır. İşitme zararına yol açan travmatik, toksik medikamentöz ve dejeneratif diğer etken ve nedenler giderilmelidir [1-5, 9-12, 18].. 4. KAYNAKÇA [1] Akbulut, T. (1996). İşçi Sağlığı Prensip ve Uygulamaları (4.th ed.). Istanbul, İstanbul: Sistem Yayıncılık. [2] Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü. (n.d.). Retrieved October 477 5. ULUSLARARASI MATBAA TEKNOLOJİLERİ SEMPOZYUMU 5. INTERNATIONAL TECHINOLOGIE SYMPOSIUM FÜR DRUCK 5th INTERNATIONAL PRINTING TECHOLOGIES SYMPOSIUM İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ - İSTANBUL - 04-05 KASIM / NOVEMBER 2016 15, 2016, from http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/07/20130728-11.htm [3] Çakıl, O., & Ulusan, M. (n.d.) (25-26 Ekim 2007). Basım Endüstrisinde Sağlık, Güvenlik ve Çevre Sorunları. In II. International Printing Technologies Symposium. Retrieved from http://iprints.istanbul.edu.tr/wp-content/uploads/2016/04/sem2_02.pdf [4] ÇASGEM. (2013). Meslek Hastalıkları. Ankara: Özyurt Matbaacılık. [5] Çolak, Ş. (n.d.) (4-10 Mayıs 2014). Fiziksel risk etkenleri. İş Sağlığı Güvenliği Haftası. HİSAM, Ankara,Türkiye. (http://www.hisam.hacettepe.edu.tr/issagligi_ve_guvenligi_ haftasi/s7.pdf) [6] Dersi, E. (n.d.). Etüt Dersi, Ygs, Lys, Sbs, Dgs, Kpss Tr.Gg - Sinir Sistemleri Ders Notu ve Konu Anlatimi. Retrieved October 16, 2016, from http://etutdersi.tr.gg/Sinir-SistemleriDers-Notu-ve-Konu-Anlatimi.htm [7] Glaser, R. (2001). Biophysics. Berlin: Springer. [8] Guyton, A. C., & Hall, J. E. (1996). İşitme Duyusu. In A. C. Guyton (Ed.), Tıbbi fizyoloji (pp. 663-673). Istanbul: Nobel Tıp Kitabevi. [9] GÜRÜLTÜ İLE OLUŞAN İŞİTME KAYIPLARI VE ALINACAK ÖNLEMLER. (n.d.). Retrieved October 15, 2016, from http://docplayer.biz.tr/7628086-Gurultu-ile-olusan-isitmekayiplari-ve-alinacak-onlemler.html [10] Hayta, A. B. (2007). Çalışma Ortamı Koşullarının İşletme Verimliliği Üzerine Etkisi. Ticaret Ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 21-41. doi:10.1075/ps.5.3.02chi.audio.2f [11] Ilıman, E. Z. (2015). TÜRKİYE’DE MESLEK HASTALIKLARI. Uluslararası Sağlık Yönetimi Ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 1(1), 21-36. Retrieved from http://dergipark. ulakbim.gov.tr/usaysad/article/view/5000149619/5000135957 [12] MATBAACILIK İŞKOLUNDA İŞ SAĞLIĞI GÜVENLİĞİ. (n.d.). Retrieved October 15, 2016, from http://www.isguvenligi.net/iskollari-ve-is-guvenligi/matbaacilik-iskolundais-sagligi-ve-guvenligi/ [13] Pehlivan, F. (1997). İşitme Biyofiziği. In Biyofizik (2nd ed., pp. 313-332). Ankara: Feryal Matbaası. [14] Palanichamy, S., & Shunmugavelu, M. (1996). PRINCIPLES OF BIOPHYSICS (2th ed.). Tamil: Palani Paramount. [15] Solomon, E. P. (2009). Introduction to human anatomy and physiology (3rd ed.). St. Louis, MO: Saunders/Elsevier. [16] Tortora, G. J., & Derrickson, B. (2007). Introduction to the human body: The essentials of anatomy and physiology (7th ed.). New York: John Wiley & Sons. [17] Yalçın, C. (2003). Temel Fizik (Vol. 1). Arkadaş yayınevi. [18] Yazıcı, M. (2007, August). Işyerlerinde gürültü. Mühendis Ve Makina, 571, 1416. Retrieved from http://www.mmo.org.tr/resimler/dosya_ekler/7a96b1f61097ccb_ ek.pdf?dergi=101 478
