TÜRK YE KALKINMA BANKASI A. Ş.

TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş.
EKONOMİK GELİŞMELER
ÖZET DEĞERLENDİRME RAPORU
OCAK 2009/I
HAZIRLAYANLAR
Mustafa ŞİMŞEK
Fulya BAYRAKTAR
Mustafa TOSUN
EKONOMİK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR MÜDÜRLÜĞÜ
Ocak 2009
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Ocak 2009/I
Aralık ayının son haftası ile Ocak ayının ilk haftasında ekonomide yaşanan
gelişmeler ve bunun piyasalara yansımaları, açıklanan son veriler doğrultusunda
aşağıda özetlenmiştir.*
Yurtiçi Piyasaları Etkileyen Gelişmeler
•
Hazine'den Sorumlu Devlet Bakanı Mehmet Şimşek, yaptığı açıklamada IMF ile
yapılacak yeni anlaşmayı, nihai görüşmelerin başladığı Şubat ayında bitirmeye
çalışacaklarını, oluşacak tedbir paketinin büyüklüğünün ise piyasanın finansman
endişelerini giderecek düzeyde olacağını söyledi. Türkiye'nin içinde bulunduğu
şartların geleneksel bir IMF anlaşmasından ziyade, farklı çözümler gerektirdiğini
belirten Şimşek, bu nedenle yapılacak anlaşmanın ezber bozan bir anlaşma
olacağını söyledi.
•
Tarım sektöründe verimliliğin ve kalitenin artırılması, üretimin geliştirilmesi için
Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifleri (TKK) tarafından tarımsal
üretime düşük faizli yatırım ve işletme kredisi kullandırılacağı açıklandı. Bakanlar
Kurulu'nun, Ziraat Bankası A.Ş ve TKK tarafından tarım üretimine dair düşük
faizli yatırım ve işletme kredisi kullandırılmasına ilişkin kararı Resmi Gazete'de
yayımlandı. Karar, 1 Ocak 2009 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlüğe girdi.
Karara göre, Ziraat Bankası ya da TKK tarafından gerçek ve/veya tüzel kişi
üreticilere (kamu kurum ve kuruluşları hariç), hayvansal üretim konusunda azami
1 milyon 500 bin TL, su ürünleri yetiştiriciliği için azami 1 milyon TL, kontrollü örtü
altı tarımı, organik tarım, iyi tarım uygulamaları, sertifikalı tohum ve fide üretimi
konularında azami 750 bin TL, diğer konularında ise azami 250 bin TL'ye kadar
kredi açılabilecek.
•
Devlet Bakanı Kürşad Tüzmen, 2009 yılında Eximbank'ın ihracatçılara 6.9
milyar dolar nakdi kredi ve 6 milyar dolar sigorta olmak üzere toplam 12.9 milyar
dolar tutarında finansman desteği sağlayacağını bildirdi. Tüzmen, Eximbank'ın
2008 yılına göre desteğini %37 büyütmeyi hedeflediğini ve 2009 yılında 109
milyar dolar civarında tahmin edilen toplam ihracatın da %11.5'ine desteğin
sağlanmış olacağını söyledi. Tüzmen, Türk Eximbank kanalıyla ihracat sektörüne
daha fazla kaynak aktarılması amacıyla Merkez Bankası nezdinde girişimlerde
bulunulduğunu ve bankaya tanınan mevcut ihracat reeskont kredisi limitinin 900
milyon dolara yükseltildiğini bildirdi. Tüzmen, programdan dış ticaret sermaye
şirketleri, sektörel dış ticaret şirketleri ile imalatçı-ihracatçı ve ihracatçı firmaların
yararlanabileceğini söyledi.
•
Türkiye ile Almanya arasında imzalanan 2007 Yılı Mali İşbirliği Anlaşması
yürürlüğe girdi. Resmi Gazete'de yayımlanan Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca,
Mali İşbirliği Anlaşması çerçevesinde, Almanya, Türkiye'ye kredi ve hibe olarak
toplam 19,7 milyon euro tutarında finansman taahhüdünde bulundu. Anlaşma
kapsamında bu tutarın, 18,7 milyon eurosu kredi, 1 milyon eurosu hibe olarak
programlandı. Söz konusu kaynakların 17,7 milyon euro tutarındaki kısmı
belediyelerin içme suyu, kanalizasyon ve katı atık projelerinin finansmanı ile
eğitim ve danışmanlık hizmeti harcamalarının finansmanında, 2 milyon euro
*
Rapor 9 Ocak 2009 tarihinden önceki gelişmeleri içermektedir.
1
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Ocak 2009/I
tutarındaki kısmı ise bankacılık sektörü aracılığıyla küçük ölçekli işletmelere
sanayide çevre koruma önlemleri için mikro kredi olarak kullandırılacak.
•
Denetim ve danışmanlık firması Deloitte Türkiye'nin Ekonomist Dergisi
işbirliğiyle hazırladığı "2008 Yılı Birleşme ve Satın Almalar Raporu'na göre,
Türkiye'de 2008 yılında birleşme ve satın almalar toplam 172 işlemle ve 18.4
milyar dolarlık bir hacimle gerçekleşti. Raporda, özellikle 2007 yılının son
çeyreğinde küresel durgunluğun etkilerinin birleşme ve satın almalarda
hissedildiği belirtildi. Rapora göre, 2008 yılında İşlemler, enerji, finans ve hizmet
sektöründe yoğunlaşırken, hacmin %75'i yabancı yatırımcı tarafından
gerçekleştirildi. Yedi milyar doları bulan özelleştirmeler hariç tutulduğunda, işlem
hacminde geçen yıla oranla %30 azalma görüldüğü belirtilen raporda, geciken
özelleştirmelerin gündeme gelmesi, bazı sektörlerde beklenen ikinci
konsolidasyon süreci ve finansal sıkıntı içine giren şirketlerin satışlarıyla birlikte
gelecek yılın ikinci yarısından itibaren bir canlanma yaşanabileceği belirtildi.
Uluslararası Piyasalardaki Gelişmeler
•
ABD Hazine Bakanlığı yaptığı açıklamada, General Motors'un hayatta
kalabilmesi için büyük öneme sahip ABD otomotiv ve mortgage finans şirketi
GMAC'ten 5 milyar dolar değerinde %8 temettü payı ödeyen imtiyazlı hisse
alınacağını belirtti. Bakanlık ayrıca, GMAC'in banka holding şirketi statüsüne
ulaşması için yeniden yapılanması sürecine destek olunması amacıyla General
Motors'un GMAC'ten yapacağı hisse alımına da 1 milyar dolara kadar krediyle
katkıda bulunacağını belirtti.
•
ABD’de tüketici güven endeksi Aralık ayında 38 değerini alarak beklentilerin
altında açıklandı. Kasım ayında 44.7 değerini alan verinin Aralık ayında 45
olması bekleniyordu.
•
ABD’de Arz Yöneticileri Kurumu (ISM) tarafından yapılan açıklamaya göre, ISM
imalat sanayi endeksi Aralık ayında 32.4 değerini alarak 1980 yılından bu yana
en düşük değerine geriledi. Kasım ayında 36.2 olarak açıklanan verinin Aralık
ayında 35.5 değerini alması bekleniyordu.
•
ABD Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, ABD’de fabrikalara
gelen siparişler Kasım ayında beklentilerin üzerinde %4.6 düştü. Beklentiler
verinin %2.5 azalması yönündeydi. Açıklamada ayrıca Ekim ayında %5.1 azalış
olarak açıklanan veri ise %6 azalış olarak revize edildi.
•
ABD’de sözleşmeleri imzalanan ve bekleyen konut satışları endeksi Kasım
ayında %4 gerileyerek beklentilerin üzerinde düşüş gösterdi. Beklentiler verinin
%1.0 gerilemesi yönündeydi. Açıklamada ayrıca Ekim ayında %0.7 düşüş olarak
açıklanan veri %4.2 düşüş olarak revize edildi.
•
ABD’de, işsizlik ve tarım dışı istihdam verilerinin ön göstergesi niteliğindeki ADP
ulusal istihdam raporuna göre; özel sektörde istihdam, Aralık ayında
beklentilerden daha fazla gerileyerek 693,000 kişi azalış gösterdi. ADP
raporunun, Aralık ayında özel sektörde istihdamın 473,000 kişi azaldığını
göstermesi bekleniyordu. Açıklamada ayrıca Kasım ayı için 472,000 kişi istihdam
azalışı olarak açıklanan veri 476,000 kişi azalış olarak revize edildi.
2
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Ocak 2009/I
•
ABD Çalışma Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, ABD’de işsizlik
maaşı almak için yapılan başvuruların sayısı, 21- 28 Aralık haftasında bir önceki
haftaya göre beklentilerin üzerinde 94 bin azalarak 492 bin kişi olarak gerçekleşti.
Beklentiler işsizlik başvurularının 11 bin kişi azalması yönündeydi. İşsizlik maaşı
başvurularında beklentilerin üzerindeki bu azalma, doların önemli para birimleri
karşısında değer kazanmasını sağladı.
•
Avrupa Merkez Bankası (ECB) tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro
bölgesinde emisyon, vadesiz mevduat, vadeli mevduat, repo ve likit fon
toplamından oluşan M3 para arzı, Kasım ayında beklentilerden düşük gelerek
yıllık bazda %7.8 artış gösterdi. Ekim ayında yıllık bazda %8.7 artış gösteren
verinin Kasım ayında %8.5 artması bekleniyordu. Ayrıca yine ECB tarafından
açıklanan verilere göre, Euro bölgesi özel sektör kredileri Kasım ayında yıllık
bazda %7.1 artış gösterdi. Bir önceki ay %7.8 artan verinin Kasım ayında %7.5
artması bekleniyordu.
•
İngiltere Merkez Bankası (BOE) faiz konulu para politikası toplantısında,
gösterge faiz oranını 50 baz puan indirerek %1.5’e getirdi. BOE gösterge faiz
oranını en son Aralık ayında 100 baz puan indirerek %2 seviyesine getirmişti.
BOE, yaptığı bu son indirimle birlikte faizleri Ekim ayından bu yana 350 baz puan
indirmiş oldu. BOE faiz indirimi kararının ardından yaptığı açıklamada, iş dünyası
ve tüketici güveninin önemli derecede azaldığını ve dünya ticaret hacminin bu yıl
uzunca bir süre en düşük seviyesinde gerçekleşmesinin muhtemel olduğunu
belirtti.
•
Euro Bölgesinde imalat PMI endeksi Aralık ayında 33.9 değerini alarak
kayıtların tutulmaya başladığından bu yana en düşük seviyeye geriledi. Kasım
ayında 35.6 değerini alan verinin Aralık ayında 34.5’e gerilemesi bekleniyordu.
Endeksin 50’nin altında bir değer alması sektörün daraldığını işaret ediyor.
•
Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde enflasyon Aralık
ayında geçici verilerle beklentilerin üzerinde azalarak yıllık bazda %1.6’ya
geriledi. Kasım ayında yıllık bazda %2.1 artış gösteren verinin Aralık ayında
yüzde 1.8’e gerilemesi bekleniyordu.
•
Euro Bölgesinde hizmetler PMI (satın alma yöneticisi) endeksi, Aralık ayında
42.1 değerini alarak kayıtların tutulmaya başladığından bu yana en düşük
seviyeye geriledi. Kasım ayında 42.5 değerini alan verinin Aralık ayında 42
seviyesine gerilemesi bekleniyordu.
•
Eurostat tarafından yapılan açıklamada, Euro bölgesinde Gayri Safî Yurtiçi
Hasılasının (GSYH) 3. çeyrekte %0.2 azaldığı doğrulandı. Veri 2. çeyrekte de
%0.2 azalış göstermişti. Açıklanan son verilerle birlikte Euro bölgesi GSYH’si
yıllık bazda %0.6 artmış oldu.
•
Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde işsizlik oranı
Kasım ayında beklentilere paralel olarak %7.8 olarak gerçekleşti. Veri Ekim
ayında %7.7 olarak gerçekleşmişti.
•
Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC), petrol fiyatlarının düşmesi
konusunda şubat ayında Kuveyt'te acil toplantı yapacağını açıkladı. İran'ın OPEC
temsilcisi Muhammed Ali Hatibi, OPEC'in olağan toplantısını mart ayında
yapmayı planladığını, ancak ''petrol fiyatlarının eğiliminin'' toplantının bir ay erken
yapılmasını gerektirdiğini söyledi.
3
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Ocak 2009/I
Son Açıklanan Veriler
•
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan geçici verilere göre,
2008 yılı Kasım ayında; geçen yılın aynı ayına göre ihracat %17.5 oranında
azalarak 9.3 milyar dolar,
%
Karşılama oranı (ihracat/ithalat)
ithalat ise %27.5 oranında
77.4
80.0
azalarak 12.1 milyar dolar
71.6
69.1 68.0
olarak gerçekleşmiştir. Aynı 70.0
65.1 68.1
65.0
64.6
64.3
dönemde dış ticaret açığı
62.9
62.5
61.3
67.3 67.7
59.5
%48.8 oranında azalarak 5.3 60.0
63.5 61.2
63.3
62.0
60.5 58.7
milyar dolardan 2.7 milyar
60.3
57.4
dolara gerilemiştir. 2007 Kasım 50.0
ayında %68.1 olan ihracatın
ithalatı karşılama oranı, 2008 40.0
Kasım
ayında
%77.4’e
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12
yükselmiştir.
2007
2008
Aylar
2008 Ocak-Kasım döneminde; 2007 yılının aynı dönemine göre ihracat %27.4
oranında artarak 124.3 milyar dolar, ithalat ise %23.8 oranında artarak 190.5
milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2007 Ocak-Kasım döneminde 56.4 milyar
dolar olan dış ticaret açığı, 2008 yılının aynı döneminde %17.5 oranında artarak
66.3 milyar dolara yükselmiştir.
2008 yılı Kasım ayı itibarıyla Avrupa Birliği’nin (AB) ihracattaki ağırlığı devam
etmekte olup, toplam ihracat içindeki payı %46.6 olmuştur. Geçen yılın aynı
ayına göre AB ülkelerine yapılan ihracat %31.9 oranında azalarak 4.3 milyar
dolar düzeyinde gerçekleşmiştir.
2008 yılı Kasım ayında, fasıllar bazında en büyük ihracat kalemi kara taşıtları ve
bunların aksam ve parçaları (0.9 milyar dolar) olurken, bu faslı makineler,
mekanik cihazlar, kazanlar, aksam ve parçaları (0.8 milyar dolar) ve elektrikli
makine ve cihazlar (0.7 milyar dolar) izlemiştir. Aynı ayda, ithalatta ise en büyük
kalemler, sırasıyla, mineral yakıtlar, mineral yağlar (2.9 milyar dolar), makineler,
mekanik cihazlar, kazanlar, aksam-parçaları (1.4 milyar dolar) ve demir-çelik (0.8
milyar dolar) olmuştur.
•
TÜİK tarafından açıklanan geçici verilere göre; 2008 yılı Kasım ayında bir önceki
yılın aynı ayına göre ihracat miktar endeksi %10 oranında, ithalat miktar
endeksi %27 oranında azalış
%
Dış Ticaret Hadleri (%)
gösterirken, ihracat birim
100.0
değer endeksi %7.7 ve
98.2 98.0
98.1 98.1 97.6 97.6
97.6
97.6 97.3
97.2
98.0
ithalat birim değer endeksi
de %0.6 oranında azalmıştır.
96.0
96.9
Ana sektörler itibarıyla, Kasım
ayında, bir önceki yılın aynı
ayına göre ihracat miktar
endeksleri; tarım ve ormancılık
sektöründe
%8,
balıkçılık
sektöründe
%140.3,
madencilik ve taşocakçılığı
sektöründe %6.3 oranında
96.7
96.1 96.3 96.6
94.0
94.6 94.5
92.0
94.7
93.8
93.3 93.6
89.8
90.0
89.3
88.0
1
2
3
4
5
6
Aylar
4
7
8
9
10 11 12
2007
2008
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Ocak 2009/I
artış, imalat sanayii sektöründe ise %11.1 oranında düşüş göstermiştir. İthalat
miktar endeksleri de aynı dönemde; tarım ve ormancılık sektöründe %5.8
oranında, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %29.3, imalat sanayii
sektöründe ise %27.6 oranında gerileme kaydetmiştir.
Kasım ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat birim değer endeksleri;
tarım ve ormancılık sektöründe %22.5, balıkçılık sektöründe %7.2, madencilik ve
taşocakçılığı sektöründe %12.5 ve imalat sanayii sektöründe %6.8 oranında
azalmıştır. İthalat birim değer endeksleri de aynı ayda, tarım ve ormancılık
sektöründe %6.6, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %16 oranında artış,
imalat sanayii sektöründe ise %3.6 oranında azalış göstermiştir.
Bu gelişmelerden sonra, 2008 yılının Ekim ayında keskin bir hareketle ithalat
lehine dönen dış ticaret hadleri, Kasım ayında bir önceki aya göre ihracat
fiyatlarının (%-8.04) ithalat fiyatlarına göre (%-8.60) daha az düşmesi nedeniyle,
bir önceki aya göre 0.5 puan artışla, 89.8 seviyesinde bir miktar ihracat lehine
dönmesine sebep olmuştur.
•
TÜİK tarafından açıklanan verilere göre; 2008 yılının Aralık ayında Üretici
Fiyatları (ÜFE) bir önceki aya göre %3.54 oranında, Tüketici Fiyatları (TÜFE)
ise %0.41 oranında düşüş %
Yıllık Enflasyon
Böylece,
bir 20.0
göstermiştir.
18.41
17.03
ÜFE
TÜFE
önceki yılın aynı ayına göre 17.5
14.56
14.67
16.53
enflasyon üretici fiyatlarıyla 15.0
12.49 13.29 12.25
%8.11, tüketici fiyatlarıyla ise 12.5
10.50
10.06
11.99
12.06 11.77
%10.06 oranında gerçekleşmiş 10.0 8.39 8.17 9.10
11.13
10.74 10.61
10.76
9.15 9.66
7.5
oldu.
8.15
8.11
5.0
5.94
•
08/12
08/11
08/10
08/09
08/08
08/07
08/06
08/05
08/04
08/03
08/02
08/01
07/12
6.44
2008 yılının Aralık ayında,
2.5
ÜFE’de alt sektörler itibarıyla
0.0
en yüksek aylık artışlar %4.96
ile maden kömürü ve linyit,
Aylar
%1.90 ile iletişim teçhizatı
imalatı, %0.88 ile de basın ve yayım sektörlerinde gerçekleşirken, TÜFE’deki en
yüksek aylık artışlar %1.49 ile çeşitli mal ve hizmet grupları, %0.59 ile de ev
eşyası ve %0.59 ile de eğlence ve kültürde gerçekleşmiştir.
TÜİK tarafından açıklanan, 2005=100 temel yıllı Aylık Sanayi Üretim Endeksi,
2008 yılı Kasım ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre %13.9 oranında azalarak
%
109.5 olmuştur. Sanayinin alt
Aylık Sanayi Üretim Endeksi Değişimi (2005=100)
sektörleri düzeyinde, bir önceki
25.0
18.9
20.0
yılın
aynı
ayına
göre
10.3
15.0
8.5
madencilik ve taşocakçılığı
9.2 6.3
6.2
7.9
7.2
6.9
10.0
4.2
11.5
sektörü endeksi %0.9 oranında
8.2
5.0
5.5
3.9
0.0
artış gösterirken, imalat sanayi
3.8
3.1 2.5
2.4
-7.2
-5.0
-1.9
sektörü
endeksi
%15.5,
-3.5 -4.2
-10.0
elektrik, gaz ve su sektörü
-15.0
-13.9
-20.0
endeksi ise %4.7 oranında
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12
azalmıştır.
Aylar
2007
2008
Ana
Sanayi
Grupları
Sınıflamasına göre de; Aramalı İmalatının %16.9, Dayanıklı Tüketim Malı
İmalatının %8.7, Dayanıksız Tüketim Malı İmalatının %6.0 ve Enerjinin %4.5
oranında düştüğü görülmektedir.
5
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Ocak 2009/I
2008 yılı Kasım ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre İmalat Sanayi Üretim
Endeksi alt gruplarındaki en yüksek düşüş %41.2 ile motorlu kara taşıtı, römork
ve yarı römork imalatında gerçekleşmiş olup, bu sektörü %27.2 düşüş ile tıbbi,
hassas aletler ile saat İmalatı ve %25.7 düşüş ile de ana metal sanayi imalatı
takip etmiştir.
•
•
•
T.C. Merkez Bankası tarafından yapılan açıklamaya göre; 2008 yılının Kasım
ayında 54.6 düzeyinde olan Reel Kesim Güven Endeksi, Aralık 2008’de bir
önceki aya göre 2.3 puan gerileyerek 52.3 düzeyinde gerçekleşmiştir. Aralık
ayında, sırasıyla, son üç aydaki toplam sipariş miktarı, mevcut toplam sipariş
miktarı, sabit sermaye yatırım harcaması ve gelecek üç aydaki üretim hacmi
eğilimine ilişkin beklentiler endeksi azalış yönünde etkilerken, mevcut mamul mal
stok miktarı, gelecek üç ay ihracat sipariş miktarı, genel gidişat eğilimi ve gelecek
üç ay toplam istihdam miktarı beklentisi endeksi artış yönünde etkileyen faktörler
olmuştur
T.C. Merkez Bankası tarafından hazırlanan Aralık Ayı Fiyat Gelişmeleri
Raporu’na göre; 2008 yılı Aralık ayında fiyat gelişmeleri döviz kurundaki
hareketlerin kısa dönemli etkilerinin büyük ölçüde sınırlı kaldığını
doğrulamaktadır. Bunun yanında petrol ve diğer emtia fiyatlarındaki gerileme
enflasyondaki düşüşü desteklemeye devam etmektedir. Talep koşullarındaki
zayıflamaya paralel olarak hizmet fiyatlarında gözlenen yavaşlama genele
yayılarak sürmektedir. Bu çerçevede, temel enflasyon göstergelerindeki olumlu
görünüm devam etmektedir. Önümüzdeki dönemde enflasyonun kademeli olarak
düşüşünü sürdürmesi beklenmektedir.
Hazine Müsteşarlığı’ndan yapılan açıklamaya göre; 2008 yılı Aralık ayı Hazine
nakit gerçekleşmelerine ilişkin geçici sonuçlar alınmış olup, bu sonuçlara göre;
nakit bazda toplam 12.9 milyar TL gelir elde edilmiş, 19 milyar TL faiz dışı
harcama yapılmış ve 6.1 milyar TL faiz dışı açık oluşmuştur. Toplam 2.1 milyar
TL faiz ödemesinden sonra Hazine nakit dengesi 7.5 milyar TL açık vermiştir.
Yapılan açıklamada ayrıca, Ocak-Aralık döneminde nakit bazda toplam 194.1
milyar TL gelir elde edildiği, 170 milyar TL faiz dışı harcama yapıldığı ve 24
milyar TL faiz dışı fazla oluştuğu belirtilerek, toplam 9.2 milyar TL özelleştirme
geliri ve toplam 49.5 milyar TL faiz ödemesinden sonra Hazine nakit dengesinin
16.3 milyar TL açık verdiği ifade edilmiştir.
•
•
Hazine Müsteşarlığı, Ocak ayı “İç Borçlanma Stratejisi” raporunu yayınladı.
Rapora göre; Hazine, Ocak ayında iç piyasalara yapılacak olan 6.3 milyar YTL’lik
itfaya karşılık, iç piyasalardan 5 milyar YTL borçlanma yapılmasının
öngörüldüğünü açıkladı. Aynı dönemde, toplam 6.6 milyar TL’lik iç borç servisine
karşılık 5.3 milyar TL toplam iç borçlanma gerçekleştirilmesi programlanmaktadır.
Hazine, Ocak ayında toplamda üç ihale gerçekleştirecek. Hazine 12 Ocak’ta 14
Ocak valörle 15.07.2009 itfa tarihli YTL cinsi iskontolu bonoyu ihraç edecek.
Hazine ayrıca 13 Ocak’ta 14 Ocak valörle 03.11.2010 itfa tarihli YTL cinsi
iskontolu tahvili (gösterge) ihraç ederken, yine aynı gün aynı valörle 20.11.2013
itfa tarihli YTL cinsi değişken kuponlu tahvili yeniden ihraç edecek.
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) tarafından yapılan açıklamaya göre, ihracat
Aralık ayında geçen yılın aynı ayına göre %25 gerileyerek 7.11 milyar dolar
olurken, 2008’in tamamında ihracat bir önceki yıla göre %20.3 artarak 127.5
milyar dolara çıktı. Açıklamada ayrıca 2008 yılında en fazla ihracat gerçekleştiren
6
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Ocak 2009/I
sektörlerin 24.7 milyar dolar ile otomotiv ve yan sanayii, 9.3 milyar dolarla demir
çelik ve 15.7 milyar dolarla hazır giyim olduğu belirtildi.
•
•
T.C. Merkez Bankası’nın mali ve reel sektörden katılımcılarla gerçekleştirdiği
2009 Yılı Ocak Ayı I. Dönem Beklenti Anketi sonuçlarına göre; Türkiye
ekonomisinin 2009 yılında %1.1 büyüyeceği, tüketici fiyatlarının %7.84 oranında
artacağı, cari işlemler açığının 29,510 milyon dolar ve dolar kurunun 1.5788 TL
civarında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Önümüzdeki 12 ve 24 ay
sonrasının yıllık TÜFE beklentileri ise sırasıyla %7.64 ve %6.74 düzeyindedir. 12
ay sonrası için, 6 ay vadeli hazine bonosunun yıllık bileşik getirisi %14.81, 5 yıl
vadeli, 6 ayda bir ödemeli devlet tahvillerinin yıllık bileşik getirisi de %15.59
olarak beklenmektedir.
Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemlerindeki Gelişmeler
19 Aralık 2008 – 02 Ocak 2009 döneminde Merkez Bankası Analitik Bilânçosu
aktif büyüklüğü, %1.22 oranında daralarak 112,605 milyon YTL düzeyine
gerilemiştir. Bu dönemde Dış Varlıklar kalemi %1.59, İç Varlıklar kalemi de
%30.46 düzeyine azalış göstermiştir.
Bilânçonun pasif kalemleri incelendiğinde ise bu dönemde Merkez Bankası
Toplam Döviz Yükümlülüklerinin %5.43 oranında gerilediği görülmektedir.
Toplam Döviz Yükümlülükleri kaleminin alt ayırımına bakıldığında, Dış
Yükümlülükler kaleminin %4.09, İç Yükümlülükler kaleminin ise %6.24 düzeyinde
azalış kaydettiği göze çarpmaktadır.
Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemleri (Milyon TL.)
AKTİFLER
1.DIŞ VARLIKLAR
2.İÇ VARLIKLAR
PASİFLER
1.TOPLAM DÖVİZ YÜKÜMLÜKLERİ
1.1. DIŞ YÜKÜMLÜKLER
1.2. İÇ YÜKÜMLÜKLER
1.2.1. Döv. Ol. Takip Ol. Mev.
1.2.2. Bankaların Döviz Mevduatı
2.MERKEZ BANKASI PARASI
2.1. REZERV PARA
2.1.1. Dolaşıma Çıkan Banknot
2.1.2. Bankalar Mevduatı
2.1.3. Diğer Kalemler
2.2. DİĞER MB PARASI
2.2.1. APİ’den Doğan Borçlar
2.2.2. Kamu Mevduatı
TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $)
28.12.07
19.12.08
02.01.09
104,693
88,527
16,166
104,693
50,001
19,915
30,086
12,211
17,875
54,692
44,851
27,944
16,748
159
9,841
4,369
5,472
71,263
113,998
115,446
-1,448
113,998
60,507
22,804
37,703
16,865
20,838
53,491
54,810
33,698
20,964
148
-1,320
-5,329
4,009
71,334
112,605
113,612
-1,007
112,605
57,221
21,871
35,350
14,935
20,415
55,384
44,843
32,826
11,731
286
10,541
7,745
2,796
69,715
Değişim
Son Yıl Dönem
7,912
-1,393
25,085
-1,834
-17,173
441
7,912
-1,393
7,220
-3,286
1,956
-933
5,264
-2,353
2,724
-1,930
2,540
-423
692
1,893
-8
-9,967
4,882
-872
-5,017
-9,233
127
138
700
11,861
3,376
13,074
-2,676
-1,213
-1,548
-1,619
Kaynak: TCMB
Bu dönem Bankalar Mevduatı kaleminde %44.04 oranında gerçekleşen
gerilemeye bağlı olarak, Rezerv Para kaleminin yaklaşık 10 milyar TL tutarında
bir azalma kaydettiği görülmektedir. Öte yandan Emisyon hacmi de bu dönem
%2.59 düzeyinde daralarak 32.8 milyar TL seviyesine gerilemiştir. Buna karşılık,
Merkez Bankası’nın politika araçlarından Açık Piyasa İşlemleri kalemi, bu
dönemde 13 milyar TL tutarında artış kaydederek -5,329 milyon TL seviyesinden
7
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Ocak 2009/I
7,745 milyar TL düzeyine yükselmiştir. Diğer bir ifade ile 19 Aralık tarihi itibariyle
Merkez Bankası, Açık Piyasa İşlemleri yoluyla piyasadan 5,329 milyar TL
tutarında alacaklı iken, bu dönemde piyasaya 7,745 milyar TL düzeyinde borçlu
konumuna geçmiştir. Öte yandan Merkez Bankası’nın bir diğer politika aracı olan
Kamu Mevduatı kalemi ise %30.25 oranında azalış göstererek 2.8 milyar TL
seviyesine gerilemiştir.
14 Kasım – 19 Aralık 2008 döneminde 2 milyar dolar artış kaydeden TC Merkez
Bankası brüt rezervlerinin, bu dönemde tekrar azalış gösterdiği görülmektedir. 19
Aralık 2008 – 2 Ocak 2009 döneminde TCMB brüt döviz rezervleri, 1.6 milyar
dolar azalarak 69,715 milyon dolar seviyesine gerilemiştir.
•
Tahvil-Bono Piyasası
09.01
08.01
07.01
06.01
05.01
02.01
31.12
30.12
29.12
Döviz Piyasası
8
09.01
08.01
07.01
06.01
05.01
02.01
31.12
30.12
29.12
26.12
Aralık ayının dördüncü haftasını 1.5043 TL seviyesinden kapatan dolar, yurt dışı
borsaların kapalı olmasına rağmen yılın son günlerinde düşük işlem hacimlerinin
yönlendirdiği etkiler sonucunda sınırlı da olsa yukarı yönlü bir seyir izledi. Yılın
YTL
son işlem gününü TC Merkez
ABD Dolar Denge Kuru
Bankası
gösterge
kurları 1.58
itibariyle 1.5291 TL düzeyine 1.56
yükselerek kapatan dolar,
2009 yılının ilk günlerinde de 1.54
paritedeki gerilemeye bağlı 1.52
olarak yükselişini sürdürdü. 1.50
Ocak
ayının
ilk
haftası
1.48
içerisinde
1.5367
TL
seviyesine kadar yükselen
Tarih
dolar,
ilerleyen
günlerde
25.12
•
26.12
25.12
Getiri oranı (%)
Aralık ayının dördüncü haftasını %16.85 düzeyinden kapatan piyasanın gösterge
kâğıdı niteliğindeki 23 Haziran 2010 itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik faizi, 2008
yılının son günleri ile yeni yılın
Gösterge tahvilin yıllık bileşik getirisi
ilk işlem gününde, TC Merkez
17.50
Bankası’nın faiz indirimlerini
23.06. 2010 itfa tarihli tahvil
17.00
sürdüreceği
yönündeki
beklentilerin
güçlenmesine
16.50
bağlı olarak aşağı yönde bir
16.00
seyir izledi. 2008 yılını %16.45
düzeyinden kapatan gösterge
15.50
kâğıdının yıllık bileşik faizi,
15.00
2009 yılının ilk işlem gününde
de %16.11 seviyesine geriledi.
Tarih
Ocak ayının ilk günlerinde IMF
ile stand-by anlaşması çerçevesinde artan görüşmelerin yanı sıra, ABD’de
Obama hükümetinin açıklayacağı ekonomik canlandırma paketine yönelik
iyimser beklentilere bağlı olarak gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi %15.75
seviyesine kadar gerilese de ilerleyen günlerde tablonun tersine döndüğü
görüldü. Ocak ayının ilk haftasının ortasından itibaren ABD’den gelen olumsuz
makro ekonomik verilere bağlı olarak tahvil-bono piyasasında satışlar
yoğunlaşırken, gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi de haftayı %16.41 düzeyine
yükselerek kapattı.
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Ocak 2009/I
alternatif piyasalara gelen alımlar sonucunda 1.52 TL sınırının altına gerilese de
haftanın son iki işlem gününde ABD’den gelen olumsuz makro ekonomik verilere
bağlı olarak yükselişine devam etti. Dolar, Ocak ayının ilk haftasını TC Merkez
Bankası gösterge kurları itibariyle 1.5540 TL düzeyine yükselerek kapatırken, bu
dönemde TL karşısında %3.30 oranında değer kazanmıştır. Euronun yine bu
dönem itibariyle TL karşısındaki değer kazancı ise ‰4.68 olarak gerçekleşmiştir.
Aralık ayının dördüncü haftasını 1.4074 düzeyinden kapatan €/$ paritesi, ayın
son günleri ile 2009 yılının ilk işlem gününde ABD’de haftalık işsizlik
başvurularının beklentilerin altında kalması ve hükümetin otomotiv sektörüne
sağladığı desteği, bir finansman şirketi olan GMAC’yi de içine alacak şekilde
genişletmesine bağlı olarak 1.39 seviyesinin altına geriledi. Ocak ayının ilk
haftası içerisinde ise Euro bölgesinden olumsuz makro ekonomik verilerin yanı
sıra İngiltere Merkez Bankası’nın gerçekleştirdiği faiz indiriminin de etkisiyle
paritenin gerilemesini sürdürdüğü görüldü. Ocak ayının ilk haftası içerisinde 1.34
seviyesinin altına gerileyen parite, gelen tepki alımları ile bir miktar toparlandı ve
haftayı TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1.3688 seviyesinden
kapattı.
•
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB)
•
09.01
08.01
07.01
06.01
05.01
02.01
31.12
30.12
29.12
26.12
25.12
E ndeks
Aralık ayının dördüncü haftasını 26,499 düzeyinden kapatan İMKB Bileşik
Endeksi, yılın son günlerinde uluslararası borsaların kapalı olmasının etkisiyle
oldukça sıkışık bir seyir izledi.
İMKB Bileşik Endeksi
IMF ile stand-by anlaşması
30000
çerçevesinde gerçekleştirilen
görüşmelerin etkisiyle, 2008
28000
yılını 26,864 puana yükselerek
tamamlayan Bileşik Endeks,
26000
yükselişini 2009 yılının ilk
günlerinde de sürdürdü. 2009
24000
yılının ilk günlerinde ABD’de
Obama
hükümetinin
açıklayacağı ekonomik pakete
Tarih
ilişkin olarak oluşan iyimser
beklentilerin yanı sıra yurtiçinde de IMF ile artan temaslara bağlı olarak 28,733
puana kadar yükselen Bileşik Endeks, hafta ortasından itibaren ABD’den gelen
olumsuz makro ekonomik verilerin etkisiyle artan satışlar sonucunda düşüş
trendine girdi. Sözkonusu satışlarla Ocak ayının ilk haftasını 26,470 puana
gerileyerek kapatan Bileşik Endeks, bu dönem içerisinde ‰1.1 oranında değer
kaybederken, yabancı portföylerin piyasa içerisindeki payı da %67.69
düzeyinden %67.46 seviyesine gerilemiştir.
Türk Bankacılık Sektörü Gelişmeleri
19 Kasım -19 Aralık 2008 döneminde %1.4 oranında daralarak 458.5 milyar TL
seviyesine yükselen bankacılık sektörü toplam mevduat hacminin, bu dönem ‰5
oranında artarak, tekrar 460 milyar TL düzeyinin üzerine çıktığı görülmektedir.
Bankacılık sektörü toplam mevduat hacminin alt ayrımına bakıldığında ise vadeli
mevduatlarda gerçekleşen %1.1 oranındaki artışa karşılık, vadesiz mevduatların
%3.5 düzeyinde azalma gösterdiği göze çarpmaktadır. Vadesiz mevduatlarda
kaydedilen bu gerilemenin, yılbaşı öncesinde artan tüketim harcamalarının bir
sonucu olduğu düşünülmektedir.
9
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Ocak 2009/I
Bankacılık Sektörü İle İlgili Seçilmiş Göstergeler (Milyon TL.)
31.12.07 19.12.08 05.01.09
MEVDUAT VE FONLAR
TOPLAM MEVDUAT VE FONLAR
Vadeli
Vadesiz
KREDİLER
TOPLAM KREDİLER
YTL
YP
YP Krediler/Toplam Krediler (%)
*
Krediler /Mevduat (%)
Takipteki Alacaklar (Brüt)
Takipteki Alacaklar / Krediler (%)
Menkul Değerler Portföyü
MDP/ Mevduat (%)
Değişim (%)
Yıl Sonuna
Dönem
Göre
369,633
308,635
60,999
458,535
397,632
60,903
460,949
402,187
58,762
24.7
30.3
-3.7
0.5
1.1
-3.5
289,048
218,725
70,323
24.3
81.0
10,314
3.5
164,384
44.5
369,501
263,233
106,268
28.8
83.4
13,080
3.4
193,427
42.2
368,846
262,981
105,865
28.7
83.0
13,619
3.6
192,170
41.7
27.6
20.2
50.5
-0.2
-0.1
-0.4
32.0
4.1
16.9
-0.6
(*): Krediler=Toplam Krediler+Takipteki Alacaklar (Brüt)
Kaynak: BDDK
19 Kasım -19 Aralık 2008 döneminde %3.7 oranında daralan bankacılık sektörü
toplam kredi hacmindeki gerilemenin, bu dönemde ivme kaybetmekle birlikte
devam ettiği görülmektedir. Bankacılık sektörü toplam kredi hacmi, bu dönem de
‰2 oranında daralarak 368.8 milyar TL seviyesine inmiştir. Toplam kredilerin alt
ayrımına bakıldığında ise TL kredilerin ‰1, yabancı para cinsinden kredilerin de
‰4 düzeyinde gerileme kaydettiği göze çarpmaktadır. Ancak döviz sepetinin aynı
dönem itibariyle ‰3.7 oranında değer kaybettiği göz önüne alındığında, yabancı
para cinsinden kredilerdeki azalışın esas olarak döviz kurlarındaki gerilemeden
kaynaklandığı anlaşılmaktadır.
Yaklaşık dört aylık bir süredir düzenli olarak artış gösteren bankacılık sektörü
takipteki alacaklar hacminin, genişlemesini bu dönemde de devam ettirdiği
görülmektedir. Bankacılık sektörü takipteki alacaklar hacmi, bu dönem %4.1
oranında artış kaydederek 13.6 milyar TL düzeyini geçerken, takipteki alacakların
kredilere oranı da %3.6 seviyesine yükselmiştir.
19 Kasım -19 Aralık 2008 döneminde kayda değer bir değişiklik göstermeyen
bankacılık sektörü menkul değerler portföyü hacminin, bu dönemde ‰6 oranında
gerileyerek 192.2 milyar TL düzeyine indiği görülmektedir. Buna bağlı olarak
MDP/Mevduat oranı da %41.7 seviyesine gerilemiştir.
İletişim Bilgileri
Oktay Küçükkiremitçi
Mustafa Şimşek
Fulya Bayraktar
Mustafa Tosun
Müdür
Müdür Yardımcısı
Kıdemli Uzman
Kıdemli Uzman
0312 4179200/2340
0312 4179200/2340
0312 4179200/2356
0312 4179200/2355
10
oktay.kucukkiremitci@kalkinma.com.tr
mustafa.simsek@kalkinma.com.tr
fulya.bayraktar@kalkinma.com.tr
mustafa.tosun@kalkinma.com.tr
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Ocak 2009/I
MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER
2006
GSYİH (Milyon $)
Büyüme Oranı (1998 fiyatlarıyla)
2007
2008
Ocak
Mart
Şubat
Nisan
Mayıs
Haziran
Tem.
Ağust.
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
526,429
6.9
656,670
4.6
-
-
*
6.7
-
-
*
2.3
-
-
*
0.5
-
-
-
81.0
9.9
81.8
9.9
80.3
11.3
79.3
11.6
81.2
10.7
81.7
9.6
82.4
8.9
82.3
9.0
80.0
9.4
76.2
9.8
79.8
10.3
76.7
-
72.9
-
-
11.58
9.65
5.94
8.39
6.44
8.17
8.15
9.10
10.50
9.15
14.56
9.66
16.53
10.74
17.03
10.61
18.41
12.06
14.67
11.77
12.49
11.13
13.29
11.99
12.25
10.76
8.11
10.06
TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi
Cari İşlemler Dengesi (Milyon $)
160.1
-31,893
190.3
-37,684
191.0
-4,120
189.3
-3,847
176.1
-4,275
168.0
-5,126
178.2
-4,776
180.0
-5,531
181.0
-3,994
193.9
-3,003
191.9
-915
174.0
-2,646
169.4
-
166.8
-
Dış Ticaret Dengesi (Milyon $)
-54,041
-62,800
-5,712
-4,953
-5,383
-6,525
-6,830
-7,699
-7,959
-8,202
-5,075
-5,213
-2,722
-
85,535
107,262
10,626
11,073
11,429
11,364
12,475
11,773
12,595
11,048
12,806
9,725
9,339
-
139,576
61.3
170,063
63.1
16,339
65.0
16,026
69.1
16,812
68.0
17,889
63.5
19,305
64.6
19,472
60.5
20,554
61.3
19,250
57.4
17,881
71.6
14,938
65.1
12,060
77.4
-
İmalat Sanayi KKO (%)
İşsizlik Oranı (%)
Enflasyon (ÜFE) (%) (yıllık)
Enflasyon (TÜFE) (%) (yıllık)
- İhracat-FOB (Milyon $)
- İthalat-CIF (Milyon $)
Karşılama Oranı (%) İhracat/İthalat
-Bütçe Gelirleri (Milyon TL)
171,309
189,617
15,781
17,628
13,779
17,562
19,212
18,544
17,920
26,447
13,788
15,107
17,990
-
- Vergi Gelirleri (Milyon TL)
137,554
152,832
14,159
15,177
10,920
12,902
16,902
12,691
13,778
18,920
11,827
13,044
15,752
-
- Diğer Gelirler (Milyon TL)
Bütçe Harcamaları (Milyon TL)
33,756
175,304
36,785
203,501
1,623
16,306
2,452
16,608
2,858
18,649
4,660
18,638
2,309
15,823
5,852
14,566
4,142
21,237
7,528
20,437
1,961
23,215
2,063
15,178
2,237
21,375
-
- Faiz Harcamaları (Milyon TL)
- Faiz Hariç Harcamalar (Milyon TL)
Bütçe Dengesi (Milyon TL)
45,945
129,359
-3,995
48,732
154,769
-13,883
4,283
12,023
-524
4,714
11,893
1,021
4,753
13,895
-4,870
4,166
14,472
-1,076
1,681
14,141
3,389
1,142
13,424
3,978
7,436
13,801
-3,317
8,140
12,297
6,010
5,022
18,193
-9,426
2,013
13,165
-71
5,440
15,935
-3,385
-
- Faiz Dışı Denge (Milyon TL)
41,951
34,848
Merkezi Yönetim Toplam
178,906 219,207
İç Borç Stoku (Milyon $)
Merkezi Yönetim Toplam
66,576
67,117
Dış Borç Stoku (Milyon $)
*: Çeyrek dönemler itibariyledir.
Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, DPT
3,759
5,735
-117
3,090
5,070
5,120
4,119
14,150
-4,404
1,942
2,055
-
210,406 213,287 220,323 224,907 216,274 181,324
175,253
220,498
210,406 213,287
-
67,669
66,695
220,498
66,695
67,271
71,251
11
71,451
69,697
70,892
68,197
67,271
71,251
-