C2-simetrisine Sahip Kiral Fosfinit Ligandları İçeren Yeni Rutenyum

24. Ulusal Kimya Kongresi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, 29 Haziran-2 Temmuz 2010, Zonguldak
C2-simetrisine Sahip Kiral Fosfinit Ligandları İçeren Yeni
Rutenyum(II) Komplekslerinin Asimetrik Transfer Hidrojenasyon
Reaksionundaki Katalitik Etkinliğinin Araştırılması
Murat Aydemir, Nermin Meric, Akın Baysal, Bahattin Gümgüm, Mahmut Toğrul,
Yılmaz Turgut
Dicle Üniversitesi Fen Fakültesi Kimya Bölümü 21280, Diyarbakır
nmeric@dicle.edu.tr
Optikçe aktif alkollerin hazırlanmasında asimetrik transfer hidrojenasyon reaksiyonu en
dikkat çeken yöntemlerden biridir [1,2]. Kiral alkoller, organik sentez ve ilaç kimyasında
önemli bir çıkış maddesi sınıfını oluşturur [3]. Katalitik yönden ketonların indirgenmesi
endüstride oldukça sık başvurulan ve iyi bilinen uygulamalardandır [4,5]. Hidrojen gazı,
özellikle büyük miktarlardaki üretim safhalarında oldukça fazla güvenlik tedbirleri
gerektirmektedir [6]. Be nedenle düşük maliyeti, çevre dostu, çalışma kolaylığı (k.n. 82 °C) ve
nispeten daha anti-toksik özelliklere sahip 2-propanol’ un kullanıldığı transfer hidrojenasyon
ile bu çalışma güçlükleri bertaraf edilmiştir.
OH
O
OH
O
Cat.
R
R
+
+
NaOH
O
H
N
O
H
N
O
Cat:
Ph2P
Cl
Ph
O
Ru
PPh2
O
H
N
O
H Ph
N
O
O
Cl
Ph2P
Ru
PPh2
Cl
Cl
Bu çalışmada, yeni sentezlenmiş olan Rutenyum(II)-fosfinit komplekslerinin, [Ru{kloro(psimen)(N,N’-bis[(1S)-1-sek-bütil-2-O-(difenilfosfinit)etil]etandiamid)}]klorür ve [Ru{kloro(psimen)(N,N’-bis[(1S)-1-fenil-2-O-(difenilfosfinit)etil]etandiamid)}]klorür, asetofenon türevlerinin
asimetrik indirgenmesindeki katalitik aktiviteleri test edildi. Optimizasyon çalışmaları
sonucunda, ketonların karşılık gelen sekonder alkollere indirgenmesi oldukça yüksek verim
(% 99) ve iyi sayılabilecek (75% ee) enantiyoseçicilikle gerçekleştirildi.
KAYNAKLAR
[1] Hannedouche J., Clarksom G. J., Wills M., J. Am. Chem. Soc. 126, 986-987, 2004.
[2] Liu P. N., Chen Y. C., Li X. Q., Tu Y. Q., Deng J. G., Tetrahedron: Asymmetry 14, 24812485, 2003.
[3] Noyori R., Ohkuma T., Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 40, 40-73, 2001.
[4] J. P. Genet, Acc. Chem. Res. 36, 908-918,2003.
[5] Blaser H. –U., Malan C., Pugin B., Spindler F., Steiner H., Studer M., Adv. Synth. Catal.
345, 103-151, 2003.
[6] Noyori R., Hashiguchi S., Acc. Chem. Res. 30, 97-102, 1997.