INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE
advertisement
INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT CONGRESS PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 7. BİLGİ, EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI ULUSLARARASI 7. BİLGİ, EKONOMİ YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI VE Yalova Üniversitesi-İstanbul Üniversitesi 30-31 Ekim-1 Kasım 2009 / Yalova INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE, ECONOMY MANAGEMENT CONGRESS PROCEEDINGS Yalova University-Istanbul University October 30-31, November 1, 2009 / Yalova-Türkiye ii & INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT CONGRESS PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 7. BİLGİ, EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI ULUSLARARASI 7. BİLGİ, EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT CONGRESS PROCEEDINGS Yalova Üniversitesi-İstanbul Üniversitesi Yalova University-Istanbul University 30 Ekim-1 Kasım 2009 / Yalova October 30-November 1, 2009 / Yalova-Türkiye Yayıncı ve Yayına Hazırlayan: Publisher & Editor: İbrahim Güran Yumuşak İbrahim Güran Yumuşak www.beykon.org www.beykon.org E posta: kongre@beykon.org E mail: kongre@beykon.org Basım: FSM-İstanbul Printed by FSM-Istanbul/Turkiye Yayın Yılı: EKİM 2009 Publishing Year: OCTOBER, 2009 Basım Yeri: İstanbul-Türkiye Publishing Locate: Istanbul-Türkiye Dili: Türkçe ve İngilizce Language: Turkish and English Yayın Türü: Elektronik Yayın (CD) Publication Type: Electronical Publishing (CD) Makalelerin her türlü sorumluluğu yazarlarına aittir. ISBN: 978-9944-0203-5-0 iii INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT CONGRESS PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 7. BİLGİ, EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI İSTANBUL’DA DIŞ TİCARET FAALİYETİNDE BULUNAN İŞLETMELERİN BİLGİ TEKNOLOJİSİ KULLANIM DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ ve ÇALIŞAN SAYILARI İLE İLİŞKİLENDİRİLMESİ Orhan KOÇAK * Ersin KAVİ ** ÖZET Küreselleşme ile birlikte ülkelerin ve bölgesel birliklerin karşılıklı siyasi ve ekonomik işbirlikleri hızla artmaktadır. Firmalar, mevcut ulusal sınırlar içerisinde ekonomik faaliyetlerini yürütmenin yanında, daha da fazla uluslararası alanda var olmayı önemsemektedirler. Ülkelerin dış ticaret dengelerini sağlamaları için ihracata dönük politikalar geliştirmeleri ve firmaları bu doğrultuda yönlendirmeleri son yıllarda genel bir trend olmuştur. Bu anlamda firmalar teknik altyapıdan başlayarak insan kaynaklarına kadar birçok eksikliklerini, günümüzün bilgi ve iletişim teknolojilerinden faydalanarak gidermekte ve uluslararası sahada var olmaya çalışmaktadırlar. Uluslararası ticarette klasik metotlar hala geniş bir alanda kullanılıyor olmasına rağmen, elektronik ticaret uygulamaları önemli bir etken olmakta ve önemi hem devletler hem de firmalar için giderek artmaktadır. Elektronik ticaret uygulamalarında kurulum maliyetlerinin oldukça düşük olması, özellikle küçük ve orta büyüklükte firmaların kolaylıkla yatırım yapabilmesini ve küresel pazarlarda yer almasını sağlamaktadır. Bu çalışmada, firmalardan elde ettiğimiz verilerden faydalanarak öncelikle teorik bir çerçeve çizilecek, daha sonra ise, dış ticaret firmalarının bilgi teknolojisi kullanım ve e-ticaret faaliyet düzeyleri ortaya konmaya çalışılacak, son aşamada ise, çalışan sayıları dikkate alınarak, bilgi teknolojileri kullanım düzeyi ele alınacaktır. THE DETERMINATION of THE USEAGE LEVEL of INFORMATION TECH. AND IT IS THE RELATION WITH NUMBER of WORKERS IN FOREIGN TRADE COMPANIES IN İSTANBUL ABSTRACT In this global era, emerging new information and communication technologies has been increasing relations not only between individuals and states also companies. Although this process has been affecting all actors in, especially companies have been reaping the benefits such as better and cheaper communication, improving their supply chain processes, reaching new customers and sellers, reduction the cost of labor and increasing their total output and profits. With information and communication technologies, companies are going to be able to go beyond their national borders and sell products and services around the world. Especially, foreign trade companies are willing to integrate ICTs in order to strengthen their competitiveness in national and international arena. In this sense, foreign trade companies and information and communication technologies have been becoming more integral part of each other in developed and developing countries which desire to increase their exports by using some advantages such as cheap labor and incentives provided by states. Turkey, as a developing country, increased it’s export from 2002 until 2008 economic crises. * Yrd.Doç.,Yalova Universitesi, orkoc@hotmail.com. Yrd.Doç.,Yalova Üniversitesi, ersinkavi@gmail.com. ** 1712 INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT CONGRESS PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 7. BİLGİ, EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI 1. GİRİŞ Dünyadaki tüm ülkelerin hedefi ekonomik açıdan gelişmiş olmak ve bu gelişmişliği daha da ileriye götürebilmektir. Ülkelerin ekonomik gelişmesinde en önemli etken ise, yeni teknolojilerin üretilmesi, teknolojik gelişmelerin sanayiye uygulanması ve tüm bunların paralelinde üretilen ürün ve hizmetlerin uluslararası pazarda yer bulabilmesidir. Bu doğrultuda, günümüzün ticari anlayışının çoğunlukla teknoloji temelli olması ve internet kullanımı çerçevesinde gerçekleşmesi, küresel ticari bilgi ağından yararlanmayı gerekli kılmaktadır. Bu çerçevede, artık küçük ve orta ölçekli işletmeler de mal ve hizmetlerini elektronik veri değişimi yoluyla pazarlama imkanına sahip olmaya başlamışlardır. Ayrıca, elektronik ticareti kullanmaları onların pazara girişlerini kolaylaştırmıştır. (Akın, 1995:3) Öyle ki, bilgi teknolojisi dünya ticaretini olması gerektiğinden daha hızlı arttırmaktadır. Bilgi teknolojisinde meydana gelen gelişmeler, işletmelerin dünya pazarındaki rekabet güçlerinin şekillenmesinde de rol oynamaktadır. Geleneksel yöntemlerle yürütülen ticari faaliyetlerde bilgi eksikliği, bilgiye zamanında ulaşılamaması, farklı yöntemlerin kullanılması gibi nedenlerle önemli ölçüde karışıklıkların yaşandığı bilinmektedir. Dolayısıyla, iyi bir enformasyon sisteminin gerekliliği kaçınılmaz hale gelmiştir. Bu nedenle, günümüzde enformasyonun önemi dış ticaretle uğraşan kuruluşlar tarafından daha iyi anlaşılmalıdır. Çünkü, dışa açılma yoğun bir biçimde bilgi teknolojisini kullanmayı gerektirmektedir. Ülkemizdeki dış ticaret işletmelerinin de uluslararası rekabette ön plana çıkması açısından bilgi teknolojisi alt yapısına sahip olmaları ve etkin olarak bilgi teknolojilerini kullanması gerekmektedir. Bu çalışmada da, İstanbul’da faaliyet gösteren bazı dış ticaret faaliyetinde bulunan işletmelerin bilgi teknolojilerini kullanma düzeyleri çalışan sayıları dikkate alınarak arıştırılmaya çalışılmıştır. Çünkü, çalışan sayısı fazla olan işletmeler, büyüklükleri de dikkate alındığında, bilgi teknolojilerini daha etkin ve yüksek seviyede kullanma zorunluluğu ile karşı karşıya kalan işletmelerdir. 2. KAVRAMSAL ve KURAMSAL ÇERÇEVE 2.1. Bilgi Teknolojileri, E-Ticaret ve İşletmeler Bilgi teknolojileri, verilerin kayıt edildiği, saklandığı, belirli bir işlem sürecinden geçirildiği ve bunların sonucunda üretilen bilgilere erişimin sağlandığı tüm teknolojik araçlara verilen addır. Bu araçlar, tüm bilgisayar ve iletişim teknolojilerini kapsamaktadır.(Bensghir, 1996:39) 1713 INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT CONGRESS PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 7. BİLGİ, EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI Bu doğrultuda, bilgi teknolojileri kapsamında bilgisayarların işletmelerde en yaygın 4 kullanımı olduğu söylenebilir. Bunlar, yönetsel ve muhasebe kayıtlarını tutma, elektronik posta ve envanter yönetimidir. Ayrıca, bilgi teknolojileri, günümüz organizasyonlarına gelecek ile ilgili doğru öngörülerde bulunma, akılcı kararlar alma ve etkin iletişim fırsatları sunmaktadır. Bilgi teknolojileri, ayrıca işletmeler açısından müşteriler ile doğrudan doğruya bağlantı kurmanın bir yoludur. Özellikle, KOBİ’lere iletişim, dağıtım ve işletme fonksiyonları açısından önemli avantajlar sağlar. Ayrıca, bilgi teknolojilerinin kullanımı sayesinde bu tür işletmeler kısıtlı finansal kaynaklarına rağmen uluslararası pazarlarda etkili ve rekabetçi bir şekilde pazarlama faaliyetleri gerçekleştirebilirler.(Güney, Mutlu, 2008:85) Bilgi teknolojilerinin işletmelere etkileri kapsamında dikkate alınması gereken bir diğer boyutu da elektronik ticaret (e-ticaret) tir. E-ticaret, Dünya Ticaret Örgütünce, “Mal ve hizmetlerin üretim, reklam, satış ve dağıtımlarının telekomünikasyon ağları üzerinden yapılması” olarak tanımlanmaktadır. Benzer şekilde, OECD ise, “Sayısallaştırılmış yazılı metin, ses ve görüntünün iletilmesi ve işlenmesine dayanan kişileri ve kurumları ilgilendiren tüm ticari işlemler olarak tanımlanmaktadır. ( http://www.eticaret.org, 2009:1) Bu iki tanım doğrultusunda, hem bilgi teknolojilerinin hem de buna bağlı olarak gerçekleşen e-ticaret uygulamalarının günümüz işletmelerinin ayakta kalabilmesi açısından çok önemli bir yere sahip olduğu bilinmektedir. Özellikle KOBİ’ler , küçük olmalarından kaynaklanan bir takım sorunlara e-ticaret ile çözüm bulmaya çalışmaktadır. E-ticaret, bilgi yetersizliğini nedeniyle dış pazarlara açılamayan KOBİ’lerin iş fırsatlarından haberdar olmaları ve müşterilerine dönük pazarlama faaliyetlerini rahatlıkla yapabilecekleri bir ortam sunmaktadır.(Ulaş, 2004:188) Ayrıca, bilgi teknolojileri, örgütsel yapıları değiştiren bir role de sahiptir. Öyle ki, örgütsel departmanlar arasındaki ilişkinin koordinasyonunun sağlanması, örgütsel sınırların genişlemesi, hizmet kalitesinin artması ve örgütsel ve yönetsel etkinliğin artması söz konusu olmaktadır. Tüm bu gelişmeler, sonuç olarak, işletmelerin rekabet gücünü de olumlu etkilemektedir.(Tutar, 2006:113) 2.3. Türkiye’deki İşletmelerin Bilgi Teknolojileri Kullanımı 2.3.1. Genel Kullanım Oranları Ülkemizdeki işletmelerdeki bilgisayar kullanım ve internet erişimine sahiplik oranları Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, 2007 yılı Ocak ayında % 88.7 ve % 85.4 iken, bu 1714 INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT CONGRESS PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 7. BİLGİ, EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI oranlar 2008 yılı Ocak ayında sırasıyla % 90.6 ve % 89.2’ye yükselmiştir. İnternet erişimine sahip işletmelerin web sayfasına sahiplik oranları 2007 yılı Ocak ayında % 63.1, 2008 yılı Ocak ayında ise % 62.4 olarak gerçekleşmiştir. Ayrıca, 2007 yılı Ocak ayında, İnternet erişimine sahip girişimlerin % 77.5’i İnterneti “bankacılık ve finansal hizmetler” için, % 75.9’u “piyasayı takip etmek” ve % 32.6’sı “eğitim ve öğretim” için kullanmaktadır. 2008 yılı Ocak ayında bu oranlar sırasıyla % 77.6, % 77 ve % 33.4’tür. 2008 yılı verilerine göre, 2007 yılında İnternet erişimine sahip girişimlerin % 15.4’ü internet üzerinden sipariş vermekte iken, % 9.4’ü ise internet üzerinden sipariş almaktadır. (TUİK, 2008:1) Bu verilerden de anlaşılacağı üzere, ülkemizde firmalar bilgi teknolojileri ve interneti kullanmakla birlikte, fonksiyonel kullanıp kullanmadıklarına dair sorgulama yapılabilir. Özellikle, iş süreçlerinin birbiriyle entegrasyonunun zayıflığı ve online alış-satış işlemlerinde kullanım %10-15 gibi oranlara inmektedir. E-ticaret olarak da adlandırılan online satış, firmalara pazar paylarını artırmak suretiyle ve birçok nedenden dolayı rekabet avantajı sağlamaktadır. 2.3.2.Çalışan Sayısı Boyutuyla Bilgi Teknolojisi ve İnternet Kullanım Oranları TÜİK’in 2008 yılı verilerine göre, Türkiye’deki işletmelerin çalışan sayıları dikkate alındığında, bilgisayar kullanım ve internete erişim oranları sektörler bazında şu şekildedir: Tablo1: İşletmelerin İnternet ve Bilgisayar Kullanım Oranları Ekonomik Faaliyet Kolları Genel İmalat Sanayi İnşaat Toptan ve Perakende Ticaret Oteller ve moteller Ulaştırma, depolama,haberleşme Gayrimenkul, kiralama ve iş faaliyetleri Sinema ve video filimleri ile ilgili faaliyetler Çalışan Sayıları 10-49 50-249 Bilgisayar İnternet Bilgisayar İnternet 89,3 87,5 95,3 95 88,9 86,8 95,7 95,1 79,7 79,4 94,3 94,3 92,8 91,4 98,5 98,5 98,4 97,8 100 100 93,6 90,4 95,2 95,2 83,8 80,8 87,7 87,7 96,3 96,3 100 100 250+ Bilgisayar İnternet 98,4 98,1 99,5 99,4 100 100 99,1 97 100 100 99,5 99,5 93,1 93,1 100 100 Benzer şekilde, işletmelerin web sayfasına sahiplik oranları da aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. 1715 INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT CONGRESS PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 7. BİLGİ, EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI Tablo 2: İşletmelerin Web Sayfası Sahipliği Ekonomik Faaliyet Kolları Genel İmalat Sanayi İnşaat Toptan ve Perakende Ticaret Oteller ve moteller Ulaştırma, depolama,haberleşme Gayrimenkul, kiralama ve iş faaliyetleri Sinema ve video flimleri ile ilgili faaliyetler 10-49 58,4 65,4 45,7 50,3 81,4 59,8 71,2 80,1 , Çalışan Sayıları 50-249 250+ 74,4 86,6 80,5 90,3 63,2 76,7 67,7 95,2 95,4 89,5 80,4 93,1 60,8 69 81,5 100 Verilerden de anlaşılacağı üzere, Türkiye’deki işletmelerde çalışan sayısı fark etmeksizin bilgisayara ve internete sahiplik oranları oldukça yüksek iken web sayfasına sahiplik oranları istenilen düzeyde değildir. Ancak, çalışan sayısı arttıkça, sektör fark etmeksizin bilgisayar ve internet kullanım oranlarında gözle görülür bir artış bulunmaktadır. Web sayfasına sahiplikte ise, birkaç sektör dışında doğru orantı söz konusudur. 2.4. Dış Ticarette Bilgi Teknolojisi Kullanımı ve E-Dışticaret Bilgi teknolojilerinin ve e-ticaretin önemi, dış ticaret işletmeleri düşünüldüğünde, bir kat daha artmaktadır. Çünkü, işletmeler, e-ticaret yoluyla dışa açılmaktadır. Dolayısıyla, dış ticaret yapabilmenin olmazsa olmaz koşulu, bilgi teknolojilerini etkin kullanmaktır. Özellikle, dış ticaretteki teknik işlerin karmaşık ve çok sayıda prosedüre tabi olması, internet tabanlı çalışmaları gerekli kılmaktadır. Özellikle, lojistik, gümürükleme ve finans konularında bilgi teknolojisi kullanımına büyük ihtiyaç duyulmaktadır. Bu doğrultuda, e-dışticaret kavramı gelişmiştir. Buna göre, e-dışticaret, “Yurt içi ve yurt dışındaki alıcı, satıcı, ülke,ürün veya pazar araştırması ve bununla birlikte şirketler arası, şirket tüketici arası, şirket kamu kuruluşu arası gerçekleşen ticari işlemlerin tamamının veya bir bölümünün elektronik ortamda basit, hızlı, verimli şekilde yapılması ve gerçekleştirilmesine” denmektedir.(www.ticaretforumu.com,2007:1) Ülkemizde, GümrükMüsteşarlığı’nın koordinasyonunda yürütülen e-dışticaret faaliyetleri çerçevesinde üye kuruluşlar arasında, DTM-Serbest Böl. Gn. Md., İSBİ, TOBB, Bankalar Birliği, Maliye Bakanlığı, MİLSOFT, TBV, TSE, TÜBİTAK-UEKAE, İhracatçı 1716 INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT CONGRESS PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 7. BİLGİ, EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI Birlikleri, İGEME, TİM, ve Eximbank gibi kuruluşlar bulunmaktadır.(www.e- ticaret.gov.tr,2009:1) Gümrük müşteşarlığı ise, e-gümrük sistemi kapsamında, dış ticaretle uğraşan firmaların aşağıdaki işlemleri internet üzerinden takip etmesi yada sorgulaması sağlanmaktadır. 1-Elektronik Beyanname Uygulaması 2-Bağlayıcı Tarife Bilgisi 3-EDI Tescil Sorgulama 4-VEDOP Sorgulama 5-DIR-TCGB TAKİP 6-Telafi Edici Vergi 7-Teminat Bilgisi Sorgulama 8-Gümrük Vergileri Oranları Sorgulama 9-Gemi Takip 10-Firma Dosya Takip Sistemi 11-Yetkili Gümrük Müşaviri Sistemi 12-Antrepo Web Uygulaması Ayrıca, işletmeler arasında elektronik veri değişimi ve e-belge uygulamaları ile de, dış ticaret faaliyetleri daha hızlı ve etkin yerine getirilebilmektedir. (www.gümrük.gov.tr,2009,:1) Sonuç olarak, dış ticaret faaliyetlerinde bilgi teknolojilerinin ve internetin kullanımı kaçınılmazdır. . 3.Araştırma 3.1.Araştırmanın Genel Çerçevesi 3.1.1. Araştırmanın Amacı İstanbul ilinde faaliyet gösteren dış ticaret yapan işletmelerin bilgi teknolojisi ve internet kullanım düzeyleri ile e-ticaret faaliyetlerine olan ilgisinin araştırılması ve sonuçların işletmelerin çalışan sayıları dikkate alınarak analiz edilmesidir. 3.1.2. Araştırmanın Kapsamı İlgili araştırma, İstanbul ilinde faaliyet gösteren dış ticaret şirketlerinden örneklem yoluyla seçilen 65 şirketin yöneticilerine yönelik yapılmıştır. Bunlardan değerlendirmeye uygun görülen 47 adet anket çalışmaya dahil edilmiştir. 3.1.3. Araştırmanın Yöntemi Araştırmada nitel yöntem kullanılmıştır. 19 sorudan oluşan bir anket formu uygulanmıştır. Anket formunda daha çok cevabı “Evet” ve “Hayır” olan sorulara yer verilmiştir. Anket sorularının ilk 6’sı kurumsal bilgileri içermektedir. Geriye kalan 13 sorunun 7 tanesi bilgisayar ve internet kullanımı, 6 tanesi de dış ticaret faaliyetlerinin internet boyutuyla ilgilidir. 3.1.4. Araştırmanın Hipotezleri Çalışmada aşağıdaki hipotezlere cevap aranacaktır. 1717 INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT CONGRESS PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 7. BİLGİ, EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI Çalışan sayısı arttıkça, dış ticaret faaliyetinde bulunan işletmelerin bilgi teknolojileri kullanım düzeyleri de artar. Çalışan sayısı arttıkça, dış ticaret faaliyetinde bulunan işletmelerin internet kullanım düzeyleri de artar. Çalışan sayısı arttıkça, dış ticaret faaliyetinde bulunan işletmelerin e-ticaret faaliyetlerinde artış gözlemlenir. * Dış ticaret alınında faaliyet göstermek bilgi teknolojisi kullanım düzeyini arttırır. Dış ticaret alanında faaliyet göstermek internet kullanım düzeyini arttırır. Dış ticaret alanında faaliyet göstermek e-ticaret faaliyetlerini arttırır. 3.2.Araştırmanın Sonuçları 3.2.1.Kurumsal Bilgiler Tablo3: Sektör Oranları Tablo 4:Faaliyet Süresi Oranları Tablo5: Çalışan Sayısı Oranları İmalat % 42,6 Faaliyet Süresi 1-3 % 12,8 Çalışan Sayısı 1-9 % 19,1 Gıda 8,5 4-6 10,6 10-49 25,5 İnşaat 10,6 7-9 6,4 50-249 23,4 Dış ticaret 14,9 10-12 19,1 250 ve üstü 31,9 Sağlık 4,3 13-15 2,1 Toplam 100,0 Sektör Hizmet 19,1 16-18 6,4 Toplam 100,0 19-21 6,4 22-24 6,4 25 ve üstü 29,8 Toplam 100,0 İşletmelerin hepsi dış ticaret yapmasına rağmen, doğrudan dış ticarete aracılık eden firma oranı, %15’lerdedir. Ayrıca, işletmelerin %70 gibi büyük bir oranı 10 yıl ve daha fazla süredir faaliyet göstermektedir. Bu anlamda, işletmelerin iş tecrübesi yüksektir. 3.2.2 İşletmelerin Dış Ticaret Faaliyetlerine Yönelik Bilgiler Tablo 6: Dış Ticaret Faaliyeti Tablo 7: İthalat Bilgisi Toplam Dış ticaret ile ilgili işletme özelliği Üretim firması ve dış ticaret bölümü mevcut %100 31,9 İthalat Yapıyor musunuz? Evet İthalat ve ihracat firması 40,4 Hayır Dış ticaret ve gümrük müşavirliği firması 14,9 Toplam Lojistik firması 12,8 * % 93,6 6,4 100,0 Bu hipotez tartışmalıdır. Çünkü, bir işletmedeki e-ticaret artışı çalışan sayısı paralelinde değil de işletme büyüklüğü paralelinde artış gösterebilir. Dolayısıyla, çalışan sayısı da işletme büyüklüğünün göstergesi olduğunda e-ticaret faaliyeti artmış olabilir. Çünkü, tam tersine e-ticaret faaliyetleri daha az çalışana ihtiyaç duyulması anlamına gelebilir. 1718 INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT CONGRESS PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 7. BİLGİ, EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI Tablo 8: İhracat Bilgisi İhracat Yapıyor musunuz? % Evet 78,7 Hayır 21,3 Toplam 100 3.3.3.Bilgi Teknolojilerine Sahiplik ve Kullanım Düzeyi Bilgi teknolojileri departmanı olan işletmelerin oranı %66. Departmanlarda bilgi teknolojilerinin kullanım oranları ise, o Muhasebe departmanı %81, o Finans departmanı %72, o Satış departmanı %78, Bilgi teknolojilerinin gümrük işlemlerinde kullanılma oranı %77. Satış, finans ve muhasebe işlemlerinin bilgisayar ortamında gerçekleştirilme oranı %94. Bilgi teknolojilerine daha fazla yatırım yapmayı düşünenler ise, %83. 3.3.4.İnternet, E-mail ve E-Ticaret Kullanım Düzeyi Firmanıza ait web sayfanız var mı sorusuna, %96 oranıda “Evet” cevabı verilmiştir. Web sayfasının firma ürün ve tanıtımı için kullanılma oranı %92. Web sayfasının online satış için kullananların oranı %36. E-mail yazışmalarını ise, firmalar çoğunlukla müşteriler(%87) ve çalışanlar (%81) ile gerçekleştirmekteler. İnterneti faaliyetleri için kullanmayanların; %60 gibi çoğunluğu kısa vadede internette hizmet vermeyi planlamakta iken, %15 oranındaki bölümü hizmet vermeyi hiç düşünmemekte, %25’i ise uzun vadede düşünmektedir. Firmaların %72’si internet bankacılığı kullanırken, %17’si internet bankacılığını güvenilir bulmadığı için kullanmamaktadır. 3.3.5. İnternetin Dış Ticaret Faaliyetleri İçin Kullanım Düzeyi Web sayfasının dış ticaret işlemleri için kullanılma oranı %36. İhtiyaçları olan dış ticaret ve gümrük bilgilerinin %50’den fazlasını firmaların %57’si internet ortamından elde etmektedir. Dış ticaret ve gümrük işlemlerinin %50’den fazlasını firmaların yaklaşık olarak yarısı internet üzerinden gerçekleştirmektedir. Dış ticaret işlemlerini gümrüklere gitmeden gerçekleştiren firmaların oranı ise, %55. Dış ticaret ve gümrük mevzuatının güncellenmesinde ise firmalar, %83 oranında internete başvurmaktadır. 1719 INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT CONGRESS PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 7. BİLGİ, EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI 3.3.6. Çalışan Sayısı Boyutuyla Bilgi Teknolojisi ve E-Ticaret Kullanımının Çapraz Analizi 3.3.6.1. Bilgisayar ve İnternet Kullanımı Tablo 9: Bilgi teknolojisi deapartmanı bilgisi Çalışan Sayısı 1_9 10_49 50-249 250 ve üstü Evet 33% 50% 82% 87% Hayır 67% 50% 18% 13% Çalışan sayısı arttıkça bilgi teknolojisi departmanı sahipliği de artmaktadır. Tablo 10: Bilgi Teknolojileri ve Gümrük İşlemleri Çalışan Sayısı 1_9 10_49 50-249 250 ve üstü Evet 67% 75% 82% 80% Hayır 33% 25% 18% 20% Çalışan sayısı arttıkça gümrük işlemlerinde bilgi teknolojisi kullanımı artış göstermiştir. Tablo 11:Dış Ticaret İşlemleri ve İnternet Kullanımı Çalışan Sayısı Evet Hayır 11,1% 88,9% 1_9 58,3% 41,7% 10_49 63,6% 36,4% 50-249 73,3% 26,7% 250 ve üstü Dış ticaret işlemlerinin internet kullanılarak gerçekleştirilmesi çalışan sayısı parelelinde artmıştır. Tablo 12: Bilgi Teknolojilerine ve İnternete Yatırım Çalışan Sayısı 1_9 10_49 50-249 250 ve üstü Evet 67% 92% 64% 100% Hayır 33% 8% 36% 0% Bilgi teknolojilerine ve internete daha da yatırım yapma isteği çalışan sayısı parelelinde artış göstermemiştir. Burada şu dikkate alınabilir. Özellikle, 10-49 aralığında işgören istihdam 1720 INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT CONGRESS PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 7. BİLGİ, EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI eden işletmeler, dolayısıyla küçük ölçekli işletmeler, kendilerini yetersiz gördüğünden daha fazla yatırım yapma isteğinde olabilirler. 3.3.6.1. Web Sayfası Sahipliği ve Kullanımı Tablo13: Web Sayfası Sahipliği Çalışan Sayısı 1_9 10_49 50-249 250 ve üstü Evet 89% 92% 100% 100% Hayır 11% 8% 0% 0% Çalışan sayısı fazla olan işletmelerin, büyüklükleri de düşünüldüğünde, tümünde web sayfası bulunmaktadır. Tablo 14: Web Sayfasının Online Satış İçin Kullanımı Çalışan Sayısı 1_9 10_49 50-249 250 ve üstü Evet 22% 42% 36% 40% Hayır 78% 58% 64% 60% Online satış için web sayfasının kullanımı işletmelerin genelinde çalışan sayısı gözetilmeksizin yakın değerlerde ve düşük düzeydedir. Bu da göstermektedir ki, e-ticaret faaliyetleri dış ticaret boyutuyla yeterli ölçüde değildir. Tablo 15: Web Sayfasının Dış Ticaret İşlemlerinde Kullanımı Çalışan Sayısı 1_9 10_49 50-249 250 ve üstü Evet 22% 42% 27% 47% Hayır 78% 58% 73% 53% Benzer şekilde, web sayfalarını dış ticaret için kullanmaları da düşük ve nisbi olarak yakın değerlere sahiptir. 14. ve 15. tablolar dikkate alındığında, çalışan sayısı paralelinde internet üzerinden e-ticaretin ve dış ticaret işlemlerinin de artmamış olması, tartışmalı hipotezimizi akla getirmektedir. Çünkü, küçük ölçekli işletmelerde e-ticaret ve dış ticaret faaliyeti yüzdesi nisbi olarak daha fazladır. Bu da göstermektedir ki, bu işletmelerde daha az çalışan ile daha fazla online satış yapılabilmektedir. 1721 INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT CONGRESS PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 7. BİLGİ, EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI SONUÇ ve DEĞERLENDİRME Araştırmada, TÜİK verileri dikkate alındığında, tüm sektörlerde çalışan sayısına bağlı olarak bilgisayar ve internet kullanım oranlarının artması paralelinde dış ticaret faaliyetinde bulunan işletmelerde de benzer bir durumun olduğu varsayılmıştır. Araştırma sonuçları göstermiştir ki, bazı istisnalar hariç çalışan sayısı arttıkça bilgi teknolojisi ve internet kullanım oranları da artmaktadır. Dolayısıyla, çalışan sayısı, işletme büyüklüğünün bir göstergesi olarak ele alındığında, beklenenin aksine büyük ölçekli işletmelerin daha fazla bilgi teknolojisine ve internet kullanımına ihtiyaç duyduğu ortaya çıkmaktadır. Çünkü, çalışan sayısı paralelinde bilgi teknolojisi sayısı da artacaktır. Ancak, benzer durum e-ticaret ve online işlemlerde söz konusu değildir. Dolayısıyla, bu tür faaliyetler ile çalışan sayısı arasında bir ilişki yoktur. Web sayfası sahipliğinde ise, dış ticaret faaliyetinde bulunan işletmelerin diğer sektörlere göre daha yüksek oranlara sahip olması dikkat çekicidir. Bu sonuç göstermektedir ki, dış ticaret faaliyetlerinin web tabanlı yapılma zorunluluğu işletmeler tarafından iyi algılanmıştır. Ancak, web sayfalarının online satış (%22-%40), dış ticaret işlemleri (%22-%47) gibi faaliyetlerde yeterli düzeyde kullanılmaması, işletmelerin web sayfalarını etkin kullanmadıklarını göstermektedir. Bu sonuç, TUİK verilerine göre, işletmelerin internet üzerinden sipariş alma ve verme oranlarının(%10-%15) üstündedir. Dolayısıyla, dış ticaret faaliyetinde bulunan işletmeler, diğer sektördeki işletmelere nazaran daha fazla e-ticaret faaliyetinde bulunmaktadır. Sonuç olarak, Türkiye’deki işletmelerin genelinde bilgisayar ve internete sahiplik oranları yüksektir. Ancak, bu oranlar dış ticaret faaliyetinde bulunan işletmelerde biraz daha yüksek değerlere ulaşmıştır. Benzer şekilde web sayfasına sahiplik dış ticaret faaliyetinde bulunan işletmelerde diğerlerine göre daha yüksek oranlardadır. Ancak, e-ticaretin genelde yetersizliği paralelinde, dış ticaret faaliyetinde bulunan işletmeler, web sayfalarını e-ticaret vb. faaliyetler için yeterli düzeyde kullanmamaktadırlar. Ancak, oransal olarak genel sonuçların üzerinde olmaları sektörleri gereği bir sonuca ulaştığımızı göstermektedir. KAYNAKLAR Akın, Mehmet Ali, (1995), “Dış Ticarette Enformasyonun Gerekliliği”, Düşünceler, Ankara Bensghir Türksel Kaya, (1996), Bilgi Teknolojileri ve Örgütsel Değişim, TODAİE Yay., Ankara. . GümrükMüsteşarlığı,(2009),http://www.gumruk.gov.tr/tr-TR/egumruk/Sayfalar/Projeler.aspx Güney Semra, Mutlu Savaş,(2008), “Bilgi Teknolojilerinin Girişimciliğe Etkileri”, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, Onsekiz Mart Üniversitesi Yay., Cilt:3, Sayı:1, Çanakkale. 1722 INTERNATIONAL 7th KNOWLEDGE, ECONOMY & MANAGEMENT CONGRESS PROCEEDINGS ULUSLAR ARASI 7. BİLGİ, EKONOMİ VE YÖNETİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI Tutar Hasan(2006), Yönetim Bilgi Sistemi, Seçkin Yay., Ankara. TUİK, (2008), Girişimlerde Bilişim Teknolojileri Kullanımı Araştırması, Ankara. Ulaş Dilber, (2004), “KOBİ’lerin Yabancı Pazarlara Açılmada Kullandıkları Stratejiler”, Gazi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt:6, Sayı:3, Ankara. www.ticaretforumu.com,(2007), “E-Dışticaret nedir?”. www.eticaret.org/kavram.htm, (2009), E Ticaret Kavramı. www.e-ticaret.gov.tr,(2009) , 1723
