Nisan Ayı Bülteni

GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
2014 YILI EKİM AYI VERİ BÜLTENİ
DIŞ TİCARET, ŞİRKET VE ESNAF GEÇİCİ İDARİ VERİLERİ
Bakanlığımız idari kayıtlarından derlenen resmi olmayan geçici dış ticaret verilerine göre, Ekim ayı ihracatımız
13.209 milyon dolar, ithalatımız ise 19.411 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.
TİM tarafından, 1 Kasım 2014 tarihinde kamuoyuna açıklanan birlik onay koduna tabi ihracatımız Ekim ayında
12.598 milyon dolar olarak açıklanmış olup, geriye kalan ihracat verileri ise birlik onay koduna tabi
olmayan(İşlenmemiş kıymetli maden ihracatı, bedelsiz ihracat, deniz ve hava taşıtlarına yapılacak teslimat
kapsamında ihracat vb.) kayıtları kapsamaktadır.
Ocak-Eylül dönemine ilişkin dış ticaret verileri Bakanlığımız ve TÜİK ile ortaklaşa hazırlanarak TÜİK tarafından
kamuoyu ile paylaşılan resmi dış ticaret verilerinden, Ekim ayına ait veriler ise Bakanlığımız idari kayıtlarından
derlenerek hazırlanmıştır.
Diğer taraftan, Resmi Dış Ticaret İstatistikleri, her ayın son iş günü TÜİK’in resmi internet sayfasından
kamuoyuna duyurulmaktadır.
1
A. DIŞ TİCARET VERİLERİ
I. Genel İhracat ve İthalat
Ekim ayında ihracat bir önceki yılın aynı ayına göre % 7,85 oranında artmış, ithalat ise % 2,50 oranında
azalmıştır.
2014 yılının Ekim ayında geçen yılın aynı ayına göre;

İhracat, % 7,85 artarak 13.209 milyon dolar,

İthalat, % 2,50 azalarak 19.411 milyon dolar,

Dış ticaret hacmi, % 1,44 artarak 32.620 milyon dolar,

Dış ticaret açığı, % 19,05 azalarak 6.202 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.
Ekim ayında ihracatın ithalatı karşılama oranı % 68,0 olmuştur.
İhracatın ithalatı karşılama oranı 2013 yılının Ekim ayında % 61,5 iken, 2014 yılının Ekim ayında % 68,0 olarak
gerçekleşmiştir.
Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü
GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
2014 YILI EKİM AYI VERİ BÜLTENİ
Tablo 1: Dış Ticaret Verileri, 2013-2014 (Milyon Dolar)
Ocak - Eylül
Dış Ticaret
İhracat
İthalat
Dış Ticaret Hacmi
Dış Ticaret Dengesi
İhr./ İth. Karşılama Oranı (%)
2013
2014
112.373
187.625
299.998
-75.253
59,9
118.542
179.681
298.223
-61.139
66,0
Ekim
Değişim
(%)
5,49
-4,23
-0,59
-18,75
2013
2014
12.248
19.909
32.157
-7.661
61,5
13.209
19.411
32.620
-6.202
68,0
Ocak - Ekim
Değişim
(%)
7,85
-2,50
1,44
-19,05
2013
2014
124.621
207.535
332.156
-82.914
60,0
131.751
199.092
330.843
-67.341
66,2
Değişim
(%)
5,72
-4,07
-0,40
-18,78
Grafik 1: Aylara Göre Dış Ticaret Verileri
2
Ocak-Ekim döneminde,
•
İhracat bir önceki yılın aynı dönemine göre % 5,72 oranında artış ile 124.621 milyon dolardan 131.751
milyon dolara yükselirken, ithalat ise % 4,07 oranındaki azalış ile 207.535 milyon dolardan 199.092 milyon
dolara gerilemiştir.
•
2014 yılı aynı dönemde, dış ticaret hacmi % 0,40 oranında azalarak 330.843 milyon dolar, dış ticaret
açığı ise % 18,78 oranında azalarak 67.341 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. İhracatın ithalatı karşılama
oranı ise %66,2’ye yükselmiştir.
Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü
GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
2014 YILI EKİM AYI VERİ BÜLTENİ
Son 12 aylık dönemde(1),
•
İhracat bir önceki 12 aylık döneme göre % 5,40 oranında artış ile 150.979 milyon dolardan 159.127
milyon dolara yükselirken, ithalat % 1,88 oranında azalış ile 248.310 milyon dolardan 243.646 milyon dolara
gerilemiştir.
•
Yine aynı dönemde, dış ticaret hacmi % 0,87 oranında artarak 402.773 milyon dolar, dış ticaret açığı
ise % 13,16 oranında azalarak 84.518 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. İhracatın ithalatı karşılama oranı
ise % 65,3’e yükselmiştir.
II. Fasıllara Göre İhracat ve İthalat
En fazla ihracat yapılan fasıl “Motorlu kara taşıtları, traktör, bisiklet, motosikletler” olmuştur.
2014 yılı Ekim ayında en çok ihraç edilen “Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer
kara taşıtları; bunların aksam, parça, aksesuarı” faslını (1.392 milyon dolar), “Kazanlar, makinalar, mekanik
cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları” (1.136 milyon dolar) ve “Elektrikli makine
ve cihazlar, aksam ve parçaları” (882 milyon dolar) ihracatı takip etmiştir.
3
Fasıllar düzeyinde en büyük 5 ihracat kalemi;
Tablo 2: Fasıl Verilerine Göre İhracat (Milyon Dolar)
Sıra
No
1
2
3
4
5
1
Ocak - Eylül
Fasıl Açıklaması
Motorlu kara taşıtları,traktör,bisiklet,motosiklet ve diğer
Kazan, makina ve cihazlar,aletler,parçaları
Elektrikli makina ve cihazlar,aksam ve parçaları
Örme giyim eşyası ve aksesuarları
Demir ve çelik
Diğer
Toplam
Ekim
Ocak - Ekim
2013
2014
2013
2014
2013
2014
12.467
9.541
6.822
6.851
7.569
69.123
112.373
13.645
10.289
7.099
7.671
7.122
72.715
118.542
1.352
1.095
897
715
740
7.450
12.248
1.392
1.136
882
819
812
8.168
13.209
13.819
10.636
7.718
7.566
8.309
76.573
124.621
15.036
11.426
7.981
8.491
7.934
80.883
131.751
Kasım 2013-Eylül 2014 verileri, Bakanlığımız ve TÜİK tarafından kamuoyuna açıklanan Resmi Dış Ticaret istatistiklerinden, Ekim 2014
veriler ise Bakanlığımız idari kayıtlarından alınmıştır.
Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü
GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
2014 YILI EKİM AYI VERİ BÜLTENİ
En fazla ithalat yapılan fasıl “Mineral yakıtlar” olmuştur.
2014 yılı Ekim ayında en çok ithal edilen “Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve müstahzarları” faslını (4.535
milyon dolar), “Kazan: makina ve cihazlar, aletler, parçaları” (2.205 milyon dolar) ve “Elektrikli makine ve
cihazlar, aksam ve parçaları” (1.592 milyon dolar) ithalatı takip etmiştir.
Fasıllar düzeyinde en büyük 5 ithalat kalemi;
Tablo 3: Fasıl Verilerine Göre İthalat (Milyon Dolar)
Sıra
No
1
2
3
4
5
Ocak - Eylül
Fasıl Açıklaması
Mineral yakıtlar,mineral yağlar ve müstahsalları,mumlar
Kazan, makina ve cihazlar,aletler,parçaları
Elektrikli makina ve cihazlar,aksam ve parçaları
Demir ve çelik
Motorlu kara taşıtları,traktör,bisiklet,motosiklet ve diğer
Diğer
Toplam
Ekim
Ocak - Ekim
2013
2014
2013
2014
2013
2014
41.435
22.099
12.846
13.925
12.143
85.177
187.625
41.743
20.526
13.089
13.262
10.882
80.179
179.681
4.887
2.414
1.511
1.479
1.404
8.216
19.909
4.535
2.205
1.592
1.463
1.443
8.174
19.411
46.322
24.512
14.357
15.404
13.547
93.393
207.534
46.278
22.730
14.681
14.725
12.324
88.353
199.092
4
III. Ülkelere Göre İhracat ve İthalat
En fazla ihracat yapılan ülkeler sırasıyla Almanya, İngiltere ve Irak olmuştur.
2014 yılı Ekim ayında en fazla ihracat yapılan ülke Almanya (1.318 milyon dolar) olurken, bu ülkeyi sırasıyla
İngiltere (875 milyon dolar) ve Irak (826 milyon dolar) izlemektedir.
En fazla ihracat yapılan ülkeler;
Tablo 4: Ülkelere Göre İhracat (Milyon Dolar)
Sıra
No
1
2
3
4
5
Ocak - Eylül
Ülke Adı
Almanya
İngiltere
Irak
İtalya
ABD
Diğer
Toplam
2013
2014
10.027
6.370
8.468
4.988
4.251
78.269
112.373
11.467
7.457
7.992
5.374
4.588
81.664
118.542
Ekim
Değişim
(%)
14,36
17,07
-5,62
7,75
7,92
4,34
5,49
2013
1.197
800
1.038
520
420
8.273
12.248
2014
1.318
875
826
573
554
9.063
13.209
Ocak - Ekim
Değişim
(%)
10,04
9,45
-20,44
10,19
31,95
9,55
7,84
Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü
2013
2014
11.225
7.170
9.506
5.508
4.671
86.542
124.621
12.785
8.332
8.818
5.947
5.142
90.726
131.751
Değişim
(%)
13,90
16,22
-7,24
7,98
10,08
4,84
5,72
GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
2014 YILI EKİM AYI VERİ BÜLTENİ
Grafik 2: İhracatta İlk 3 Ülkenin Genel İçindeki Payları
En fazla ithalat yapılan ülkeler sırasıyla Çin, Rusya ve Almanya olmuştur.
2014 Ekim ayında en fazla ithalat yapılan ülke Çin Halk Cumhuriyeti (2.080 milyon dolar) olurken, bu ülkeyi
sırasıyla Rusya Federasyonu (2.026 milyon dolar) ve Almanya (1.786 milyon dolar) izlemektedir.
5
En fazla ithalat yapılan ülkeler;
Tablo 5: Ülkelere Göre İthalat (Milyon Dolar)
Sıra
No
1
2
3
4
5
Ocak - Eylül
Ülke Adı
Çin Halk Cumhuriyeti
Rusya Federasyonu
Almanya
İtalya
ABD
Diğer
Toplam
2013
2014
18.502
18.477
17.748
9.512
9.808
113.578
187.625
18.485
19.372
16.478
9.023
9.703
106.620
179.681
Ekim
Değişim
(%)
-0,09
4,85
-7,15
-5,14
-1,07
-6,13
-4,23
2013
1.969
2.261
1.807
1.141
909
11.822
19.909
2014
2.080
2.026
1.786
1.011
819
11.690
19.411
Ocak - Ekim
Değişim
(%)
5,63
-10,40
-1,18
-11,37
-9,89
-1,12
-2,50
Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü
2013
2014
20.471
20.738
19.555
10.653
10.717
125.401
207.534
20.565
21.398
18.264
10.033
10.522
118.310
199.092
Değişim
(%)
0,46
3,18
-6,60
-5,81
-1,82
-5,65
-4,07
GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
2014 YILI EKİM AYI VERİ BÜLTENİ
Grafik 3: İthalatta İlk 3 Ülkenin Genel İçindeki Payları
IV. Taşıma Şekillerine Göre İhracat ve İthalat
2014 Ekim ayında dış ticarette en çok kullanılan taşıma şekli deniz yolu taşımacılığı olmuştur.
2014 yılı Ekim ayında gerçekleştirilen ihracatın taşıma şekillerine bakıldığında en çok ihracat “Deniz Yolu”
(7.323 milyon dolar) ile yapılırken, bu taşıma şeklini sırasıyla “Kara Yolu” (4.552 milyon dolar) ve “Hava Yolu”
ulaşımı (1.216 milyon dolar) izlemektedir.
Grafik 4: Taşıma Şekillerine Göre İhracat (Milyon Dolar)
Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü
6
GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
2014 YILI EKİM AYI VERİ BÜLTENİ
2014 yılının Ekim ayında geçen yılın aynı ayına göre;
2014 yılı Ekim ayında gerçekleştirilen ithalatın taşıma şekillerine bakıldığında en çok ithalat “Deniz Yolu”
(13.020 milyon dolar) ile yapılırken, bu taşıma şeklini sırasıyla “Kara Yolu” (2.933 milyon dolar) ve “Hava Yolu”
ulaşımı (1.898 milyon dolar) izlemektedir.
Grafik 5: Taşıma Şekillerine Göre İthalat (Milyon Dolar)
7
V. Ödeme Şekillerine Göre İhracat ve İthalat
2014 yılı Ekim ayında ihracatta tercih edilen ödeme şekillerine bakıldığında; en çok ihracat “Mal Mukabili
Ödeme” (8.363 milyon dolar) ile yapılırken, bu ödeme şeklini “Vesaik Mukabili Ödeme” (1.982 milyon dolar)
ve “Peşin Ödeme” (1.377 milyon dolar) takip etmiştir.
2014 Ekim ayında ithalatta tercih edilen ödeme şekillerine bakıldığında; en çok ithalat “Peşin Ödeme” (9.748
milyon dolar) ile yapılırken, bu ödeme şeklini “Mal Mukabili Ödeme” (5.784 milyon dolar) ve “Akreditif
Ödeme” (1.456 milyon dolar) takip etmektedir.
Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü
GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
2014 YILI EKİM AYI VERİ BÜLTENİ
Tablo 6: Ödeme Şekillerine Göre İhracat ve İthalat (Milyon Dolar)
İHRACAT
Ödeme Şekli
Ocak - Eylül
2013
Mal Mukabili Ödeme
Peşin Ödeme
Vesaik Mukabili Ödeme
Vadeli Akreditif
Bedelsiz
Özel Takas
Akreditif
Diğer*
TOPLAM
Ekim
2014
68.763 78.213
11.540 10.720
19.087 18.040
1.828
1.881
1.072
1.222
554
15
9.309
8.220
219
232
112.373 118.542
İTHALAT
Ocak - Ekim
2013
2014
Ocak - Eylül
2013
2014
7.791
1.036
2.069
185
167
46
926
28
12.248
8.363 76.554 86.575 58.025 52.893
1.377 12.576 12.097 87.237 87.982
1.982 21.156 20.021 11.913 11.242
176
2.014
2.057
9.123
7.987
228
1.239
1.450
3.877
4.748
2
600
17
800
27
1.056 10.235
9.277 15.763 13.920
25
247
257
888
881
13.209 124.621 131.751 187.625 179.681
2013
2014
Ekim
Ocak - Ekim
2013
2014
6.172
9.395
1.102
982
327
42
1.796
94
19.909
5.784 64.196 58.678
9.748 96.632 97.730
1.135 13.014 12.377
875 10.106
8.862
335
4.204
5.083
1
841
28
1.456 17.559 15.376
77
981
957
19.411 207.534 199.092
2013
2014
*"Diğer": Bağlı Muamele, Kabul Kredili Akreditif, Kabul Kredili Vesaik Mukabili, Kabul Kredili Mal Mukabili ve Özel Hesap ödeme şekillerini içermektedir.
B. GÜMRÜK VERGİLERİNE İLİŞKİN VERİLER
2014 yılı Eylül ayında 6,4 Milyar TL, Ekim ayında ise 6,2 Milyar TL vergi gümrük idarelerince tahsil edildi.
Gümrük idareleri tarafından 2014 yılı Eylül ayında 6,4 Milyar TL, Ekim ayında ise 6,2 Milyar TL vergi tahsil
edildi, Eylül ayında tahsil edilen vergilerin toplam vergi gelirleri içerisindeki payı %24,43 olarak
gerçekleşmiştir. 2014 yılı Ekim ayında Gümrük İdarelerince tahsil edilen vergiler bir önceki aya göre %3,40
azalış göstermiştir.
C. ŞİRKET VERİLERİ
Tablo 7: 2014 Yılı Ekim Ayında Kurulan Şirket Sayıları
Türü
Limited Şirket
Anonim Şirket
Kooperatif
Ticari İşletme
Şube
TOPLAM
Sayısı
3.296
781
58
3.134
1.606
8.875
2014 yılı Ekim ayında 3.296 Limited Şirket, 3.134 Ticari İşletme, 1.606 Şube, 781 Anonim Şirket, 58 Kooperatif
kurulmuştur.
Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü
8
GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
2014 YILI EKİM AYI VERİ BÜLTENİ
Tablo 8: 2014 Yılı Ekim Ayında Kurulan Tek Kişilik Şirketlerin Sayısı
Alt Türü
Tek Kişilik Limited Şirket
Tek Kişilik Anonim Şirket
TOPLAM
Sayısı
1.901
410
2311
2014 yılı Ekim ayında 1.901 tek kişilik Limited Şirket, 410 tek kişilik Anonim Şirket kurulmuştur.
Grafik 6: 2014 Yılı Ekim Ayında Terkin Olan ve Tasfiyeye Giren Firma Sayıları
9
D. ESNAF VE SANATKÂR VERİLERİ
Tablo 9: Esnaf ve Sanatkâr Sayıları
Esnaf ve Sanatkârlar
Sayı
Kadın
Erkek
Toplam
Esnaf ve Sanatkâr İşyeri
212.232
1.359.925
1.572.157
1.694.107
Türkiye genelinde toplam 1.572.157 esnaf ve sanatkâr bulunmaktadır. Bu esnaf ve sanatkârların işletmekte
olduğu toplam işyeri sayısı 1.694.107’dir.
Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü
GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
2014 YILI EKİM AYI VERİ BÜLTENİ
Tablo 10: 2014 Yılı Ekim Ayında Esnaf ve Sanatkâr İşletmeleri Tescil-Terkin Sayıları
Ocak-Eylül
İşlem
Tescil (Açılış)
Terkin (Kapanış)
Ekim
Değişim
(%)
2013
2014
145.998
80.246
151.549
71.023
3,8
-11,49
2013
2014
12.200
6.144
13.337
9.776
Ocak-Ekim
Değişim
(%)
9,32
59,11
2013
2014
158.793
86.720
164.886
80.799
Değişim
(%)
3,84
-6,83
2014 yılının Ekim ayında Türkiye genelinde toplam 13.337 tane esnaf ve sanatkâr işletmesi kurulmuş, 9.776
esnaf ve sanatkâr işletmesi ise kapanmıştır.
2014 yılının Ekim ayındaki tescil ve terkin durumlarına baktığımızda Ekim 2013’e göre daha fazla tescil ve daha
fazla terkin yapıldığı görülmektedir. Ekim 2014’de bir önceki yılın aynı dönemine göre daha fazla esnaf
işletmesi açılmış, daha fazla esnaf işletmesi kapanmıştır. Ekim 2013’de Türkiye genelinde toplam 12.200 esnaf
ve sanatkâr işletmesi açılmış, 6.144 esnaf ve sanatkâr işletmesi ise kapanmıştır.
2014 Yılı boyunca Ekim ayına kadar yapılan toplam tescil ve terkin sayılarına bakıldığında ise bir önceki yılın
aynı dönemine göre tescil sayılarının arttığı, terkin sayılarının ise azaldığı görülmektedir.
10
Tablo 11: En Fazla Artış Gösteren 5 Meslek
Ocak-Eylül
Meslek
2013
Servis Aracı İşletmeciliği
Kadın ve Erkek Kuaförlüğü
Aperatif Yiyecek Maddeleri İmal ve Satıcılığı
Lokantacılık
Taksicilik
5.041
3.450
1.729
2.679
1.518
2014
5.477
3.853
2.076
3.025
1.893
Ekim
Değişim
(%)
8,65
11,68
20,07
12,92
24,7
2013
668
351
170
279
156
2014
596
226
198
178
148
Ocak-Ekim
Değişim
(%)
-10,78
-35,61
16,47
-36,2
-5,13
2013
5.709
3.801
1.899
2.958
1.674
2014
6.073
4.079
2.274
3.203
2.041
Değişim
(%)
6,38
7,31
19,75
8,28
21,92
2014 yılının Ekim ayında sayısı en fazla artan meslekler (tescil-terkin farkına göre) ve geçmiş dönemlerle
kıyaslaması yukarıdaki tabloda verilmiştir. Buna göre en fazla artış gösteren meslek servis aracı
işletmeciliğidir. Bu durum bir önceki yılın aynı dönemi ile benzerlik göstermektedir.
Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü
GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
2014 YILI EKİM AYI VERİ BÜLTENİ
Tablo 12: En Fazla Azalış Gösteren 5 Meslek
Ocak-Eylül
Meslek
2013
Bakkallık, Bayilik, Büfecilik
Şoförlük
Kamyonculuk, Kamyonetçilik
Nakliyecilik ve Nakliyat Komisyonculuğu
Tuhafiyecilik
3.396
-1.179
-491
1.452
233
2014
4.579
-813
186
1.825
481
Ekim
Değişim
(%)
34,84
-31,04
-137,88
25,69
106,44
2013
116
-105
-47
130
-4
2014
-251
-150
-149
-141
-37
Ocak-Ekim
Değişim
(%)
-316,38
42,86
217,02
-208,46
825
2013
3.512
-1.284
-538
1.582
229
2014
4.328
-963
37
1.684
444
Değişim
(%)
23,23
-25
-106,88
6,45
93,89
2014 yılının Ekim ayında sayısı en çok azalan meslekler (tescil-terkin farkına göre) ve geçmiş dönemlerle
kıyaslaması yukarıdaki tabloda verilmiştir. Buna göre Ekim 2014’de en fazla azalış gösteren meslek Bakkallık,
Bayilik, Büfeciliktir. Diğer yılların aynı dönemlerine bakıldığında bu mesleğin artış eğiliminde olduğu
görülmektedir.
Şoförlük mesleği ile ilgili azalmalar, mevzuat gereği bu meslek erbabının esnaf ve sanatkâr sayılmamasından
kaynaklanmaktadır.
11
Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü
GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
2014 YILI EKİM AYI VERİ BÜLTENİ
YASAL UYARI
Bültende yer verilen görüş ve değerlendirmeler, hiçbir kişi, kurum veya kuruluşa herhangi bir taahhüt
içermemekte olup, sadece bilgi amaçlıdır. Bültende yer alan bilgiler, kaynak gösterilmek suretiyle
yayımlanabilir; ancak bu bilgiler ticari amaçlarla kullanılamaz. Bültendeki bilgilerin telif ve diğer her türlü hakkı
Gümrük ve Ticaret Bakanlığına aittir.
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Bültende yer alan bilgi, görüş ve değerlendirmelerin doğru, değişmez ve eksiksiz
olması konusunda hiçbir taahhüt ve sorumluluk kabul etmez. Bültendeki bilgilerin yanlış veya eksik kullanımı
veya yorumlanması sonucunda Gümrük ve Ticaret Bakanlığına hiçbir kusur veya sorumluluk yüklenemez.
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Bültende yer alan bütün bilgileri ve tasarımı önceden bildirimde bulunmaksızın
değiştirebilir veya Bültenden kaldırabilir.
12
Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü