Özel Gereksinimi Olan Öğrencilerin Eğitiminde Kanıt Temelli

Özel Gereksinimi Olan Öğrencilerin Eğitiminde
Kanıt Temelli Uygulamalar
Atilla Cavkaytar
Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Özel Eğitim Bölümü
acavkayt@anadolu.edu.tr
Milli Eğitim Bakanlığı 573 nolu Kanun Hükmünde Kararnamede Özel eğitim
gerektiren birey, “çeşitli nedenlerle, bireysel özellikleri ve eğitim yeterlilikleri açısından
akranlarından beklenilen düzeyden anlamlı farklılık gösteren birey” olarak tanımlanmaktadır.
Özel eğitim gerektiren öğrenciler olarak birlikte ve ayrı eğitim ortamlarında eğitim
almaktadırlar. Çeşitli değerlendirmeler sonucunda durumları ayrı eğitim gerektiren bireyler
ayrı özel eğitim kurumlarına yerleştirilmektedir. Birlikte eğitim kararı olan öğrenciler için ise
kaynaştırma eğitimi önerilmekte ve bu öğrenciler bütünleşme uygulamaları kapsamında
öğrenim gördükleri sınıflarda alınacak ek önlemlerle eğitimlerine devam etmektedirler.
Sınıfında kaynaştırma öğrencisi bulunan öğretmenlerin yaşadıkları sorunlar iki alanda
yoğunlaşmaktadır. Bunlar öğrenci davranışlarının yönetimi ve ikincisi öğretim
uyarlamalarıdır. Kaynaştırma öğrencisi olan sınıf ve branş öğretmenlerinin sınıflarındaki
öğrencilerin davranış sorunlarına yönelik önlemler alması ve çeşitli öğretim uyarlamaları
yapmalarına gereksinim bulunmaktadır. Öğretim uyarlamalarını gerçekleştirebilmek için
öncelikle her bir öğrencinin bireyselleştirilmiş eğitim programlarının hazırlanması
gerekmektedir. Daha sonra uygun ve etkili öğretim yöntemlerinin seçilerek öğretimde
kullanılması önemlidir. Öğretmenlerin bu önlem ve uyarlamaları için ise özel eğitimde
etkililiği bilimsel çalışmalarla ortaya konmuş uygulamalar konusunda desteklenmesi
gereklidir.
Bu uygulamalar bilimsel dayanaklı uygulamalar ya da kanıt temelli uygulamalar
olarak adlandırılmaktadır. Kanıt temelli uygulamalar davranışsal yaklaşıma dayalı uygulamalı
davranış analizi ilkeleri doğrultusunda geliştirilmiş uygulamalardır. Bu uygulamalardan pek
çoğu bilimsel dayanakları oluşmuş uygulamalar olmakla birlikte, kendine özgü uygulamalar
ve deneysel olarak desteklenen uygulamalar olarak sınıflanabilmektedir.
Bilimsel
dayanakları oluşmuş uygulamalardan bazıları beceri öğretimi, pekiştirme, akran aracılı
öğretim, sosyal beceri öğretimi, sosyal öyküler, teknoloji destekli öğretim, video modelle
öğretim, bilişsel davranışsal vb. uygulamalardır.
Bu sunumda öncelikle bilimsel dayanaklı uygulamaların kullanıldığı araştırma sonuçları
tartışılacak, Daha sonra sınıflarında kaynaştırma öğrencisi bulunan öğretmenlerin
sınıflarındaki özel gereksinimli öğrencilerinin eğitim ortamlarından en üst düzeyde
yararlanabilmeleri için kullanabilecekleri bilimsel dayanaklı uygulamalar örneklerle
sunulacaktır.
Anahtar sözcükler: Özel eğitim, kaynaştırma eğitimi, kanıt temelli uygulamalar