Türkiye Ekonomisindeki Son Gelişmeler

Türkiye Ekonomisindeki Son Gelişmeler
Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü
Ekonomik Analiz ve Değerlendirme Dairesi
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
RYKGM – EADD
12 Şubat 2015
TÜRKİYE EKONOMİSİ
BÜYÜME VE MİLLİ GELİR
•
Kişi Başına GSYH, cari fiyatlarla 2010 yılında 10.003 dolar, 2011 yılında
10.428 dolar, 2012 yılında 10.459 dolar, 2013 yılında ise 10.807 dolar olarak
hesaplanmıştır.
•
Satınalma Gücü Paritesine Göre Kişi Başına GSYH (Kişi Başına Reel
GSYH), 2012 yılında 17.967 dolar olarak hesaplanırken 2013 yılında ise 18.695
dolar olarak tahmin edilmektedir.
•
GSYH, 2013 yılının I. çeyreğinde cari fiyatlarla 355.687 milyon TL/199.106
milyon dolar; sabit fiyatlarla 28.027 milyon TL olarak hesaplanmıştır. GSYH, 2013
yılının I. çeyreğinde geçen senenin aynı dönemine göre sabit fiyatlarla %3,1
oranında büyümüştür.
•
GSYH, 2013 yılının II. çeyreğinde cari fiyatlarla 386.373 milyon TL/210.405
milyon dolar; sabit fiyatlarla 30.184 milyon TL olarak hesaplanmıştır. GSYH, 2013
yılının II. çeyreğinde geçen senenin aynı dönemine göre sabit fiyatlarla %4,6
oranında büyümüştür.
•
GSYH, 2013 yılının III. çeyreğinde cari fiyatlarla 417.223 milyon TL/212.697
milyon dolar; sabit fiyatlarla 32.983 milyon TL olarak hesaplanmıştır. GSYH, 2013
yılının III. çeyreğinde geçen senenin aynı dönemine göre sabit fiyatlarla %4,2
oranında büyümüştür.
•
GSYH, 2013 yılının IV. çeyreğinde cari fiyatlarla 405.898 milyon TL/199.730
milyon dolar; sabit fiyatlarla 31.283 milyon TL olarak hesaplanmıştır. GSYH, 2013
yılının IV. çeyreğinde geçen senenin aynı dönemine göre sabit fiyatlarla %4,5
oranında büyümüştür.
•
GSYH, 2013 yılında cari fiyatlarla 1.565.181 milyon TL/821.937 milyon
dolar; sabit fiyatlarla 122.476 milyon TL olarak hesaplanmıştır. GSYH, 2013
yılında geçen senenin aynı dönemine göre sabit fiyatlarla %4,1 oranında
büyümüştür.
•
GSYH, 2014 yılının I. çeyreğinde cari fiyatlarla 409.203 milyon TL/185.033
milyon dolar; sabit fiyatlarla 29.361 milyon TL olarak hesaplanmıştır. GSYH, 2014
yılının I. çeyreğinde yılında geçen senenin aynı dönemine göre sabit fiyatlarla %4,8
oranında büyümüştür.
1
1
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
RYKGM – EADD
12 Şubat 2015
•
GSYH, 2014 yılının II. çeyreğinde cari fiyatlarla 425.917 milyon TL/201.300
milyon dolar; sabit fiyatlarla 30.842 milyon TL olarak hesaplanmıştır. GSYH, 2014
yılının II. çeyreğinde yılında geçen senenin aynı dönemine göre sabit fiyatlarla
%2,s oranında büyümüştür.
•
GSYH, 2014 yılının III. çeyreğinde cari fiyatlarla 461.654 milyon TL/213.707
milyon dolar; sabit fiyatlarla 33.530 milyon TL olarak hesaplanmıştır. GSYH, 2014
yılının III. çeyreğinde yılında geçen senenin aynı dönemine göre sabit fiyatlarla
%1,7 oranında büyümüştür.
•
GSYH’den En Fazla Pay Alan İlk Üç Sektör, 2014 yılının III. çeyreğinde
sabit fiyatlarla sırasıyla, %21,8 ile “İmalat Sanayi”, %14,2 ile “Tarım, Orman ve
Balıkçılık” ve %12,5 ile “Finans ve Sigorta Faaliyetleri” sektörleri olmuştur.
•
GSYH’de En Hızlı Büyüyen İlk Üç Sektör, 2014 yılının III. çeyreğinde sabit
fiyatlarla sırasıyla, %12,1 ile “Su Temini ve Kanalizasyon“, %10,7 ile “Mesleki,
Bilimsel ve Teknik Faaliyetler”, ve %6,4 ile “Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme
Üretimi ve Dağıtımı” sektörleri olmuştur.
İSTİHDAM VE İŞSİZLİK
•
İşgücüne Katılma Oranı, 2014 yılı Ekim ayında %51,0 olmuştur.
•
İstihdam Edilenlerin Oranı, 2014 yılı Ekim ayında %45,7 olmuştur.
•
İşsizlik Oranı, 2014 yılı Ekim ayında %10,4 olmuştur.
•
Tarım Dışı İşsizlik Oranı, 2014 yılı Ekim ayında %12,5 olmuştur.
2
•
Türkiye Genelinde İşsiz Sayısı, 2014 yılı Ekim ayında 3.043.000 kişi
olmuştur.
ENFLASYON
•
Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE), 2013 yılında bir önceki yıla göre %7,40
oranında artış gösterirken 2014 yılında ise %8,17 oranında artış göstermiştir. Yurt
İçi Üretici Fiyatları Endeksi (Yİ-ÜFE) ise bir önceki yıla göre 2013 yılında
%16,15 oranında, 2014 yılında ise %6,36 oranında artış göstermiştir.
•
Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE), 2015 yılı Ocak ayında bir önceki aya
göre %1,10 oranında, bir önceki yılın Aralık ayına göre %1,10 oranında, bir önceki
yılın aynı ayına göre %7,24 oranında ve on iki aylık ortalamalara göre %8,80
oranında artış göstermiştir.
2
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
RYKGM – EADD
12 Şubat 2015
•
Yurt İçi Üretici Fiyatları Endeksi (Yİ-ÜFE), 2015 yılı Ocak ayında bir
önceki aya göre %0,33 oranında, bir önceki yılın Aralık ayına göre %0,33 oranında,
bir önceki yılın aynı ayına göre %3,28 oranında ve on iki aylık ortalamalara göre
%9,59 oranında artış göstermiştir.
YOKSULLUK VE GELİR EŞİTSİZLİĞİ
•
Gini Katsayısı, 2012 yılında 0,402 olarak hesaplanırken 2013 yılında 0,002
puanlık iyileşme ile 0,400 olarak hesaplanmıştır.
ENDEKSLER
•
Sanayi Üretim Endeksi, 2014 yılı Aralık ayında bir önceki aya göre %1,2
oranında, önceki yılın aynı ayına göre ise %2,6 oranında artmıştır.
•
Tüketici Güven Endeksi, 2015 yılı Ocak ayında bir önceki aya göre
değişmeyerek 67,7 seviyesinde gerçekleşmiştir.
•
Perakende Satış Hacim Endeksi, 2014 yılı Aralık ayında bir önceki aya
göre %0,6 oranında, bir önceki yılın aynı ayına göre ise %5 oranında artmıştır.
DIŞ TİCARET VE ÖDEMELER DENGESİ
3
•
2013 yılında, Türkiye’nin İhracatı 151 milyar 803 milyon dolar, İthalatı
251 milyar 661 milyon dolar, Dış Ticaret Hacmi 403 milyar 464 milyon dolar, Dış
Ticaret Açığı 99 milyar 858 milyon dolar, İhracatın İthalatı Karşılama Oranı
%60,3’tür.
•
2013 yılında, bir önceki yılın aynı dönemine göre, İhracat %0,4 oranında
azalmış, İthalat %6,4 oranında, Dış Ticaret Hacmi %3,7 oranında, Dış Ticaret
Açığı ise %18,7 oranında artmıştır.
•
2013 yılının Ocak-Aralık döneminde, Türkiye’nin İhracatı 151 milyar 803
milyon dolar, İthalatı 251 milyar 661 milyon dolar, Dış Ticaret Hacmi 403 milyar
464 milyon dolar, Dış Ticaret Açığı 99 milyar 858 milyon dolar, İhracatın İthalatı
Karşılama Oranı %60,3’tür.
•
2014 yılının Ocak-Aralık döneminde, Türkiye’nin İhracatı 157 milyar 715
milyon dolar, İthalatı 242 milyar 223 milyon dolar, Dış Ticaret Hacmi 399 milyar
939 milyon dolar, Dış Ticaret Açığı 84 milyar 509 milyon dolar, İhracatın İthalatı
Karşılama Oranı %65,1’dir.
3
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
RYKGM – EADD
12 Şubat 2015
•
2014 yılının Ocak-Aralık döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre,
İhracat %3,9 oranında artmış; İthalat %3,7 oranında, Dış Ticaret Hacmi %0,9
oranında, Dış Ticaret Açığı ise %15,4 oranında azalmıştır.
•
2013 yılının Ocak-Aralık döneminde İhracatta İlk Üç Fasıl sırasıyla, 17
milyar dolar ile “87-Motorlu Kara Taşıtları”, 12 milyar 989 milyon dolar ile “84Kazanlar, Makinalar, Mekanik Cihazlar” ve 9 milyar 918 milyon dolar ile “72-Demir
ve Çelik” olmuştur.
•
2014 yılının Ocak-Aralık döneminde İhracatta İlk Üç Fasıl sırasıyla, 18
milyar 65 milyon dolar ile “87-Motorlu Kara Taşıtları”, 13 milyar 599 milyon dolar
ile “84- Kazanlar, Makinalar, Mekanik Cihazlar” ve 10 milyar 34 milyon dolar ile
“61-Örme Giyim Eşyası” olmuştur.
•
2013 yılının Ocak-Aralık döneminde İthalatta İlk Üç Fasıl sırasıyla, 55
milyar 917 milyon dolar ile “27-Mineral Yakıtlar, Mineral Yağlar”, 30 milyar 157
milyon dolar ile “84-Kazanlar, Makinalar, Mekanik Cihazlar” ve 18 milyar 691
milyon dolar ile “72-Demir ve Çelik” olmuştur.
•
2014 yılının Ocak-Aralık döneminde İthalatta İlk Üç Fasıl sırasıyla, 54
milyar 906 milyon dolar ile “27-Mineral Yakıtlar, Mineral Yağlar”, 28 milyar 104
milyon dolar ile “84-Kazanlar, Makinalar, Mekanik Cihazlar” ve 17 milyar 950
milyon dolar ile “85-Elektrikli makine ve cihazlar” olmuştur.
•
Cari İşlemler Dengesi, 2010 yılında 45,4 milyar dolar, 2011 yılında 75
milyar dolar, 2012 yılında ise 48,5 milyar dolar açık vermiştir. Cari İşlemler Açığı,
2013 yılında ise bir önceki yılın aynı dönemine göre 16,5 milyar dolar artarak 65
milyar dolar seviyesine yükselmiştir.
•
Cari İşlemler Açığı, 2014 yılında 45,8 milyar dolar olurken aylık cari açık
ise Aralık ayında 6,8 milyar dolar olmuştur.
•
Cari İşlemler Dengesinin GSYH’ye Oranı, 2010 yılında %6,2, 2011 yılında
%9,6, 2012 yılında %6,2, 2013 yılında ise %7,9 olarak hesaplanmıştır.
Tablo 1: Resmi Dış Ticaret Verileri, 2013-2014. (Dolar)
İhracat
İthalat
Dış Ticaret Hacmi
Dış Ticaret Dengesi
Karşılama Oranı
2013
151.802.637.087
251.661.250.110
403.463.887.197
-99.858.613.023
60,3%
Değişim
-0,4%
6,4%
3,7%
18,7%
2014
157.715.040.403
242.223.958.803
399.938.999.206
-84.508.918.400
65,1%
Değişim
3,9%
-3,7%
-0,9%
-15,4%
Kaynak: GTB ve TÜİK
4
4
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
RYKGM – EADD
12 Şubat 2015
BÜTÇE
•
Merkezi Yönetim Bütçesi Dengesi, 2010 yılında 40,8 milyar TL, 2011
yılında 17,8 milyar TL, 2012 yılında 29,4 milyar TL, 2013 yılında ise 18,5 milyar TL
açık vermiştir. Merkezi Yönetim Bütçe Dengesinin GSYH’ye Oranı, 2010 yılında
%3,6 iken, 2011 yılında %1,4, 2012 yılında %2,0, 2013 yılında %1,18 seviyesinde
gerçekleşmiştir.
•
Faiz Dışı Bütçe Dengesi, 2010 yılında 8,7 milyar TL, 2011 yılında 24,4
milyar TL, 2012 yılında 19 milyar TL, 2013 yılında ise 31,5 milyar TL fazla
vermiştir. Faiz Dışı Bütçe Dengesinin GSYH’ye Oranı, 2010 yılında %0,7 iken,
2011 yılında %1,9, 2012 yılında %1,4, 2013 yılında %2 seviyesinde
gerçekleşmiştir.
•
Bütçe Gelirleri, 2014 yılının Aralık ayında önceki yılın aynı dönemine göre
%18,8 oranında artarak 38,9 milyar TL olmuştur.
•
Vergi Gelirleri, 2014 yılının Aralık ayında önceki yılın aynı dönemine göre
%14,9 oranında artarak 30,8 milyar TL olmuştur.
•
Bütçe Giderleri, 2014 yılının Kasım ayında önceki yılın aynı dönemine göre
%0,4 oranında artarak 50,2 milyar TL olmuştur.
•
Faiz Hariç Bütçe Giderleri, 2014 yılının Aralık ayında önceki yılın aynı
dönemine göre %1,5 oranında artarak 48,7 milyar TL olmuştur.
•
Bütçe Gelirleri, 2014 yılının Ocak-Aralık döneminde önceki yılın aynı
dönemine göre %9,3 oranında artarak 425,8 milyar TL olmuştur.
•
Vergi Gelirleri, 2014 yılının Ocak-Aralık döneminde önceki yılın aynı
dönemine göre %8,1 oranında artarak 352,4 milyar TL olmuştur.
•
Bütçe Giderleri, 2014 yılının Ocak-Aralık döneminde önceki yılın aynı
dönemine göre %9,8 oranında artarak 448,4 milyar TL olmuştur.
•
Faiz Hariç Bütçe Giderleri, 2014 yılının Ocak-Aralık döneminde önceki
yılın aynı dönemine göre %11,2 oranında artarak 398,5 milyar TL olmuştur.
•
Bütçe, 2014 yılı Aralık ayında 11,3 milyar TL açık verirken Ocak-Aralık
döneminde ise 22,7 milyar TL açık vermiştir.
5
5
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
RYKGM – EADD
12 Şubat 2015
DEVLET BORÇLARI
•
Kamu Brüt İç Borç Stoku, 2011 yılında 387,6 milyar TL, 2012 yılında 408,4
milyar TL, 2013 yılında 430,9 milyar TL, 2014 yılının III. Çeyreğinde ise 438 milyar
TL olarak gerçekleşmiştir.
•
Kamu Brüt Dış Borç Stoku, 2011 yılında 158,9 milyar TL, 2012 yılında
154,5 milyar TL, 2013 yılında 193 milyar TL, 2014 yılının III. Çeyreğinde ise 204,6
milyar TL olarak gerçekleşmiştir.
•
Kamu Brüt Toplam Borç Stoku, 2011 yılında 546,4 milyar TL, 2012 yılında
562,9 milyar TL, 2013 yılında 623,9 milyar TL, 2014 yılının III. Çeyreğinde ise
642,5 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.
•
Kamu Net Toplam Borç Stoku, 2011 yılında 290 milyar TL, 2012 yılında
240,6 milyar TL, 2013 yılında 198,3 milyar TL, 2014 yılının III. Çeyreğinde ise
177,9 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.
•
AB Tanımlı Borç Stoku, 2011 yılında 507,9 milyar TL, 2012 yılında 512,2
milyar TL, 2013 yılında 566,3 milyar TL, 2014 yılının III. çeyreğinde ise 553,7
milyar TL olarak gerçekleşmiştir.
6
•
Kamu Net Toplam Borç Stokunun GSYH’ye Oranı, 2011 yılında %22,3,
2012 yılında %17,0, 2013 yılında ise %12,3 olarak gerçekleşmiştir.
•
AB Tanımlı Genel Yönetim Borç Stokunun GSYH’ye Oranı, 2011 yılında
%39,1, 2012 yılında %36,2, 2013 yılında ise %36,2 olarak hesaplanmıştır.
DÖVİZ VE ALTIN REZERVİ
•
Merkez Bankası’nın Brüt Döviz Rezervleri, 2015 yılı Ocak ayı (30.01.2015)
itibariyle 109,6 milyar dolar olarak açıklanmıştır.
•
Merkez Bankası’nın Altın Rezervleri, 2015 yılı Ocak ayı (30.01.2015)
itibariyle 20,9 milyar dolar olarak açıklanmıştır.
2011-2013 DÖNEMİ İHRACAT VE İTHALAT BEYANNAMESİ SAYILARI
•
Tescil Edilen İhracat Beyannamesi Sayısı 2011 yılında toplam 2.631.234
adet, 2012 yılında toplam 2.866.583 adet, 2013 yılında ise 3.145.071 adettir.
•
Tescil Edilen İthalat Beyannamesi Sayısı 2011 yılında toplam 2.162.170
adet, 2012 yılında toplam 2.199.841 adet, 2013 yılında ise 3.309.367 adettir.
6
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
RYKGM – EADD
12 Şubat 2015
YATIRIM TEŞVİK BELGELERİ
•
2013 yılında Sabit Yatırım Tutarı 93,9 milyar TL olan 4.985 adet Yatırım
Teşvik Belgesi düzenlenmiş olup, bu belgeler kapsamında 190.385 kişilik
İstihdam öngörülmüştür.
•
2013 yılında düzenlenen 4.985 adet yatırım teşvik belgesinin 4.745 adedi
Yerli Sermayeli Firmalar, 240 adedi Yabancı Sermayeli Firmalar tarafından
alınmıştır.
•
2013 yılında düzenlenen belgelerde öngörülen Yerli Firmalar İçin Toplam
Sabit Yatırım Tutarı 80,7 milyar TL olurken, Yabancı Firmalar İçin Toplam
Sabit Yatırım Tutarı 13,2 milyar TL olarak öngörülmüştür.
•
2014 yılı Ocak-Kasım döneminde Sabit Yatırım Tutarı 54,3 milyar TL olan
3.623 adet Yatırım Teşvik Belgesi düzenlenmiş olup, bu belgeler kapsamında
126.252 kişilik İstihdam öngörülmüştür.
•
2014 yılı Ocak-Kasım döneminde düzenlenen 3.623 adet yatırım teşvik
belgesinin 3.402 adedi Yerli Sermayeli Firmalar, 221 adedi Yabancı Sermayeli
Firmalar tarafından alınmıştır.
7
•
2014 yılı Ocak-Kasım döneminde düzenlenen belgelerde öngörülen Yerli
Firmalar İçin Toplam Sabit Yatırım Tutarı 44,8 milyar TL olurken, Yabancı
Firmalar İçin Toplam Sabit Yatırım Tutarı 9,5 milyar TL olarak öngörülmüştür
ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR
•
2014 yılı Kasım ayında net doğrudan uluslararası yatırım girişi (fiili giriş),
828 milyon ABD doları düzeyinde gerçekleşmiştir.
•
Uluslararası yatırımcıların Türkiye’deki yeni veya mevcut şirketleri ile
iştirak ettikleri yerli sermayeli şirketlerdeki ortaklık paylarına ilişkin transferleri
içeren sermaye girişi, 2014 Kasım ayında 684 milyon ABD Doları düzeyinde
gerçekleşmiştir.
•
684 milyon dolar olan nakit sermaye girişinin; 575 milyon dolarlık bölümü
diğer AB ülkeleri, 57 milyon dolarlık bölümü Asya ülkeleri kaynaklıdır.
•
2014 yılı Kasım ayında 144 adet uluslararası sermayeli şirket kurulmuş
olup, 17 adet yerli sermayeli şirkete de uluslararası sermaye iştiraki
gerçekleşmiştir
7
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
RYKGM – EADD
12 Şubat 2015
•
2014 yılı Ocak-Kasım döneminde kayıtlı sermayesi 500.000 doların
üzerinde olan 146 adet uluslararası sermayeli şirket, şube kuruluşu ile yabancı
ortak iştirak gerçekleşmiştir. Bu şirketlerin 55 adedi toptan ve perakende ticaret
sektöründe, 20 adedi imalat sanayi sektöründe faaliyette bulunmaktadır.
•
2014 yılı Ocak-Kasım döneminde kurulan 3.856 adet uluslararası sermayeli
şirketin, 1.837 adedi Yakın ve Ortadoğu ülkeleri, 1.083 adedi AB ülkeleri, 299
adedi ise diğer Avrupa ülkeleri ortaklı şirketlerdir.
•
2014 yılı Kasım ayı sonu itibariyle 35.103 adet uluslararası sermayeli şirket
ve şube kurulmuş olup, 6.280 adet yerli sermayeli şirkete de uluslararası sermaye
iştiraki gerçekleşmiştir. Toplamda 41.383 adet uluslararası sermayeli şirket
ülkemizde faaliyette bulunmaktadır.
•
41.383 adet uluslararası sermayeli şirketin ülke gruplarına göre dağılımına
bakıldığında ise AB ülkeleri ortaklı girişim sayısının 19.281 adet ile birinci sırada
yer aldığı görülmektedir. AB ülkeleri ortaklı uluslararası sermayeli şirketlerin
içinde Almanya 6.014 adet şirket ile birinci sırayı alırken, onu İngiltere (2.766
adet) ve Hollanda (2.438 adet) izlemektedir.
•
41.383 adet uluslararası sermayeli şirketin illere göre dağılımına
bakıldığında; İstanbul ilinin 24.590 adet ile birinci sırada yer aldığı görülmektedir.
İstanbul ilini Antalya (4.394 adet), Ankara (2.483 adet) ve İzmir (2.100 adet) illeri
takip etmektedir.
NOT: Bu rapor RYKGM - Ekonomik Analiz ve Değerlendirme Dairesi tarafından güvenilir
olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle,
sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Bu raporda yer verilen görüş ve
değerlendirmeler, hiçbir şekilde T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın kurumsal görüş ve
yaklaşımını yansıtmamaktadır.
8
8