KAPAK Sıra dışı tatil zamanı Türkiye’de deniz, güneş, kum gibi klasik tatilden sıkılanların imdadına sıra dışı turlar yetişiyor. Buzullara dalış, hayalet görmeye gitmek, askeri kamp ve savaş turları, hapishanede kalış, festivallere katılmak ve ekstrem sporları yapmak isteyenlerin sayısı her geçen gün artıyor. Sıra dışı tatillerin hedef kitlesi; tatillerde sadece dinlenmek yerine farklı deneyim yaşamak isteyenler… İİşte Türkiye’nin önde gelen turizmcilerinin sıra dışı tatil önerileri… 14 İSMMMO YAŞAM TEMMUZ - AĞUSTOS 2011 GAYE DELEN Deniz, kum, güneş tatili artık tekdüze mi geliyor? Kültür turu için gitmediğiniz ülke kalmadı değil mi? Sıradan tatiller yerine heyecan, adrenalin ve değişiklik arıyorsanız, o zaman dünyadaki yeni turizm trendi ekstrem yani sıra dışı tatil tam size göre. Ekstrem turizm sevenlerin sayısı dünyada olduğu gibi Türkiye’de de her geçen gün artıyor. Pek çok insan adını duyunca korku duyulabilecek yerlere gitmekten ve tatillerini buralarda harcamaktan keyif alıyor. Buzullara dalış, hayalet görmeye gitmek, askeri kamp ve savaş turları ve hatta hapishanede kalış... Ekstrem sporlar da sıra dışı tatil olanağı sunuyor. Yamaç paraşütü, gökyüzünde dalış, rafting, bungee jumping (beline ip bağlayarak yüksekten boşluğa atlamak) gibi ekstrem sporlar da adrenalin arayanlara hitap ediyor. Festivallere, lezzet turlarına katılmak ise daha eğlenceli sıra dışı tatil seçenekleri arasında yer alıyor. KLASİK TURLAR OUT TEMMUZ - AĞUSTOS 2011 Dünyada ekstrem yani sıra dışı tatilin akla gelebilecek her çeşidi bulunuyor. Ekstrem turizmin en yaygın çeşitleri şöyle: Ölüm Turizmi: Nükleer felakete uğrayan Hiroşima'dan, Auschwitz başta olmak üzere Nazi ölüm kamplarına kadar birçok yere yapılıyor. İnsanlara mutluluk değil üzüntü veriyor. Karanlık turizmi olarak adlandırılıyor. Askeri Kamplar: Askeri kamplara gezi düzenleniyor. Bu kamplarda askeri helikopter ve silahlarla tatbikat yapan katılımcılar, kendilerini savaştaki komandolar gibi hissediyor. Turların maliyeti kampa göre değişiyor. Nükleer Turizm: 1986'da tarihin en büyük nükleer faciasının yaşandığı ve hâlâ radyoaktif bir bölge olan Çernobil'deki hayalet şehir en gözde mekanlardan. Her yıl yaklaşık 3 bin kişi bu bölgeye düzenlenen turlara katılıyor. Katılımcılar Çernobil nükleer enerji santralini ve yok olmuş yüzlerce kasabayı gezme ve hâlâ orada yaşayan yerlilerle sohbet etme imkanı buluyorlar. Çernobil turları, Kiev'deki birçok seyahat acentesi tarafından günübirlik olarak düzenleniyor. KAPAK Tatillerde sadece dinlenmek yerine farklı deneyim yaşamak isteyenler bu turların hedef kitlesi. Ekstrem ve farklı tatillerin mutlaka korku ve macera içermesi de gerekmiyor. Seyahat acenteleri olağanüstü coğrafyalar, gizemli uygarlıklar, lezzet yolculukları ve görkemli yaşamları görmek isteyenlerin istekleri doğrultusunda klasik turların dışına çıkıyor. Türkiye’de yaz tatili haricinde bayram tatilinin yaklaştığı NÜKLEER FELAKETİ YAŞA! İSMMMO YAŞAM 15 HAYALETLERİ GÖRMEYE GİT KAPAK Hayalet Turizmi: Özellikle Amerika ve Avrupa’da yapılan hayalet turizmi hayalet görmek ve fotoğraflarını çekmek isteyen turistlere hitap ediyor. Çeşitli ülkelerde bu işle uğraşan ve pazarlayan acenteler var. Kaliforniya’daki The Winchester Mystery House ve 1850’li yıllarda Hydesville’de ruhlarla iletişim kurdukları söylenen iki kız kardeşin yaşadığı ve şu anda terk edilmiş olan Fox Sisters Cabin gibi mekanlar ilgi görüyor. İngiltere'deki York şehri Avrupa'da hayalet turizmi için tercih edilen yerlerin başında geliyor. Buzullara Dalış: Kuzey Kutbu yakınlarındaki, buzullarla kaplı Barents Denizi'nde küçük delikler açan ve üzerlerine sadece dalış kıyafeti giyen katılımcılar, eksi 40 derecede dalışlar yaparak deniz faunasını görme imkanı buluyor. Moskova Devlet Üniversitesi Dünya Sualtı Grubu tarafından Kuzey Buz Denizi'ne yapılan turlar son derece yüksek rakamlara pazarlanıyor. Hapishane Turizmi: Rusya’da sıra dışı turizm meraklıları, hapishanelerin atmosferini yaşayabilmek için turizmcilerden tur talebinde bulunuyor. Yaklaşık kişi başı 100 dolar karşılığında ef- 16 İSMMMO YAŞAM saneleşmiş meşhur Rus hapishanelerinden biri olan Viladimirsky Central’da mahkum rolü oynuyorlar. Katılımcılar mahkum kıyafeti giyip, parmak izleri alındıktan ve bireysel numaralarla fotoğrafları çekildikten sonra hücrelere konuluyorlar. Doğal Afet Turizmi: Hortum, kasırga gibi doğal afetleri canlı olarak görmek isteyenler bu turlara katılıyor. Kurtarma, takviye ve iyileştirme operasyonlarını etkilemedikçe sorun yaratmıyor. Felaket turizmi Büyük Okyanus çevresinde meydana gelen Katrina Kasırgası’ndan sonra ortaya çıktı. Rehberli otobüs turları selden ve kasırgadan kötü etkilenen yerlere gidiyor. Yanardağların aktif dönemlerinde turlar düzenleyenler de var. Katılımcılar hem bir doğa olayına tanıklık ediyor hem de yükselen lavların fotoğrafını çekiyor. Terör Turizmi: İsrail'de, iki Yahudi yerleşimci, turistleri bölgeye çekmek için Filistin İntifadası’ndan yararlanıyor. Tur paketine bomba atmak bile dahil ediliyor. ABD’li turistlere yerleşim birimlerini mekan olarak kullanarak terörle mücadeleyi öğretmeyi ve heyecan yaratmayı planlıyorlar. Tatil süresince yakın dövüş teknikleri de kullanılıyor. Uzay Turizmi: Uzay da turizmden nasibini aldı. Uzay mekiğiyle bir süreliğine uzaya gidiliyor. Çok yüksek maliyeti olduğu için geliri yüksek kişilere hitap ediyor. Rus Uzay Ajansı bu servisi sağlıyor. Maliyeti kişi başına 50 bin dolardan başlıyor. Uzay turizminin de taliplileri her geçen gün artıyor. TEMMUZ - AĞUSTOS 2011 şu dönemde sıra dışı turları inceleyenlerin sayısı da artıyor. Korku, gerilim ve farklı mekan sunan ekstrem turlar dışındaki sıra dışı turlarda katılımcılara yeni kaçış ve keşifler vaat ediliyor. EKOLOJİK TURLAR GÖZDE Domates Festivali’ne katılım, jeep’lerle Himalayalar’da yol almak, üzüm bağlarına nazır eski bir köy evinde İtalyan yemeklerini öğrenmek, macera dolu keşifler yapmak... Özellikle ekolojik, çevre dostu, yeşil seyahatler turizmde yeni trend olarak yükselişte. Organik gıdaların kullanıldığı, beş yıldızlı tatil köylerini geride bırakan, basit ama konforlu ekolojik çiftlikler doğa aşıklarını cezbediyor. Bu çiftliklerde tatil yaparken zeytin, üzüm ya da çay toplamak, şarap, zeytinyağı, doğal sabun yapımı gibi atölye çalışmalarına katılmak mümkün. FARKLI DENEYİMLER TEMMUZ - AĞUSTOS 2011 Türkiye’de de ekstrem sayılan turları düzenleyen acenteler var. Kappatur, bir dönem uzay turizmiyle gündeme geldi. Kappatur Genel Müdürü Kaan İşçil, bir dönem uzay ve savaş turizmiyle ilgili turlar düzenlediklerini belirterek, şunları anlatıyor: “Rus uzay mekiğiyle düzenlenen turlara Türkiye’den de katılımcı bulmaya çalıştık. Ancak pahalı olduğu için geniş kitlelere hitap etmiyor ama çok ilgilenen oldu. Savaş turizmiyle ilgili de çok telefon aldık ama maliyetler yüksek olduğu için çok fazla insan gidemedi. Türkler biraz da bu tarz şeylerden korkuyor. Festival, ekstrem sporlar dışında bu tarz turlara çok katılım olmuyor. Türkiye’de bu tarz ekstrem turları ilk deneyenlerdeniz. Uzay turu 40 bin dolardan başlıyordu. Atmosfere gidip, görüp geliniyor. Tur öncesinde bir aylık eğitimler alınıyor. Savaş turunun da maliyeti 8 bin dolardan başlıyor. Ekstrem turizmi, normal tatile doyan Fransızlar, Amerikalılar çok seviyor. Oralarda daha yaygın. Türkiye’de de gelişme potansiyeli var.” KAPAK VIP Turizm CEO’su Ceylan Pirinçcioğlu, dünyada konsept ürün ve hizmet yaklaşımının turizmi de etkilediğini belirterek, insanların tatillere sadece dinlenmek için değil deneyim yaşamak için çıktığına dikkat çekiyor. Bu nedenle konsept turlar ilgi görüyor. Ceylan Pirinçcioğlu, kültürle tatili ve eğlenceyi birleştiren klasik turlara, ‘tek seyahat deneyimi’ konseptiyle temalı turlar eklediklerinden söz ediyor: “Tatilinde farklı bir şeyler görmek ve yaşamak isteyenlere uygun programlar yarattık. Gizemli uygarlıklar, olağanüstü coğ- ‘TÜRKLER UZAY TURİZMİNİ PAHALI BULUYOR’ İSMMMO YAŞAM 17 KAPAK TÜRKLERİN TERCİHİ DENİZ KENARI Türklerin tatile gitmeyi alışkanlık haline getirdiği ve yılda bir ve daha fazla tatil yapan insan oranının yüzde 48 olduğu ortaya çıktı. Araştırma şirketi GFK’nın ‘Tatil Alışkanlıkları’ araştırmasına göre, Türk halkının yüzde 40'ı hiç yaz tatili yapmıyor, tatil yapanların tercihi ise deniz kenarı. Araştırmadan çıkan diğer sonuçlar şöyle: Yaz tatili yapma oranının en yüksek olduğu gruplar genç yaş grupları ve yüksek gelir düzeyi. Yüksek gelir grubu arasında yılda bir veya daha fazla kez tatil yapanların oranı yüzde 72'yi buluyor. Bu oran düşük gelirli grupta yüzde 28.8'de kalıyor. Ege ve Marmara bölgeleri tatil yapma oranı açısından başı çekiyor. Ege'de tatil yapanların oranı yüzde 61.9. Bunu yüzde 58.7 ile Marmara Bölgesi izliyor. Tatil yapma oranının en düşük olduğu bölge yüzde 17 ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi. Türkler, kış tatiline ise fazla rağbet etmiyor. Kış tatili yaptığını belirtenlerin oranı sadece yüzde 7'yi buluyor. Tatile çıkanların yüzde 62.7'si otobüsle, yüzde 45.9’u kendi otomobiliyle, yüzde 9.2'si uçakla seyahat etmeyi tercih ediyor. Trenle, gemiyle ve araba kiralayarak tatile çıkanların oranı ise oldukça düşük. Her 10 kişiden biri bugüne kadar yurtdışına çıkmış. Yurtdışına çıkma nedenleri arasında tatil ve iş başta geliyor. Tatile gidenlerin ya da gitmek isteyenlerin yüzde 70'i tatilini ‘'deniz kenarında ya da kumsalda’ geçirmeyi tercih ederken, tatilini evde geçirmek isteyenlerin oranı yüzde 7.5'i buluyor. Tatilde yüzmek yüzde 51 ile en çok tercih edilen alışkanlık olurken, bunu yüzde 47 ile yürüyüşe çıkmak, yüzde 37 ile alışveriş yapmak, yüzde 35 ile güneşlenmek izliyor. Kadın ve erkeklerin tatil alışkanlıkları arasında da farklıklar görülüyor. Kadınlarda yüzde 48 oranı ile yürüyüş ve yüzde 47 oranı ile alışveriş ilk iki sırada yer alırken, erkeklerde ise yüzmek yüzde 57, yürüyüş ise yüzde 45 oranı ile ilk tercihler arasında bulunuyor. 18 İSMMMO YAŞAM rafyalar, lezzet yolculuğu, görkemli yaşamları kurguladık. Sıra dışı tatil seçeneklerimiz içinde Burma’dan Botsvana’ya kadar 12 farklı destinasyona yer veriyoruz. Hindistan’da Mahajara’nın yaşadığı şehir sarayında Mahajara’yla özel akşam yemeği, Hint Okyanusu’nun tropik sularında yunuslarla dans, İskoçların hayat suyu dedikleri viskinin üretim sırlarını yerinde öğrenmek gibi deneyimler tur programlarımızda kendine yer buluyor.” BOSTVANA, KAMBOÇYA... Son dönemde dünyada özellikle Kenya, Tanzanya, Botsvana, Güney Afrika, Vietnam ve Kamboçya’nın gözde farklı destinasyonlar arasında yer aldığını söyleyen Ceylan Pirinçcioğlu, şöyle konuşuyor: “Türkiye’de sıra dışı tatil isteyen kişi sayısı arttı. Çok sık seyahat edenlerde farklı deneyim kazanma bilinci giderek artıyor. Bu turlara daha çok yaşamdan keyfi almayı seven ve yeni deneyimleri merak edenler katılıyor. Orta ve yüksek gelir düzeyine sahip 30-60 yaş arasında üst düzey yöneticiler, çocuklu aileler, kalabalık arkadaş grupları sıra TEMMUZ - AĞUSTOS 2011 BERİNG BOĞAZI’NI GEÇTİM AFGANİSTAN’DA HAPSE DÜŞTÜM Orhan Kural dışı tatilleri tercih ediyor. Konsept turlarda da geçen yıllara göre yüzde 25’lik talep artışı yaşanıyor.” FESTİVALLER VE PARTİLER TEMMUZ - AĞUSTOS 2011 zik organizasyonları içeren seyahatler tercih ediliyor” diyor. Sıra dışı tatillerin fiyatları, gidilecek ülke ve kalınacak zamana göre değişiyor. Ama klasik turlara göre biraz daha fazla bütçe gerektiriyorlar. Uzay turu gibi çok ekstrem olanları için de en az 50 bin doları gözden çıkarmak gerekiyor. Barış Yumrukçu, bazı sıra dışı turların ise dinlenme ya da kültürel tatil programlarıyla hemen hemen aynı fiyatlara geldiğine işaret ediyor. Böylece aynı fiyata hem bir ülke görülmüş hem de ilginç bir organizasyonda deneyim yaşanmış oluyor. Barış Yumrukçu, bu tarz tatillere katılacak olanlara da şu önerilerde bulunuyor: “Katılımcıların gitmeden önce mutlaka seyahat acentelerinden ulaşım, konaklama, etkinliğe giriş, hava durumu, kıyafet ve etkinlik sırasında uyulması gereken kurallar hakkında ayrıntılı bilgi almaları gerekir. Birçok etkinlikte ortamın sıra dışılığı nedeniyle özel kurallar olabiliyor.” nuşuyor. Seyahatte en önemli unsurun istek olduğuna dikkat çeken Kural, zaman ayrılabildikten sonra paranın o kadar önemli olmadığını savunuyor: “Benim 20-30 dolarlık otelde de kaldığım oluyor. Param yok diye seyahate gitmeyenlere inanmıyorum. Başka şeylerden feragat edilip gidilebilir. Son yıllarda ölüm ve hayalet turizmi gibi çok uç şeyler de insanların ilgisini çekiyor. Türkiye’de de bu tarz uç şeyler yerine cirit oyunu, Çoruh’ta rafting gibi sporlar da pazarlanabilir. Sıra dışı tatil adına sunulacak çok şey var. Festivaller de çok farklılık yaratıyor. Farklılık arayanları kendine çekiyor. Klasik tatillere göre daha fazla şey katıyor insana. Adrenalin ve macera arayanları çekiyor.” KAPAK World Travel Service (WTS) Yetkilisi Barış Yumrukçu da, dünya genelinde yapılan sıra dışı festivaller, partiler gibi organizasyonların ilgi gördüğünü söylüyor. Tayland’ın Samui adasında her ay yapılan ‘Full Moon Party’, İsviçre'de her yıl düzenlenen ‘Street Parade’, Milano da yapılan ‘Ferrari test sürüşleri’ bunlar arasında. Yumrukçu, Venedik ve Sevilla başta olmak üzere film festivalleri, İspanya’daki ‘Domates Festivali’ne katılımın da sıra dışı tatillere örnek olduğunu belirterek, “Türkiye’den bu tarz seyahatlere yılda bine yakın kişi katılıyor. Ama ilgi giderek artıyor. Özellikle gençler arasında bu tarz seyahatler gittikçe yaygınlaşıyor. Alışılagelen tur organizasyonları dışında özellikle partiler, festivaller, eğlence ve mü- Türkiye Gezginler Kulübü Başkanı ve seyyah Prof. Dr. Orhan Kural, insanların seyahatlerde son dönemde farklılık peşinde koştuğunu ve sıra dışı turların Türkiye’de de yaygınlaşmaya başladığını söylüyor. Bugüne kadar 226 ülke gezdiğini anlatan Kural, “Farklı turlara ilgi gösteriyorum. Sıra dışı sayılacak pek çok seyahatim oldu. Bering Boğazı’nı geçtik. Tibet’te 1.200 metreye çıktık. Afganistan’a gittim. Afrika’da gitmediğim iki ülke kaldı. Onlara da gitmek için organizasyonları tamamladım. Afganistan’a gittim. Çektiğim fotoğraf yüzünden hapse düştüm. Ben zaten sıra dışı tatil seviyorum. Kulüp olarak da herkesi bu tarz seyahatlere özendirmeye çalışıyoruz” diye ko- İSMMMO YAŞAM 19