Sigorta Şirketlerinin Yatırım Faaliyetleri
advertisement
Sigorta Şirketlerinin Yatırım Faaliyetleri Şenol Serkan Şentürk tarafından yazıldı. Cumartesi, 04 Haziran 2011 08:51 - Sigorta Denetleme Kurulu Bülteni Mart 2002 Hayat ve hayat dışı sigorta şirketleri, ABD’de ve Kanada’da en önemli kurumsal yatırımcılar arasındadır. 1983’te, hayat ve hayat-dışı sigorta şirketleri, bu iki ülkede yeni yatırımların yaklaşık olarak 175 milyar $ değerindeki kısmını gerçekleştirmişlerdir. Bu yatırımlar, ABD ve Kanada’nın ulusal ekonomilerini canlandırmaya yardım etmekle birlikte sigorta şirketlerinin faaliyetlerinin başarısı için de gereklidir. Bu yazıda, sigorta şirketlerinin yatırımlarının bir ulusal ekonomi için önemini, hayat ve hayat-dışı sigortacıların yatırım politikalarını etkileyen unsurları, yatırımların çeşitlerini ve hayat ve hayat dışı sigortacıların yatırım departmanlarının faaliyetlerini tartışacağız. Yatırımlar, Şirketler ve Ekonomi Günümüzde, hayat ve hayat-dışı sigorta şirketleri gelirlerinin yaklaşık olarak 2/3’sini prim ödemelerinden ve 1/3’ini de yatırım kazançlarından elde etmektedir. Dolatısıyla, sigortacılar sigorta ürünleri için fiyatlarını oluşturdukları zaman, kazanmayı umdukları yatırım gelirlerini de hesaplamalıdırlar. Sigortacılar yatırımlardan daha fazla kazanmak için, sigorta ürünlerinin fiyatlarını düşürebilirler. Bir sigorta şirketinin yatırım kazançları diğer sigorta şirketlerinin yatırım kazançları kadar yüksek değilse, sigortacı, ürünleri için daha yüksek prim oranları uygulamak zorunda kalabilir ve de bir olasılık, müşterilerini daha düşük prim oranlar uygulayan şirketlere kaptırabilir. Diğer taraftan sigorta şirketleri, yatırımlarının finansal zarar riskinden görece olarak korunmasını teminat altına alma ihtiyacı ile bunlardan daha yüksek düzeyde yatırım geliri elde etme isteği arasında denge kurmalıdırlar. Günümüzde sigorta şirketleri daha fazla tüketici doları için, yatırım şirketleri ve bankalar gibi finansal kurumların diğer tipleriyle daha güçlü bir şekilde rekabet ediyorlar. Geleneksel sigorta ürünleri sunmanın yanı sıra sigortacılar emeklilik fonlarını da işletmeye ve son zamanlarda da para piyasası fonları ve yatırım yönetimi hizmetleri gibi yatırım olanaklarını tüketicilere sunmaya 1 / 24 Sigorta Şirketlerinin Yatırım Faaliyetleri Şenol Serkan Şentürk tarafından yazıldı. Cumartesi, 04 Haziran 2011 08:51 - başladılar. Sigorta şirketleri, evrensel hayat sigortası gibi yatırımlara duyarlı sigorta ürünleri de sunuyorlar. Bu sigorta şirketleri, başarılı olabilecek, yatırımlara duyarlı sigorta ürünleri için yatırım kazançlarını belirli bir seviyede sürdürmelidirler. Yatırım kararlarının ürün tasarlama ve pazarlama üzerinde de gittikçe daha fazla etkisi olmaktadır. Sigorta şirketlerinin yatırımlardan kazandıkları gelirlerinin oranı son yıllarda istikrarlı bir şekilde artmaktadır. 1970’te, ABD’de hayat ve sağlık sigortası şirketleri, gelirlerinin %20,7’sini yatırımlardan elde ettiler. 1984’te bu oran %28,7’ye kadar yükseldi. Bu trend, 1984 için sigorta şirketlerinin gelirlerinin %38,5’ini (ki bu oran 1970’te %31,5’ti) yatırımlardan elde ettiği Kanada’da daha açık bir şekilde ortadadır. Hayat ve sağlık sigortası şirketlerinin yaptıkları yatırımlar kendi kurumlarına dinamizm sağlamanın yanında, pek çok ulusal ekonomide önemli bir finansman kaynağı olma özelliği de taşımaktadır. Kanada ve ABD’de hayat ve sağlık sigorta şirketlerinin toplam yatırım varlıkları, 1984’te, hemen hemen 790 milyar dolar değerindeydi. Sigorta şirketleri, yatırımları aracılığıyla ekonomik büyüme için bir itki sağlamaya yardımcı olmaktadırlar. Bu şirketler tarafından doğrudan ya da dolaylı olarak çok sayıda iş ortaklığına (business ventures) sermaye sağlandı; bugün de iş merkezleri inşası, fabrikaların üretimi, alış veriş merkezleri ve yeni ev ve apartmanlar için fon imkanları yaratıyorlar. Alaska Boru Hattı James Bay Hidroelektrik Geliştirme Projesi gibi büyük :* inşaat projeleri sigorta şirketkerince finanse ediliyor. Ayrıca petrol arama ve yeni enerji kaynaklarının geliştirilmesi alanlarında da yatırım yapıyorlar. Yatırım Departmanlarının Organizasyon Yapısı Diğer departmanlar için belirttiğimiz gibi, sigorta şirketinin büyüklüğü, onun yatırım departmanının yapısını etkiler. Örneğin, küçük şirketler, bir personeline birkaç yatırım aracı tahsis edebilirken, büyük bir şirket genellikle (spesifik) özgül yatırım faaliyetlerini yürütebilecek 2 / 24 Sigorta Şirketlerinin Yatırım Faaliyetleri Şenol Serkan Şentürk tarafından yazıldı. Cumartesi, 04 Haziran 2011 08:51 - pek çok uzmanlaşmış personel istihdam edebilir. Hatta bazı sigorta şirketleri, diğer şirketlerde ücretli personel tarafından yerine getirilen yatırım faaliyetlerini yürütmek için bağımsız yatırım danışmanları görevlendirebilir. Bu incelemede anlatılan örgütsel yapıları okurken, başka şekilde pek çok örgütsel yapının var olduğunu; ama yerine getirdikleri aktüel fonksiyonların pek çok sigorta şirketi için aynı olduğunu gözden kaçırmayalım. Geleneksel Örgüt Yapıları Pek çok sigorta şirketi, Tablo 1’de gösterildiği gibi yatırım departmanlarını oluşturmuştur. Bu yapı içerisinde, yatırım departmanları yönetim kurulunun finans komitesince oluşturulan genel yatırım politikalarını izleyen ve şirket başkanına rapor veren yatırımlardan sorumlu başkan yardımcısı tarafından yönetilir. Başkan yardımcısının altında ki portföy yöneticilerinin her biri portföy diye adlandırılan hisse senedi, tahvil, bono, özel plasman, mortgageve emlak alanlarındaki yatırım araçlarından birinin yürütülmesinden sorumlu olur. Bu fonksiyonel alanların her birinde çalışanlar, şirketin genel politikalarına ve yatırımlardan sorumlu başkan yardımcısı tarafından oluşturulan spesifik rehberlere göre yatırım olanaklarını değerlendirir ve uygun yatırımları yaparlar. Pek çok yatırım departmanı, yatırım departmanlarının yönetimle ilgili ayrıntılarını yürüten ve araştırmaları gerçekleştiren bölümlerini ayırmıştır. Büyük sigorta şirketleri, ekonomik trendleri tahmin eden ve araştıran ekonomistler çalıştırırlar. Şirket ekonomisti, yatırım departmanının bir çalışanı olabilir ya da direkt olarak şirketin üst yönetimine bağlı olarak çalışabilir. Bu sigorta şirketleri şayet emeklilik fonları işletiyorlarsa, genellikle sadece emeklilik fonları için yapılan yatırımlardan sorumlu olan bölümleri yatırım departmanları içine alırlar. Yatırım departmanları, birbirine paralel çalışan emeklilik fonu ve sigorta yatırımları yapan bölümlerden oluşur. Bu yapı, kontrolün, sorumluluğun ve hesap verilebilirliğin açık ve kesin hatlarını sağlar; fakat aynı zamanda bazı görevlerin tekrarına ve daha geniş bir personel kadrosuna yol açar. İkili yapılanmanın dezavantajlarından kaçınmak için, bazı sigorta şirketleri, yapılması gereken emeklilik fonu yatırımlarının çeşidini saptayan portföy yöneticileriyle emeklilik fonu bölümleri kurmuşlardır. Varlıkların Yönetim Yapısı 3 / 24 Sigorta Şirketlerinin Yatırım Faaliyetleri Şenol Serkan Şentürk tarafından yazıldı. Cumartesi, 04 Haziran 2011 08:51 - Geçen bir kaç yıl içerisinde, bazı sigorta şirketleri bu geleneksel yapıları yeniden değerlendirmeye başladılar. Bu sigorta şirketleri, şirket yöneticilerinin işletmenin her dalı için ihtiyaç duyulan yatırım geliri miktarını saptayabilmesi için yatırımlarla ürünler arasında çık sıkı bir ilişki olduğuna inanırlar. Bu sigortacılara göre, geleneksel yatırım operasyonları basitçe yönetilmelerine rağmen ürünlerle yatırımlar arasındaki yakın ilişkinin hesaplanabilmesine izin vermezler. Bu sigorta şirketleri, işletmenin herhangi bir dalını, işletmenin karlı faaliyet alanlarının yatırım gelir ve primleriyle desteklenebildiğinde zararına işletilebileceğini savunmaktadırlar. Bundan dolayı sigorta şirketleri yatırım departmanlarını Tablo 4’te gösterilen tarzda yeniden yapılandırmaya başlamışlardır. Tablonun gösterdiği gibi, gözden geçirilmiş yapıda yatırımlardan sorumlu başkan yardımcısı ile herhangi bir alanın portföy yöneticileri arasına bir ara kat sokulmaktadır. Bu yeni yöneticiler genellikle aktif yöneticisi diye adlandırılır. Aktif yöneticilerinin işi sadece yatırımları değil bütün varlıkları ve işletmenin her bir spesifik alanının yükümlülüklerini gözlemlemektedir. Bundan dolayı aktif yöneticileri işletmenin her faaliyet dalına giren ve çıkan paradan haberdardırlar. Aktif yöneticisi, portföy yöneticisine danışarak, ihtiyaç duyulduğunda hazır olabilecek nakit için şirketin varlıklarını düzenlemenin en iyi yolunu saptayacaktır. Portföy yöneticileri sorunu araştıracaklar ve önerilen yatırım stratejisine uygun hareket edebileceklerdir. Aktif yöneticisi stratejiyi kabul ettiği zaman, portföy yöneticileri bunu uygulamakla yükümlüdürler. Böyle bir aktif yönetim yapısının kurulması, genellikle, hesapların parçalara ayrılması olarak adlandırılan bir süreci kapsar. Hesapların parçalara ayrılması sigortacıya işletmenin her bir dalının karlılığını saptama olanağı sağlar; fakat çoğunlukla sigorta şirketinin muhasebe sürecinde geniş çaplı bir yeniden yapılandırmayı gerekli kılar. Böyle bir yeniden yapılanmanın büyük maliyetinden dolayı aktif yönetim yapısı oluşturma kararı çok zor bir karardır, fakat pek çok sigorta şirketi bu değişikliğin gerekli olduğu kararına varmıştır. Bağımsız Yatırım Şirketleri Geleneksel yatırım departmanlarını yeniden yapılandırmanın yanında bazı sigorta şirketleri yatırım departmanlarını “spin off” diye adlandırılan bağımsız yatırım şirketlerine dönüştürdüler. “Spin off”ların başlıca müşterisi kendi ana şirketleridir ve bağımsız şirketler gibi işletilirler. Spin-off’lar ayrıca diğer birey ve organizasyonlara kendi yatırım hizmetlerini de sunarlar. Onlar 4 / 24 Sigorta Şirketlerinin Yatırım Faaliyetleri Şenol Serkan Şentürk tarafından yazıldı. Cumartesi, 04 Haziran 2011 08:51 - bütün gerekli yatırım hizmetlerini ana şirkete sağlarlar; fakat onların da kendi muhasebe işlemleri, bilgi işlem sistemleri ve insan kaynakları departmanları vardır. Bazı sigorta şirketleri, yatırım departmanlarını tamamiyle dönüştürürken diğerleri, sadece belirli kısımlarını ayırdı. Pek çok sigorta şirketinin emeklilik fonu ve gayrimenkul dalları şimdi bağımsız yatırım şirketleri olarak çalışmaktadır. Yatırım Politikasını Oluşturma Yasal olarak, bir hayat ve sağlık sigortası şirketinin yönetim kurulu, yatırım yapan şirket fonları için bir yönetim kılavuzu oluşturmadan sorumludur. Yönetim kurulu şirketin ana yatırım politikalarını geliştirmesi ve yürütmesi için genellikle finans komitesi ya da yatırım komitesi olarak adlandırılan bir komiteye üyelerinden birisini atar. Finans komitesi, sigorta şirketinin yatırım politikalarını yürütmesine rağmen, bu gözetleyici-idareci rolü aktif bir şekilde de olabilir, pasif de. Şirketin finans komitesinin fiili oluşumu, komitenin politika üretirken oynadığı rolü genellikle etkiler. Çoğunlukla bir finans komitesi, başkan, aktüer şefi, yatırımlardan sorumlu başkan yardımcısı ve pazarlamadan sorumlu başkan yardımcısı gibi birkaç anahtar şirket üst düzey yöneticisini ve bunların yanında şirket dışından bireysel kurul üyelerini de kapsayacaktır. Hukukçu, bankacı ya da pek çok diğer mesleki mevkilerin herhangi birinden olabilen dışarıdan kurul üyeleri, anonim şirket durumunda, hissedarlar üzerinde etkili olabilir, nüfuz kurabilirler.Genellikle dışardan kurul üyelerinin sayısı şirket yöneticilerinin sayısını aşmaktadır ve de finans komitesinin şirketin yatırım politikalarında alacağı rol, çoğunlukla bu dışardan gelen kurul üyelerinin mesleki ve şahsi backgroundlarına bağlı olmaktadır. Finans Komitesi Tarafından Oluşturulan Politikalar Finans Komitesi, yönetim kuruluyla işbirliği içinde şirketin varlıklarının yatırımı için bir ana çerçeve/rehber hazırlar. Komite, şirketin en son mali raporlarını alır, sigorta piyasasındaki pozisyonunu saptar, yönetim kurulunun oluşturduğu hedefler ile şirketin pozisyonunu mukayese ederek ve de stratejik amaçları ulaşmasında şirkete en iyi şekilde yardımcı olacağına inandığı yatırım politikaları ve rehberlerin taslağını hazırlar. Finans komitesi tarafından hazırlanan rehber, - yatırımları sayesinde şirketin ulaşabileceği hedefleri, 5 / 24 Sigorta Şirketlerinin Yatırım Faaliyetleri Şenol Serkan Şentürk tarafından yazıldı. Cumartesi, 04 Haziran 2011 08:51 - - spesifik plan dönemleri hedefleri (örneğin gelecek dört ay, gelecek yıl ve gelecek 5 yıl için hedefler), - teminat için minimum standartları ve yatırım kazançlarını, - şirketin amaçlarına ulaşabilmesi için ihtiyaç duyulan genel yatırım türlerini, - yatırım departmanının yatırım yapmada üstlenebileceği ya da üstlenemeyeceği risk türlerini, - yatırım departmanı çalışanlarının üstlerinden onay almadan uygun görebilecekleri yatırım miktarını belirtmelidir. Bazı şirketlerde finans komitesi, yatırım departmanının faaliyetlerini sınırlayan devlet düzenlemelerini de takip etmektedir. Diğer şirketlerde ise böyle bir faaliyet şirket avukatları ve personelince yürütülür. Finans komitesi periyodik olarak, şirketin yatırım programının başarısını değerlendirmelidir. Genelde finans komitesi, günlük yatırım kararlarını yatırımlardan sorumlu başkan yardımcısı ve diğer yatırım departmanı personeline bırakarak, kendisi uzun dönemli planlar oluşturacak ve politikalar üretecektir. Ayrıca yatırım departmanının faaliyetleri finans komitesi tarafından izlenecek ve bu faaliyetlerin komitenin hazırlamış olduğu rehberle uyum içinde olup olmadığı kontrol edilecektir. Operasyonel Planlama Bazı finans komiteleri yatırım departmanları tarafından önerilen stratejik politikaları basitçe kabul ya da reddederken bazıları ise şirket için stratejik yatırım politikalarını kendileri planlar. Her iki durumda da bu politikaları yatırım departmanı gerçekleştirmelidir. Yatırım departmanı, şirketin yatırım amaçlarının başarısını sağlama alacak operasyonel planları yapmalıdır. Çok genel terimlerle yatırım departmanının personeli - ekonomik koşulları araştırır, şirketin yapması gereken yatırım türlerini finans komitesine önerir, şirketin bugünkü ve önerilen yatırımların değerlendirmesini yapar, şirketin yatırımlarını gerçekleştirir, şirketin yatırım amaçlarını karşılayabilecek yatırım stratejilerini hazırlar. 6 / 24 Sigorta Şirketlerinin Yatırım Faaliyetleri Şenol Serkan Şentürk tarafından yazıldı. Cumartesi, 04 Haziran 2011 08:51 - Operasyonel planların geliştirilmesi genellikle finans komitesinin bir üyesi olan yatırımlardan sorumlu başkan yardımcısının aktif yöneticisinin ve gayrımenkul, hisse senedi tahvil-bono gibi fonksiyonel bölgelerin her birinden gelen portföy yöneticilerinin sorumluluğundadır. Bu yatırım uzmanları finans, matematik ve ekonomi alanlarında kapsamlı bir eğitime sahiptirler. Pek çoğu sertifikalı finansal analist (CFAs)’tir ve de MBAs derecesi almıştır. Çoğunlukla başkan yardımcısı ve aktif yöneticileri şirketin yükümlülüklerini sürekli olarak gözetleyecek ve yükümlülükleri karşılaması için ihtiyaç duyulan varlık türleri hakkında fikir sahibi olacaklardır. Portföy yöneticilerine, gelecek mali dönem boyunca yatırım yapmaları için ayrılacak kaynak tutarı ve finans komitesi tarafından oluşturulan amaçlar ve rehber anlatılacaktır. Daha sonra portföy yöneticileri, bu amaçlara ulaşabilmek için ihtiyaç duyulan yatırım stratejilerini ve çeşitli yatırım türlerini yatırım departmanlarının diğer çalışanlarıyla tartışacaklardır. Portföy yöneticisi bir yatırımı seçeceği zaman, genellikle aşağıdaki unsurları gözönünde bulundurur. - Yatırımlardan beklenen getiri oranı - Yatırımların emniyeti, ki bu yatırım yapmada üstlenilen risk tutarını gösterir. - Portföy çeşitlendirmesi : şirketler hisse senedi ve bono gibi farklı türlerde yatırım araçlarını farklı satıcılardan, çeşitli coğrafik alanlardan ve pek çok farklı vade tarihiyle satın alarak yatırım risklerini azaltmaya çalışırlar. - Ekonomideki enflasyon oranı tahmin edilir. - Genel ekonomik koşullar. - Yatırımın likiditesi (uygun bir fiyatta yatırımın en hızlı sürede satılabilmesinin kolay olup olmadığını ifade eder). - Yatırımlardan beklenilen nakit getiri. - Yatırımları etkileyebilecek vergi kanunları, özellikle vergi sonrası yatırımların beklenen getiri oranı. - Sigortacının yükümlülükleri ve bu yükümlülüklerin varlıklarla nasıl karşılanabileceği. - Sigortacının yatırımlarını sınırlayan düzenlemeler. Diğer Departmanlarla İlişkiler Aktüerya, pazarlama ve muhasebe departmanları, özellikle yatırıma duyarlı ürünler 7 / 24 Sigorta Şirketlerinin Yatırım Faaliyetleri Şenol Serkan Şentürk tarafından yazıldı. Cumartesi, 04 Haziran 2011 08:51 - geliştirileceği zaman, yatırım departmanıyla birlikte eşgüdüm içerisinde çalışırlar. Buna ek olarak yatırım departmanının operasyonları şirketin finansal istikrarı açısından çok önemli olduğu için, şirketin üst düzey yönetimi ve yönetim kurulunun da yatırım departmanıyla yakın bir ilişkisi vardır. Genellikle aktüerya departmanı şirketin beklenilen varlık ve yükümlülüklerini, hangi sıklıkla ödenmesi gerektiğini ve hangi varlıkların ne sıklıkta yenileneceğini tasarlarken, muhasebe departmanı geçmişin ve bugünün varlık ve yükümlülükleri hakkında raporlar hazırlar. Yatırım departmanı şirketin yatırımlarının bugünkü getiri oranı ile gelecekte beklenilen getiri oranları hakkında aktüerya ve muhasebe departmanlarına rapor sunar. Bütün bu bilgileri birleştirmek, şirket yöneticilerinin şirketin varlıklarıyla yükümlülüklerini eşitlemesini ve şirketin finansal olarak iyi kalmasını sağlamaya yardımcı olur. Departmanlar arasındaki iletişim özellikle ürün tasarımıyla ilgili birim yeni bir ürün tasarlıyorken ya da varolan bir ürünü gözden geçiriyorken önemlidir. Çoğunlukla, ürün tasarımıyla ilgili birim, yatırım departmanına tüketicilerin istediği sigorta ürünleri ve finansman türleriyle, bu ürünlerden umdukları finansal getiri tutarlarını tanımlayacaklardır. Bu tanımlama 1) başarılı bir ürün yapmak için ihtiyaç duyulan yatırım kazançları oranını 2) ürünle bağlantılı yükümlülük türlerini 3) ürün üzerinde muhtemelen gerçekleşecek tazminat taleplerinin sıklığını 4) ürün tarafından yaratılması öngörülen nakit akımını içermelidir. Yatırım departmanı, yatırım piyasalarını ve de ekonominin genel durumunu araştıracak, dahas sonra ürün tasarlama birimine ürünün başarılı olması ve bu yatırımların beklenilen getiri oranı için ihtiyaç duyulan yatırım türleri hakkında tavsiyelerde bulunacaktır. Yatırım Fonksiyonları Hayat ve sağlık sigortası şirketleri çeşitli yatırım araçları kullanır; çünkü her tür yatırımın işletimi özel uzmanlık gerektirir ve yatırım işlemleri çoğu şirkette beş fonksiyonel yatırım alanına ayrılmıştır: 1) Hisse senetleri 2) bono ve tahviller 3) özel plasmanlar 4) ipotekler 5) gayrimenkuller. Bu çalışmanın geri kalan bölümünde bu fonksiyonel alanları, yapılan yatırımların türlerini, yatırımları yapanları tanımlayacağız. İkrazlar, sigorta şirketlerinin yatırımlarının önemli bir kısmını oluşturmaktadır, fakat çoğunlukla yatırım departmanları tarafından yönetilmemektedirler. Bir sigorta sözleşmesindeki karşılıklardan biri olarak ikrazlar, sözleşmede belirtilen faiz oranlarında poliçe sahiplerine verilebilir ve bunlar normalde müşteri hizmetleri departmanları aracılığıyla yönetilir. 8 / 24 Sigorta Şirketlerinin Yatırım Faaliyetleri Şenol Serkan Şentürk tarafından yazıldı. Cumartesi, 04 Haziran 2011 08:51 - Hisse Senetleri ve Bonolar Her bir fonksiyonel yatırım alanını tartışmaya başlamadan önce her yatırımcı tarafından kullanılan en önemli iki yatırım aracı için kısa bir tanımlama yapacağız. Hisse senetleri bir anonim şirketteki mülkiyeti temsil eden yatırım araçlarıdır. Bir anonim şirket organize edildiği zaman onun faaliyetini sürdürebilmesi için ihtiyaç duyulan para bu şirketin hisse senetlerini şirkete yatırım yapmak isteyen insanlara veya organizasyonlara satarak elde edilebilir. Bu yatırımcılar, hissedar (stockholder, shareholder) olarak adlandırılırlar ve şirketin ortağı durumundadırlar. Bundan dolayı hisse senetleri, sermaye yatırımları (equity ınvestments)olarak adlandırılır. Bir işletmedeki mülkiyetleri aracılığıyla hissedarlar “iş ortaklığı” risklerini paylaşırlar. İş iyiye giderse hissedarların sermayelerinin değeri artacak ve hisse senedinin değeri yükselecektir. İşletme iflas ederse, hissedarlar yatırımlarının tamamını kaybedebilirler. Hisse senetleri mülkiyeti temsil ederken, bonolar [2] borçlanmayı temsil ederler. Hükümetler ve anonim şirket statüsündeki işletmeler sık sık sahip olduklarından daha fazla paraya ihtiyaç duyarlar. Paraya ihtiyaç duyan organizasyonlar bono çıkararak ödünç para bulabilirler.Bunlar borçlanma aracıdırlar ve bu kağıtları elinde bulunduranlara, ödünç alınan paranın gelecekte belirtilen tarihte geri ödeneceğini ve bununla birlikte, belirtilen faiz oranında bir kazanç sağlanacağına dair vaatte bulunurlar. Bono alan yatırımcı bunları çıkartana borç veriyor ve bundan dolayı bir kreditör oluyor. Bono kağıtları bono sahibinin alacağının kanıtıdır. Bono kağıtları işletmeye verilen borcun tutarını, faiz ödemelerinin oranını ve zamanını ve ayrıca alacağının bonoyu elinde bulundurana ne zaman verileceğini ifade eden vade tarihini (maturity date) belirtir. Bazı bonolar bonoyu çıkaran işletme sahiplerinin bu bonoları vade tarihinden önce bonolarda belirtilen bir fiyattan geri alma hakkını verebilir. Bu bonolara geri alınabilir-toplanabilir (callable) bonolar denir. Zarar riski, normalde bono sahiplerinde, hisse senedi sahiplerinden daha azdır. Bono sahipleri kreditör oldukları için, işletmenin iflasında öncelikli alacaklı konumundadırlar. Öncelikli alacaklı 9 / 24 Sigorta Şirketlerinin Yatırım Faaliyetleri Şenol Serkan Şentürk tarafından yazıldı. Cumartesi, 04 Haziran 2011 08:51 - olma, bir işletme iflas ettiğinde ve varlıkları borçlarını ödeyebilmesi için satıldığında, bazı yatırımcıların işletmenin varlıkları üzerindeki tazminat haklarının (claims) diğer yatırımcılarınkilerden önce gelmesidir. Hissedarlar, mülkiyet sahibi olarak ancak işletmenin bütün borçları (bono sahiplerininki de dahil) ödendikten sonra, varlıklardan geri kalanını paylaşırlar. Bir işletme karlıysa, bono sahipleri ancak belirtilen faiz tutarlarını ve bonolarının üzerinde yazılı değerlerini alabilirler. Diğer taraftan hissedarlar şirketin artan karlılığından da bir kazanç elde edebilirler. Hisse senetlerinin piyasa değeri artan karlılıktan dolayı yükseldiği zaman, şirketin karından hissedarlara düşen oran da yükselir. Hissedarlara, şirket tarafından periyodik süreler içerisinde ödenen bu kar paylarına temettü denir. Hisse Senetlerine Yatırım Hayat ve sağlık sigorta şirketleri iki farklı hisse senedine yatırım yaparlar: 1) adi hisse senedi 2) imtiyazlı hisse senedi. 1) Adi hisse senetleri: Günümüzde çıkarılan hisse senetlerinin en yaygın türüdür. Şirketin adi hisse senetlerine sahip olanlar aşağıdaki hakları kazanırlar: - şirketin yönetim kurulunun seçiminde ve şirketi etkileyecek bazı önemli kararlarda oy hakkı, - yönetim kurulu tarafından açıklanan temettüler vasıtasıyla şirketin karlarından pay alma, - şirketin feshi halinde varlıkların dağıtımından pay alma hakkı. Yıllardır çeşitli devlet düzenlemeleri hayat ve sağlık sigortası şirketlerinin, varlıklarında tutabilecekleri toplam adi hisse senetleri üzerinde çok sıkı sınırlamalar getirmişlerdir. Bu sınırlamaların bir nedeni şirketin karlılığında ve ekonominin genel durumuna bağlı olarak adi hisse senetlerinin değerinde çok büyük dalgalanmalar olmasıdır. Poliçe sahipleri ekonomik risklerden koruma sağlayan hayat ve sağlık sigortası şirketlerine güvendikleri için yasa koyucular, hisse senetlerinin piyasa performansına çok fazla bağımlı olmasının, sigorta 10 / 24 Sigorta Şirketlerinin Yatırım Faaliyetleri Şenol Serkan Şentürk tarafından yazıldı. Cumartesi, 04 Haziran 2011 08:51 - şirketinin yükümlülüklerini yerine getirme yeteneğini tehlikeye sokabileceğini düşünmüşlerdir. Sson dönemlerde bazı eyaletler, sigorta şirketlerinin finansal kuruluşlar olarak rekabet edebilmeleri için onlara daha fazla hareket serbestisi getirerek adi hisse senetlerinin alımlarındaki sınırlamaları hafifletmişlerdir. Örneğin New York eyaletinde, yıllarca eyaletteki hiçbir sigortacıya portföylerinde %10’dan fazla hisse senedi tutma izni verilmemiştir. 1983 yılında New York eyaleti sermaye yatırımlarında kabul edilen aktif değerinin %40-50’si kadar hisse senedi tutabilmesi şeklinde bir değişiklik yaptı. 1986’da Kanada Parlamentosu, yatırım şirketleri üzerindeki miktar kısıtlamalarını kaldıran ve sigorta şirketlerinin, poliçe sahiplerinin fonlarını yatırımlarında kullandıkları zaman, basiretli kararlar almalarını öngören yasayı görüşmekteydi. 2) İmtiyazlı hisse senetleri: İmtiyazlı hisse senetleri, çoğunlukla sabitleşmiş ve belirtilmiş bir temettü ödemesi taşıyan hisse senedi türüdür. İmtiyazlı hisse senetleri üzerindeki temettü oranı hisse senedi üzerindeki unsurlardan birisi olarak belirtilir ve hisse senedinin tanımının bir parçası olarak verilir (General Motors’un %8’lik imtiyazlı hisse senedi gibi). Oran belirlendiğinde imtiyazlı hisse senedi temettüsü faize benzer. Bununla birlikte faiz ödemesi, şirket için yasal bir zorunluluk değildir. İmtiyazlı hisse senedinin temettüsünün açıklanması, adi hisse senedindeki gibi daima şirketin yönetim kurulunun takdir yetkisindedir. Genelde, imtiyazlı hisse senetleri sahiplerinin adi hisse senetleri sahipleri gibi oy hakları yoktur. Bununla birlikte imtiyazlı hisse senedi sahiplerine şirketin karlarının ve varlıklarının dağıtımında adi hisse senedi sahiplerine göre belirli bir öncelik verilir. Şirketin iflası ve borçlarını ödemek için varlıklarını satması durumunda, imtiyazlı hisse senedi sahibinin işletmenin varlıkları üzerinde alacak hakkı vardır. Bu hak, bono sahipleri de dahil olmak üzere kreditörlerin alacak hakkından sonra gelir; fakat adi hisse senedi sahiplerinin alacak hakkından önce gelir. İmtiyazlı hisse senedi sahiplerine adi hisse senetleri sahiplerine temettüler dağıtılmadan önce temettüleri dağıtılmalıdır. Bazı imtiyazlı hisse senetleri hisse senedi sahibine ek haklar kazandırır. Oy hakkı olan imtiyazlı hisse senedi sahibi şirket iyi bir kazanç elde etmişse ve ekstra temettü açıklamışsa, senet sahibine, üstünde belirtilen oranda temettüleri almaya hak kazandıran bir türdür. Kümülatif (birikimli) imtiyazlı hisse senedi, üzerinde bir dönemde ilan edilmeyen belirli temettü miktarının, bir sonraki dönemde dönem başı ödemeli temettüye eklendiği bir menkul kıymet türüdür ve bu yükümlülük, adi hisse senedi sahiplerine temettüleri yenilenmeden önce karşılanmalıdır. Bir şirketin imtiyazlı hisse senedi, bu özelliklerden sadece birini ya da her ikisini ya da hiçbirini taşımayabilir. Bazı imtiyazlı hisse senetleri adi hisse senetlerine dönüştürülebilir 11 / 24 Sigorta Şirketlerinin Yatırım Faaliyetleri Şenol Serkan Şentürk tarafından yazıldı. Cumartesi, 04 Haziran 2011 08:51 - (dönüştürülebilir imtiyazlılar). Son yıllarda sabit bir temettü oranı olmayan değişken oranlı imtiyazlılar (floating rate preferreds) imtiyazlı hisse senetleri piyasasının önemli bir kısmını teşkil etmeye başlamışlardır. Hukuksal sınırlamalar ve vergi öncesi beklenen hasıla oranı düşüklüğünden dolayı imtiyazlı hisse senetleri, genellikle hayat ve sağlık sigortacılarının yatırımlarının küçük bir kısmını oluşturur. 1984’te imtiyazlı hisse senetleri Kanadalı sigortacıların varlıklarının %2,2’sini, ABD’li sigortacıların varlıklarının %2,3’ünü teşkil ediyordu. Bugüne değin adi ve imtiyazlı hisse senetleri hayat ve sağlık sigortası şirketlerinin varlıklarında önemli bir yer tutmamışlardır. 1950’de hisse senetleri Kanada sigorta şirketlerinin varlıklarının %3,4’ünü ABD sigorta şirketlerinin varlıklarının ise %3,3’ünü oluşturmaktadır. Bununla birlikte, sigortacıların yatırımlarının üzerindeki kanuni sınırlamaları kaldırılması ve sigortacıların yatırımcıların dolarlarını toplayabilmek için diğer finansal kurumlarla rekabet etmesinden dolayı, sigortacıların portföyündeki hisse senedi miktarı oranı gün geçtikçe yükseliyor. Hisse Senedi Yatırım Faaliyetleri Hisse senedi piyasası hisse senedi sahiplerinin, potansiyel hisse senedi yatırımcılarının ve brokerların bilgi topladığı potansiyel alıcı ve satıcıların arandığı ve hisse senedi işlemlerinin yapıldığı karmaşık bir ilişkiler ağıdır. Hayat ve sağlık sigorta şirketleri, hisse senedi yatırımlarının çoğunu hisse senedi piyasası aracılığıyla yaparlar. Hisse senetleri genellikle borsada alınır satılır. New York ve Amerikan Borsaları ABD’deki, Toronto ve Montreal Borsaları ise Kanada’daki en bilinen borsalardır. Sadece borsa üyeleri hisse senetleri için alış ve satış işlemlerini gerçekleştirebilir ve bütün hisse senedi işlemleri borsada açık arttırmayla gerçekleştirilir. Periyodik olarak bir sigorta şirketinin hisse senedi yatırımlarından sorumlu portföy yöneticilerine, hisse senetlerine yatırılabilecek mevcut para miktarı ve hisse senetleri yatırımında dikkat edilmesi gereken hususlar bir programla anlatılmalıdır. Daha sonra portföy yöneticileri, senet alıp satacaklarında hangi senedi alacaklarına ve ne kadar ödeyeceklerine dair günlük kararları kendileri vereceklerdir. Portföy yöneticilerinin çoğunlukla yönetim tarafından sınırlandırılmış belirli bir limitleri vardır. Örneğin, şirkete maliyeti 500 bin dolardan fazla olacak bir hisse senedi 12 / 24 Sigorta Şirketlerinin Yatırım Faaliyetleri Şenol Serkan Şentürk tarafından yazıldı. Cumartesi, 04 Haziran 2011 08:51 - alımında, portföy yöneticisi satın alım izni almak için yatırımlardan sorumlu başkan yardımcısına başvuracaktır. Teklif edilen satın alma, başkan yardımcısının finansal otoritesini aşıyorsa satın alım işi şirket başkanının, finans komitesinin ya da yönetim kurulunun iznini gerektirebilir. Portföy yöneticileri karar alacakları zaman, kararlarını, yatırım analistlerinin onlar için topladıkları bilgiler ışığında verirler. Yatırım departmanının diğer personeli gibi yatırım analistleri de geniş bir ekonomi, finans, matematik ve işletme bilgisine sahiptirler. Pek çok yatırım analisti, MBAs kazanmıştır ve orman ürünleri, perakende satışlar veya bankacılık gibi uzman oldukları endüstrilerde iş tecrübeleri vardır. Yatırım analistleri bazen doğrudan belli bir alana örneğin hisse senedinde ya da merkezi araştırma bölümünde görevlendirilebilirler. Yatırım analistleri yıllık raporları ve sık sık hisse senedi çıkaran şirketin yönetimini incelerler: The Financial Post, The Wall Street Journal gibi finansal yayınları, ekonomik trendleri ve yatırım olanaklarını tanımlamak/anlayabilmek için takip ederler; hisse senedi fiyatlarının genel hareketlerini ölçen hisse senedi piyasasını araştırırlar. Pek çok şirketlerin yıllık finansal yayınlarını kullandığı için yatırım analisti, bir şirketin çeşitli mali hesaplarını değerlendirebilir; bütün bir endüstri hakkında sahip olduğu bilgilerle mukayese edebilir ve bir şirketin gücünü ve bir yatırım aracı olarak hisse senetlerinin değerini saptayabilir. Ayrıca yatırım analistleri finansal rasyoların hesaplanması için kullanılan formülasyonları, hisse senedi faaliyet tablolarını, çeşitli hisse senetleri hakkındaki tarihsel bilgileri ve günlük hisse senedi bilgileri gibi yatırım araçlarına kolayca ulaşabilmeyi sağlayan pek çok yazılım paketini de kullanabilmektedırler. Yatırım analistinden yeterli bilgiyi aldıktan sonra, portföy yöneticisi, diğer portföy yöneticileri, varlık yöneticileri ve yatırımlardan sorumlu başkan yardımcısıyla önerilen yatırımları tartışabilir. Portföy yöneticisi daha sonra departman brokerına hangi senedi alacağını ya da satacağını, ödemesi gereken fiyatı, işlemin son bildiriliş anını anlatacak ve dealer da borsada alış satış emirlerini gerçekleştiren borsa üyesi bir brokerla (stockbroker) ilişki kuracaktır. Genellikle günün sonunda, yatırım departmanının hisse senedi biriminin bütün personeli, gün içinde gerçekleştirilen bütün işlemleri ve takip eden gün için yapılacak faaliyet planlarını tartışmak için biraraya gelecektir. Bonolara Yatırım 13 / 24 Sigorta Şirketlerinin Yatırım Faaliyetleri Şenol Serkan Şentürk tarafından yazıldı. Cumartesi, 04 Haziran 2011 08:51 - Bonolar, çok sayıda şirket tarafından en yaygın şekilde kullanılan yatırım araçlarını oluşturur. Bonoları iki kategoride inceleyeceğiz devlet bonoları ve özel şirket bonoları. Devlet Bonoları (Government Bonds) Bonolar yönetimin bütün kademeleri tarafından çıkarılabilir: federal hükümetler, eyaletler, vilayetler, bölgeler şehirler, ve köyler gibi. ABD’de belediyeler çıkarmadığı halde hükümet bonoları (government bonds) genellikle “belediyelerce çıkarılan bonolar”(municipial bonds) diye adlandırılır. Kanada’da ise bonolar şehir yönetimleri tarafından çıkarılır ve municipial piyasalarda satılır. Çoğu hükümet bonosu (general obligation bonds) toplumsal yükümlülük bonosu olarak anılır; çünkü onları çıkaran yönetim biriminin kredi ve vergilendirme gücü sayesinde satılırlar. Buna rağmen hiçbir hükümet bonosuna, kredi ve vergi otoritesi tarafından teminat verilmez. ABD’de çıkarılan bazı bonolar belirli projeleri finanse etmek içindir. Bu projelerden elde edilmesi beklenen gelirle desteklendiği için bu tür bonolara gelir bonoları (revenue bonds) denir. Bir şehir, toplantı salonu inşa etmek için bir gelir bonosu çıkarmışsa, bono toplantı salonunun işletilmesinden elde edilmesi beklenen gelirle desteklenir, geri ödenir. Federal hükümet tarafından çıkarılan bonolar en güvenilir yatırım aracıdırlar. Fakat bu avantajı onların genellikle diğer bono türleriyle karşılaştırıldığında görece düşük gelir getirmesinden dolayı bir şekilde diğer bonolar desteklenmektedir. 1984’te ABD şirketlerinin varlıklarında hükümet/devlet bonoları (government bonds) %13,8’lik yer tutarken, Kanada hayat ve sağlık sigortası şirketlerinin varlıklarında %22,5’lik yer tutmuşlardır. Özel Şirket Bonoları (Corporate Bonds) Anonim şirketler tarafından çıkarılırlar. Ya teminatlı (secured) ya da teminatsızdırlar (unsecured). Bir şirket teminatlı bono çıkardığı zaman, vadesinde yükümlülüğünü yerine getiremezse, belirli ya da bütün varlıklarının bono sahiplerinin tazminatlarını karşılayabilmesi için kullanılacağını taahhüt etmiş olur. Böyle bir durumda, bono sahiplerinin bono borçlarının karşılanabilmesi için belirli varlıkların satılması halinde haklarını almada öncelikleri vardır. Teminatsız bonolar (debentures) sadece şirketin bono borçlarını ödeyeceğine dair vaadiyle çıkarılır. Bir şirket teminatsız bono çıkardığı zaman, hiçbir varlığını bono borçlarını 14 / 24 Sigorta Şirketlerinin Yatırım Faaliyetleri Şenol Serkan Şentürk tarafından yazıldı. Cumartesi, 04 Haziran 2011 08:51 - karşılayabilmek için taahhüt etmemiş olur. Ödemeler tamamıyle şirketin kazançlarına ve net değerine bağlıdır. Bütün diğer faktörler denk olduğunda bir şirketin teminatlı bonoları (seucred bonds), teminatsız fonlarından (unsecured bonds) - teminatsız bonolar daha güvenilir bir yatırım aracı olarak değerlendirilirler. Bununla birlikte finansal olarak güçlü bir şirketin teminatsız bonoları (debentures), daha zayıf pozisyondaki bir şirketin teminatlı bonolarından daha güvenli olarak değerlendirilebilir. Genellikle, hayat ve sağlık sigortacıları varlıklarının büyük kısmını bonolara yatırmaktadırlar. 1984’te ABD’de hayat ve sağlık sigortası şirketleri varlıklarının %49,6’sını özel kesim ve devlet bonolarına yatırmıştır; Kanada’da bu oran %40,9’dur. Bono Yatırım İşlemleri Yatırımcılar bono satın aldıklarında bu bonoları vade tarihine kadar ellerinde tutmayabilirler. Bonolar, bunları alacak yatırımcılar olduğu sürece, tekrar ve tekrar farklı yatırımcılar tarafından alınıp satılabilirler. Faiz oranları ve ekonomi istikrarlı olduğunda, sigorta şirketleri bu bonoları satın alma ve vade tarihine kadar onları ellerinde tutma eğiliminde olurlar. Mamafih günümüzde faiz oranları oldukça dalgalı ve finansal piyasalar oynak (volatile) olduğu için sigorta şirketleri, hemen hemen hisse senedi alım satımı kadar sık bono alım satımı yapmaktadırlar. Bono analistleri, pek çok kaynaktan bonolar hakkında bilgi alabilirler. bu kaynaklar arasında aşağıdakileri gösterebiliriz: - bonoları çıkaran şirketlerin yıllık raporları - broker raporları - ABD şirketlerinin Securities and Exchange Commission’a göndermek zorunda oldukları 10-K ve 10-Q dosyaları. - Gazetelerde ve işletme-finans dergilerinde yayınlanan makaleler. - Bono çıkaran şirketlerin yetkililerinin katıldığı toplantılar. Bono analistleri, bono getirilerini ve bono reytinglerini de değerlendirebilirler. Bir bononun getirisi (bond yields), bonodan o yıl kazanılması beklenen getirisiyle aynı nitelik ve vade tarihine sahip diğer bono getirilerini mukayese ederek, bono satın alacağı ya da satacağı zamanı belirlemeye yardımcı olacak bilgilere ulaşabilir. Bir finans yayını olan Barron’s, çok sayıda şirket ve belediye bonoları için ortalama getirileri yayınlar. 15 / 24 Sigorta Şirketlerinin Yatırım Faaliyetleri Şenol Serkan Şentürk tarafından yazıldı. Cumartesi, 04 Haziran 2011 08:51 - Standard&Poor’s, Moody’s Investor Services ve Dominion Bond Rating Service gibi reyting derecelendirme kuruluşları tarafından belirlenen, bono reytingleri (bond ratings) çıkarılan bonoların kalitesini gösterir. Bono reytingleri bonoyu çıkaran şirketin kar kayıtları, şirketin büyüklüğü, şirketin borç durumu (indebtedness tutarı) ve varsa bonoları desteklemek için rehnedilen mülkler üzerinden hesaplanır. Bono reytinglerinin anlam ve yorumları, bir reyting kuruluşundan diğerine önemsiz farklılıklar gösterir. Standard&Poor’s’un reytingleri AAA, AA, A, BBB, BB, B, CCC, CC, C ve D’dir. Bu şekilde sıralandığında AAA bonoları en yüksek reytinge sahip, mümkün olan en güvenilir bono yatırım araçlarıdır. Halbuki D bonoları en düşük reytinge sahip ve en riskli bono yatırım araçlarıdır. Genelde reyting ne kadar yüksek olursa beklenen getiri oranı o kadar düşük, reyting ne kadar düşük olursa beklenen getiri oranı o kadar yüksek olur. Özel Plasmanlara Yatırım Bu ana kadar tanımladığımız hisse senetleri ve bonolar kamu makamlarına (agencies) kaydedilmesi gerektiği için kamu kağıtları olarak adlandırılırlar ve toplumun tümüne dönük satışa sunulurlar; fakat bunun yanında bazı şirketler, tüm topluma yönelik olmayan yatırım araçları çıkarırlar. Özel plasman ya da doğrudan plasman (private placements) diye adlandırılan bu yatırımlar, kamu makamları tarafından kaydına ihtiyaç duyulmadan, yatırım aracını çıkaran tarafından doğrudan belirli finansal kuruluşlara sunulur. Özel plasman, yatırımcı ile ya çıkaran arasında bir ajan olarak davranan bir yatırım bankası aracılığıyla ya da böyle bir banka olmaksızın da gerçekleştirilebilir. Özel plasmanlar için kullanılan en yaygın teminat türleri bonolardır; fakat özel hisse senedi plasmanları ve özel mortgage plasmanları gün geçtikçe daha yaygın kullanılmaya başlandı. Özel plasmanlar, hem yatırımcı hem de çıkaran için çok sayıda avantaj sağlıyor. Çıkaran, kayıt harçları ödemiyor ve bir yatırım bankacılığı hizmetine ihtiyaç duymadığı zaman yatırım bankası dağıtım(distribution) ücretleri ödemiyor. Üstelik çıkaran (issuer), tüm kamuya dönük yatırım aracı satış denemesi belirsizliklerinden kurtarmış oluyor. Özel plasman şartlarının, bazı zamanlarda yeniden görüşülmesi ihtiyacı gerekirse plasmanı çıkaran, genellikle sadece bir yatırımcıyla ya da küçük bir yatırımcı grubuyla müzakere eder. Çünkü plasmanı çıkaran daha pahalı pazarlama/dağıtım araçlarının yüksek maliyetlerinden tasarruf ediyor ve pek çok durumda yatırımcı likiditesinden vazgeçerek, tüm kamuya dönük olarak çıkarılan teminatlı borç senetlerinin getiri oranından daha yüksek bir getiri oranını özel plasmanda elde edebiliyor. Sonuçta hem plasman çıkaran hem de yatırımcı kendi spesifik ihtiyaçlarına uygunluğu sağlamak için anlaşmanın şartlarını görüşebilirler. Örneğin özel plasman bir bono ise bono çıkaran taraf daha uygun bir geri ödeme planı elde etmek için müzakere edebilirken, yatırımcı, üzerinde anlaşmaya varılmış bir periyod içerisinde kendisine, elindeki bonoları, bono çıkaranın 16 / 24 Sigorta Şirketlerinin Yatırım Faaliyetleri Şenol Serkan Şentürk tarafından yazıldı. Cumartesi, 04 Haziran 2011 08:51 - belirli sayıda adi hisse senedine dönüştürme izni veren şartların anlaşmaya dahil edilmesi için çaba gösterebilir. Geçmişte, özel plasmanları yeniden satmak, kamu kağıtlarını (public offering) yeniden satmaktan çok daha zor olmuştur. Bu zorluk iki nedenden kaynaklanmıştır: 1) Özel plasmanlar kamu makamlarına (agencies) kaydedilmezler; bundan dolayı da kamu yatırım piyasalarında satılamazlar 2) Özel plasmanlar ferdi/bire bir olarak görüşülür ve potansiyel alıcıların üstlerine almak istemeyecekleri anlaşma şartlarını içerebilir. Fakat son zamanlarda yüksek likiditeye sahip özel plasmanların, güçlü kurumsal yatırımcılara yeniden satışı için aktif bir ikinci piyasa gelişmiştir. Bu tür yatırımcıların, hükümet kaydı olduğunda sağlanan bilgi olmaksızın yatırımları değerlendirebilme yetenekleri vardır. Yıllardır, hayat ve sağlık sigortası şirketleri ABD ve Kanada’da özel plasmanların başlıca yatırımcılarıdır. Fakat 1973-1981 dönemi boyunca, sigortacıların nakit gereksinimi için poliçe kredilerine talep arttığında, sigorta şirketlerinin özel plasmanlardaki fonlarının hacmi düşmüştür. Bu dönem süresince sigortacılar, yeniden satışının kolay olacağına inandıkları kamuya açık, emniyetli kağıtlara yönelmişlerdir. Özel plasmanlar, bugün hala ABD’deki hayat ve sağlık sigortası şirketlerinin bono yatırımlarının %70’ini ve bütün bir finans piyasasındaki bonoların dörtte üçünü oluşturmaktadır. Özel Plasman İşlemleri (Operasyonları) Özel plasmanlara katılan pek çok sigorta şirketi bu tür yatırımlarını ayrı bir operasyon bölümüyle sürdürür. Kamuya açık olarak satılan hisse senetleri ve bonoların aksine, özel plasmanlar, Securities and Exchange Comission’a tarafından incelenmez ve reyting kuruluşları, özel plasmanların niteliği hakkında görüş sunmazlar. Bundan dolayı, yatırımcı, sunulan teminatı değerlendirmeden ve plasmanı çıkaran ile yapılan anlaşmanın şartlarını müzakere etmeden kendisi sorumludur. Bu sorumluluk, çoğunlukla sigorta şirketlerinin sadece bu alanda uzmanlaşmış elemanlar yetiştirmesini ya da çalıştırmasını gerektirir. Yatırım departmanlarının hisse senedi ve bono bölümlerinde olduğu gibi, özel plasman yöneticileri ve analistleri de işletme, muhasebe, finans ve matematiği içeren üst seviyede bir eğitime sahiptirler. Özel plasman bölümleri (hayat ve sağlık sigortası şirketlerinde) normalde yatırım araçlarını satmazlar. Tipik olarak, yatırım araçlarıyla, sigortacıya değerli kağıt sunan yatırım bankaları ya da şirketleri uğraşır. Beş teklif içerisinden sadece biri kabul edilir. Bazı teklifler alındıktan sonra bir ya da iki gün içerisinde reddedilir; diğerleri bir hafta-10 gün içerisinde reddedilir ya da kabul 17 / 24 Sigorta Şirketlerinin Yatırım Faaliyetleri Şenol Serkan Şentürk tarafından yazıldı. Cumartesi, 04 Haziran 2011 08:51 - edilir. Bununla beraber, olağan dışı miktarda teklifler kabul ya da reddedilmeden önce bir yıl görüşülür. Bir sigortacı, özel bir plasmanı incelemeye karar verdiği zaman, teklif edilen yatırım, analistlerden birisine tahsis edilecektir. Analist kağıt çıkaran şirketin finansal raporlarını, yıllık raporlarını dahil olunan şirketin bütün bono reytinglerini inceleyecektir. Analist, sık sık ( fiziki ilaveleri araştırmak , şirket kayıtlarını incelemek ve şirket yönetimiyle görüşmek için) kağıt çıkaran şirketi ziyaret ederek sahip olunan bilgileri yenileyecektir. Analist ve diğer özel plasman personeli, özel plasman hakkındaki bilginin lehte olduğunu kabul ederse analist, portföy yöneticisi için bir rapor hazırlayacaktır. Rapor, teklif edilen özel plasmanın tipini, onu sunan şirketi, kapsadığı para miktarını ve bu özel plasmanın kabul sebeplerini detaylı bir şekilde kapsayacaktır ya da detaylandıracaktır. Portföy yöneticisi bu safhada teklif edilen yatırımı kabul ya da reddetmek için kararını verecektir. Ya da plasman, büyük ve olağandışı ise, portföy yöneticisi ve analist, genellikle son kararı verme yetkisine sahip olan başkan yardımcısına sunulmak üzere bir rapor hazırlayacaklardır. Diğer yatırım türlerinde olduğu gibi büyük özel plasmanlarda da, onay almak için yönetim kuruluna kadar gidilebilir. Yönetim kuruluna kadar gitmek gecikmelere yol açacağından ve böyle büyük yatırımlarda zamanlama çok önemli olduğundan, pek çok şirket, büyük yatırım olanaklarını, onay almadaki gecikmeler nedeniyle kaçırmamak için, yatırım departmanlarına daha yüksek seviyelerde onaylama yetkisi veriyor. Özel plasmanlardaki paranın büyüklüğünden dolayı kağıt çıkaran bir şirket (issuing corporation), yatırım aracını bir kaç şirkete teklif edebilir. Örneğin, bir şirket 5-10 sigorta şirketine 50 milyon dolarlık özel plasman satmayı deneyeceğini bildirebilir. Her sigortacı, teklifi değerlendirdikten sonra şirkete, yatırım için kullanmak istediği paranın miktarını bildirir. Birkaç yatırımcı bir özel plasman teklifini cevapladığı zaman yatırımcılara özel plasmanın kendileriyle yapılacağı söylenir; şayet bir yatırımcı cevaplamada çok geç kalmışsa, zamanında verilen cevaplar dikkate alınacağı için diğer bütün teklifler kabul edilebilir. Örneğin bir sigortacı 13 milyon $ yatırım yapmak istiyorsa, fakat şirketin sadece 10 milyon $’lık olanağı varsa, sigortacı istediğinden daha küçük bir tutar için anlaşmak zorundadır. Diğer yandan bütün sigortacılar, hep birlikte örneğin 43 milyon dolarlık yatırım yapacaksa, kağıt çıkaran şirket geri kalan 7 milyon dolar için diğer finansal kurumlara bakmak zorundadır. Diğer durumlarda kağıt çıkaran şirket, plasmanın tutarı bir şirketin tek başına kabul edemeyeceği kadar büyük olsa bile, yine de bu şirketle plasmanın şartlarını görüşebilir. Sigorta şirketi, daha sonra yatırıma katılmaları için diğer sigortacıları davet edebilir. İyice araştırılmış bir özel plasmana katılmak, özellikle kendi özel plasman araştırmalarını yürütmek için yeterli personel kapasitesine sahip olmayan görece daha küçük sigorta şirketleri için avantajlı olabilir. 18 / 24 Sigorta Şirketlerinin Yatırım Faaliyetleri Şenol Serkan Şentürk tarafından yazıldı. Cumartesi, 04 Haziran 2011 08:51 - İpotek(Mortgage) Yatırımları Kişilerin ve organizasyonların borç vermelerinin en yaygın nedenlerinden biri arazi, ev, iş merkezi ve fabrika gibi gayrimenkullerin satın alımını finanse etmektir. Borç veren kişi ya da organizasyonlar yatırım riskini asgariye indirmenin yollarını ararlar. Bunun alışılmış yolu gayrimenkul rehniyle teminat altına alınmış kredilerdir. İpotek (mortgage), borçlunun vadesi geldiğinde ödemesi gereken kredi borçlarını ödeyemediği takdirde, rehin edilen gayrimenkulün alacaklı tarafından talep edilebileceğini gösteren yasal bir araçtır. Çoğu mortgage, (Kanada’da 6 aylıktan 3 yıllığa kadar olanların popüler olmasına rağmen) uzun dönemlidir; ve 5 yıldan 30 yıla kadar olan süreleri kapsarlar. Alacaklı açısından akılcı bir koruma sağladıkları için, mortgage kredilerinin miktarı genellikle gayrimenkulün takdir edilen değerinden daha az olur. Mortgage kredileri borçlu tarafından mortgage (ipotek) dönemi boyunca faiz ve ana para ödemeleri taksitlendirilerek itfa edilir. Her mortgageödemesi önceden saptanmış tutarlarda kısmen faiz ve kısmen de ana para ödemesinden oluşur. Genellikle alacaklı aylık mortgage ödemeleriyle birlikte gayrimenkul vergisini ve sigortasını da alır ve bu paraları özel bir hesapta (escrow account) tutar. Alacaklı sigorta primlerini ve gayrimenkul vergilerini, bu hesaptaki parayla öder. Hayat ve sağlık sigortası şirketleri, mortgage pazarlamaları yıllar boyunca dalgalanmalar göstermesine rağmen, mortgage kredileri konusunda önemli bir bilgi kaynağı olmuşlardır. 1920’ler öncesinde çoğu sigortacının mortgageyatırımları çiftliklerdi. Ekonomideki değişikliklerle çiftlik mortgagelerinde bir azalış, konut ve ticari mekan mortgagelerinde bir artış olmuştur. İpotek kredilerindeki baskın sınıf çiftliklerden özel konutlara, oradan apartman dairelerine ve şimdi de iş merkezlerine kaymaktadır. 1984 sonlarında ABD’deki sigorta şirketlerinin mortgage kredilerinin dağılımı aşağıdaki gibiydi. İşyeri Mortgageleri % 71 Apartman Dairesi Mortgageleri 19 / 24 Sigorta Şirketlerinin Yatırım Faaliyetleri Şenol Serkan Şentürk tarafından yazıldı. Cumartesi, 04 Haziran 2011 08:51 - % 12 Müstakil Konut Mortgageleri %9 Çiftlik Mortgageleri %8 Geçmişte, mortgagelerinde sigorta şirketleri için kar getiren uzun dönemli yatırımlar oldular. Bununla birlikte 1970’lerin sonlarında, faiz oranları çok hızlı bir şekilde yükselmeye başladığında, mortgagelerinde uzun dönemli olması sigorta şirketleri için bir yük olmaya başladı. Çoğu sigorta şirketinin varlıklarının büyük bir kısmı, faiz oranları %10-15’lerde iken, yıllık %4’lük, 6’lık sabit faiz getiren 20-30 yıllık mortgagelere yatırılmıştı. Sigortacılar kendi eski ipoteklerinden yüksek gelir sağlayamadılar ve zarar etmeksizin bu ipoteklerini elden çıkaramadılar. Günümüzde, sigorta şirketleri hala varlıklarının büyük kısmını ipotekler şeklinde tutmaktadır; fakat eski sabit getirili 30 yıl vadeli mortgage kredileri yerine, vadeleri 5 10-15 yıllık olan ve faiz oranlarındaki değişikliklere göre, mortgage faiz oranlarının arttırılmasına ya da azaltılmasına izin veren şartların anlaşmaya sokulduğu, kısa dönemli mortgage kredilerine yatırım yapmaktadırlar Mortgage İşlemleri Yatırım departmanları, ipotekleri, ya direk borçlulardan, ya mortgage brokerlarından ya da borçluları temsil eden mortgage bankalarından elde ederler. 20 / 24 Sigorta Şirketlerinin Yatırım Faaliyetleri Şenol Serkan Şentürk tarafından yazıldı. Cumartesi, 04 Haziran 2011 08:51 - Mortgagelerin Aracısız Elde Edilmesi Doğrudan elde etme metodunda, sigorta şirketleri genellikle kendi bölgesel mortgage ofislerini kurarlar. Bu bölgesel mortgage ofislerinde, mortgage analistleri ve mortgage yatırım olanaklarını araştıran müfettişler çalıştırılır. Bölgesel mortgage ofisi personeli, teklif edilen mortgage yatırımlarının muhtemel risklerini ve karlarını değerlendirirler, büyük bir dikkatle mülkleri incelerler ve spesifik mortgage yatırımları hakkında, merkezdeki mortgage departmanına önerilerde bulunurlar. İpotek çok büyük ve sigorta şirketinin kabul edemeyeceği türden olmadıktan sonra genellikle bölge mortgage analistinin tavsiyesi merkez tarafından kabul edilir. Bununla birlikte özellikle büyük ve karmaşık ipotekler, genellikle mortgage sözleşmesinin yasal olarak doğru olduğuna garanti verecek hukuk departmanına gönderilir. Bir mortgage, kabul edildiği ve sözleşme yapıldığı zaman, mortgage sigorta şirketi tarafından yönetilir ve yükümlülükleri sigorta şirketince yerine getirilir. Bir mortgage katkıda bulunmak, mortgage ödeme belgelerinin postalanmasını, ödemelerin tahsil edilmesini, yediemin hesabına (escrow account) para konmasını ve bu hesaptan sigorta primlerinin ve vergilerinin ödenmesini içerir. Bölge mortgage ofisi de mortgage hizmetlerini yürütebilir. Mortgage Aracılığıyla Elde Etme Çok sayıda büyük sigorta şirketinin mortgage yatırımları aramak ve elde etmek için bölgesel mortgage ofisi sistemleri kurmalarına rağmen, artan sayıda büyük ve küçük şirket yatırımlarını mortgage temsilcileri aracılığıyla dolaylı bir şekilde yapmaya başlamışlardır. Mortgage bankaları ve brokerlarının her ikisi de borçlularla (müteahhitler gibi) alacaklılar (sigorta şirketleri) arasında temsilci olarak davrandıkları için mortgage temsilcileridir. Mortgage temsilcileri, kredilerinin küçük bir yüzdesinden oluşan bir ücret alırlar. Buna karşılık olarak temsilci şirket, mortgage yatırım işlemlerindeki çok çeşitli işlemleri yürütür. Başka birilerine mortgage yatırımları bulmak ve elde etmek için ödeme yapan sigorta şirketleri, özellikle küçük şirketler böylelikle harcamalarını azaltabileceklerini ve operasyonlarını daha etkili hale getirebileceklerini düşünmektedir. Gayrımenkul Yatım Ortaklığı Senetleri(Pass-through Certificates) 21 / 24 Sigorta Şirketlerinin Yatırım Faaliyetleri Şenol Serkan Şentürk tarafından yazıldı. Cumartesi, 04 Haziran 2011 08:51 - 1970’lerin sonlarından beri, gayrımenkul yatırım ortaklığı senetleri mortgageyatırım piyasasının önemli bir oranını teşkil etmeye başlamışlardır. Bu senetler, parçalanmış mülkiyeti (mortgage shavuzundaki %10 gibi) temsil eden bir teminattır. Böyle sertifikalar bonolar gibi alınır ve satılır. Gayrimenkul Yatırımları Bir gayrimenkul yatırımı, mortgage yatırımından oldukça farklıdır. Bir sigorta şirketi, gayrimenkul yatırımı yaptığı zaman bir arazi ya da yapı gibi gerçekten bir mülk satın alır. Şirket başka şirketlere bu yapıyı ya da araziyi inşa ettirmek ya da satın almak için borç vermiyor. Dahil olunan mülkiyetten dolayı gayrimenkul yatırımları, özsermaye yatırımları olarak hisse senetleri gibi sınıflandırılmaktadır. Gayrimenkul yatırımları, hayat ve sağlık sigortası şirketlerinin varlıklarının sadece küçük bir yüzdesini oluşturur. 1984’te gayrimenkul yatırımları Kanada şirketlerinin varlıklarının %5,7’sini, ABD şirketlerinin %3,6’sını oluşturmuştu. Bu gayrimenkullerin yaklaşık olarak %20’si, sigorta şirketlerinin kendi faaliyetleri için kullandıkları mülklerden oluşmaktaydı. Gayrimenkul yatırımları sigorta şirketlerinin portföylerinde küçük bir oran teşkil etmesine rağmen, bu yatırımlar onlara ek bir risk farklılaştırması ve görece yüksek bir vergi sonrası hasıla sağlarlar. 20. yüzyılın ilk dönemlerinden beri sigorta şirketlerinin gayrimenkullere yatırımları devletler ve eyaletler tarafından sınırlandırılmıştır. Örneğin Kanada’da gayrimenkullere yatırım, şirketin toplam varlıklarının %10’u ile ve herhangi bir gayrimenkul parseline yatırım, toplam varlıkların %2’si ile sınırlandırılmıştır. Massachusetts, toplam varlıkların %20’sinin gayrimenkullere yatırılmasını şart koşarken, New Jersey bu yatırımları toplam varlıkların %8’ini geçmeyecek şekilde sınırlandırmıştır. Bir şirketin kendi kullandığı gayrimenkullerin dışındaki gayrimenkulleri üzerine sınırlamalar konması, 1900’lerin başlarında ortaya çıkmıştır. Çünkü, düzenleme otoriteleri gayrimenkulün sigorta şirketleri için güvenli bir yatırım olmadığı inancındaydılar. Fakat son dönemlerde düzenleme otoriteleri, iyi yönetilen gayrimenkul yatırımlarının sigortacılar için uygun yatırımlar olabileceğine karar vermişlerdir. Bundan dolayı düzenleyiciler, pek çok gayrimenkul yatırım türü üzerindeki sınırlamaları azaltmışlardır. Günümüzde, sigorta şirketleri apartman siteleri, alışveriş merkezleri iş merkezleri satın alıyor. Emeklilik fonları özellikle gayrimenkule yatırım yapıyor. 22 / 24 Sigorta Şirketlerinin Yatırım Faaliyetleri Şenol Serkan Şentürk tarafından yazıldı. Cumartesi, 04 Haziran 2011 08:51 - Nakit akımları ve yükümlülüklerinin uzun dönemli doğası sebebiyle emeklilik fonları, başlangıç için büyük miktarlarda nakit gerektiren ve uzun dönem yatırım araçları olarak tutulduklarında yüksek hasıla oranı sağlayan gayrimenkul yatırımları için oldukça uygundur. Aşağıda sıralanan faktörler gayrimenkule yatırım yapacak bir sigortacının kararında özellikle dikkate alınır: - Cari gelir: Gayrimenkul, yatırımcılara çoğu diğer yatırım araçlarından özellikle adi hisse senetlerinden daha yüksek oranlarda cari gelir kazandırır. - Değerlerde istikrar: Gayrimenkul değerleri hisse senetleri hatta sabit faizli bono değerleri kadar dalgalanma göstermezler. Enflasyon pek çok teminatın değerini azaltma eğilimine sahipken, gayrimenkullerin değeri istikrarlı kalır, hatta enflasyon dönemi boyunca artar. - Vergi açısından sigortacılar eyalet ve devlet gelir vergilerinden korunmak için amortisman kullanabilmelerinden dolayı amortize edilen gayrimenkul sahipliğinden yararlanılabilir. - Likidite: Gayrimenkul likiditesi çok yüksek bir yatırım aracı değildir. Adi hisse senetlerinin satılması günlük bir olay iken, gayrimenkul satımı aylar alabilir. Sadece uzun yıllar için fonlar gayrimenkule yatırılmalıdır. Sigortacılar ya kendi kullanımları için ya da gelir getiren bir yatırım aracı olmaları sebebiyle gayrimenkul satın alırlar. Bundan dolayı, bir sigortacı spekülatif maksatla cari değeri çok düşük bir arazi satın alamaz, bununla birlikte bu arazinin değerini arttıracak faaliyetlerde bulunacaksa cari değeri düşük bir mülk de satın alabilir. Gayrimenkul Edinme Yöntemleri Gayrimenkul edinmenin en basit yöntemi doğrudan doğruya satın alımdır. Bazen böyle bir satın alım sigortacı tarafından doğrudan yapılır, diğer durumlarda sigortacı gayrimenkul konusunda uzman olan bir birim oluşturur. Bir yatırımın tutarı şayet bir sigortacının kendi başına karşılayamayacağı kadar büyükse, sigortacı, sigortacı olsun ya da olmasın başka bir şirketle bu tutarı karşılayabilmek için ortaklık kurabilir. Bu düzenlemeye iş ortaklığı denir. İş ortaklıkları, özellikle mülkün sigortacı olmayan bir ortak için geliştirileceği zaman, yaygın bir şekilde kurulmaktadır. 23 / 24 Sigorta Şirketlerinin Yatırım Faaliyetleri Şenol Serkan Şentürk tarafından yazıldı. Cumartesi, 04 Haziran 2011 08:51 - Hayat ve sağlık sigortacıları da, sattıktan sonra kiralama (sale and leaseback method) ile gayrimenkul edinebilir. Bu metotla bir yapının sahibi, yapıyı bir yatırımcıya satar; fakat bu yapıyı yatırımcıdan kiralar. Örneğin, bir müteahhit tarafından yapılan bir mülk, bir sigorta şirketine satılır ve hemen ertesinde müteahhit tarafından kiralanır. Mülkün bakım ve işletimi kiracının sorumluluğundadır. Böylece, sigorta şirketi yönetim giderlerinden kurtulurken kira geliri elde eder. Genellikle, kiracı mülk üzerindeki vergileri ve sigorta primlerini de öder. Böyle bir düzenleme kiralamayı(lease) net kiralama (net lease) yapar. Sattıktan sonra kiralama metodu müteahhide ve sigorta şirketine avantajlar sağlar. Müteahhit yapıyı, sigorta şirketine satarak yapım maliyetlerini karşılar ve elde ettiği parayı kiracı olarak yapının kullanımında ya da başka bir inşaat yapımında kullanabilir. Sigorta şirketi sabit gelir getiren bir varlığa büyük bir yatırım yapabildiği için bu yöntemden oldukça büyük faydalar sağlar. HUGGINS, K, Operations of Life and Health Insurance Companies, “Chapter 12: Investment Operations”; Georgia, 1986 Bu çalışmada Bonolar (bonds) ile hem bir yıldan kısa vadeli, hem de bir yıldan uzun vadeli borçlanma enstrumanları kastedilmektedir. 24 / 24
