MEŞVERET KÜLTÜRÜNÜN YERLEŞTİRİLMESİ, SİVİL TOPLUMUN

5.Bediüzzaman ve Risale-i Nur Sempozyumu / Ankara, 27 Mayıs 2012
hayratvakfi.org | risaleinursempozyumu.org
MEŞVERET KÜLTÜRÜNÜN YERLEŞTİRİLMESİ, SİVİL
TOPLUMUN GÜÇLENDİRİLMESİ
Metin Uçar
Kıymetli misafirler!
Rabbimize nihayetsiz şükürler olsun ki, bugün burada en çok ihtiyaç duyduğumuz bir mevzuu
konuştuk. Problemlerimizi anlamak için Bediüzzaman Hazretlerinin bakış açısından istifadeyle
yeryüzü ölçeğinde bir müşavere gerçekleştirdik. Bütün bu konuşmalardan bir mevzu daha kaldı ki, o
da bugün burada bu vesileyle bir nebze olsun gerçekleştirmeye gayret ettiğimiz ve devamını getirmek
zorunda olduğumuz “Asya kıtasının ve istikbalinin keşşafı ve anahtarı olan ‘şûrâ’dır.”
Şura, Meşveret Nedir?
Meşveret, müşavere, danışıp işaret almak, yani karşılıklı rey ve görüş almak demektir. Toplanıp
meşveret eden bir cemaatin teşkil ettiği o güzel meclise de şûrâdenilir.Çeşitli görüşlere başvurmak
suretiyle doğruyu elde etmek, muhtelif çiçeklerden farklı zenginlikler, rayihalar, birbirinden güzel
renkler ve tatlar taşıyan incelikleri alıp işledikten sonra ortaya konan balı kovandan almak gibidir.
Bir el başka ele kuvvet verdiği gibi, akılların birleşmesi de her şeyi etraflıca görmeye imkân tanıyan
ortak aklı insanlığın hizmetine sunar.
Rabbimiz, Kur'an-ı Kerimde meşverete yönlendirmiş ve şöyle buyurmuştur: “İş hususunda onlarla
müşavere et!” (Al-i İmran 3/159) “Onların işleri aralarında istişare iledir.” (Şura 42/38)
İstişarenin Lüzumu
Peygamber Efendimiz (sav) bu emirlere uyarakher konuda istişareyi esas tutmuş, Bedir'de Ebu
Süfyan'ın geldiğini haber alınca ne gibi tedbir alınacağı konusunda Ensar'la müşavere etmiştir. Bedir
esirleri konusunda, Uhud ve Hendek Gazvelerinde, Hudeybiye'de, Taif Seferinde, ezan konusunda
olduğu gibi daha pek çok mevzuda da ashabıyla istişare etmiştir.
Peygamber Efendimizin istişareye verdiği ehemmiyeti Ebu Hureyre (ra) “İnsanlardan ashabıyla
istişare eden kimseler içerisinde Resulullah(sav)’den daha çok istişare edeni görmedim.” cümleleriyle
beyan etmiştir.
İstişare etmek ve meşverette bulunmak Kur’ân’ın emridir ve bu itibarla bir ibadettir. Kur’ân
hakikatlerini tatbik etmeyi esas alan kimselerin elbette ki, Kur’ân’ın bu emrine itaat etmeleri ve
mes’elelerini istişare ile halletme yoluna gitmeleri gerekir.
İslam Âleminde İstişare
Bediüzzaman Hazretleri Şam’daki Câmi-i Emevî’de Şam ulemasının ısrarıyla içinde yüz ehl-i ilim
bulunan on bin adama yakın bir azîm cemaate verilen hutbesinde dikkatleri meşverete, karşılıklı görüş
alışverişinde bulunmaya, birbirinin fikrinden, bilgi ve görgü birikiminden, nazar
farklılığındanfaydalanmaya çekerek şöyle diyordu:
Müslümanların toplum hayatındaki saadetlerinin anahtarı, meşveret-i şer’iyedir. “Onların işleri kendi
aralarında istişareyledir” ayet-i kerimesi, şûrayı esas olarak emrediyor.
İnsanlık, farklı zamanlarda yaşamış olmakla birlikte,telahuk-u efkar, fikirlerin birbirine eklenmesi
unvanı altında tarih vasıtasıyla asırlar arasında dahi birbiriyle meşveret edegelmiş, zaman ve mekan
ihtilafı buna engel olmamıştır. Bu meşveret insanlığın bütün terakkisinin ve fenlerin esası olmuştur.
Dikkatleri asırlar ve kıtalar arası meşverete çeken Bediüzzaman Hazretleri, meşvereti,insanlığın bilgi
birikiminin ve terakkisinin temeline koymuştur. Her günün, her asrın, farklı coğrafya ve kültürlerin
birikimleri, bugünün kazanımları hükmüne geçmiştir.
1
5.Bediüzzaman ve Risale-i Nur Sempozyumu / Ankara, 27 Mayıs 2012
hayratvakfi.org | risaleinursempozyumu.org
Bütün bunlarla birlikte ne yazıktır ki, en büyük kıta olan Asya’nın en geri kalmasının bir sebebi,
insanlığın terakkisine sebep olan o hakikişûrayı yapmaması, yapamaması olmuştur.
Asya’nın terakkide geri kaldığının fotoğrafına sebep meşveretsizlik olduğu, Peygamber Efendimiz
(sav)’in şu hadislerinden de açıkça anlaşılmaktadır:
“Bir millet istişare ettiği müddetçe zillete düşmez”
“Allah ümmetimi dalalet üzere birleştirmez.”“Allah’ın eli cemaat üzerinedir”
Bediüzzaman Hazretleri Neden Israrla Şura Üzerinde Durmuştur?
Tarih bize gösteriyor ki, İslâm dünyası ne derece dine tutunmuş ise ilerlemiş, ne vakit dinde zaaf
göstermiş ise gerilemiştir. Peygamberlerin çoğununşarkta gönderilmesi, kader-i ezelînin bir işaretidir
ki, şarkın hissiyatına hâkim olan dindir. Bugün İslâm dünyasında ortaya çıkan hadiseler de gösteriyor
ki, âlem-i İslam’ı uyandıracak, şu alçaklıktan kurtaracak yine o zemindir.
Hem beşerin -hususan Müslümanların- ihtiyaçları hadsiz, düşmanları nihayetsiz, kuvveti ve sermayesi
pek cüzidir. İnsanlık, dinsizlikle canavarlaşmış, tahribatçı, muzır insanların çoğaldığı bir toplumda,
hadsiz düşmanlara ve nihayetsiz ihtiyaçlara karşı, elbette ve elbette, dayanma ve yardım isteme noktası
olan iman ile mukabele edebilir. Toplum hayatı da yine iman hakikatlerinden gelen şûra ile
yaşayabilir, o düşmanları durdurur, o ihtiyaçların teminine yol açar.
Risale-i Nur’un İhlas Risalesinde izah edildiği gibi haklı şûra, ihlâs ve tesanüdü netice verdiğinden,
üç elif, yüz on bir olur.Aynen bunun gibi, ihlâs ve hakiki istinad ve dayanışma ile üç adam, yüz adam
kadar millete fayda verebilir. Ve on adamın hakikî ihlâs ve tesanüd ve meşveretin sırrıyla, bin adam
kadar iş gördüklerini, -başta Peygamber Efendimiz olarak- tarihte yaşanmış pek çok hadise bize haber
veriyor.
Evet, hakikî, samimî bir ittifakta her bir fert, sair kardeşlerin gözüyle de bakabilir ve kulaklarıyla da
işitebilir. Güya on hakikî müttehid adamın her biri yirmi gözle bakıyor, on akılla düşünüyor, yirmi
kulakla işitiyor, yirmi elle çalışıyor bir tarzda manevi kıymeti ve kuvvetleri vardır.
Asya’nın Bahtı Neden Şuraya Bağlıdır?
Asya kıt’asının ve istikbalinin keşşafı ve anahtarı şûrâdır. Yani, nasıl fertler birbiriyle meşveret
eder; taifeler, kıtalar dahi o şûrayı yapmaları lâzımdır. Ta ki bugün için iki milyara dayanmış İslâm’ın
ayaklarına konulmuş çeşit çeşit istibdatların kayıtları, zincirleri açılsın.
Bu da ancak meşveret-i şer’iye ile imandaki kahramanlık ve şefkatten doğan şer’i hürriyetle olabilir.Ki
o hürriyet, şeriatın adabı ile süslenip üzerimize çöken garbın sefih medeniyetindeki seyyiatı atacaktır
inşallah.
Asya’nın ve İslâmaleminin istikbalde terakkisinin birinci kapısı, sırtını şeriata dayamış, işinin ehli
danışma kurullarından teşekkül etmiş bir idare ve şeriat dairesindeki hürriyettir. Tali’ ve taht ve baht-ı
İslâm’ın anahtarı da hürriyete imkan tanıyan sistemlerdeki istişare meclisleridir.
Zira şimdiye kadar İslâm coğrafyası, ecnebilerin manevî baskısı altında eziliyordu. Şimdi İslâmiyet’in
hâkimiyeti, dünyadaözellikle bundan sonra Asya’da hükümferma olduğunda, her bir Müslüman fert,
hâkimiyetin bir cüz-ü hakikîsine mâlik olur. Ve hürriyet, istibdat ve esaret altında sıkıntı çeken bir
buçuk milyar Müslümanı esaretten kurtarmaya bir çare-i yegânedir.
Merkezi Meşveret Müessesesine İhtiyaç Var
Zaman gösterdi ki, umum İslâm’a şamil, bütün Müslümanları içine alacak bir meşveret müessesesi
lazımdır. Bu müessese öyle bir vaziyete getirilmelidir ki, âlem-i İslâm ona itimad edebilsin. Onların
kararları umum halka bir kefalet-i zımniye teşkil etsin.Hem menba’, hem ma’kes vaziyetini alsın.
Âlem-i İslâm’a karşı vazife-i diniyesini hakkıyla ifa edebilsin.
Eski zamanda değiliz. Şimdi zaman cemaat zamanıdır. Ferdî şahısların dehası, ne kadar harika da
olsalar cemaatin şahs-ımanevisinden gelen dehaya karşı mağlûp düşerler.Hâkim olan, şahsi menfaatler
ve hissiyattan kurtulmuş, aynı maksada dönük bir topluluğun manevi şahsiyetinden çıkan ve
2
5.Bediüzzaman ve Risale-i Nur Sempozyumu / Ankara, 27 Mayıs 2012
hayratvakfi.org | risaleinursempozyumu.org
farklılıkları içine alıp hepsine hitap edebilecek sağlam bir şahs-ı manevi olmalıdır. Ki, şûralar o ruhu
temsil eder.Vasıtasız, doğrudan doğruya bu büyük vazifeyi yapacak hâlis İslâmi bir şûra lâzımdır.
Böyle bir şûraya ciddi manada ihtiyaç vardır. Bu şura bütün Müslümanların ittifak edecekleri bir
merkezde – yani merkez-i hilafette-tesis olunmazsa, bizzarure başka bir yerde teşekkül edecektir.
Sivil Toplumun Güçlendirilmesi
Hasan-ı Basri Hazretleri görüşmenin, iletişim içinde olmanın ve meşveret etmenin gerekliliğine
işareten “Müşavere eden bir toplum, mutlaka işlerinin en doğrusuna hidayet edilmiş olur”
demiştir. Bediüzzaman Hazretleri de bu istikamette bize irtibatta ifrat etmemizi tavsiye etmektedir.
Madem ehl-i tevhidiz, öyleyse ittihad etmeye mecburuz. İttihad ittifakı, ittifak muhabbet ve irtibatta
ifratı gerekli kılar. Öyleyse bizler Müslümanlar olarak daha sık görüşecek, konuşacak ve
problemlerimize çareler arayacağız. İçinde bulunduğumuz türlü sıkıntılardan çıkış yolumuz ancak
budur. Birlik ve beraberliğimizdir. Bu konuda sivil inisiyatifler olarak daha aktif ve etkili çalışmalar
yapmak durumundayız. Birbirimizi daha iyi tanımalı ve istişare zeminleri oluşturmalıyız.
Bu vesileyle Hayrat Vakfı olarak gerek kuruluş aşamalarında gerekse hali hazırda idaresinde aktif rol
aldığımız iki önemli birlik zemininden, Türkiye Gönüllü Teşekküller Vakfı ve İslam Dünyası Sivil
Toplum Kuruluşları Birliği’nden kısaca bahsetmek istiyorum.
TGTV Türkiye’de 200’e yakın sivil toplum kuruluşunu bir araya getiren, birlikte tavır geliştirme ve
bir sinerji oluşturma maksadıyla istişareyi esas alarak kurulan bir üst yapıdır. Bugün bu maksadla
birbirinden değerli çalışmalar yapan birçok STK bu eksende birbiriyle meşveret etmekte, birçok güzel
çalışmayı birlikte icra edebilmektedir.
TGTV nin İslam dünyasında gelişmiş bir versiyonu olan İslam Dünyası Sivil Toplum Kuruluşları
Birliği ise yine aynı istikamette, bugün için 47 ülkeden 300’ü aşkın sivil toplum kuruluşunun bir arada
buluştuğu ve 1 Mayıs 2005 tarihinde İstanbul’da hayat bulmuş çatı bir kuruluştur. Kuruluş gayesi
aşağıdaki gibidir:
İslam dünyası sivil toplum kuruluşları arasında sürdürülebilir gelişim, birlik ve koordinasyonu temin
etmek;
Tüm dünyada adalet, barış ve istikrar ortamının gerçekleşmesine katkıda bulunmak;
Bireylerin ve toplumların temel hak ve özgürlüklerini korumak;
Sivil toplumun katılımcı ve çoğulcu ilkelere dayalı olarak daha da geliştirilmesi için karşılıklı işbirliği
çerçevesinde teknik ve sosyal çalışmalar yapmak;
İslam kültür ve değerlerinin tanıtılmasına yönelik faaliyetlerde bulunmaktır. Elan bu hizmetleri artarak
devam etmektedir.
Sonuç olarak;
Bu zamanın en büyük farz vazifesi, ittihad-ı İslâm’dır. Azametli bahtsız bir kıtanın, şanlı talihsiz bir
devletin, değerli sahipsiz bir kavmin reçetesi de İttihad-ı İslam’dır. Asya’nın bahtının miftahı ise,
meşveret ve şuradır.
Dağları görmek için ovalara inmek, ovaları görmek için dağlara çıkmak gerekir. Dağdaki insanın
gördükleriyle, ovadaki insanın gördükleri nasıl farklıysa; farklı coğrafyalarda, farklı kültürlerde, farklı
birikimlerle bulunan insanların ve toplumların, algı ve değerlendirmeleri de o derece farklıdır.
Meşveret ve şura bu farklı algı ve değerlendirmeleri bir araya getirerek bilgi ve tefekkür
zenginliğiortaya koyar. Meşveret ve şura,kollektif bir şuurun ortaya çıkmasına zemin hazırlar.
Konuşmama burada son verirken meşveret ve şuranın alem-i İslam’da yeşermesini niyaz ediyor,
hepinizi sevgi ve muhabbetle selamlıyorum.
EsselamüAleyküm ve Rahmetüllahi ve Beraketühü.
3
5.Bediüzzaman ve Risale-i Nur Sempozyumu / Ankara, 27 Mayıs 2012
hayratvakfi.org | risaleinursempozyumu.org
4