T.C. MALİYE BAKANLIĞI Araştırma, Planlama ve Koordinasyon

T.C.
MALİYE BAKANLIĞI
Araştırma, Planlama ve Koordinasyon
Kurulu Başkanlığı
Kısa Rapor
Dış Ticaret:47/14
1 Temmuz 2005
DIŞ TİCARET MAYIS 2005
•
2005 yılı Mayıs ayında ihracat geçen yılın aynı ayına göre yüzde 9.9 oranında
artarak 5 milyar 681 milyon Dolar düzeyinde gerçekleşti. Bu sonuçla ihracat Nisan ve
Mayıs aylarında, önceki aya göre, iki ay üst üste düşüş gösterdi. Bir önceki yılın aynı
ayına göre ise, artış hızında bir düşme gözlemlenmektedir.
•
5 milyar 235 milyon Dolar tutarındaki Ocak-Mayıs 2005 dönemi ihracat
artışının yaklaşık üçte birini kara taşıtları ve bunların parçaları ile demir-çelik ve
ürünlerindeki ihracat artışı oluşturdu.
•
Mayıs 2005 itibariyle 12 aylık kümülatif ihracat 68 milyar 356 milyon Dolar
ithalat ise 105 milyar 756 milyon Dolar düzeyine ulaştı. Yıl sonu program hedefi ihracat
için 71 milyar, ithalat için ise 104 milyar Dolardır.
•
8 milyar 216 milyon Dolar tutarındaki 2005 yılının ilk beş aylık dönemindeki
ithalat artışının yüzde 57’sini ham petrolün de içinde yer aldığı mineral yakıt ve yağlar,
demir-çelik ve kazan-makina-mekanik cihaz kalemlerindeki artış oluşturdu. Bu dönemde
ham petrol ithalatındaki artış 834 milyon Dolardır.
İHRACAT
5 167
7 000
Devlet İstatistik Enstitüsü verilerine göre 2005 yılı Mayıs ayında ihracat geçen yılın
aynı ayına göre yüzde 9.9 oranında artarak 5
İHRACAT
milyar 681 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti.
(Aylık, m ilyon dolar)
Böylece 2005 yılının ilk beş aylık döneminde
yüzde 22.1 oranında artarak 28 milyar 973
milyon dolar olan ihracat, son 12 aylık dönem
itibariyle 68 milyar 356 milyon dolar düzeyine
ulaştı.
5 681
•
3 860
6 000
5 000
4 000
3 000
2 000
1 000
M
2005/O
E
M
2004/O
E
M
2003/O
0
• Bir önceki aya göre değerlendirildiğinde,
ihracatın iki ay üst üste düşüş gösterdiği
görülmektedir.
• Türkiye İhracatçılar
Meclisi (TİM)
kayıtlarına göre ihracat, Haziran ayında bir
1
önceki yılın aynı ayına göre yüzde 11.7 artışla 6 milyar dolar oldu. Buna göre, ihracat
2005 yılının ilk altı ayında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 20.3 oranında artarak
35.4 milyar dolar düzeyine ulaştı.
A
63 121
71 000
T
Program
H
2005
47 253
43 304
56 846
M
45 900
42 452
55 981
N
59 415
41 319
54 588
M
45 524
40 294
53 103
Ş
58 377
39 434
51 796
O
44 201
68 356
67 842
66 821
38 514
50 388
40 000
37 525
49 079
50 000
36 985
48 338
70 000
60 000
65 460
63 475
80 000
2004
61 178
2003
İHRACAT (oniki aylık, milyon dolar)
30 000
20 000
10 000
0
EY
EK
K
A
• 2005 yılı Ocak-Mayıs döneminde imalat sanayi ürünleri ihracatı geçen yılın
aynı dönemine göre yüzde 21.9 oranında artarak 27.4 milyar dolar, tarım ve ormancılık
ürünleri ihracatı yüzde 25.3 oranında artarak 1.1 milyar dolar, madencilik ve taşocakçılığı
ürünleri ihracatı da yüzde 21.7 oranında artarak 293 milyon dolar oldu.
• Geniş kategorili mal sınıflamasına
göre ise aynı dönemde tüketim malları
ihracatı yüzde 16.9 oranında artarak 13.4
milyar dolara, ara malları ihracatı yüzde 23.7
oranında artarak 12.1 milyar dolara, sermaye
malları ihracatı ise yüzde 39.8 oranında
artarak 3.4 milyar dolara yükseldi.
İHRACAT 2005 OCAK-MAYIS(Milyon $)
Diğerleri
0,3%
78
Serm aye
m alları
11,7%
3 386
13 387
12 122
Tüketim
m alları
46,2%
Ara
m alları
41,8%
SEÇİLMİŞ FASILLARA GÖRE İHRACAT VE İHRACAT ARTIŞI (milyon $)
• Ocak-Mayıs 2005
döneminde bir önceki
79
119
495
682
187
Yenilen meyveler
40
62
81
325
454
130 yılın
Sebze ve meyve.elde edilen müst.
19
aynı dönemine
138
111
509
931
422
Mineral yakıtlar, mineral yağlar
- 27
106
137
488
623
135 göre
gerçekleşen
Plastik ve mamulleri
31
481
485
2 537
2 685
148
Örme giyim eşyası
4
323
322
1 777
1 999
222 ihracat artışının yüzde
Örülmemiş giyim eşyası
0
633
436 - 197
1 985
2 192
208
Demir ve çelik
75.9’u yandaki tabloda
152
217
722
1 123
401
Demir veya çelikten eşya
64
327
420
1 558
1 976
419 belirtilen
Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar
94
12
fasıl
359
380
1 756
2 024
269
Elektrikli makina ve cihazlar
22
695
856
2 987
4 147 1.160
Kara taşıtları ve bunların aks.ve par.
160
kalemden
51
127
219
489
271
Gemiler, suda yüzen taşıtlar
77
Bu
3 404 3 691
15 356 19 327 3.971 kaynaklanmıştır.
12 Fasıl toplam
287
Genel toplam
5 167 5 681
514
23 738 28 973 5.235
grup içerisinde de kara
taşıtları ve bunların parçaları ile demir çelik ve ürünlerindeki artış toplam ihracat artışının
yaklaşık üçte birini oluşturmaktadır.
2004
MAYIS
2005 ARTIŞ
OCAK-MAYIS
2004
2005 ARTIŞ
2
• Ocak-Mayıs 2005 döneminde ihracatın yüzde 53.5’i (15.5 milyar dolar) AB ülkelerine
gerçekleştirilirken en çok ihracat yapılan ilk beş ülke Almanya (3.8 milyar dolar), İngiltere
(2.3 milyar dolar), İtalya (2.2 milyar dolar), ABD (1.9 milyar dolar) ve Fransa (1.6 milyar
dolar) oldu.
İHRACATIN DÖVİZ KOMPOZİSYONU
(% PAY)
55,0
50,8
49,5
50,0
45,0
42,9
41,3
40,0
46,6
44,9
$
€
49,7
49,3
49,3
42,6
42,9
42,6
2003
2004
2005
OcakMayıs
• 2005
yılı
Ocak-Mayıs
döneminde ihracatın yüzde 49,7’si Euro
cinsinden
gerçekleştirilirken
yüzde
42.6’sı dolar cinsinden gerçekleşti.
35,0
30,0
2001
2002
7 991
12 000
5 532
10 000
8 000
6 000
4 000
2 000
T
A
EY
EK
M
E
2005/O
69 340
97540
Program 104 000
H
2005
95300
66 475
2004/O
66 193
91977
M
64 447
90465
N
62 752
88184
M
2004
61 196
86275
Ş
2003
59 528
83814
102 338
100 598
98 418
O
57 738
81073
105 756
60 000
55 512
75894
80 000
53 695
73198
100 000
52 547
71244
120 000
56 510
78615
103 991
İTHALAT (oniki aylık, m ilyon ABD doları)
140 000
M
0
M
İthalat 2005 yılı Mayıs ayında
geçen yılın aynı ayına göre yüzde 22.1
oranında artarak 9 milyar 756 milyon dolar
düzeyinde gerçekleşti. Böylece 2005 yılının
ilk beş aylık döneminde yüzde 22.3
oranında artarak 45 milyar 60 milyon dolar
olan ithalat, son 12 aylık dönem itibariyle 105
milyar 756 milyon dolar düzeyine yükseldi.
2003/O
•
9 756
İTHALAT
(Aylık, milyon dolar)
İTHALAT
E
2000
40 000
20 000
0
K
A
• 22005 yılı Ocak-Mayıs döneminde imalat sanayi ürünleri ithalatı geçen yılın aynı
dönemine göre yüzde 20.8 oranında artarak 36.5 milyar dolara, madencilik ve
taşocakçılığı ürünleri ithalatı yüzde 39.3 oranında artarak 5.7 milyar dolara yükseldi.
Tarım ve ormancılık ürünleri ithalatı ise yüzde 1.2 oranında artarak 1.2 milyar dolara
3
yükseldi. Burada, tarım ürünleri ithalatının, tarım ürünleri ihracatını geçmiş olması dikkat
çekmektedir.
İTHALATIN GENİŞ KATEGORİLİ MAL SINIFLAMASINA GÖRE DAĞILIMI (Milyon dolar)
•
Ocak-Mayıs
2005
döneminde
ithalattaki artış ara
malları
ithalatındaki
artıştan kaynaklanmış,
bu dönemde geçen
yılın aynı dönemine
göre ara malları ithalatı
yüzde 28.9 oranında
artış göstermiştir. Bu
grupta, ham petrolün
YILLIK
2003
Değişim
(%)
2004
OCAK-MAYIS
Değişim
(%)
2004
2005
YATIRIM (SERMAYE) MALLARI
11 326
17 397
53,6
7 466
13,9
HAMMADDE (ARA MALLAR)
Sanayi için işlem görmüş hammaddeler
İşlem görmemiş yakıt ve yağlar
Yatırım mallarının aksam ve parçaları
Taşımacılık araçlarının aksam ve parçaları
49 735
24 105
5 718
4 840
3 942
67 549
33 407
7 329
6 432
6 544
35,8 25 287 32 606
38,6 12 417 16 304
28,2 2 673 5 141
32,9 2 577 2 756
66,0 2 441 3 082
28,9
31,3
92,3
6,9
26,3
7 813
2 220
917
1 265
2 355
12 100
4 214
1 440
1 911
3 184
54,9
89,8
57,0
51,0
35,2
4 899
1 179
710
970
1 436
2,2
-32,7
26,2
31,2
13,7
69 340
97 540
40,7 36 844 45 060
22,3
TÜKETİM MALLARI
Binek otomobilleri
Dayanıklı tüketim malları
Yarı dayanıklı tüketim malları
Dayanıksız tüketim malları
TOPLAM
6 553
4 795
1 753
563
739
1 263
SEÇİLMİŞ FASILLARA GÖRE İTHALAT VE İTHALAT ARTIŞI (milyon $)
MAYIS
2004
1 073
249
371
256
518
1 164
704
1 043
5 378
7 991
2005
1 594
341
500
360
832
1 455
786
915
6 783
9 756
OCAK-MAYIS
ARTIŞ 2004
2005
5 129
7 368
521
1 212
1 537
92
1 719
2 366
130
1 498
1 977
104
2 836
4 098
314
5 050
6 235
292
3 218
3 791
82
4 011
3 582
- 128
1 405 24 674 30 954
1 765 36 844 45 060
ARTIŞ
de yer aldığı işlem Mineral yakıtlar, mineral yağlar
2 238
325
Organik kimyasal ürünler
görmemiş yakıt ve Plastik ve mamulleri
647
479
yağlar
kalemindeki İnci, kıymetli taş ve metal mamul, madeni para
1 263
Demir ve çelik
yüzde 92.3’lük artış Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar
1 185
573
Elektrik makina ve cihazlar
dikkat
çekmektedir. Kara taşıtları ve bunların aks ve parç
- 429
6 280
Buna karşılık sermaye 8 Fasıl toplam
8 216
Genel toplam
malları ve özellikle de
otomobil ithalatındaki azalmanın etkisiyle tüketim malları ithalatındaki artış düşme
eğilimine girmiştir.
• Seçilmiş fasıllar bazında bakıldığında ise Ocak-Mayıs 2005 döneminde
gerçekleşen 8 milyar 216 milyon dolar ithalat artışının önemli bir kısmının (% 76.4)
yandaki tabloda belirtilen 8 fasıl kalemden kaynaklandığı görülmektedir. Bu grup
içerisinde de mineral yakıt ve yağlar, demir-çelik ve kazan-makina-mekanik cihaz
kalemlerindeki artış toplam ithalat artışının yüzde 57’sini oluşturmuştur.
47,67
44,48
M
M
Ş
38,33
2005/O
A
K
EK
E
A
T
H
32,87
M
N
M
Ş
2004/O
28,49
60
50
40
30
20
10
0
N
•
İTHAL EDİLEN HAM PETRO LÜN FİYATI
($/Varil)
Mineral
yakıt
ve
yağlar kalemi içerisinde yer
alan ham petrol ithalatı 2004
yılının ilk beş ayında 2 milyar
238 milyon dolar iken 2005
yılının aynı döneminde 834
milyon dolar artışla 3 milyar
72 milyon dolara ulaşmıştır.
4
EN ÇOK İTHALAT YAPILAN 12 ÜLKE (Milyon Dolar)
Yıllık
2002
2003
7 042 9 453
3 892 5 451
4 097 5 472
1 368 2 610
3 053 4 164
3 099 3 496
2 143 2 968
2 438 3 500
991 1 332
1 466 1 927
1 419 2 004
900 1 312
31 908 43 689
51 554 69 340
61,9
63,0
•
2004
12 516
9 033
6 866
4 476
6 201
4 745
3 405
4 317
2 509
2 684
3 254
2 573
62 579
97 540
64,2
2002-2004
(%)
Ocak-Mayıs
2004
4 881
3 080
2 659
1 531
2 559
1 861
1 287
1 667
947
980
1 266
954
23 673
36 844
64,3
2005
5 235
4 811
2 912
2 377
2 322
2 151
1 949
1 844
1 275
1 188
1 303
1 356
28 723
45 060
63,7
2004-2005
(%)
77,7
7,3
Ocak-Mayıs Almanya
Rusya
132,1
56,2
2005
döneminde İtalya
67,6
9,5
Çin
227,1
55,3
ithalatın yüzde 42.4’i Fransa
103,1
-9,3
A.B.D.
53,1
15,6
(19.1 milyar dolar) AB İsviçre
58,9
51,4
İngiltere
77,1
10,6
ülkelerinden
Ukrayna
153,2
34,6
83,2
21,2
gerçekleştirilirken en Japonya
İspanya
129,3
2,9
çok ithalat yapılan ilk Güney Kore
185,7
42,2
96,1
21,3
A- 12 ÜlkeToplam
on iki ülkeden ithalat
89,2
22,3
B- Genel Toplam
3,7
-0,8
A/B
28 milyar 723 milyon
dolar ile toplam ithalatın yüzde 63.7’si seviyesinde gerçekleşti. Bu grup içerisinde 2002
yılından bu yana olan trend dikkate alındığında Çin hem ithalattaki artış hızı hem de
ithalatın tutarı açısından dikkat çekmektedir. 2002-2004 döneminde Çin’den yapılan
ithalattaki kümülatif artış yüzde 227.1’e ulaşmıştır. Buna karşılık Çin’e yapılan ihracat
2004 yılında 2003 yılına göre yüzde 28.8 azalmıştır. Azalış trendi 2005 yılının ilk beş aylık
döneminde de devam etmiştir. Ayrıca, en çok ithalat yaptığımız ülkeler sıralamasında
ikinci, yedinci ve dokuzuncu sıralarda yer
İTHALATIN DÖVİZ KOMPOZİSYONU
alan Rusya, İsviçre ve Güney Kore’den
(% PAY)
$
€
yapılan ithalattaki yüksek artış da dikkat
70,0
çekmektedir.
61,2
37,7
30,0
İHRACAT - İTHALAT ARTIŞ HIZI
(Yıllıklandırılm ış % değişim )
4,0
3,5
3,0
2,5
2,0
1,5
1,0
0,5
0,0
İhracat
3,7
2,7
2,3
3,6
3,1
2,5
İthalat
3,1
2,7
2,8
1,7
1,5
1,5
0,8
N
Ş
0,6
M
• 2004 yılının Ocak-Mayıs
döneminde 13.1 milyar dolar olan
dış ticaret açığı 2005 yılının aynı
döneminde yüzde 22.7 oranında
artarak 16.1 milyar dolara yükseldi.
12 aylık kümülatif dış ticaret
açığı ise 2004 sonunda 34 milyar
419 milyon dolar iken 2005 Mayıs
ayında 37 milyar 400 milyon dolara
yükseldi.
2005
OcakMayıs
05/0
2004
A
2003
K
2002
Ş
2001
2004/O
2000
EK
37,0
EY
33,3
• Ocak-Mayıs 2005 döneminde
ithalatın yüzde 58’i dolar cinsinden
gerçekleştirilirken yüzde 37.7’si euro
cinsinden gerçekleştirilmiştir.
A
35,8
40,3
T
40,0
39,7
58,0
55,0
H
50,0
55,1
M
56,7
N
57,0
M
60,0
5
90,0
64,3
64,4
70,0
64,7
69,9
80,0
68,1
75,7
İHRACATIN İTHALATI KARŞILAMA ORANI (%)
51,0
60,0
50,0
2000
2001
2002
2003
2004
2004/O-M 2005/O-M
• İhracatın ithalatı karşılama oranı ise 2004 yılının Ocak-Mayıs döneminde
yüzde 64.4 iken 2005 yılının aynı döneminde yüzde 64.3 seviyesinde
gerçekleşmiştir.
• 2004 yılının Ocak-Mayıs döneminde 61 milyar dolar olan dış ticaret hacmi
2005 yılının aynı döneminde yüzde 22.2 oranında artarak 74 milyar dolara yükseldi.
6