1. bölüm

ÖN SÖZ
Değerli Adaylar,
Tüm adaylara başarılar dileriz.
DATA YAYINLARI
www.datayayinlari.com
bilgi@datayayinlari.com
başarMAnız İÇİN
Kitap, KPSS müfredatı kapsamında yer alan bilgilere dayalı Türkçe
konuları ve sözel akıl yürütme (muhakeme) becerisine dayalı konular yer almaktadır. Her bölümün kendine özgü çözümlü ve cevaplı testleri konu anlatımından sonra yer almaktadır. Kitabınız son derece kullanışlı, düzenli ve
verimli ders çalışmanıza imkân hazırlayacak seçkin bir eserdir.
ÇOK ÇALIŞTIK...
KPSS Türkçe konu kitabı yeni sınav sisteminin ön gördüğü sözel akıl
yürütme (muhakeme) becerilerini ölçme ilkeleri esas alınarak hazırlanmıştır.
ÖSYM, muhakeme ve çıkarım becerisini ön plana alarak adayların ezbercilik
geleneğine son vermiş, bilginin yaşamdaki kullanılış boyutunu önemsemiştir.
Bu kitaptaki Türkçe öğretimi de yeni anlayışa paralel olarak yalnızca bilgiyi
değil bilginin hayatımızdaki pratiğini de ele almıştır.
İÇİNDEKİLER
1. BÖLÜM
8. Tahmin - Sezgi Cümlesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
SÖZ DÜZEYİNDE ANLAM. . . . . . . . . . . . . . . . . 1
10. Gerekçeli Cümle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
9. Keskinlik Cümlesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
A. SÖZCÜKLERIN ANLAM ÖZELLİKLERİ. . . . . . . . . . . 1
11. Eleştiri Cümlesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
1. Temel Anlam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
12. Öz Eleştiri Cümlesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
2. Yan Anlam. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
13. Öneri Cümlesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
3. Mecaz (Değişmece) Anlam. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
14. Beğenme Cümlesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
4. Terim Anlam. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
15. Yakınma Cümlesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
B. SÖZCÜKLERDE ANLAM OLAYLARI. . . . . . . . . . . . . 3
16. Hayıflanma (Pişmanlık) Cümlesi. . . . . . . . . . . . . . . . 31
1. Ad Aktarması (Mecazımürsel). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
17. Uyarı Cümlesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
2. Dolaylama. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
18. Çıkarım Cümlesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
3. Güzel Adlandırma. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
19. Varyasım Cümlesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
4. Duyu Aktarımı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
20. Ön Yargı Cümlesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
5. Yansıma Sözcükler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
21. Tasarı Cümlesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
C. SÖZCÜKLERDE ANLAM İLİŞKİSİ. . . . . . . . . . . . . . . 6
B. ANLATIM ÖZELLİKLERİNE GÖRE CÜMLELER. . . 33
1. Somut Anlam. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
1. Nesnel Cümle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
2. Soyut Anlam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
2. Öznel Cümle. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
3. Somutlaştırma. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
3. Doğrudan ve Dolaylı Anlatım İçeren Cümleler . . . . . . 34
4. Soyutlaştırma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
4. Aşamalı Durum Anlatan Cümleler. . . . . . . . . . . . . . . . 34
5. Çok Anlamlılık. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
5. Özelden Genele Doğru Anlatım İçeren Cümleler . . . . 34
6. Eş Anlamlı Sözcükler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
6. Genelden Özele Doğru Anlatım İçeren Cümleler . . . . 35
7. Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
C. CÜMLE ANALİZİ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
8. Karşıt Anlamlı Sözcükler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Testler (1, 2, 3, 4). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
D. İKİLEME. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
E. DEYİMLER. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
F. ATASÖZLERİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Testler (1, 2, 3, 4). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
3. BÖLÜM
PARAGRAF BİLGİSİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
2. BÖLÜM
PARAGRAFTA ANLATIM TEKNİKLERİ . . . . . . . . . . . . 49
1. Betimleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
CÜMLEDE ANLAM. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
2. Öyküleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
A. ANLAM ÖZELLİKLERİNE GÖRE CÜMLELER. . . . . 25
3. Açıklama. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
1. Yakın Anlamlı Cümleler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
4. Tartışma. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
2. Karşıt Anlamlı Cümleler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI. . . . . . . . . . . . . . 52
3. Karşılaştırma Cümleleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
1. Tanımlama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
4. Neden - Sonuç Cümleleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
2. Karşılaştırma. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
5. Amaç Cümleleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
3. Örnekleme. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
6. Koşul Cümlesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
4. Tanık Gösterme. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
7. Olasılık Cümlesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
5. Sayısal Verilerden Yararlanma . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
VI

6. Somutlama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
7. Soyutlama. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
8. Kişileştirme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
5. BÖLÜM
YAZIM KURALLARI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
Paragrafta Anlatım İlkeleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
A. BÜYÜK HARFLERİN KULLANILDIĞI YERLER. . . 119
Paragraf Bilgisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
1. Cümleler Büyük Harfle Başlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
Paragrafta Yapı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
2. İki Noktadan Sonra Gelen Cümleler
Büyük Harfle Başlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
Giriş Cümlesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
Gelişme Cümlesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
Sonuç Cümlesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
Paragrafta Konu ve Başlık . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
Paragrafta Ana Düşünce. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
Paragrafta Yardımcı Düşünceler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
3. Özel adlar büyük harfle başlar . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
B. EK VE BAĞLAÇLARIN YAZIMI. . . . . . . . . . . . . . . . 125
1. Bağlaç Olan “ki” ve Ek Olan “-ki”. . . . . . . . . . . . . . . . 125
2. Bağlaç Olan “de” ve Ek Olan “-de” . . . . . . . . . . . . . . 126
3. “Mi” Soru Edatının Yazımı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
Düşüncenin Akışını Bozan Cümle. . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
C. SAYILARIN YAZIMI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
Paragrafın Bölünmesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
D. BİRLEŞİK SÖZCÜKLERİN YAZIMI. . . . . . . . . . . . . 129
Yanıtı Paragrafın İçinde Olan Soruyu Bulma. . . . . . . . . . 62
1. Bitişik Yazılan Birleşik Sözcükler. . . . . . . . . . . . . . . . 129
Paragraf Sırları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
2. Ayrı Yazılan Birleşik Sözcükler . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Soru Kalıplarına Göre Çıkmış Sorular. . . . . . . . . . . . . 64
E. YABANCI ÖZEL ADLARA GELEN
EKLERİN YAZIMI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Testler (1, 2, 3, 4, 5). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
F. KISALTMALARIN YAZIMI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
G. S
ATIR SONUNDA
SÖZCÜKLERİN BÖLÜNMESİ. . . . . . . . . . . . . . . . . 137
4. BÖLÜM
Testler (1, 2, 3). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
ANLATIM BOZUKLUKLARI. . . . . . . . . . . . . . . 89
DURULUK. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
AÇIKLIK. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
A. ANLAMLA İLGİLİ ANLATIM BOZUKLULARI. . . . . . 90
1. Gereksiz Sözcük Kullanımı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
6. BÖLÜM
2. Anlamca Çelişen Sözlerin Bir Arada Kullanılması. . . . 91
NOKTALAMA İŞARETLERİ. . . . . . . . . . . . . . 147
3. Birbiriyle Karıştırılan Sözcükler. . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
1. Nokta. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
4. Sözcükleri Yanlış Anlamda Kullanma . . . . . . . . . . . . . 94
2. Virgül. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
5. Sözcükleri Yanlış Yerde Kullanma. . . . . . . . . . . . . . . . 94
3. Noktalı Virgül. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
6. Yapısı Bozuk Sözcükleri Kullanma. . . . . . . . . . . . . . . 96
4. İki Nokta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
7. Mantık ve Sıralama Yanlışlıkları . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
5. Üç Nokta. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
8. Anlam Belirsizliği. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
6. Soru İşareti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
9. Yanlış Anlamda Deyim Kullanılması. . . . . . . . . . . . . . 97
7. Kısa Çizgi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
B. YAPI (DİL BİLGİSİ) BAKIMINDAN
ANLATIM BOZUKLUKLARI. . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
8. Uzun Çizgi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
1. Özne Eksikliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
10. Yay Ayraç (Parantez). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
2. Yüklem Eksikliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
11. Kesme İşareti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
9. Tırnak İşareti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
3. Özne-Yüklem Uyumsuzluğu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
12. Ünlem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
4. Nesne (Düz Tümleç) Eksikliği. . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
13. Düzeltme İşareti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
5. Dolaylı Tümleç Eksikliği. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
Testler (1, 2, 3). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
6. Ek Eylem Eksikliği. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
7. Edat Eksikliği. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
8. Tamlama Yanlışlıkları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
9. Ek Yanlışlıkları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
10. Noktalama İşaretlerinin Eksikliği . . . . . . . . . . . . . . . 106
Testler (1, 2, 3, 4). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107

VII
7. BÖLÜM
8. BÖLÜM
SÖZCÜK TÜRLERİ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
CÜMLE BİLGİSİ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
A. AD (İSİM) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
I. CÜMLENİN ÖGELERİ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
1. Varlıklara Verilişlerine Göre Adlar . . . . . . . . . . . . . . . 171
A. TEMEL ÖGELER. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
2. Varlıkların Sayısına Göre Adlar. . . . . . . . . . . . . . . . . 172
1. Yüklem. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
3. Varlıkların Oluşumuna Göre Adlar. . . . . . . . . . . . . . . 172
2. Özne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
Adların Yapısı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
B. YARDIMCI ÖGELER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
Ad Tamlaması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
1. Nesne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
1. Belirtili Ad Tamlaması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
2. Dolaylı Tümleç. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214
2. Belirtisiz Ad Tamlaması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
3. Zarf Tümleci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
3. Takısız Ad Tamlaması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
Cümle Dışı Unsurlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
4. Zincirleme Ad Tamlaması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
II. CÜMLE TÜRLERİ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
Ad Durum Ekleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
A. YÜKLEMİNE GÖRE CÜMLELER . . . . . . . . . . . . . . 218
1. Yalın Durum. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
1. Fiil Cümlesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
2. Belirtme Durumu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
2. İsim Cümlesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
3. Yönelme Durumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
B. ÖGELERİNİN DİZİLİŞİNE GÖRE CÜMLELER. . . . 219
4. Bulundurma Durumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
1. Kurallı Cümle. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
5. Ayrılma Durumu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
2. Devrik Cümle. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
B. ÖN AD (SIFAT). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
C. ANLAMINA GÖRE CÜMLELER . . . . . . . . . . . . . . . 220
1. Niteleme Sıfatları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
1. Olumlu Cümle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
2. Belirtme Sıfatları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
2. Olumsuz Cümle. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
C. ADIL (ZAMİR). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
3. Soru Cümlesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
1. Sözcük Durumundaki Zamirler . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
4. Emir Cümlesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
2. Ek Halindeki Zamirler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
5. Ünlem Cümlesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
D. ZARF (BELİRTEÇ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
6. Şart Cümlesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
1. Durum Zarfları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
7. İstek Cümlesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
2. Zaman Zarfları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
D. YAPISINA GÖRE CÜMLELER. . . . . . . . . . . . . . . . . 222
3. Soru Zarfları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
1. Basit Cümle. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
4. Yer - Yön Zarfları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
2. Birleşik Cümle. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
5. Ölçü Zarfları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
3. Sıralı Cümleler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224
E. FİİL (EYLEM) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
4. Bağlı Cümleler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224
1. Fiilde Anlam. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
Testler (1, 2, 3). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225
2. Fiillerde Kip. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
3. Fiillerde Olumsuzluk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
4. Fiillerde Anlam (Zaman) Kayması. . . . . . . . . . . . . . . 189
5. Basit ve Birleşik Zamanlı Fiiller. . . . . . . . . . . . . . . . . 189
6. Fiilde Yapı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
7. Fiil Çatısı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
8. Ek Fiil (Ek Eylem) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
F. FİİLİMSİ (EYLEMSİ). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
1. İsim - Fiil (Ad - Eylem / Mastar). . . . . . . . . . . . . . . . . 196
2. Sıfat - Fiil (Ortaç). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
3. Zarf -Fiil (Bağ-Fiil/Ulaç). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
G. EDAT - BAĞLAÇ - ÜNLEM. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
9. BÖLÜM
SES BİLGİSİ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
Harf ve Harf Sistemi (Alfabe) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
A. ÜNLÜLER. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
ÜNLÜLERLE İLGİLİ SES UYUMLARI. . . . . . . . . . . . . 233
1. Büyük Ünlü Uyumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
2. Küçük Ünlü Uyumu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
1. Edat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
ÜNLÜLERLE İLGİLİ SES OLAYLARI . . . . . . . . . . . . . 236
2. Bağlaç. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
1. Ünlü Düşmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
3. Ünlem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
2. Ünlü Türemesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
Testler (1, 2, 3). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
3. Ünlü Daralması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
B. ÜNSÜZLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238
VIII

<
ÜNSÜZLERLE İLGİLİ SES OLAYLARI. . . . . . . . . . . . 238
1. Ünsüz Sertleşmesi (Benzeşme) . . . . . . . . . . . . . . . . 238
2. Ünsüz Yumuşaması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
3. Ünsüz Türemesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
4. Ünsüz Düşmesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240
5. Ünsüz Değişmeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
6. Ünlü - Ünsüz Uyumları ve Etkileşimleri. . . . . . . . . . . 241
Testler (1, 2). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
10. BÖLÜM
SÖZCÜKTE YAPI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
A. KÖK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
1. Ad Kökleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
2. Eylem Kökleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
B. EK. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
1. Yapım Ekleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
2. Çekim Ekleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250
YAPILARINA GÖRE SÖZCÜKLER . . . . . . . . . . . . . . . 253
1. Basit Sözcükler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253
2. Türemiş Sözcükler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253
3. Birleşik Sözcükler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253
Test . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256
11. BÖLÜM
SÖZEL MANTIK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259
ŞEKIL YORUMLAMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259
ŞİFRELEME . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259
TABLO VE ŞEMA YORUMLAMA . . . . . . . . . . . . . . . . . 260
KONUMLAMA MANTIĞI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262
ŞARTA BAĞLI MANTIK. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264
SIRALAMA YAPMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265
GRUP OLUŞTURMA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
MANTIK - DÜŞÜNME . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
TABLO OLUŞTURMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269
PARAGRAF BİLGİSİ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270
Çözümlü Testler (1, 2, 3, 4). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272
Cevaplı Testler (5, 6, 7, 8, 9). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296
1.
SÖZ DÜZEYİNDE ANLAM
Sözcük
Sözcükler, d�l�m�z�n en küçük anlam b�r�mler�d�r. Her
sözcüğün b�r anlamı vardır. Sözcükler� cümle �ç�nde kullandığımızda onların hem gerçek anlamlarından hem de
d�l�n kullanım sahası �ç�nde kazanmış oldukları �k�nc�l
anlamlarından yararlanab�lmektey�z. B�rçok sözcüğün
b�rden fazla anlamı vardır. Bu anlam çeş�tl�l�ğ�, kel�meler�
kullanırken daha özenl� olmamızı, sözümüzü amacımıza
uygun b�ç�mde �fade etmem�z� gerekt�r�r.
Sınavda sorulan “söz düzey�nde anlam” soruları, tek
sözcüğe değ�l; genell�kle b�r söz grubuna yönel�k b�lg�ler�m�z� ve yetenekler�m�z� ölçmekted�r. Söz grubu olarak k�m� zaman dey�mlere de yer ver�lmekted�r. Çünkü
dey�mler d�l�m�z�n anlam bakımından son derece zeng�n
ürünler�d�r ve sözel başarıyı ölçmek �ç�n oldukça uygun
b�r alandır.
SÖZ DÜZEYİNDE ANLAM SORULARINI
NASIL ÇÖZMELİYİZ?
Söz anlamı ile ilgili sorularda öncelikle sözcük grubunun
kendi anlamı düşünülmeli, sonra parçaya kattığı anlam
göz önünde tutulmalıdır. Söz grubunun parça içinde
kazandığı ya da parçaya kattığı anlam önemli olduğundan asıl tespit etmemiz gereken yönünün de bu olduğunu
unutmamalıyız.
Bu tarz soruları cevaplarken seçenekleri okumaya başlamadan önce altı çizili söz grubunun anlamını düşünüp
yorumlayarak kendi zihnimizde bir “sonuç” veya “yargı”
belirlemeliyiz. Belirlediğimiz yargının doğruluğunu seçeneklerle yüzleştirdiğimizde uygun seçeneği bulabiliriz.
Parçada geçen söz grubunun anlamını belirlerken söz
grubunun parça genelinde anlatılan duygu veya düşünceleri desteklediğini, bu duygu ve düşüncelerle uyum
içinde olduğunu unutmamalıyız.
BÖLÜM
SÖZ DÜZEYİNDE ANLAM SORULARININ
ÇÖZÜMÜ
»» Örnek Soru
Ana dilinin anneden öğrenilen dil olduğu söylenir ama bu, yalın
kat bir açıklama bence. Çünkü dil bilimle ilgili sözcükler, ana dilini
daha çok çevrenin dili olarak açıklamaktadır. Ancak çevrenin dili
denilen dilde annenin etkisi olduğu da yadsınmamalıdır.
Bu parçadaki altı çizili sözle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?
A) Genel kanılara uyan
B) Etkisiz olanı gösteren
C) Duygusal gerçeklere dayanan
D)Tartışmaya açık görüşler içeren
E) Basit, derinliği olmayan
˜˜ Çözüm
Söz grubu: Yalın kat
Parçadaki hâkim düşünce: Ana dili öğreniminde hem çevre hem
de anne etkilidir.
Sözle ilgili çağrışımlar: Yüzeysel, basit
Buna göre parçadaki altı çizili söz grubunun anlamını E seçeneğinin (Basit, derinliği olmayan) en iyi yansıttığı görülür.
A. SÖZCÜKLERİN ANLAM
ÖZELLİKLERİ
SÖZCÜĞÜN ANLAM ÖZELLİKLERİ
Gerçek Anlam
Mecaz Anlam
Terim Anlam
Temel Anlam
Yan Anlam
1. TEMEL ANLAM
Bir sözcüğün herkesçe bilinen ilk anlamına temel anlam
denir. Sözcüğün temel anlamı, “akla gelen ilk anlamı”dır.
XX Örneğin;
„„ Bu kadar yumuşak bir koltukta daha önce hiç oturmamıştı.
„„ Soğuk kış gecelerinde sokaklarda yalnız başına dolaşıyordu.
„„ Ağaçtan düşünce kolunu kırmıştı.
„„ Kızarmış ekmekle kahvaltı yapmak en büyük zevkiydi.
2
SÖZ DÜZEYİNDE ANLAM
»» Örnek Soru
I.
˜˜ Çözüm
Bu tepeler, kış aylarında çok soğuk olur.
“Renkli” ve “ağır” sözcükleri kendi anlamlarının tamamen dışına
çıkarak mecaz anlam özelliği kazanmıştır. “Serin”, “sayfaları” ve
“gürültü” sözcükleri ise birincil (temel) anlamlarıyla kullanılmıştır.
Doğru cevap E seçeneğidir.
II. Kadıköy sırtlarına ağaç dikiyorlar.
III. Mağaranın ağzı karla kaplıydı.
IV. Kuşun kırık kanadını sarmışlardı.
V. Açılış töreninde kurdeleyi belediye başkanı kesti.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangileri yan anlamda kullanılmıştır?
A) I ve II
B) II ve III
D) III ve V
C) II ve IV
E) IV ve V
3. M
ECAZ (DEĞİŞMECE) ANLAM
Sözcüğün kendi anlamının tamamen dışında, bambaşka
bir anlamda kullanılmasına mecaz anlam denir. Sözcüklerin mecazlı kullanımı, dili daha sanatsal ve etkileyici
kullanma çabasından ileri gelmektedir.
XX Örneğin;
˜˜ Çözüm
I. cümlede geçen “tepe” kelimesi, IV. cümlede geçen “kanat” kelimesi ve V. cümlede geçen “kes-” fiili akla gelen ilk anlamlarıyla
yani gerçek anlamda kullanılmıştır. II. cümledeki “sırt” sözcüğüyle III. cümledeki “ağız” sözcüğü gerçek anlamlarına bağlı olarak
yeni bir anlam kazanıp yan anlamda kullanılmıştır.
Ağız → giriş
Sırt → arka taraf
„„ Çok katı bir kişiliği olduğunu herkes biliyor.
„„ Yapılan törende meydan adeta insan kaynıyordu.
„„ Kuru, basit ve alışılmış bir üslubun dışına çıkamıyordu.
Doğru cevap B seçeneğidir.
„„ Çok renkli bir hayatı vardı.
2. YAN ANLAM
»» Örnek Soru
Sözcüğün gerçek anlamından tümüyle uzaklaşmadan
kazandığı ikincil anlama yan anlam denir. Yan anlamlı
kullanımlarda sözcük mutlaka bir yönüyle gerçek anlamına bağlıdır. Türkçede kullanılan sözcük sayısı fazla
olduğundan yan anlamlı kullanımlara sıkça rastlanır.
Kayalar arasında dik ve dar bir patikadan inince Kızılkeçili
XX Örneğin;
„„ Yeni aldığı masanın ayağı kırılınca tüm eşyaları etrafa
savrulmuştu.
„„ Uçağın kanadındaki arızadan dolayı uçak rötar yaptı.
„„ Kapının ağzında görünen kişiyi bir yerden tanıyordum.
„„ Ağaçtan yapılmış bu tarağın üç dişi kırılmıştı.
NOT
Temel ve yan anlamın ikisine birden “gerçek anlam” denir.
Yani bir sözcük temel anlamında da kullanılsa yan anlamında
da kullanılsa “gerçek anlam” çerçevesindedir.
Denizin serin suları onu kendine doğru çekiyordu.
II. Renkli kişiliğiyle herkesi etkilemeyi başarıyordu.
III. Bu ağır yenilgiden sonra bir daha güreşmedi.
IV. Sayfaları çevirirken bir şiire rastladım.
V. Saat 23.59’dan sonra gürültü yasağı uygulanmaktadır.
Yukarıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerden hangileri gerçek anlamda kullanılmıştır?
D) I, III ve IV
III
IV V
Yukarıdaki parçada yer alan altı çizili sözcüklerden hangisi
kendi anlamından tümüyle uzaklaşarak başka bir durumu
belirtmek üzere kullanılmıştır?
A) I
B) II
C) III
D) IV
E) V
˜˜ Çözüm
“Dar” ve “köpürmek” sözcükleri gerçek anlamlıdır. Yani tek başına kullanıldıklarında aklımıza gelen ilk anlamları ile cümledeki
anlamları aynıdır. “Boğaz ve sırt” sözcükleri ise dolaylı olarak
gerçek anlamla ilişkilidir. Bu sözcükler de yan anlam özelliği taşımaktadır. V numaralı “tırmalayan” sözcüğü ise gerçek anlamının
tamamen dışına çıkarak mecaz anlam özelliği vardır. Doğru cevap E seçeneğidir.
4. T
ERİM ANLAMI
»» Örnek Soru
A) Yalnız I
II
kayaya atlayarak köpüren sular, kulakları tırmalayan
bir gürültü çıkarıyordu.
„„ Onlara da iki el ateş edilmişti.
I.
I
deresiyle karşılaştık. İki sırtın birleştiği dar boğazdan kayadan
B) Yalnız II
E) I, IV ve V
C) I ve IV
Bilim, sanat, spor veya meslek dallarından herhangi
biriyle ilgili kavramları karşılayan sözcüklerdir. Sözcüklerin terim anlamı gerçek anlam kapsamına girer. Bu
sözlerde yan ve mecaz anlam gibi sanatsal bir kullanım
özelliği yoktur. Bu sözcükler yoruma açık değildir.
XX Örneğin;
„„ Tiyatro terimleri: opera, perde, kostüm, suflör …
„„ Biyoloji terimleri: zar, hücre, yumuşakça, mukoza…
„„ Coğrafya terimleri: boğaz, vadi, ölçek, meridyen…
12
SÖZ DÜZEYİNDE ANLAM
1.
TEST Söz Düzeyinde Anlam
1. Çizgisiz kâğıda yazarken sayfanın sol üst başından
başlayıp aşağı doğru sarkan yazılarını neden çizgili
kâğıda yazmadığı sorulunca, “Raydaki lokomotif gibi
başkalarının çizdiği çizgi üzerinde yürümeye mecbur
muyum? Düz kâğıt üzerine dilediğim gibi yazıyorum.”
diyen bu yazar, edebiyatımızın unutulmaz kalemlerindendir.
Bu cümledeki altı çizili sözle yazarın hangi özelliği
belirtilmek istenmiştir?
A)
B)
C)
D)
Başkalarına güvenmeme
Eleştiriden hoşlanmama
Yönlendirilmek istememe
Değişime açık olmama
E) Kendini yenilememe
2. Halk şiirinden yararlanmayı da düşündüm. Ama halk
şiirinin kalıpları o kadar kemikleşmişti ki şiiri o kalıbın
dışına taşımanın pek olanağı yoktu. Bu durum, ister istemez şairin kişiliğini de siliyordu.
Bu parçada geçen “şairin kişiliğini silmek” sözüyle
anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?
A)
B)
C)
D)
E)
Birbirine benzer konuları işlemek
Yazma gücünü köreltmek
Eskilerin yaptıklarını beğenmek
Özgün yaratıları engellemek
Az sayıda yapıt ortaya koymak
4. (I) Benim adım kardelen. (II) Doğada kendiliğimden
(doğal olarak) yetişirim. (III) İlkbaharda en erken çiçek
açan bitki, diye anarlar (severler) beni. (IV) Zamanı gelince çana benzeyen çiçeğimle görünüveririm (beliriveririm). (V) İnce, uzun iki yaprağımla hemen (çabucak)
göze çarparım. (VI) İki türüm (çeşidim) var benim.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisindeki altı çizili sözcükle yanında verilen açıklama anlamca uyuşmamaktadır?
A) II B) III
C) IV
D) V
E) VI
5. Bilinir ki edebiyat, bilimdeki gibi buluşların değil; yaratıcılığın ürünüdür. Bu gerçeği göz önünde bulundurması
I
gereken eleştirmenin işi, beğendiğini göklere çıkarmak,
II
beğenmediğini yerin dibine batırmak değil, üzerinde
III
durduğu yapıtın hakkını vermektir. Eleştirmen,
IV
derinlemesine çalışmalar yaptıkça yazarın yapmak
V
istediklerini anlayacak; onları değerlendirirken inandırıcı ölçütler kullanacaktır. Böylece eleştiri, edebiyatın dar
yolu olmaktan çıkacaktır.
Bu parçadaki numaralanmış sözlerden hangisi deyim değildir?
A) I
B) II
C) III
D) IV
E) V
6. Bu sorunuz üzerine, öykünün kişileriyle ilgili geniş çaplı
açıklamalar yapmayı düşünmüyorum. Sizden, öykünün
içinde kalmak koşuluyla bu sorunun yanıtını bulmanızı
istiyorum. Sorunuzun, benimkinden başka yanıtları da
olabilir, bunun farkındayım.
Bu parçada geçen “öykünün içerisinde kalmak” sözüyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yorum yapmadan, yazarca düşünüleni yansıtmak
B) Anlatılanları değişik açılardan değerlendirmek
C) Her öyküyü diğerlerinden bağımsız olarak yorumlamak
D) Öykü kişilerinin kimliğini, öykünün olay örgüsüyle
uyumlu hâle getirmek
E) Teknik olanakları sınırlı biçimde kullanmak
3. Romancımız, bu yeni romanında da kişilerini kendi sesleriyle konuşturarak anlatımına büyük bir inandırıcılık
kazandırıyor.
Bu parçada geçen “roman kişilerini kendi sesleriyle
konuşturma” sözüyle anlatılmak istenen, aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kişileri, kendi gerçekliklerine bağlı kalarak anlatma
B) Kişilerin özlemlerini dile getirme
C) Kişileri, birbirleriyle olan ilişkilerine göre verme
D) Kendi duygularını gizlemek için çaba harcama
E) Kişilerin yalnızlıklarını ortaya koyma
7. Bir dilin zenginliğini, bir kavramla, bir durumla ilgili eş
anlamlı sayılan sözcüklerin, deyimlerin bolluğu gösterir.
Aşağıdakilerin hangisinde verilen sözler, bu cümlede belirtilmek istenene anlam bakımından örnek
oluşturmaz?
A)
B)
C)
D)
E)
Az kalsın, neredeyse
Baştan savma, üstünkörü
Etekleri tutuşmak, küçük dilini yutmak
Kırılmak, gönül koymak
Ruhunu teslim etmek, gözlerini kapamak
ANLATIM BOZUKLUKLARI
İnsanların duygu ve düşüncelerini paylaşmak için kullandıkları en önemli iletişim aracı dildir. Dilin sosyal ve
bireysel işlevlerini tam olarak yerine getirmesi için anlatılmak istenen düşüncelerin açık, yalın ve anlaşılır bir
şekilde ifade edilmesi gerekir. Hem yazılı hem de sözlü
anlatımda sözcüklerin yerli yerinde kullanılması, gereksiz ifadelerden kaçınılması, birden fazla anlama gelecek
kullanımlara başvurulmaması gerekir. Eğer konuşmada
ve yazıda açıklık, yalınlık ve anlaşılırlık yoksa ortada
bir anlatım bozukluğu var demektir. Nitelikli bir cümle,
anlatım ilkelerine uygun olmalıdır. Bu anlatım ilkelerinin
başında “duruluk” ve “açıklık” gelir.
4.
BÖLÜM
AÇIKLIK
Bir cümlenin, anlatılmak istenen düşünceyi tereddüt ve
karışıklığa meydan vermeyecek şekilde tam olarak dile
getirmesine “açıklık” denir.
Bir cümle, farklı kişilerce farklı anlaşılıyorsa o cümlenin
anlamca açık olduğunu söylemek mümkün değildir.
XX Örneğin;
„„ Hiç okumamış birinden böyle bir şiir yazmasını beklemezdim.
èè Açıklama;
DURULUK
Bir cümlede gereksiz sözcük ve eklerin kullanılmamasıdır. Duruluk, iletilmek istenen düşüncenin doğrudan
doğruya aktarılmasını gerektirir. Duru anlatıma sahip
bir cümleden herhangi bir sözcüğün çıkarılması anlamı
bozar.
XX Örneğin;
„„ Problemi çözebilecek alternatif seçenekler sunulabilir
aslında.
Cümlede sözü edilen kişiyle ilgili olarak kullanılan “hiç
okumamış” ifadesi ile bu kişinin okuma yazma bilmeyen
biri olduğu sanılmaktadır. Oysa bu cümleyi dile getiren
anlatıcı, sözünü ettiği kişinin yüksek bir tahsil görmediğini vurgulamak istemiştir. Bu cümledeki anlam karışıklığını gidermek için “hiç” sözcüğünü “beklemezdim” sözcüğünden önce kullanmalıyız.
(Okumamış birinden böyle bir şiir yazmasını hiç beklemezdim.)
XX Örneğin;
èè Açıklama;
„„ Her sınıfta kalan öğrenci başarısız öğrenci değildir.
Cümlede “alternatif” ve “seçenek” sözcükleri aynı anlamı
taşıdıkları için duruluk ilkesine aykırılık vardır.
èè Açıklama;
XX Örneğin;
„„ Yaklaşık iki yıla yakın bir zamandır Konya’da oturuyorlar.
Cümlede “her sınıfta kalan” ifadesiyle “birden fazla
sınıf”ta kalan öğrencilerin anlatılmak istendiği sonucu
ortaya çıkıyor. Ancak anlatılmak istenen şudur: Sınıfta
kalan her öğrenci başarısız öğrenci değildir.
Anlatım bozuklukları, anlam ve dil bilgisi bakımından
bozukluklar olmak üzere ikiye ayrılır.
èè Açıklama;
“Yaklaşık” sözcüğü “neredeyse, hemen hemen” sözlerinin anlamını taşıdığı için “iki yıla yakın” ifadesiyle birlikte
kullanılamaz. Çünkü iki yıla yakın dediğimizde zaten yaklaşık olarak anlamını belirtmiş oluruz.
XX Örneğin;
„„ Yer yer aklaşmış olan saçlarını ayda bir kestiriyordu.
èè Açıklama;
Sıfat-fiil eki olan “-miş” ekinin anlamı ile “olan” sözcüğünün anlamı aynıdır. İkisinden birini cümle dışında bırakmak gerekir.
»» Örnek Soru
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?
A) Bu bölgede yetişen zeytinleri, kendi fabrikalarımızda işleyerek kaliteli yağlar elde ediyoruz.
B) Kış biteli neredeyse iki ay olacak ama havalar hâlâ ısınmadı.
C) Bu tesisler, gençlerin hem spor yapmasına hem aynı zamanda sosyalleşmesine olanak sağlıyor.
D) Kış turizminin gelişmesi için kış sporlarına ağırlık vermek ve
bu sporlara uygun tesisler kurmak gerekir.
E) Spor yapmak ya da hoşlanılan bir sanat dalıyla uğraşmak
bireyi yaşama bağlıyor.
5.
YAZIM KURALLARI
A. BÜYÜK HARFLERİN KULLANILDIĞI
YERLER
1. Cümleler büyük harfle başlar.
XX Örneğin;
„„ Menfaat, sandalyeye benzer: Başında taşırsan seni
küçültür. Fakat, ayağının altına alırsan yükseltir.
„„ Açıklayıcı anlatım biçiminde yazar, okuyucusunu bilgilendirme amacı taşır.
●● Cümle içinde tırnak veya yay ayraç içine alınan cümleler, büyük harfle başlar ve sonlarına uygun noktalama
işareti (nokta, soru işareti, ünlem) konur.
„„ Atatürk, “Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil
kanda mevcuttur!” diyor.
„„ Anadolu kentlerini, köylerini (Köy sözünü de çekinerek yazıyorum.) gezsek bile görmek için değil, kendimizi göstermek için geziyoruz.
NOT
Ancak iki çizgi arasındaki açıklama cümleleri büyük harfle
başlamaz.
▪▪ Bir zamanlar -bundan on, on iki yıl önce- Türk saltanatının
maddî sınırları uçsuz bucaksız denilecek kadar genişti.
2. İki noktadan sonra gelen cümleler
büyük harfle başlar.
XX Örneğin;
BÖLÜM
3. Özel adlar büyük harfle başlar.
●● Kişi ad ve soyadları
XX Örneğin;
„„ Güçlü bir şair olan Ahmet Haşim, aynı zamanda fıkraları ile de ünlüdür.
„„ Salah Birsel, asıl ününü 1970’lerde yayımlanan deneme kitaplarıyla kazandı.
„„ Sabahattin Ali gücünü kelime oyunlarından değil,
gerçeğin ayrıntılarına dikkat etmekten alır.
NOT
Özel ad kendi anlamı dışında yeni bir anlam kazanmışsa büyük harfle başlamaz.
▪▪ Sana, donkişotluk yapma demiştim. (gereği yokken kahramanlık göstermeye kalkışmak.)
●● Kişi adlarından önce ve sonra gelen saygı sözleri,
unvanlar, lakaplar, meslek ve rütbe adları büyük harfle
başlar.
XX Örneğin;
„„ Bizi Doktor Ragıp Bey’in yanına götür.
„„ Konferansı Prof. Dr. Ramazan Korkmaz sunmuştu.
„„ Mısır’a giden Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan hafta sonu yurda dönecek.
„„ Hamdullah Bey’i görünce içeri girmek istemedi.
„„ Nuri Efendi anahtarı komşuya verip çıkmıştı.
„„ Kadın haykırdı: “Çabuk gel buraya!”
»» Örnek Soru
„„ Adama dönüp sordum: “Otele bu yoldan mı gidiliyor?”
Türkçede özel ada bağlı saygı kelimeleri, sanlar, takma adlar büyük harfle başlar.
„„ Romanı bitirdikten sonra şu soru gelip hafızanıza yerleşir: Ben mutlu muyum?
NOT
İki nokta işaretinden sonra gelen ve cümle özelliği taşımayan
sözler küçük harfle başlar:
▪▪ Bahçemizde türlü türlü çiçekler vardı: gül, yasemin, leylak…
▪▪ Ev neredeyse harabeye dönmüş: duvarlarda çiviler, çivi
yerleri, lekeler.
▪▪ Sıfatlar ikiye ayrılır: niteleme ve belirtme sıfatları.
Bu kurala göre, aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım
yanlışı vardır?
A) Dün; sokakta komşumuz doktor Ali Yüksel Bey’i gördüm.
B) Öğretmen Ayşe Hanım doktora gidecekmiş.
C) Sınıfımızdaki iki Ali’den büyük olanı iyi bir sporcudur.
D) Ali Bey beni kardeşi Orhan’la tanıştırdı.
E) Amcamın teğmen olan küçük oğlu Ahmet sınıfın en çalışkanıymış.
˜˜ Çözüm
“A” seçeneğindeki “doktor” kelimesi özel ada bağlı olduğu için
(özel adın unvanı, sıfatı olduğu için) büyük harfle başlamalıdır.
Doğru cevap A seçeneğidir.
9.
SES BİLGİSİ
BÖLÜM
Genel anlamda kulağın duyabildiği titreşimlere ses denir.
Ciğerlerden gelen havanın ses yolunda meydana getirdiği titreşime “dil sesi” denir. Dil sesleri, konuşma organlarının (ağız, burun, boğaz boşluğu ve soluk borusu)
uyumlu çalışmasıyla, anlamlı kelimeler oluşturacak
biçimde meydana gelir.
Ses, dilin en küçük birimidir. Kelimelerin söylenip yazılması, ses değerlerine bağlıdır.
Sesler, anlam ayırt edici özelliğe de sahiptir. (ad/at, od/ot,
sac/saç, hac/haç, hala/hâlâ, dahi/dâhi)
HARF VE HARF SİSTEMİ (ALFABE)
Dildeki sesleri gösteren ve alfabeyi oluşturan işaretlere
harf denir. Yani harf, sesin yazıdaki karşılığıdır. Bir dildeki harflerin belirli bir sıraya dizilmiş bütününe alfabe
denir. Alfabede bulunan harflerin dilin her sesini temsil
edebilmesi önemlidir.
Ses-Harf İlişkisi
Harf ile ses terimlerini birbirinden ayırmak gerekir. Ses
kulağa, harf ise göze hitap eder.
Önce ses vardı. Sonra yazının icat edilmesiyle sesler,
yazıda harflerle temsil edilmeye başlandı.
Bir dilin sesleri, farklı alfabelerle de yazıya aktarılabilir.
Nitekim Türk dili sırayla Göktürk, Uygur, Arap, Lâtin ve
Kiril alfabeleriyle yazılmıştır. Türkçede iki ünlü yan yana bulunmaz. İki ünlünün
yan yana olduğu kelimeler kesinlikle Türkçe değildir.
XX Örneğin;
saat, kanaat, şecaat, maarif, aile, kaide, mail, miat, dair,
Siirt, buut (boyut), fiil... Kökeni Türkçe olan kelimelerde uzun ünlü yoktur.
Uzun ünlü, Arapça ve Farsçadan dilimize giren
kelimeler de vardır.
„„ şâir, numûne, îman (şa:ir, numu:ne, i:man)
●● İngilizceki “by” gibi ünlü bulundurmayan kelimeler
(kısaltmalar hariç) Türkçede yoktur.
●● Türkçe kelimelerde birinci heceden sonraki hecelerde
o ve ö ünlüleri bulunmaz.
ÜNLÜLERLE İLGİLİ SES UYUMLARI
Ünlülerin düzlük-yuvarlaklık, kalınlık-incelik ve darlık-genişlik özellikleri iki ses uyumunda karşımıza çıkar.
ÜNLÜ UYUMU
1. Büyük ünlü uyumu
SESLERİN SINIFLANDIRILMASI
Bir dilde bulunan sesler, o dilin ses dağarcığını oluşturur.
Türkçenin ses dağarcığını da 29 ses oluşturur. Bu sesler,
“ünlüler” ve “ünsüzler” olmak üzere ikiye ayrılır.
2. Küçük ünlü uyumu
Şimdi bu kuralları inceleyelim:
1. BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU
A. ÜNLÜLER
Ağzın açık durumunda (yani ses yolu açıkken), hiçbir
engelle karşılaşmadan çıkan seslerdir. Tek başlarına ve
uzun ünlü gibi (iki ünlü değerinde) telâffuz edilir. Türkçede 8 tane ünlü vardır. Bu ünlülerin ses özellikleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Düz
Ünlülerin kullanımıyla ilgili bazı kurallar:
Kalınlık-incelik uyumu da denir. Büyük ünlü uyumu ile
ilgili kurallar şunlardır:
Bu kurala göre Türkçe bir kelimenin ünlülerinin
tamamı ya kalın ya da ince olmalıdır.
XX Örneğin;
Yuvarlak
Geniş
Dar
Geniş
Dar
Kalın
a
ı
o
u
İnce
e
i
ö
ü
sevilmek, ince, denizden, kelebekler, göstermelik...
satılık, kalın, oyun, uçurtma, aşağı, sorular...
SÖZEL MANTIK
11.
BÖLÜM
ŞEKİL YORUMLAMA
ŞİFRELEME
Bu tarz sorularda verilen şekillerden hareketle mantık
ve karar verme yeteneğiniz ölçülmeye çalışılmaktadır.
Görsel yeteneğinizi gösterirken akıl yürütme, mantık kullanma, veriler arası ilişkileri ortaya koyma yöntemlerini
kullanabilirsiniz.
Daha önceki sınavlarda karşılaştığımız bölümlerden
biri sözel mantık sorularından oluşan bölümdür. Bu tarz
sorular mantık oyunlarından, bulmacalardan, dil oyunlarından meydana gelir. Bu bölüm sorularını çözerken
genel olarak yapılması gereken, öncelikle soruyu sakin
bir şekilde okuyup anlayarak yorumlamaktır. Önemli olan
soruyu doğru bir şekilde anlamaktır. Sorunun tam olarak
anlaşılması, verilenlerin zihinde yorumlanabilmesi, sorunun çözümünü kolaylaştırır. Aksi halde çözüme ulaşmak
çok zor olur.
Şekil soruları bireylere karmaşık, anlaşılmaz gibi görünebilir ancak bu sadece yanıltıcı bir durumdur. Sonuç
olarak şekil soruları da mantık içerikli sorulardır. Görüntü
olarak karışık gibi görünen bu soruların zihin karışıklığına
neden olmasına izin verilmemelidir.
Bu tarz soruların çözümünde birinci derecede önemli
olan soruyu doğru anlamaktır. Daha sonra şekiller dikkatlice incelenmeli, yönergeler doğrultusunda çözüm
aranmalıdır.
Bu tür soruları çözerken dikkat edilmesi gerekenler;
●● Soru anlaşılıncaya kadar okunmalıdır.
●● Verilen şekiller doğru olarak analiz edilmelidir.
●● Soruda tam olarak ne sorulduğu anlaşılmalıdır.
●● Soruyu okurken anahtar kelime olarak düşündüğünüz
sözcük ya da sözcüklerin altı çizilmelidir.
●● Verilenler doğrultusunda şekil üzerinde çizimler yapılarak zamandan kazanılabilir.
»» Örnek Soru
Aşağıdaki şekillerden III numaralı şekil bir dizinin ilk adımını
oluşturursa daha sonraki adımda kaç numaralı şekil kullanılır?
A) I
B) II
C) III
D) IV
E) V
»» Örnek Soru
Yukarıdaki örnekte verilen şekillerin yorumlanması istenmektedir. Bu şekle göre içi dolu daire içi boş olan dairenin üzerinden
ve önünden geçecek şekilde hareket etmiş kabul edilmektedir.
Buna göre şekil hareketinden doğan sıralama III-II-I-V-IV olur ve
2. adımda II numaralı şekli alır. Doğru cevap B seçeneğidir.
Size yardımcı olmak amacıyla sınavlarda çıkmış soruları
gruplamaya çalıştık. Gruplandırılan sorular bazı alt başlıklar altında birleştirilerek çözümlerinde dikkat edilecek
önemli durumlara dikkat çekilmiştir.
Örneğin; “Matematik, Türkçe ve İngilizce” derslerinden
sınava giren bir öğrenci, “Matematik sınavı Türkçeden
zor değildi; İngilizceden zordu.” demiştir. Bu ifadeye göre
sınavın zorluk derecesi şöyledir: Türkçe, Matematik, İngilizce. En zor sınav Türkçe dersinin sınavıdır.
Bu tür sınavlarda mantık sorularının çözümünde genel
olarak kullanılabilecek, her zaman geçerli bir yöntem,
kural yoktur. Her birey göstermeye çalıştığımız yol ışığında kendi yöntemlerini de geliştirebilir. Her sorunun
kendine ait özellikleri olduğu unutulmamalıdır. Soruların
çözümünde bu özellikler her zaman göz önünde bulundurulmalıdır. Son olarak şunu da belirtmeliyiz ki soruları
gruplandırarak kullandığımız başlıklar değişik başlıklarla
da verilebilir ya da bir gruba ait gibi görülen bir soru
başka bir gruba da ait olabilir. Bu nedenle mantık soruları
her zaman net sınırlarla birbirlerinden ayrılamaz.
Soruları çözmek farklı alternatif düşünme biçimlerini,
farklı ögeler arasında ilişki kurmayı, dil oyunlarını doğru
algılayabilmeyi gerektirir. Sözel mantık sorularının sorulmasının amacı da belirtilen özelliklerin sınava giren
adaylar tarafından uygulanabilirliğini görmektir.
Sözel mantık soruları verilen bilgilerden bir çıkarım yapılması temeline dayanmaktadır.
Verilen açıklama genellikle iki, üç veya dört soruyu ilgilendirmektedir ve aksi belirtilmedikçe verilen bilgilerin
sonucu elde edilen çıkarım tüm sorular için geçerli olmaktadır. Bu da eğer çıkarımımız doğruysa, soruların doğru
anlaşılmasının ardından o gruba ait soruların çözümünün
çok kısa bir zamanda yapılmasını sağlamaktadır.
Şifreleme, gizli olarak verilen bir bilgiyi şekiller, rakamlar,
harfler vb. birçok farklı simge ile farklı farklı anlatma biçimidir. Bu tür sorularda bilgi tamamen şifrelenir. Şifreleme
sorularında önemli olan, soruların mantığını anladıktan
260
SÖZEL MANTIK
sonra eleme, ilişki kurma, gerekirse diğer akıl yürütme
yöntemlerini de kullanarak soruları çözmeye çalışmaktır.
»» Örnek Soru
AABCADDC ile 33573447 arasında mantıksal bir ilişki bulunmaktadır. Buna göre BCADDBCC ile aşağıdakilerin hangisinin arasında benzer bir ilişki bulunmaktadır?
A) 43753344
C) 57344577
E) 47355477
B) 57335433
D) 75344577
˜˜ Çözüm
Bu soru, şifreleme sorularında en basit olanıdır. Her harf bir rakamla eşleştirilmiştir. Bazen tam tersi verilip her harf bir rakamla
eşleştirilip verilen bir sayının harf karşılığı da istenebilmektedir.
Dikkat edilmesi gereken tekrar edilen harflerle rakamların bizi
yanıltmamasıdır. Ayrıca bir tane verilmiş harfle rakamı eşleştirmek de bazen işimizi kolaylaştıracak, zamandan kazanmamızı
sağlayacaktır.
A
A
B
C
A
D
D
C
3
3
5
7
3
4
4
7
B
C
A
D
D
B
C
C
5
7
3
4
4
5
7
7
Cevap C
Aşağıdaki tabloda sporcu Ahmet, Burak, Cemil, Derya,
Emre ve Fırat ile ilgili olarak elde edilen bilgiler koşucular
numaralanarak verilmiştir.
Koşu
sayısı
Performans
puanı
Antrenman
sayısı
Ek
çalışma
30<K<60
2
2
Bilinmiyor
30<K<60
4
2
Gitmiyor
0<K<40
1
4
Gitmiyor
0<K<30
2
3
Bilinmiyor
30<K<60
3
3
Gitmiyor
60<K<100
3
1
Gidiyor
2. koşucu 1. koşucu
●● Bazı sorularda bilgiler uzun ifadelerle ve dolaylı bir
şekilde verilmiş olabilir. Bu da bilgilerin takip edilmesini oldukça zorlaştırmaktadır. Bu tür durumlarda da
her ifadeyi somutlaştırmak, sadeleştirmek önemli olan
noktaların altını çizmek faydalı olacaktır.
»» Örnek Soru
3. koşucu
●● Karmaşık olarak verilen ifadeler basitleştirilmeli ve
anlayabileceğimiz şekilde kısa kodlamalar yapılmalıdır.
4. koşucu
●● Soru tam olarak anlaşılana kadar seri bir şekilde
okunmalıdır.
Tablo ve şema yorumlama soruları 5 veya 6 nesnenin
farklı durumlara karşı verdikleri tepkilerin tanımlanmasıyla ilgilidir. Bu tip sorularda verilen ipuçları kullanılarak
sıralama yapılır. Bu tip soruları hızlı çözmek istiyorsak
ipuçlarıyla bütün bağlantıları bulmamız gerekir.
6. koşucu 5. koşucu
Bu tür soruları çözerken dikkat edilmesi gerekenler;
TABLO VE ŞEMA YORUMLAMA
Bu koşucu hakkında ayrıca şunlar da bilinmektedir:
ąą Ahmet, Burak ve Emre koşucusu ek çalışmaya gitmiyordur.
NOT
Böyle sorularda harfler ile rakamları alt alta yazıp eşleştirmek hata yapmadan doğru cevabı bulmamızı
sağlayacaktır.
ąą Emre ve Fırat koşucularının performans notları birbirine eşittir.
ąą Burak, Derya ve Emre koşucularının koşu sayısı aynı
sınırlar arasındadır.