Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu, Nisan 2009-I

TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş.
EKONOMİK GELİŞMELER
ÖZET DEĞERLENDİRME RAPORU
NİSAN 2009/I
HAZIRLAYANLAR
Mustafa ŞİMŞEK
Fulya BAYRAKTAR
Mustafa TOSUN
EKONOMİK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR MÜDÜRLÜĞÜ
Nisan 2009
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Nisan 2009/I
Mart ayının son haftası ile Nisan ayının ilk iki haftasında ekonomide yaşanan
gelişmeler ve bunun piyasalara yansımaları, açıklanan son veriler doğrultusunda
aşağıda özetlenmiştir.*
Yurtiçi Piyasaları Etkileyen Gelişmeler
•
T.C. Merkez Bankası’nca açıklanan, 19 Mart 2009 tarihinde yapılan para
politikası kurulu toplantı özetinde;
− Uluslararası kredi piyasalarındaki sorunların devam etmekte olduğu ve küresel
büyümeye ilişkin tahminlerin aşağı yönlü güncellendiği,
− Küresel ölçekte iktisadi görünümdeki yavaşlama eğilimi sürerken, durgunluğun
oldukça uzun sürebileceği,
− İktisadi faaliyetteki toparlanmanın zaman alacağı, enflasyon üzerindeki aşağı
yönlü baskıların süreceği,
− PPK’nın, şartlara bağlı olarak para politikasının aşağı yönlü esnekliğini uzunca
bir süre korumasının gerekebileceğini değerlendirdiği,
− Kısa vadedeki mali gevşemenin, orta vadede dengeli bir mali pozisyon
gözeten ve borç dinamiklerinin sürdürülebilirliğini temin eden güçlü çerçeve ile
desteklenmesinin önemli olduğu,
− Kamu kesimi borçlanma gereksinimindeki belirgin yükselişin, para politikası
kararlarının iktisadi faaliyet üzerindeki olumlu etkilerini zayıflatabileceği,
− Gerçekleştirilen faiz indirimlerinin 2009 yılı sonunda enflasyonun, hedefin
belirgin olarak altında gerçekleşme olasılığını azalttığı belirtildi.
•
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, gayrimenkul ve bazı ürünlere ilişkin KDV
indirimi öngören ekonomik önlemler paketini açıkladı. Pakete göre;
− Bina ve bağımsız bölüm şeklindeki işyerleri satışından alınan %18 KDV %8’e
indirilecek.
− Konut, işyeri ve diğer tüm emlak alım satımlarında alıcı ve satıcılardan alınan
binde 15’lik tapu harcı binde 5’e indirilecek.
− Tüm ofis ve ev mobilyalarında KDV %8’e indirilecek.
− Bilgisayar, bilişim ve büro makinelerinde KDV %18’den %8’e inecek.
− KOBİ’lerin iş makinelerinde KDV %18’den %8’e inecek.
Erdoğan, yeni tedbirlerle, krizin sinyallerini aldığı andan itibaren uygulamaya
koydukları tedbir sayısının 53 olduğuna işaret ederek, ''Gerektikçe yeni tedbirleri
cesaretle almaya ve uygulamaya devam edeceğiz'' dedi.
•
*
T.C. Merkez Bankası’nın, 2 Nisan 2009 tarihli basın duyurusuna göre; “döviz
piyasasında derinliğin kaybolmasına bağlı olarak sağlıksız fiyat oluşumları
gözlenmesi üzerine, 10 Mart 2009 tarihinden itibaren döviz likiditesini
destekleyerek döviz piyasasının sağlıklı çalışmasını sağlamak amacıyla döviz
Rapor 10 Nisan 2009 tarihinden önceki gelişmeleri içermektedir.
1
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Nisan 2009/I
satım ihaleleri yoluyla piyasaya döviz likiditesi sağlanmasına karar verilmiş, bu
tarihten itibaren günlük 50 milyon ABD dolarlık döviz satım ihalelerine başlanmış,
gerçekleştirilen 18 ihalede toplam 900 milyon ABD doları satılmıştır. Duyuru
kapsamında; son günlerde küresel piyasalardaki olumlu gelişmelerin de etkisiyle
döviz piyasasında derinliğe ilişkin kaygıların azaldığı, bu nedenle döviz satım
ihalelerinin 3 Nisan 2009 tarihinden başlayarak durdurulmasına karar verildiği,
gerek görülmesi halinde döviz satım ihalelerine tekrar başlanabileceği
bildirilmiştir.
•
T.C. Merkez Bankası’ndan yapılan basın duyurusuna göre; 1 Nisan 2009
tarihinden geçerli olmak üzere kredi kartı işlemlerinde uygulanacak aylık azami
akdi faiz oranı Türk Lirası için %3.96, ABD doları için %2.54 ve Euro için %2.30,
aylık azami gecikme faizi oranı ise Türk Lirası için %4.71, ABD doları için %3.11
ve Euro için ise %2.82 olarak belirlenmiştir.
•
Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifleri (TKK) tarafından kullandırılan
düşük faizli tarım kredilerinin vadesi, işletme kredilerinde 2 yıla, yatırım
kredilerinde 7 yıla çıkarıldı. Daha önce 18 ay olan işletme kredilerinin vadesi 24
aya, daha önce 5 yıl olan yatırım kredilerinin vadesi ise 7 yıla çıkarıldı. Ayrıca
kararla, tasfiye olunacak alacaklar hesabında borcu bulunan veya bu hesaplarda
kayıtlı olan borçları ertelenmiş veya taksitlendirilmiş veya yeniden yapılandırılmış
olup, geri ödeme süreci devam eden üreticilere Ziraat Bankası veya TKK
tarafından kredi açılamayacak. Karar, 1 Ocak 2009'dan tarihinden geçerli olmak
üzere yürürlüğe girdi.
•
Ziraat Bankası, toplam değeri yaklaşık 7 milyar TL olan, tüm kredi türlerinde
ödeme kolaylığı sağlayacak 'Ödeme Kolaylığı Paketi' ile ekonomiye bir canlılık
kazandırması öngörülen 'Bahar Paketi' açıkladı. Ödeme Kolaylığı Paketi ile
tarımsal, bireysel ve ticari kredilerin vadesi uzatılacak. Ayrıca kredi kartlarında da
taksitli ödeme imkânı getiren paket, bankaya gecikmiş kredi kartı borcu olan
müşterilere 2 yıla kadar vadeli eşit taksitli kredi kullandırarak, kart borçlarının
daha uygun faiz ve koşullarda ödenmesi imkânı sağlayacak. Bahar Paketi ile de
bireysel kredilerin faizleri düşürüldü. Tüketiciler, bireysel kredileri vadeye göre
faizleri %0.99 ile %1.49 arasında değişen oranlarda kullanabilecek.
•
Eximbank Genel Müdürü Ahmet Kılıçoğlu, 24 Mart tarihinden itibaren,
kullandırılacak bir yıla kadar vadeli krediler için geçerli olmak üzere, tüm kredi
programlarında TL faiz oranlarında 2'şer puan indirim yapıldığını açıkladı.
İhracatçılara vadeye ve kredi risk büyüklüğüne bağlı olarak %9 ile %13 aralığında
değişen faiz oranları ile kredi kullanma imkanı getirildiğini ifade eden Kılıçoğlu,
yurt dışı müteahhitlik hizmetlerine yönelik 2 yıl vadeli köprü TL kredisine %15
olarak yansıtılan düzenlemeyle, KOBİ'lere yönelik kredi faiz oranının %9'a,
tanıtım-pazarlama faaliyetlerine yönelik yurt dışı fuar katılım kredisinin ise %11'e
gerilediğini belirtti. 2009 yılında tüm TL kredi programlarında 6 puanlık indirim
yapıldığını belirten Kılıçoğlu, yaklaşık 3 aylık dönemde ihracatçılara 1.3 milyar
dolar tutarında kredi, 1 milyar dolar sigorta ve garanti desteği olmak üzere,
toplam 2.3 milyar dolar finansal destek sağlandığını kaydetti.
•
Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) tarafından hazırlanan bir rapora göre; Türkiye,
2008 yılı verilerine göre, 202 milyar dolarlık ithalat hacmiyle, dünyanın en çok
ithalat yapan 20. ülkesi konumunda bulunuyor. Türkiye'nin, dünya ticaret
2
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Nisan 2009/I
hacmindeki, 16.5 trilyon dolarlık ithalat içindeki payı %1.2 oranında bulunuyor.
Toplam dünya ticaretindeki payı artan bir trend içinde %1 düzeyini bulan Türkiye,
toplam ihracatta ise ilk 20 içinde yer almıyor. Türkiye, dünya gıda ürünleri
ihracatından ise %0.5 pay alıyor.
Türkiye, otomotiv sektöründe ön sıralarda yer alıyor. Japonya'nın öncü olduğu,
otomotiv sektörü ihracatında, Türkiye, 8. sırada bulunuyor. Raporda, Türkiye'nin
otomotiv sektöründeki yükselişinin hızlı bir şekilde devam ettiği ve bu sürecin
devam etmesi halinde, Japonya, Avrupa Birliği, ABD, Güney Kore ve Çin'den
sonra dünyanın 6. büyük otomotiv ihracatçısı konumuna geleceği vurgulanıyor.
•
Uluslararası Para Fonu (IMF)’nun, anapara geri ödemelerindeki süreci
uzatmasıyla, Türkiye'nin 2009 yılındaki borç geri ödemesinin 2.1 milyar dolar
düşük olacağı açıklandı. Hazine Müsteşarlığından yapılan açıklamada, karar
uyarınca 1 Nisan 2009 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, IMF anapara geri
ödemelerinin "erken ödeme" esasına göre (2 yıl 3 ayı geri ödemesiz, üçer aylık 8
eşit taksitle toplam 4 yılda) gerçekleştirilmesi uygulaması yürürlükten kaldırıldı.
Bu çerçevede, IMF anapara geri ödemeleri "normal ödeme" esasına göre (3 yıl 3
ayı geri ödemesiz, 8 eşit taksitle toplam 5 yılda) yapılacak. Açıklamada, genel bir
uygulama değişikliği niteliğinde olan ve üye tüm ülkeleri kapsayan bu
düzenlemenin, Türkiye'nin IMF'ye anapara geri ödeme takvimine de olumlu
yansıyacağı ifade edilerek, değişiklik kapsamında 2009 yılı dış borç geri
ödemelerinin 1.4 milyar SDR (yaklaşık 2.1 milyar ABD Doları) daha düşük
olacağı bildirildi.
•
Uluslararası Para Fonu (IMF) eski Türkiye Temsilci Yardımcısı ve İngiliz
Barclays Bankası'nın kıdemli analisti Christian Keller, Türkiye'nin, IMF ile 3 yıllık
bir standart Stand-By anlaşması karşılığında, 30 ile 40 milyar dolar arasında
kredi alabileceğini söyledi. Christian Keller, IMF ile Türkiye arasındaki doğrudan
görüşmelerin başlatılması kararının ardından, Fon'un Türkiye'ye verebileceği
kredi konusunda Türkiye'nin Fon'dan en az 30, en çok 40 milyar dolar alma
ihtimalinin bulunduğunu kaydetti.
•
Barclay's tarafından yayınlanan bir raporda, Türkiye'de son dönemde açıklanan
veriler ele alınarak ülke ekonomisinin bu yıl %4.9 oranında daralacağı öngörüldü.
Barclays'in cari açık beklentisi 14 milyar dolar, ortalama dolar kuru beklentisi ise
1.80 TL olarak şekillendi. Barclay's'in raporunda, "Henüz bir krize dönüşmese de
Türkiye'de ekonomi 2009 yılında sert bir düşüş yaşıyor. Bugün dış finansman
ihtiyacı ve zayıflayan mali performans ise iki temel risk oluşturuyor. IMF ile bir
anlaşmaya varılması bu riski azaltabilir. Biz bu anlaşmanın Nisan ayı içinde
gerçekleşmesini bekliyoruz. Bu anlaşma sağlanamayacak olursa görünümde hızlı
bir bozulma olabilir. Bizim temel senaryomuz yarım puanlık faiz indirimlerinin
devam edeceği ve yıl ortalarında faizin %9 seviyesinde olacağı yönünde
şekilleniyor. Sanayi üretimi ve kapasite kullanım oranlarında gözlenen düşüşün
yanı sıra dış ticaret ve iç talepteki daralma, bu yıl Türk ekonomisinin %5
civarında küçüleceğine işaret ediyor.” ifadesine yer verildi.
3
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Nisan 2009/I
Uluslararası Piyasalardaki Gelişmeler
•
ABD Hazine Bakanlığı, banka bilânçolarındaki kötü varlıkları temizleyecek
planın detaylarını açıkladı. Plana göre;
− ABD Hazinesi, bankaların bilânçolarında bulunan ve kredi piyasasının
çalışmasını önleyen kötü varlıkları 1 trilyona kadar satın alacak,
− ABD Hazinesi, kötü varlıkların alımı için finans sektörü kurtarma fonu
TARP'tan 75 ile 100 milyar dolar arasında kaynak ayıracak,
− ABD Hazinesi, kötü varlıkların satın alınmasındaki riski tek başına almayarak,
riski özel sektör ile birlikte paylaşacak.
− ABD
Hazinesi, kamu-özel sektör ortaklığıyla kurulacak olan fonlara
profesyonel yöneticiler atayarak, bu fonların kötü varlıkları alarak, ileride kâr
sağlamalarına imkân verecek bir sistem oluşturacak,
−
Kamu-özel sektör ortaklığı için ABD Merkez Bankası FED ve Federal
Mevduat Sigorta Şirketi (FDIC) finansman sağlayacak.
ABD Hazinesi’nden yapılan açıklamada, programın hedefinin, bankaların ve
diğer mali kuruluşların sermayeyi serbest bırakmalarına yardımcı olmak ve yeni
krediler sağlamak olduğu belirtildi.
•
ABD Chicago Merkez Bankası FED tarafından yapılan açıklamaya göre,
ABD’deki mevcut ekonomik faaliyetler ve enflasyon baskıları ile ilgili bilgi
sağlayan önemli bir gösterge olan Ulusal Faaliyet Endeksi Şubat ayında -2.83
değerini alarak beklentilerden iyi açıklandı. Açıklamada ayrıca Ocak ayında -3.45
değerini alan veri -3.74 olarak revize edildi.
•
ABD’de ikinci el konut satışları Şubat ayında beklentilerin aksine %5.1 artış
gösterdi ve yıllık bazda 4.72 milyon adete yükseldi. Beklentiler Ocak ayında 4.49
milyon adet olarak gerçekleşen verinin Şubat ayında 4.45 milyon adete
gerilemesi yönündeydi.
•
ABD’de, dış ticaret açığı 25.97 milyar dolar seviyesine geriledi. Ocak ayında 36.2
milyar dolar olarak açıklanan verinin Şubat ayında 36.4 milyar dolar olması
bekleniyordu. Dış ticaret açığı, geçen yıl aynı dönemde 61.88 milyar dolar
seviyesindeydi. Açıklanan verilere göre, Şubat ayında ihracat bir önceki aya göre
%1.6 artarak 126.76 milyar dolar, ithalat %5.1 azalışla 152.72 milyar dolar oldu.
•
ABD’de, ekonomi kötü durumdayken düşeceği ve iyi durumdayken de artacağı
tahmin edilen yeni konut satışları, Şubat ayında bir önceki aya göre %4.7 artarak
337,000 adete yükseldi. Beklentiler verinin 300,000 adet olması yönündeydi.
Açıklamada ayrıca Ocak ayında 309,000 olarak açıklanan yeni konut satışları
verisi 322,000 olarak revize edildi.
•
ABD’de Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla (GSYH) 4. çeyrekte nihai verilere göre ihracatın
ve tüketici harcamalarının hızla azalmasıyla %6.3 daraldı. Son açıklanan verilere
göre 2007 yılının toplamında %2 büyüyen ABD ekonomisi, 2008 yılının
toplamında %1.1 büyüdü. ABD’de GSYH 2008 yılı 1. çeyrekte %0.9, 2. çeyrekte
%2.8 büyümesinin ardından, 3. çeyrekte %0.5 küçülmüştü.
4
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Nisan 2009/I
•
ABD’de, dayanıklı mal siparişleri Şubat ayında bir önceki aya göre %3.4
yükseldi. Beklentiler verinin %2 gerileyeceği yönündeydi. Açıklamada ayrıca bir
önceki ay %4.5 düşüş olarak açıklanan veri %7.3 düşüş olarak revize edildi.
Açıklamaya göre Şubat ayında dayanıklı tüketim malları siparişleri nakliye hariç
%3.9, savunma hariç %1.7 artış gösterdi.
•
ABD’de Arz Yöneticileri Kurumu (ISM) tarafından yapılan açıklamaya göre, ISM
imalat sanayi endeksi Mart ayında 36.3 değerini alarak beklentilerden daha iyi
açıklandı. Şubat ayında 35.8 değerini alan verinin Mart ayında 36 değerini alması
bekleniyordu.
•
ABD’de, sözleşmeleri imzalanan ve bekleyen konut satışları endeksi Şubat
ayında beklentilerin üzerinde %2.1 arttı. Beklentiler verinin %1 artış göstereceği
yönündeydi.
•
ABD’de, tüketici güven endeksi Mart ayında 26 değerini alarak beklentilerin
altında açıklandı. Beklentiler verinin 28 değerini alacağı yönündeydi. Açıklamada
ayrıca Şubat ayında 25 değerini alan veri 25.3 olarak revize edildi.
•
ABD’de fabrikalara gelen siparişler Şubat ayında %1.8 artış göstererek
beklentilerin üzerinde açıklandı. Beklentiler verinin %1.5 artması önündeydi.
Açıklamada ayrıca Ocak ayında %1.9 azalış olarak açıklanan veri ise %3.5
azalış olarak revize edildi.
•
ABD’de, Mart ayında tarım dışı istihdamdaki azalış 663,000 ile beklentilerin
üzerinde açıklandı. Şubat ayında 651,000 azalış gösteren verinin Mart ayında
650,000 azalması bekleniyordu. İşsizlik oranı ise Mart ayında beklentilere paralel
olarak yıllık bazda %8.5 olarak açıklandı. Veri Şubat ayında %8.1 olarak
gerçekleşmişti.
•
Avrupa Merkez Bankası ECB, faiz konulu para politikası toplantısında, faiz
oranlarını piyasa beklentilerinin altında 25 baz puan düşürerek %1.25 seviyesine
indirdi. Beklentiler ECB’nin 50 baz puan indirim yapacağı yönündeydi. ECB
Başkanı Jean-Claude Trichet faiz kararının nedenlerinin açıklandığı basın
toplantısında, bu faiz indirimi kararının ardından fiyat istikrarının orta vadede
sürdürülmesini beklediğini belirtti. Gösterge faiz oranının henüz en düşük
seviyede olmadığını belirten Trichet, yapılan indirimle faiz oranlarının 2. Dünya
Savaşı'ndan bu yana en düşük seviyede olduğunu kaydetti. Dünya ve Euro
bölgesi ekonomisinin sert şekilde yavaşlamakta olduğunu ve küresel talebin 2009
yılı boyunca muhtemelen zayıf kalacağını belirten Trichet, 2010 yılında kademeli
bir iyileşme görülebileceğini belirtti.
•
Avrupa Merkez Bankası ECB’nin yaptığı açıklamaya göre, Euro bölgesinde cari
işlemler açığı Ocak ayında 12.7 milyar euro olarak gerçekleşti. Böylece 12 aylık
kümülatif cari açık 73.9 milyar euroya yükseldi. Açıklamada ayrıca Aralık ayında
7.3 milyar euro açık olarak açıklanan veri 7.6 milyar euro açık olarak revize edildi.
Euro bölgesi, 2008 yılında 63.2 milyar euro cari işlemler açığı vermişti.
•
Avrupa Birliği istatistik Kurumu Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre,
Euro bölgesi sanayi üretimi Ocak ayında %3.5, yıllık bazda ise %17.3 düşüş
gösterdi. Beklentiler verinin aylık bazda %4, yıllık bazda %15.5 gerilemesi
yönündeydi. Açıklamada ayrıca Aralık ayında aylık bazda 2.6 düştüğü belirtilen
veri %2.7 düşüş olarak, yıllık bazda %12 düştüğü açıklanan veri %11.8 düşüş
olarak revize edildi.
5
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Nisan 2009/I
•
Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Ocak ayında Euro bölgesinde 10.5
milyar euro dış ticaret açığı verildi. Euro bölgesinde geçen yıl aynı dönemde 11.1
milyar euro dış ticaret açığı verilmişti. Açıklanan rakamlara göre, Euro bölgesinde
ihracat Ocak ayında geçen yılın aynı ayına göre %24 azalış göstererek 94.7
milyar euroya, ithalat ise %23 azalış göstererek 105.2 milyar euroya geriledi.
•
Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, sanayi üretiminin ve dolayısıyla
genel ekonomik faaliyetin önemli bir göstergesi olan Euro bölgesi sanayi
siparişleri, Ocak ayında aylık bazda %3.4, yıllık bazda ise %34.1 düşüş gösterdi.
Beklentiler verinin Ocak ayında aylık bazda %6, yıllık bazda %28.7 gerilemesi
yönündeydi.
•
Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde işsizlik oranı
Şubat ayında beklentilerin üzerinde %8.5 olarak gerçekleşti. Beklentiler verinin
%8.3 olarak gerçekleşeceği yönündeydi. Açıklamada ayrıca Ocak ayında %8.2
olarak açıklanan veri %8.3 olarak revize edildi.
•
Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde üretici fiyatları
endeksi (ÜFE), Şubat ayında beklentilere paralel olarak 0.5 azaldı. Açıklanan son
rakamla birlikte Euro bölgesinde ÜFE, yıllık olarak %1.8 gerilemiş oldu.
Açıklamada ayrıca Ocak ayında %0.8 ve yıllık bazda %0.5 düştüğü açıklanan
veri aylık bazda %1.1 ve yıllık bazda %0.7 düşüş olarak revize edildi. Enerji
fiyatlarının hariç tutulduğu çekirdek ÜFE ise Şubat ayında aylık bazda %0.4, yıllık
bazda %1 düşüş gösterdi. Çekirdek ÜFE, Ocak ayında aylık bazda %0.8, yıllık
bazda %0.1 gerilemişti.
•
Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde perakende
satışlar Şubat ayında aylık bazda %0.6, yıllık bazda %4 düşüş gösterdi.
Beklentiler verinin Şubat’ta aylık bazda %0.4, yıllık bazda ise %2.5 gerilemesi
yönündeydi. Açıklamada ayrıca Ocak ayında yıllık bazda %2.2 azaldığı açıklanan
veri %1.7 azalış olarak revize edildi.
•
Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde Gayri Safî Yurt içi
Hasıla (GSYH) 4. çeyrekte %1.6 daraldı. Daha önce geçici verilere göre
GSYH’nin 4. çeyrekte %1.5 azaldığı açıklanmıştı. Açıklamada ayrıca 3. çeyrekte
%0.2 azaldığı açıklanan veri %0.3 azalış olarak revize edildi. Açıklanan son
verilerle birlikte 2007 yılında %2.6 büyüyen Euro bölgesi ekonomisi 2008 yılı
toplamında %0.8 büyüdü.
•
Euro Bölgesi imalat sektörü PMI endeksi Mart ayında 34, hizmet sektörü PMI
endeksi ise 40.1 oldu. Beklentiler bir önceki ay 33.5 olan imalat sektörü PMI
endeksinin Mart ayında 33.4 olması ve bir önceki ay 39.2 olan hizmet sektörü
PMI endeksinin Mart ayında 39 olması yönündeydi.
•
İngiltere Merkez Bankası BOE, faiz konulu para politikası toplantısında, faiz
oranlarını piyasa beklentileri doğrultusunda %0.50 seviyesinde değiştirmeden
bıraktı. En son geçen ay 50 baz puan indirim yapan BOE, 2008 yılı Ekim ayından
bu yana faizlerde toplamda 4.5 puan indirim yapmış oldu. BOE, faiz indirimi
kararının ardından yaptığı açıklamada, varlık alım imkânı olarak adlandırılan 75
milyar sterlinlik nicel gevşeme programına iki ay daha devam edileceğini belirtti.
•
İngiltere Ulusal İstatistik Kurumu tarafından yapılan açıklamaya göre, İngiltere
ekonomisi 2008 yılı 4. çeyrekte 2007 yılı 4. çeyreğe göre %2 geriledi. İngiltere
ekonomisinin daha önce geçici verilere göre 4. çeyrekte bir önceki çeyreğe göre
%1.5, 2007 yılının aynı çeyreğine göre %1.9 daraldığı açıklanmıştı.
6
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Nisan 2009/I
•
İngiltere'de tüketici fiyatları endeksi Şubat ayında aylık bazda %0.9, yıllık bazda
%3.2 artış gösterdi. Beklentiler verinin Şubat ayında aylık bazda %0.3 ve yıllık
bazda %2.6 artış göstermesi yönündeydi. Veri Ocak ayında aylık bazda %0.7
azalmış ve yıllık artış %3 seviyesinde gerçekleşmişti.
•
Alman IFO Enstitüsü’nden yapılan açıklamaya göre, iş dünyası eğilimi endeksi
Mart ayında 82.1 değerini alarak beklentilerin biraz altında açıklandı. Şubat
ayında 82.6 değerini alan verinin Mart ayında 82.2’ye gerilemesi bekleniyordu.
IFO'dan yapılan açıklamada ayrıca, Mart ayında cari durum endeksinin 84.3
puandan 82.7 puana gerilediği, beklenti endeksinin ise 80.9 puandan 81.6 puana
yükseldiği belirtildi. Piyasalarda cari durum endeksinin 82.5, beklenti endeksinin
ise 82 olması bekleniyordu.
•
Macaristan Merkez Bankası, yaptığı toplantıda, gösterge faiz oranını %9.5
seviyesinde değiştirmeden bıraktı. Macaristan Merkez Bankası, küresel finansal
krizin etkisini artırmasıyla faiz indirimlerine başlayarak Kasım ayından bu yana
gösterge faiz oranında 200 baz puan indirim yapmıştı. Bu toplantıda Macaristan
Merkez Bankası’ndan bir faiz değişikliği beklenmiyordu.
•
Japonya Merkez Bankası (BOJ), gösterge faiz oranını beklentilere paralel
olarak %0.1 seviyesinde değiştirmeden bıraktı. BOJ toplantısı ardından yapılan
açıklamada, BOJ’un kredi piyasalarını canlandırma amacıyla hükümet ve
belediyelere verilen kredileri teminat kabul ederek likidite sağlayacağı belirtildi.
•
G-20 ülkeleri devlet ve hükümet başkanlarının İngiltere’de yaptıkları toplantı
uzlaşmayla sona erdi. Toplantıda beklendiği gibi ekonomiyi canlandıracak yeni
bir teşvik paketi yerine uluslararası kurumlara aktarılan fonların artırılması kararı
çıktı. Zirvenin ardından basın toplantısı düzenleyen İngiltere Başbakanı Gordon
Brown, IMF gibi kuruluşlara 1 trilyon dolar tutarında kaynak aktarılacağını
açıkladı. Buna göre IMF'ye, ekonomik sorunları olan ülkelere kredi verebilmesi
için 500 milyar dolar aktarılacak, fon üyesi tüm ülkelerin gerekirse
yararlanabileceği 250 milyar dolarlık açık kredi ile bu miktar 750 milyar dolara
çıkacak. Brown bu tutarın 40 milyar dolarını Çin’in 100’er milyar dolarını da
Japonya ve AB’nin karşılayacağını belirtti. G-20 liderleri ayrıca küresel ticareti
desteklemek amacıyla gelecek iki yıl için 250 milyar dolarlık mali finansman
paketi oluşturulması konusunda anlaştı. Fakir ülkelere kredi verilebilmesi için
kalkınma bankalarına da 100 milyar dolar aktarılacak. Zirveye katılan ülkelerin,
böyle bir krizin yine ortaya çıkmasını engellemek için vergi cennetlerine göz
yummamak, hedge fonları denetlemek ve mali sisteme güveni yeniden tesis
etmek için ortak politikalar oluşturacağını belirten Brown ayrıca, her şeyin hızla
düzelmeyeceğini ancak alınan kararların durgunluğun süresini kısaltmayı ve
istihdamı korumayı hedeflediğini ifade etti.
7
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Nisan 2009/I
Son Açıklanan Veriler
•
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan, 2005=100 temel yıllı
Aylık Sanayi Üretim Endeksi, 2009 yılı Şubat ayında, bir önceki yılın aynı ayına
göre %23.7 oranında azalarak
%
Aylık Sanayi Üretim Endeksi Değişimi (2005=100)
84.8 olmuştur. Sanayinin alt
25.0 18.8
sektörleri düzeyinde, bir önceki
20.0
10.4
15.0
8.5
6.2
9.1 6.3 7.0 7.3
7.9
yılın
aynı
ayına
göre
10.0
4.2
11.6
5.0
8.4
madencilik ve taşocakçılığı
4.0
5.9
0.0
3.8
3.2 2.4
-6.8
2.6
sektörü
endeksi
%16.8
-5.0
-1.9
-3.6 -4.3
-10.0
oranında azalış gösterirken,
-13.3
-15.0
-21.3
imalat sanayi sektörü endeksi
-20.0
-17.8
-23.7
-25.0
%25.9, elektrik, elektrik, gaz ve
-30.0
su sektörü endeksi ise %9.7
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12
2007
2008
2009
oranında azalmıştır.
Aylar
Ana Sanayi Grupları Sınıflamasına göre de; dayanıklı tüketim malı imalatının
%25.7, aramalı imalatının %24.2, dayanıksız tüketim malı imalatının %14.8 ve
enerjinin %11.0 oranında düştüğü görülmektedir.
2009 yılı Şubat ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre İmalat Sanayi Üretim
Endeksi alt gruplarındaki en yüksek düşüş %58.7 ile motorlu kara taşıtı, römork
ve yarı römork imalatında gerçekleşmiş olup, bunu %41.6 ile radyo, TV,
haberleşme teçhizatı ve cihazları imalatı ve %36.4 ile de büro makineleri ve
bilgisayar imalatı izlemiştir.
•
TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2008 yılı Mart ayında %81.2
düzeyinde olan üretim değeri ağırlıklı İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı
(KKO), 2009 yılı Mart ayında
%
İmalat Sanayi KKO
%64.7 olarak gerçekleşmiştir.
88
83.2 83.1
83.3 83.5 81.9
İşyerlerinin tam kapasite ile
82.6
84 80.380.1 82.0 81.7
80.3
çalışmamasının
nedenleri
80
81.7 82.4 82.3
olarak, önem sırasına göre; iç
81.2
80.0
81.1
79.8
79.3
76
78.3
talep yetersizliği ilk sırada yer
76.7
76.2
72
alırken, bunu dış pazarda talep
72.9
68
yetersizliği, mali imkânsızlıklar,
63.8 63.8 64.7
yerli
ve
ithal
mallarda
64
64.7
hammadde
yetersizliği,
60
işçilerle ilgili meseleler diğer
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
nedenler olmuştur. KKO, 2009
Aylar2007
2008
2009
yılı Şubat ayında %63.8
seviyesindeydi.
2009 yılı Mart ayında, bir önceki aya göre, işyerlerindeki üretim miktarı %3.5,
satış miktarı %11.1, hammadde fiyatları %0.8 oranında artmış, satış fiyatları ise
değişmemiştir. 2009 yılı Nisan ayında ise üretim miktarının %4.2, satış miktarının
%3.9, satış fiyatlarının %0.4 ve hammadde fiyatlarının da %0.1 artması
beklenmektedir.
•
TÜİK tarafından açıklanan geçici verilere göre, 2009 yılı Şubat ayında; geçen
yılın aynı ayına göre ihracat %24.9 oranında azalarak 8.3 milyar dolar, ithalat
ise %47.6 oranında azalarak 8.4 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Aynı
8
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
dönemde dış ticaret açığı
%98.4
oranında
azalarak
yaklaşık 5 milyar dolardan 81
milyon
dolara
gerilemiştir.
2008 yılı Şubat ayında %69.1
olan
ihracatın
ithalatı
karşılama oranı, 2009 Şubat
ayında %99’a yükselmiştir.
Nisan 2009/I
Karşılama oranı (ihracat/ithalat)
%
110.0
99.0
100.0
84.9
90.0
77.7
80.0
71.5
69.1
70.0
63.5
61.3
68.0
67.6
60.0 65.0
64.6
65.0
2008 yılı Şubat ayında %51.3
60.4
57.4
olan Avrupa Birliği’nin (AB)
50.0
1
2
3
4
5
6
7
8
9 10 11 12
ihracattaki ağırlığı 2009 yılı
2008
2009
Aylar
Şubat
ayında
%37.4’e
gerilemiştir. Geçen yılın aynı ayına göre AB ülkelerine yapılan ihracat %45.2
oranında azalarak 3.1 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir.
2009 yılı Şubat ayında, fasıllar bazında en büyük ihracat kalemi, inci, kıymetli taş
ve metal mamulleri (1.6 milyar dolar) olurken, bu faslı kara taşıtları ve bunların
aksam ve parçaları (0.8 milyar dolar), demir ve çelik (0.7 milyar dolar), makineler,
mekanik cihazlar, kazanlar, aksam-parçaları (0.6 milyar dolar), örme giyim
eşyaları (0.5 milyar dolar) ve elektrikli makine ve cihazlar (0.5 milyar dolar)
izlemiştir. Aynı ayda, ithalatta ise en büyük kalemler, sırasıyla, mineral yakıtlar,
mineral yağlar (1.9 milyar dolar), makineler, mekanik cihazlar, kazanlar, aksamparçaları (1 milyar dolar), elektrikli makine ve cihazlar (0.7 milyar dolar) ve demirçelik (0.6 milyar dolar) olmuştur.
•
TÜİK tarafından açıklanan geçici verilere göre; 2009 yılı Şubat ayında bir önceki
yılın aynı ayına göre ihracat miktar endeksi %7.5 oranında, ithalat miktar
endeksi
%37.6
oranında
%
Dış Ticaret Hadleri (%)
azalış gösterirken, ihracat 100.0
98.2
98.1
birim değer endeksi %18.8
97.6
97.3
97.2
98.0
ve
ithalat
birim
değer
96.1
endeksi de %16.1 oranında
96.0
96.7
94.6
96.6
93.9
azalmıştır.
95.7
94.0
93.2
Ana sektörler itibarıyla, Şubat
93.3
92.0
ayında, bir önceki yılın aynı
90.0
90.0
ayına göre ihracat miktar
89.3
endeksleri; tarım ve ormancılık
88.0
sektöründe %7.9 oranında,
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
balıkçılık sektöründe %134.6
Aylar
2007
2008
2009
oranında artış kaydederken,
madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %55.7 ve imalat sanayii sektöründe %7.5
oranında düşüş göstermiştir. İthalat miktar endeksleri de aynı dönemde; tarım ve
ormancılık sektöründe %33.5, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %25.9,
imalat sanayii sektöründe ise %39.1 oranında gerileme kaydetmiştir.
Şubat ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat birim değer endeksleri;
balıkçılık sektöründe %1.3 oranında artarken, tarım ve ormancılık sektöründe
%8.7, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %20.3 ve imalat sanayii sektöründe
%19.1 oranında azalmıştır. İthalat birim değer endeksleri de geçen yılın aynı
ayına göre, tarım ve ormancılık sektöründe %14.9, madencilik ve taşocakçılığı
9
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Nisan 2009/I
sektöründe %16.2 ve imalat sanayii sektöründe de %15.7 oranında azalış
göstermiştir.
Bu gelişmelerden sonra, 2009 yılının ilk ayında ihracat lehine devam eden dış
ticaret hadleri, 2009 yılının Şubat ayında, bir önceki aya göre ihracat fiyatlarının
(%-4.36) ithalat fiyatlarına göre (%-1.75) daha fazla düşmesi nedeniyle, 2.5 puan
azalışla, 93.2 seviyesinde ithalat lehine dönmüştür.
•
T.C. Merkez Bankası tarafından, Ödemeler Dengesine ilişkin yayınlanan son
verilere göre; 2008 yılı Şubat ayında 3,871 milyon dolar açık veren cari işlemler
hesabı, bu yılın Şubat ayında 343 milyon dolar fazla vermiştir. Alt kalemler
itibarıyla bakıldığında; ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret dengesi bir
önceki yılın aynı ayında 3,434 milyon dolar açık vermişken, bu yılın Şubat ayında
780 milyon dolar fazla vermiş, gelir dengesinden kaynaklanan net giderler
%52.6 oranında artarak 1,065 milyon dolara yükselmiştir. Ayrıca, hizmetler
dengesindeki fazla bir önceki yılın aynı ayına göre yaklaşık dört kat artarak 501
milyon dolar net gelir kaydetmiş, cari transferlerden kaynaklanan net girişler ise
%17.5 oranında azalarak 127 milyon dolara düşmüştür.
Bu dönemde gözlemlenen başlıca gelişmeler şu şekilde özetlenebilir; Doğrudan
yatırımlar kalemindeki net sermaye girişi, bir önceki yılın Ocak-Şubat dönemine
göre, bu yılın ilk iki ayında %28.4 oranında azalarak 1,167 milyon dolar olarak
gerçekleşmiştir. Bir önceki yılın aynı döneminde 610 milyon dolar net sermaye
girişi olan portföy yatırımlarında, bu dönemde 2,807 milyon dolar net çıkış
gerçekleşmiştir. Ticari ve nakit krediler ile mevduatlardan oluşan diğer yatırımlar
kaleminde ise bir önceki yılın aynı döneminde 6,536 milyon dolar net giriş
gerçekleşmişken, bu dönemde 1,457 milyon dolar net çıkış olmuştur. Bu
gelişmeler sonucu resmi rezervler, 2008 yılının Ocak-Şubat döneminde 236
milyon dolar artmışken, bu yılın aynı döneminde 274 milyon dolar artış
göstermiştir.
TÜİK tarafından açıklanan verilere göre; 2009 yılının Mart ayında Üretici
Fiyatları (ÜFE) bir önceki aya göre %0.29 oranında, Tüketici Fiyatları (TÜFE)
ise %1.10 oranında artış %
Yıllık Enflasyon
göstermiştir.
Böylece,
bir 20.0
18.41
16.53 17.03
önceki yılın aynı ayına göre 17.5
14.67
13.29
enflasyon üretici fiyatlarıyla 15.0
12.49
12.06
12.25
14.56
%3.46, tüketici fiyatlarıyla ise 12.5
10.06 9.50
11.77
11.99
11.13
%7.89 oranında gerçekleşmiş 10.0 9.66 10.74 10.61
7.73 7.89
10.76
7.5
oldu.
8.11 7.90
5.0
6.43
10
09/03
09/02
09/01
08/12
08/11
08/10
08/09
08/08
08/07
08/06
08/05
ÜFE
TÜFE
2009 yılının Mart ayında,
2.5
3.46
0.0
ÜFE’de alt sektörler itibarıyla
en yüksek aylık artışlar metal
cevheri (%7.90), tütün ürünleri
Aylar
imalatı (%7.38), kok kömürü ve
rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı (%1.90) ve taşocakçılığı ve diğer madencilik
ürünleri (%1.87) sektörlerinde gerçekleşirken, TÜFE’deki en yüksek aylık artışlar
alkollü içecekler ve tütün grubunda (%6.90), gıda ve alkolsüz içeceklerde
(%3.91), çeşitli mal ve hizmet grubunda (%1.33) ve lokanta ve otellerde (%0.50)
gerçekleşmiştir.
08/04
•
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
•
•
•
•
•
•
•
Nisan 2009/I
TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2008 yılının dördüncü üç aylık
döneminde, gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH) değeri bir önceki yılın aynı dönemine
göre, sabit fiyatlarla %6.2 oranında azalarak 24.4 milyar TL, cari fiyatlarla da
%5.7 oranında artış göstererek 232.1 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. 2008 yılı
gayri safi yurtiçi hasıla değeri cari fiyatlarla %12.7’lik artışla 950.1 milyar TL, sabit
fiyatlarla %1.1’lik artışla 102.3 milyar TL olmuştur.
T.C. Merkez Bankası tarafından yapılan açıklamaya göre; 2009 yılının Şubat
ayında 62.6 düzeyinde olan Reel Kesim Güven Endeksi, Mart 2009’da bir
önceki aya göre 5.2 puan artarak 67.8 düzeyinde gerçekleşmiştir. 2009 yılı Mart
ayında, sırasıyla gelecek üç aydaki üretim hacmi, gelecek üç aydaki ihracat
sipariş miktarı, gelecek üç aydaki toplam istihdam, genel gidişat eğilimi, son üç
aydaki toplam sipariş miktarı ve mevcut toplam sipariş miktarı endeksi artış
yönünde etkilerken, sabit sermaye yatırım harcaması ve mevcut mamul mal stok
miktarı eğilimi endeksi azalış yönünde etkileyen faktörler olmuştur.
T.C. Merkez Bankası tarafından hazırlanan 2009 Yılı Mart Ayı Fiyat
Gelişmeleri Raporu’na göre; Mart ayındaki tüketici fiyat endeksindeki yükselişte
(%1.10), Para Politikası Kurulu duyurularında da belirtildiği gibi, işlenmemiş gıda
fiyatlarındaki sert artış etkili olmuştur. Mart ayında döviz kurundaki hareketlerin
kısa dönemli etkilerinin sınırlı kalmaya devam ettiği görülürken, hizmet
fiyatlarındaki yavaşlama genele yayılarak belirginleşmiştir. Temel enflasyon
göstergelerinin yıllık artış hızındaki düşüş kısmen Özel Tüketim Vergisi (ÖTV)
oranlarındaki indirimleri yansıtırken, bu etki arındırıldığında da enflasyonun ana
eğiliminin aşağı yönlü olduğu gözlenmektedir. Bu çerçevede, önümüzdeki
dönemde enflasyondaki düşüşün sürmesi beklenmektedir.
Hazine Müsteşarlığı’ndan yapılan açıklamaya göre; 2009 yılı Mart ayı Hazine
nakit gerçekleşmelerine ilişkin geçici sonuçlar alınmış olup, bu sonuçlara göre;
nakit bazda toplam 15.9 milyar TL gelir elde edilmiş, 16.1 milyar TL faiz dışı
harcama yapılmış ve 0.2 milyar TL faiz dışı açık oluşmuştur. Toplam 4.4 milyar
TL faiz ödemesinden sonra, Hazine nakit dengesi 4.7 milyar TL açık vermiştir.
Hazine Müsteşarlığı, Nisan ayı “İç Borçlanma Stratejisi” kapsamında; Nisan
ayında iç piyasalara yapılacak olan 7.8 milyar TL’lik itfaya karşılık, iç
piyasalardan 6.4 milyar TL borçlanma yapılmasının öngörüldüğünü açıkladı. Aynı
dönemde, toplam 8.5 milyar TL’lik iç borç servisine karşılık 7 milyar TL toplam iç
borçlanma gerçekleştirilmesi planlanıyor.
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) tarafından yapılan açıklamaya göre, ihracat
Mart ayında geçen yılın aynı ayına göre %34.92 gerileyerek 7.13 milyar dolar
olurken, ilk çeyrekte geçen yılın aynı dönemine göre %32.95 gerileyerek 21
milyar dolar oldu. Taşıt araçları ve yan sanayi ihracatı ilk çeyrekte %52.91
azalarak 3.36 milyar dolara gerilese de hâlâ Türkiye ihracatının en büyük kalemi
olmaya devam etti. Türkiye ihracatının bir diğer önemli ihracat kalemi olan hazır
giyim ihracatı, ilk çeyrekte geçen yıl aynı döneme göre %28.23, demir çelik
ürünleri ihracatı ise %21.82 daraldı.
T.C. Merkez Bankası’nın mali ve reel sektörden katılımcılarla gerçekleştirdiği
2009 Yılı Nisan Ayı I. Dönem Beklenti Anketi sonuçlarına göre; Türkiye
ekonomisinin 2009 yılında %2.4 oranında küçüleceği, tüketici fiyatlarının %6.57
oranında artacağı, cari işlemler açığının 14,984 milyon dolar ve dolar kurunun
1.6637 TL civarında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Önümüzdeki 12 ve 24
11
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Nisan 2009/I
ay sonrasının yıllık TÜFE beklentileri ise sırasıyla %6.78 ve %6.42 düzeyindedir.
12 ay sonrası için, 6 ay vadeli hazine bonosunun yıllık bileşik getirisi %12.24, 5
yıl vadeli, 6 ayda bir ödemeli devlet tahvillerinin yıllık bileşik getirisi de %14.51
olarak beklenmektedir. Nisan I. Dönem Beklenti anketi kapsamında, bir önceki
dönem anket sonuçlarına göre; yılsonu TÜFE göstergesi dışında (artış), tüm
ekonomik göstergelerin düşeceği tahmin edilmektedir.
•
Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemlerindeki Gelişmeler
13 Mart – 3 Nisan 2009 döneminde Merkez Bankası Analitik Bilânçosu aktif
büyüklüğü, %6.39 oranında daralarak 108,818 milyon TL seviyesine gerilemiştir.
Bu dönemde Dış Varlıklar kalemi %9.58, İç Varlıklar kalemi de %60.7 oranında
azalış göstermiştir.
Bilânçonun pasif kalemleri incelendiğinde ise bu dönemde Merkez Bankası
Toplam Döviz Yükümlülüklerinin %14.0 oranında gerilediği görülmektedir.
Toplam Döviz Yükümlülükleri kaleminin alt ayırımına bakıldığında, Dış
Yükümlülükler kaleminin %7.77, İç Yükümlülükler kaleminin ise %18.07 oranında
azalış kaydettiği göze çarpmaktadır.
Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemleri (Milyon TL.)
AKTİFLER
1.DIŞ VARLIKLAR
2.İÇ VARLIKLAR
PASİFLER
1.TOPLAM DÖVİZ YÜKÜMLÜKLERİ
1.1. DIŞ YÜKÜMLÜKLER
1.2. İÇ YÜKÜMLÜKLER
1.2.1. Döv. Ol. Takip Ol. Mev.
1.2.2. Bankaların Döviz Mevduatı
2.MERKEZ BANKASI PARASI
2.1. REZERV PARA
2.1.1. Dolaşıma Çıkan Banknot
2.1.2. Bankalar Mevduatı
2.1.3. Diğer Kalemler
2.2. DİĞER MB PARASI
2.2.1. APİ’den Doğan Borçlar
2.2.2. Kamu Mevduatı
TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $)
28.03.08
13.03.09
03.04.09
111,527
99,988
11,539
111,527
59,971
22,488
37,483
17,108
20,375
51,556
43,730
28,318
15,263
149
7,826
3,737
4,089
74,754
116,245
123,488
-7,243
116,245
59,119
23,345
35,774
14,794
20,980
57,126
56,633
38,827
20,718
88
493
-264
757
65,439
108,818
111,663
-2,845
108,818
50,842
21,532
29,310
8,889
20,420
57,976
57,851
34,566
23,090
195
125
-717
842
63,811
Değişim
Son Yıl Dönem
-2,709
-7,427
11,675 -11,825
-14,384
4,398
-2,709
-7,427
-9,129
-8,277
-956
-1,813
-8,173
-6,464
-8,219
-5,905
45
-560
6,420
850
14,121
1,218
6,248
-4,261
7,827
2,372
46
107
-7,701
-368
-4,454
-453
-3,247
85
-10,943
-1,628
Kaynak: TCMB
Geçen dönem kamu maaş ödemeleri öncesinde artan nakit ihtiyacına bağlı
olarak, Rezerv Para kalemi ve Emisyon Hacminde sırasıyla %6.04 ve %14.74
oranlarında artışlar kaydedilmişti. Bu dönem Emisyon hacminde %10.97
oranında daralma sağlanarak söz konusu parasal genişlemenin bir bölümü geri
çekilirken, Rezerv Para ise Bankalar Mevduatı kalemindeki artışa bağlı olarak
%2.15 düzeyinde artış göstermiştir. Öte yandan geçen dönem itibariyle 493
milyon TL düzeyinde bulunan Merkez Bankası’nın politika araçlarının oluşturduğu
Diğer Merkez Bankası Parası kalemi, bu dönem %74.65 oranında azalarak 125
milyon TL seviyesine gerilemiştir. Diğer Merkez Bankası Parası kaleminin alt
başlıklarından birisi olan ve Mart ayının ortası itibariyle -264 milyar TL düzeyinde
bulunan Açık Piyasa İşlemleri kalemi ise 453 milyon TL azalış göstererek -717
12
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Nisan 2009/I
milyon TL seviyesine inmiştir. Diğer bir ifade ile Mart ayının ortası itibariyle
Merkez Bankası, Açık Piyasa İşlemleri yoluyla piyasadan 264 milyon TL alacaklı
iken, bu dönemde bu tutar 717 milyon TL düzeyine yükselmiştir. Öte yandan
Merkez Bankası’nın bir diğer politika aracı olan Kamu Mevduatı kalemi ise
%11.23 oranında artış göstererek 842 milyon TL düzeyine ulaşmıştır.
TC Merkez Bankası brüt rezervlerindeki gerilemenin, bu dönem ivme
kaybetmekle birlikte devam ettiği görülmektedir. 13 Mart–3 Nisan 2009
döneminde TCMB brüt döviz rezervleri, 1,628 milyon dolar azalarak 63,811
milyon dolar seviyesine gerilemiştir.
•
Tahvil-Bono Piyasası
•
10.04
09.04
08.04
07.04
06.04
03.04
02.04
01.04
31.03
30.03
27.03
26.03
25.03
24.03
23.03
20.03
Getiri oranı (%)
Mart ayının üçüncü haftasını %14.29 düzeyinden kapatan piyasanın gösterge
kâğıdı niteliğindeki 3 Kasım 2010 itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik faizi, ayın
dördüncü haftası içerisinde
Gösterge tahvilin yıllık bileşik getirisi
ABD hükümetinin, ABD finans
14.75
14.50
sistemini düzenlemeye ilişkin
14.25
olarak
hazırladığı
planın
02.02. 2011 itfa tarihli tahvil
14.00
etkisiyle, uluslararası borsalara
13.75
paralel bir biçimde tahvil-bono
13.50
03.11. 2010 itfa tarihli tahvil
13.25
piyasasına
gelen
alımlar
13.00
sonucunda düşüş gösterdi.
12.75
Mart
ayının
dördüncü
12.50
haftasında %13.83 seviyesine
kadar
gerileyen
gösterge
Tarih
kâğıdının yıllık bileşik faizi,
ayın son günlerinde piyasaya gelen kâr satışları ile Mart ayını %14.07 düzeyine
yükselerek kapatsa da, Nisan ayının ilk haftasında tekrar düşüş sürecine girdi.
G20 Zirvesi’nden çıkan ortak kararların yanı sıra yurt içinde de IMF ile
görüşmelere tekrar başlanacağına dair haberler, bu süreçte piyasaya gelen
alımları yönlendiren faktörler olarak göze çarptı. Nisan ayının ilk haftasını söz
konusu alımlarla %13.57 seviyesine gerileyerek kapatan gösterge kâğıdının yıllık
bileşik faizi, Nisan ayının ikinci haftasında da IMF’den sağlanacak kredi
miktarının artabileceğine ilişkin beklentilerle düşüşünü sürdürdü. Nisan ayının
ikinci haftasının ortasında 3 Kasım 2010 itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik faizi,
%13.16 seviyesine kadar gerilerken, Hazine’nin 7 Nisan tarihinde gerçekleştirdiği
ihale sonrasında 2 Şubat 2011 itfa tarihli tahvil piyasanın yeni gösterge kâğıdı
konumuna geldi. Hazine ihalesinde %13.35 yıllık bileşik faiz ile işlem gören 2
Şubat 2011 itfa tarihli tahvil, tahvil-bono piyasasındaki alımların sürmesine bağlı
olarak değer kazandı. Söz konusu alımlar sonucunda 2 Şubat 2011 itfa tarihli
tahvilin yıllık bileşik faizi, Nisan ayının ikinci haftasını %12.87 seviyesine
gerileyerek kapattı.
Döviz Piyasası
Mart ayının üçüncü haftasını 1.6953 TL düzeyine gerileyerek kapatan dolar, ayın
son haftasında IMF ile görüşmelerin yeniden başlayacağına ilişkin beklentilerle
gerilemesini sürdürdü. Mart ayını TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle
1.6762 TL seviyesinden kapatan dolar, Nisan ayının ilk günlerinde de IMF ile
yapılacak görüşmelere ilişkin beklentilerin yanı sıra G20 Zirvesi’nden çıkan
kararların da etkisiyle düşüşünü ivme kazanarak devam ettirdi. Avrupa Merkez
Bankası’nın beklentilerden daha düşük bir faiz indirimine gitmesine bağlı olarak,
13
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Nisan 2009/I
10.04
09.04
08.04
07.04
06.04
03.04
02.04
01.04
31.03
30.03
27.03
26.03
25.03
24.03
23.03
20.03
paritede görülen artışın da etkisiyle dolar, Nisan ayının ilk haftasını, TC Merkez
Bankası gösterge kurları itibariyle 1.5946 TL seviyesine gerileyerek kapattı. IMF
TL
ile gerçekleştirilmesi muhtemel
ABD Dolar Denge Kuru
yeni
anlaşma
neticesinde 1.74
IMF’den sağlanacak kredi 1.72
1.70
miktarının, tahmin edilenin 1.68
üzerinde olacağına yönelik 1.66
1.64
beklentilerle doların, Nisan 1.62
ayının ikinci haftasında da 1.60
değer
kaybettiği
görüldü. 1.58
1.56
Nisan ayının ikinci haftasını 1.54
TC Merkez Bankası gösterge
kurları itibariyle 1.5689 TL
Tarih
seviyesine kadar gerileyen
dolar, bu dönem içerisinde TL karşısında %7.46 oranında değer kaybederken,
euronun değer kaybı ise %10.80 olarak gerçekleşmiştir.
Mart ayının üçüncü haftasını 1.3632 düzeyinden kapatan €/$ paritesi, Mart
ayının dördüncü haftası içerisinde Avrupa Merkez Bankası’nın faiz indirimine
gideceği yönündeki beklentilerle düşüş kaydetti. Mart ayını TC Merkez Bankası
gösterge kurları itibariyle 1.3286 seviyesinden kapatan parite, Nisan ayının ilk
günlerinde G20 Zirvesi’nden IMF fonlarının arttırılmasına yönelik olarak çıkan
kararların yanı sıra Avrupa Merkez Bankası’nın gerçekleştirdiği faiz indiriminin
beklentilerin altında kalmasının da etkisiyle artış kaydetti. Nisan ayının ilk
haftasını 1.3441 düzeyinden kapatan parite, ayın ikinci haftası içerisinde ise
Avrupa Merkez Bankası’nın yeni bir faiz indirimine gidebileceği yönündeki
beklentilerle tekrar düşüş sürecine girdi ve 10 Nisan tarihli işlem gününü TC
Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1.3139 seviyesine gerileyerek kapattı.
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB)
Mart ayının üçüncü haftasını 24,039 seviyesinden kapatan İMKB Bileşik Endeksi,
ayın dördüncü haftasında ABD hükümetinin, ülkedeki finans sistemini
düzenlemeye ilişkin olarak
İMKB Bileşik Endeksi
hazırladığı planın etkisiyle,
30000
uluslararası borsalara paralel
29000
bir biçimde yükseliş kaydetti.
28000
27000
Mart ayını 25,765 puandan
26000
kapatan bileşik endeks, G20
25000
Zirvesi’nden çıkan kararların
24000
yanı sıra yurtiçinde de IMF ile
23000
yapılacak anlaşmaya yönelik
artan beklentilerle Nisan ayının
ilk günlerinde de yükselişini
Tarih
sürdürdü. Bileşik endeks Nisan
ayının ilk haftasını 26,631 seviyesinden kapatırken, ayın ikinci haftası içerinde
ABD’li şirketlere ilişkin olarak gelen olumlu bilânço rakamlarının İstanbul Menkul
Kıymetler Borsası’ndaki yükselişlerin devam etmesini sağladığı görüldü. IMF ile
yeni stand-by anlaşmasının yakın bir tarihte gerçekleştirileceği ve kredi miktarının
öngörülenden daha yüksek olacağı yönündeki beklentilerin de desteklediği
alımlar sonucunda bileşik endeks, Nisan ayının ikinci haftasını 28,838 puana
yükselerek kapattı. Bileşik endeks bu dönem içerisinde %19.96 oranında değer
14
10.04
09.04
08.04
07.04
06.04
03.04
02.04
01.04
31.03
30.03
27.03
26.03
25.03
24.03
23.03
20.03
E ndeks
•
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Nisan 2009/I
kazanırken, yabancı portföylerin piyasa içerisindeki payı da %62.33 seviyesinden
%63.15 düzeyine yükselmiştir.
•
Türk Bankacılık Sektörü Gelişmeleri
4 –19 Mart 2009 döneminde %1.3 oranında artarak 479 milyar TL düzeyine
yükselen bankacılık sektörü toplam mevduat hacminin, bu dönemde %2.8
daralarak 465.6 milyar TL seviyesine gerilediği görülmektedir. Bankacılık sektörü
toplam mevduat hacminin alt ayrımına bakıldığında ise vadeli mevduatların %2.2,
vadesiz mevduatların ise %6.8 düzeyinde azalış kaydettiği göze çarpmaktadır.
Dönem sonu tarihinin kamu maaş ödemeleri öncesine rastlamasının yanı sıra
Mart ayındaki vergi ödemelerinin de toplam mevduat hacmindeki söz konusu bu
gerilemede önemli bir rol oynadığı düşünülmektedir.
Bankacılık Sektörü İle İlgili Seçilmiş Göstergeler (Milyon TL.)
31.12.08 19.03.09 07.04.09
MEVDUAT VE FONLAR
TOPLAM MEVDUAT VE FONLAR
Vadeli
Vadesiz
KREDİLER
TOPLAM KREDİLER
TL
YP
YP Krediler/Toplam Krediler (%)
*
Krediler /Mevduat (%)
Takipteki Alacaklar (Brüt)
Takipteki Alacaklar / Krediler (%)
Menkul Değerler Portföyü
MDP/ Mevduat (%)
Değişim (%)
Yıl Sonuna
Dönem
Göre
469.370
404.274
65.096
479.060
414.473
64.587
465.623
405.424
60.199
-0,8
0,3
-7,5
-2,8
-2,2
-6,8
373.062
264.699
108.362
29,0
82,4
13.550
3,5
194.217
41,4
369.508
256.887
112.621
30,5
80,5
15.939
4,1
211.315
44,1
362.984
258.247
104.738
28,9
81,5
16.648
4,4
206.045
44,3
-2,7
-2,4
-3,3
-1,8
0,5
-7,0
22,9
4,4
6,1
-2,5
(*): Krediler=Toplam Krediler+Takipteki Alacaklar (Brüt)
Kaynak: BDDK
Yaklaşık 1.5 aylık bir süredir bankacılık sektörü toplam kredi hacminde
kaydedilen gerilemenin, bu dönem ivme kazanarak devam ettiği görülmektedir.
Bankacılık sektörü toplam kredi hacmi bu dönem, %1.8 oranında azalarak 363
milyar TL seviyesinin altına gerilemiştir. Toplam kredilerin alt ayrımına
bakıldığında ise TL kredilerdeki ‰5 oranındaki artışa karşılık, yabancı para
cinsinden kredilerde %7 düzeyine ulaşan daralma göze çarpmaktadır. Ancak
döviz sepetinin aynı dönem itibariyle %5.78 oranında değer kaybettiği göz önüne
alındığında, yabancı para cinsinden kredilerde kaydedilen gerilemenin ağırlıklı
olarak döviz kurlarındaki düşüşten kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Bankacılık
sektörü toplam kredi hacmindeki söz konusu gerilemeye rağmen, toplam
mevduat hacminin aynı dönem itibariyle daha yüksek bir oranda düşüş
göstermesi nedeniyle krediler/mevduat oranı, bu dönem %81.5 düzeyine
yükselmiştir.
Yedi ayı geçen bir süredir düzenli olarak artış gösteren bankacılık sektörü
takipteki alacaklar hacminin, genişlemesini bu dönem de ivme kazanarak devam
ettirdiği görülmektedir. Bankacılık sektörü takipteki alacaklar hacmi, bu dönem
%4.4 oranında artış kaydederek 16.65 milyar TL düzeyine yaklaşırken, takipteki
alacakların kredilere oranı da %4.4 seviyesine yükselmiştir.
15
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Nisan 2009/I
4 –19 Mart 2009 döneminde %1.3 oranında artarak 211.3 milyar TL düzeyine
yükselen bankacılık sektörü menkul değerler portföyü hacminin, bu dönem %2.5
oranında daralarak 206 milyar TL seviyesine gerilediği görülmektedir. Bankacılık
sektörü menkul değerler portföyü hacminde kaydedilen bu gerilemeye karşın,
toplam mevduat hacminin daha yüksek bir oranda düşüş göstermesine bağlı
olarak MDP/Mevduat oranı, %44.3 düzeyine yükselmiştir.
İletişim Bilgileri
Oktay Küçükkiremitçi
Mustafa Şimşek
Fulya Bayraktar
Mustafa Tosun
Müdür
Müdür Yardımcısı
Kıdemli Uzman
Kıdemli Uzman
0312 4179200/2340
0312 4179200/2340
0312 4179200/2356
0312 4179200/2355
16
oktay.kucukkiremitci@kalkinma.com.tr
mustafa.simsek@kalkinma.com.tr
fulya.bayraktar@kalkinma.com.tr
mustafa.tosun@kalkinma.com.tr
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Nisan 2009/I
MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER
2006
GSYİH (Milyon $)
2007
2008
Nisan
Mayıs
Haziran
Tem.
Ağust.
2009
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Ocak
Mart
Şubat
526,429
656,670
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
6.9
81.0
4.7
81.8
81.7
82.4
2.8
82.3
*
80.0
76.2
1.2
79.8
*
76.7
72.9
-6.2
64.7
*
63.8
63.8
64.7
İşsizlik Oranı (%)
Enflasyon (ÜFE) (%) (yıllık)
9.9
11.58
9.9
5.94
9.6
14.56
8.9
16.53
9.0
17.03
9.4
18.41
9.8
14.67
10.3
12.49
10.9
13.29
12.3
12.25
13.6
8.11
15.5
7.90
6.43
3.46
Enflasyon (TÜFE) (%) (yıllık)
TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi
9.65
160.1
8.39
190.3
9.66
168.0
10.74
178.2
10.61
180.0
12.06
181.0
11.77
193.9
11.13
191.9
11.99
174.0
10.76
170.0
10.06
168.6
9.50
166.3
7.73
163.1
7.89
158.3
Cari İşlemler Dengesi (Milyon $)
Dış Ticaret Dengesi (Milyon $)
-31,893
-54,041
-37,684
-62,800
-5,181
-6,526
-4,816
-6,836
-5,523
-7,705
-4,011
-7,965
-3,009
-8,204
-943
-5,093
-2,369
-5,222
-404
-2,688
-3,114
-3,692
254
-1,402
343
-81
-
- İhracat-FOB (Milyon $)
- İthalat-CIF (Milyon $)
Karşılama Oranı (%) İhracat/İthalat
Bütçe Gelirleri (Milyon TL)
85,535
139,576
61.3
171,309
107,262
170,063
63.1
189,617
11,363
17,889
63.5
17,562
12,470
19,306
64.6
19,212
11,771
19,477
60.4
18,544
12,592
20,557
61.3
17,920
11,047
19,251
57.4
26,447
12,791
17,885
71.5
13,788
9,720
14,942
65.1
15,107
9,384
12,072
77.7
17,990
7,712
11,404
67.6
15,140
7,868
9,270
84.9
15,830
8,317
8,398
99.0
18,415
-
- Vergi Gelirleri (Milyon TL)
- Diğer Gelirler (Milyon TL)
Bütçe Harcamaları (Milyon TL)
137,554
33,756
175,304
152,832
36,785
203,501
12,902
4,660
18,638
16,902
2,309
15,823
12,691
5,852
14,566
13,778
4,142
21,237
18,920
7,528
20,437
11,827
1,961
23,215
13,044
2,063
15,178
15,752
2,237
21,375
12,014
3,126
23,937
13,825
2,004
18,796
13,805
4,611
25,808
-
45,945
48,732
4,166
1,681
1,142
7,436
8,140
5,022
2,013
5,440
1,871
3,783
9,859
-
129,359
-3,995
154,769
-13,883
14,472
-1,076
14,141
3,389
13,424
3,978
13,801
-3,317
12,297
6,010
18,193
-9,426
13,165
-71
15,935
-3,385
22,066
-8,797
15,013
-2,967
15,950
-7,393
-
- Faiz Dışı Denge (Milyon TL)
41,951
34,848
Merkezi Yönetim Toplam
178,906 219,207
İç Borç Stoku (Milyon $)
Merkezi Yönetim Toplam
66,576
67,117
Dış Borç Stoku (Milyon $)
*: Çeyrek dönemler itibariyledir.
Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, DPT
3,090
5,070
5,120
4,119
14,150
-4,404
1,942
2,055
-6,926
816
2,466
-
216,555 213,287 220,323 224,907 216,274 181,324
175,253
181,728
170,839
171,230
-
67,724
69,754
68,464
67,905
-
Büyüme Oranı (1998 fiyatlarıyla)
İmalat Sanayi KKO (%)
- Faiz Harcamaları (Milyon TL)
- Faiz Hariç Harcamalar (Milyon TL)
Bütçe Dengesi (Milyon TL)
210,406
67,271
70,645
71,251
71,451
17
69,697
70,889
68,194