Bülent Ecevit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İktisat Enstitü Anabilim Dalı (Yüksek Lisans)
Tez Başlığı
Tez Yazarı
Danışman
Mezuniyet Yılı
Anahtar Kelimeler
Özet
Türkiye'de kayıt dışı ekonominin ölçülmesi ve belirleyicileri: 1970-2014
ZEHRA ÖZBEK
Prof.Dr. AHMET BEŞKAYA
2016
Ekonometrik analiz = Econometric analysis ; Kayıt dışı ekonomi = Informal economy ; Vektör otoregresyon
modeli = Vector autoregression model
Kayıt dışı ekonomi, devletten gizlenerek yapılan iktisadi faaliyet ve işlemlerden oluşan bir yapıdır. Bu faaliyet
ve işlemler; devletin en önemli gelir kaynağı olan vergilerin azalmasına, ekonomi politikalarının yanlış
belirlenmesine, ahlaki normların zayıflamasına, ülkede işlenen suçların artmasına ve işlemlerini kayıt içi
ekonomide yapan vergi mükelleflerinin vergi yükünün artmasına neden olur. Bu çalışmanın amacı 1970-2014
dönemi yıllık zaman serisi verilerini kullanarak, Türkiye ekonomisine ait kayıt dışı ekonominin boyutlarını
istihdam yöntemi, fiziksel girdi yöntemi ve sabit parasal oran yöntemlerini kullanarak ölçmektir. Ayrıca vergi
yükü, kişi başı gayrisafi yurtiçi hasıla, mevduat faiz oranları, enflasyon oranları, ekonomik büyüme ve işsizlik
oranları değişkenlerinin kayıt dışı ekonomiye etkilerini incelemektir. Çalışmada hesaplanan kayıt dışı
ekonominin boyutları kullanılan yönteme göre, Türkiye için %-3.22 ve %100.21 arasında değişen değerlerde
bulunmuştur. Değişkenlerin kayıt dışı ekonomi üzerindeki uzun ve kısa dönemli etkilerini incelemek için yıllık
zaman serisi verileri kullanılarak uygun Vektör Otoregresif (VAR, Vector Autoregressive) modelleri
kurulmuştur. Elde edilen sonuçlara göre vergi yükü, kişi başı gayrisafi yurtiçi hasıla, mevduat faiz oranları ve
enflasyon oranları uzun dönemde kayıt dışı ekonominin belirleyicileri çıkmıştır. Kısa dönemde enflasyon
oranları, ekonomik büyüme ve işsizlik oranlarından kayıt dışı ekonomiye doğru ve kayıt dışı ekonomiden vergi
yüküne doğru tek yönlü nedensellik ilişkileri bulunmuştur. Kayıt dışı ekonomi ile mücadelede, kısa dönemde
enflasyon oranlarını düşürücü, ekonomik büyümeyi artırıcı ve işsizlik oranlarını azaltıcı politikalar etkin
olacaktır. Uzun dönemde ise, vergi yükünü azaltıcı, kişi başı gayrisafi yurtiçi hasılayı artırıcı ve mevduat faiz
oranlarını azaltıcı politikalar kayıt dışı ekonomiyi azaltmada etkin olacaktır.