Spor yaralanmaları ve tedavi yöntemleri

Spor yaralanmaları ve tedavi yöntemleri
İster amatör olarak spor yapın, isterseniz profesyonel sporcu olun, başınıza en sık gelen
olaylardan biridir sakatlanmak.
Yazan: Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Dr. Barış Birinci
İster amatör olarak spor yapın, isterseniz profesyonel sporcu olun, başınıza
en sık gelen olaylardan biridir sakatlanmak. Kimi insan sakatlığın ardından
güzünü hastanede alırken, kimi ise hiç umursamadan günlük hayatını
sürdürmeye çalışıyor.
Yeterince ön hazırlık yapmadan egzersizlerde aşırı zorlamalar; dikkatin azalmasına,
kazalara ve sakatlıklara yol açabilir. Sakatlanmanın daha ciddi boyutlara çıkmasını
önlemek bakımından ilk yardım uygulamaları büyük önem taşımaktadır. Bu gibi
durumlarda son karar her zaman hekimin sorumluluğu altındadır. Ancak hekimin hastaya
ulaşıp yardımcı olmasına kadar geçecek süre içinde ilk yardımın yapılması kaçınılmaz bir
zorunluluktur. Hastanın da ilkyardım konusunda bilgili olması hem tedavi süresinin
kısalmasına yardımcı olur. Hem de ek problemlerin meydana gelmesini engeller. Spor
yaralanmaları adı altında sık meydana gelen yaralanmalar ve temel tedavi yöntemleri
şunlardır:
BAĞ ZEDELENMESİ
Eklemi doğal sınırları ötesinde
zedelenmesine yol açabilir.
harekete
zorlayan
herhangi
bir
kuvvet,
bağ
Özel Bulgular: Etkilenen eklemde ağrı, fonksiyon bozukluğu ve eklem içi kanamaya ve
sıvı artışına bağlı olarak şişme… Genellikle soğuk (buz) ve eklemin başkaca bir
zorlanmaya maruz kalmaması için bandajlama uygulanmalı. Ciddi durumlarda hekime
başvurulmalıdır.
Ek
Uygulamalar: Sakatl
ığın
ciddiyet
derecesine
bağlı
olarak geçici bir süre
için
sportif
aktivitelerden
uzak
kalınmalıdır.
Destekleyici
bandaj
kullanılmalıdır.
.
Tedavi
Sonrası: İkinci
bir
zedelenmeye
karşı
önleyici olarak eklem
fonksiyonunu
sağlamak
amacıyla
egzersizlere mümkün
olduğu kadar erken başlanmalıdır.
KIRIKLAR
Dış kökenli fiziksel etmenler, düşme ya da çarpışmalar.
Özel Bulgular: Kırık olan tarafta yüklenme kapasitesi yitimi ve hareket sınırlılığı. Kırık
bölgesinde görülebilecek ya da elle muayenede fark edilebilecek değişiklikler (şekil
bozukluğu gibi). Bölgesel kanamaya bağlı olarak belirgin bir şişme dokunma ve
hareketlerle birlikte şiddetli ağrı.
İlk
Uygulamalar: En
uygun malzeme ile kırığın
tespit
edilmesi
gerekmektedir.
Ancak
kırık
uçlarının
yanaştırılması yapılmaya
çalışılmamalı ve en kısa
süre içinde ilgili uzmana
başvurulmalıdır. Bu arada
kırık
bölgesine
soğuk
uygulanabilir ve ağızdan
ağrı kesiciler verilebilir.
Tedavi
Sonrası: Kas
kitlesi
ve
kuvvetin
azalmasını
engellemek
için
sistemli
olarak
egzersizler yapılmalıdır.
Yük taşıyan taraf ve bölgelerde ödem oluşumunu engellemek için günde birkaç kez gel
uygulanmalıdır.
KASIK ZORLANMASI
Spora katılım öncesi yetersiz ısınma ve gerdirme sonucu uyluğun iç kısmındaki kas ve
tendonların aşırı zorlanması. Uyluğun üst ve iç kısmında şiddeti gittikçe artan ağrı.
İlk Uygulamalar: Etkilenen bölgeye buz uygulama ve baskılı bandaj yapılır.
Tedavi Sonrası: 3 gün içinde gerdirme-gevşetme egzersizlerine başlanabilir. Kasık
bölgesine düzenli olarak gel uygulanır. Gerdirme-gevşetme egzersizleri ağrısız olarak
yapılmaya başlandığında tedricen koşu içeren çalışmalara geçilebilir.
Önlem: Antrenman ya da yarışmalar öncesinde uyluk ve kasık bölgesinde kasların
uygun bir şekilde ısıtılması ve gerdirme egzersizlerinin yayılması önlem açısından
önemlidir.
DİZ EKLEMLERİ KIKIRDAK ZEDELENMELERİ
Yerde sabit ve diz bükülü durumdayken iç ya da dış kuvvetlerin etkisiyle diz ekleminin
zorlanması nedeniyle görülebilir.
Özel Bulgular: Dizin bükülme ve dönme hareketlerinde eklem bölgesinde ağrı duyulur.
Ağrı nedeniyle dizin tam olarak gerilme pozisyonuna gelmesi hemen hemen imkansızdır.
İlk Uygulamalar: Diz çevresine gel uygulanır. Buz ile soğuk-baskılı bandaj yapılır.
Zaman kaybetmeden uzman hekime başvurulmalıdır. Bu tip sakatlıklar genellikle cerrahi
gerektiren durumlardandır.
Tedavi Sonrası: Operasyon sonrası uygun bir şekilde planlanmış kassal egzersiz
progra
mıyla
dizin
kuvvet
desteğ
i
sağlan
malıdır
.
Düzenl
i
alarak
gel
uygulanmalıdır.
KAS LİFİ KOPMASI (YIRTILMASI)
Yetersiz kondisyon, antrenman ve yarışmalar öncesi yetersiz ısınma ve gerdirme
hareketleri sonucu sık görülür.
Özel Bulgular: Egzersizler sırasında batıcı ya da kesici tipte ağrı. Genellikle damar dışına
kan sızmasına bağlı olarak morarma görülebilir.
İlk Uygulamalar: En az 20 dakika süreyle buz (soğuk) uygulanmalıdır.
Tedavi sonrası: Sakatlığın ciddiyetine göre karar verilmek üzere, zedelenmeden 72 saat
kadar
sonra
aktif
hareketlere
ve
gerdirme
egzersizlerine
başlanabilir.
Önlem: Antrenman ve yarışmalar öncesinde kasların uygun bir şekilde ısıtılması ve
gerdirme egzersizlerinin yapılması.
EGZERSİZ SONRASI KAS SERTLİĞİ, YORGUNLUK
Uygun olmayan antrenman rejimi, kasların aşırı kullanımı, bazı minerallerin yetersizliği
ile oluşabilir.
Özel Bulgular: Kısa süreli kas ağrıları ve yorgunluk.
İlk Uygulamalar: Etkilenen kas gruplarının gerdirme egzersizleri ile gevşetilmesi. Sıcakıslak uygulamalar (sıcak duş ve banyo).
Önlem: Antrenman planlamasında yüklenmelerin tedrici olarak arttırılması prensibine
dikkatle uyulmalıdır. Antrenman ve yarışmalar öncesinde uygun ısınma ve gerdirme
egzersizleriyle kaslar yüklenmeye hazırlanmalı. Bu uygulama en azından 20 dakika kadar
sürmelidir.
KAS EZİLMESİ
Sert bir cisme ya da sakatlanmaya yol açabilecek bir baskının, kasta bölgesel olarak
bir doku bütünlüğü bozukluğu yaratması sebep olabilir.
Özel Bulgular: Bazı durumlarda damar dışına sıvı sızmasına bağlı olarak morarma
görülebilir.
İlk Uygulamalar: Soğuk-baskılı bandaj ile 48 saat tedavi yapılır.
Ek Uygulamalar: Bandajlama, günde 2-3 kez yapılır. Tedavi sonrası ağrının şiddeti
azaldığında egzersizlere başlanır.
KAS ZORLANMALARI (ÇEKMESİ)
Tek bir kas grubunun gerilebilme sınırından daha fazla zorlanması. Yetersiz
kondüsyon. Antrenman ve gerdirmelerinin uygun olarak yapılmaması. Magnezyum
alımında yetersizlik.
Özel Bulgular: Ani zorlanmalarda kas ağrıları.
Ek Uygulamalar: Sportif aktivitelerden geçici olarak uzak kalınmalıdır. Soğuk
uygulamalar yapılmalıdır. Baskılı bandaj iyileşmeyi hızlandırabilir. Sonraki birkaç gün
içinde ise zedelenen kas mümkün olduğunca sık gerdirme egzersizleriyle esnetilmeye,
yumuşatılmaya çalışılmalıdır.
Tedavi Sonrası: Hafif koşular ve jogging yapılmaya başlanır. İlk birkaç gün içinde masaj
yapılmamalıdır.
Önlem: Antrenman ve yarışmalar öncesinde kasların uygun ısınma ve gerdirme
egzersizlerinin yapılması önlem açısından büyük önem taşımaktadır.
SIYRIK VE KESİKLER
Genellikle düşmelere bağlı olarak deride ortaya çıkan yüzeysel zedelenmelerdir
Özel
Bulgular: Etkilenen
alanda ağrı ve kızarıklık. Bazı
durumlarda hafif kanama
oluşabilir.
İlk
Uygulamalar: Alkol
içermeyen dezenfekten sıvı
ile
yara
temizlenmelidir.
Hava akımına izin verecek
bir
malzeme
ile
yara
pansumanı yapılır.
Uyarı: Deride
doku
bütünlüğünün
bozulduğu
bütün durumlarda tetanoza
karşı önlem alınmalıdır.
ÇIKIKLAR
Dış kökenli bir fiziksel
kuvvet
uygulaması
sonucunda eklemi oluşturan
kemik uçlarının normal pozisyonları dışında yer değiştirmeleri sonucu oluşabilir.
Özel Bulgular: Etkilenen eklem bölgesinde ağrı.
İlk
Uygulamalar: Soğuk
ve
baskılı
bandaj
uygulanıp
hareketsizleştirilmelidir. Derhal ilgili hekime başvurulmalıdır.
çıkan
eklem
Uyarı: Hiçbir zaman çıkığı yerine koymayı denemeyiniz. Bilinçsiz zorlamalarda kemik
çevresindeki yumuşak dokuların, damar ve tendonların zedelenme olasılığı vardır.
Ek Uygulamalar: Ağrı sınırını aşmadan yapılan eklem hareketleri, etkilenen bölgeye hafif
masaj fizyoterapi egzersizleri ve günde birkaç defa gel uygulama öneriler arasındadır.
BURKULMALAR
Bir eklem iç ya da dış kökenli bir fiziksel etken tarafından normal hareket sınırlarının
ötesinde zorlandığında eklemin bağları aşırı gerilebilir veya kopabilir.
Özel Bulgular: Oldukça kısa bir süre içinde eklem çevresinde şişme ortaya çıkar. Damar
zedelenmesi nedeniyle eklem çevresinde ve içinde kanama olabilir.
İlk Uygulamalar: Yeterli süre ve sıklıkla buz ve soğuk uygulanmalıdır. Baskılı bandaj
yapılır. Burkulan tarafta (örn. ayak bileği burkulması ise) bacak yüksekte tutulur ve yer
çekimi etkisinden yararlanılarak şişme engellenmeye çalışılır.
Uyarı: Sıcak duş alınmaması ve bölgeye sıcak uygulanmaması ayrıca ilgili hekime
danışılması önerilmektedir.
Tedavi Sonrası: Ağrı azaldığında ve bölgedeki morarma
fonksiyonunu korumak için aktif egzersizlere başlanmalıdır.
düzeldiğinde
eklem
Önlem: Kas kuvvet yetersizliği olan, bağ zayıflığı bulunan eklemler antrenman ve
yarışmalar öncesinde bandajla desteklenmelidir.
AŞİL TENDONU KOPMASI
Koordine olmayan kas gerilmesi (iç travma) veya direk fiziksel etki (iç travma) ile ani
ve aşırı zorlama nedeniyle meydana gelir. Mutlaka cerrahi onarım gereklidir. Kısa stireli
olarak operasyona kadar alçılı tesbit yapılabilir. Eklem fonksiyonunu korumak için erken
dönemde egzersizlere başlanmalıdır.
Tedavi Sonrası: Yetkili uzman gözetiminde gerdirme egzersizleri yapılmalıdır. Zedeli
bölgeye herhangi bir zorlanmadan sonra buz ile soğuk uygulanmalıdır.
Önlem: Zedelenen bölgede oluşan yeni doku koordine olmayan kas kasılmalarına yol
açabileceği için aşırı yüklenmelerden sakınılmalıdır.
AŞİL TENDOMU ZORLANMASI(ÇEKMESİ)
Ani ve kuvvetli zorlanma veya direk fiziksel travma sebebiyle meydana gelir.
Özel Bulgular: Egzersiz sırasında topuk ve tendon bölgesinde hareketi engelleyici tipte
deliniyor hissi veren ağrı.
Ek Uygulamalar: Destekleyici bandaj kullanılmalı ve düzenli olarak gel uygulanmalıdır.
Tedavi Sonrası: Baldır kasları için gerdirme egzersizleri yapılmalıdır.
Önlem: Kas oluşumlarının korunması için düzenli olarak magnezyum preparatlarının
alınması önerilmektedir.