türkiye ve avrupa birliği ülkelerinde, akarsularda göç

TÜRKİYE VE AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİNDE, AKARSULARDA
GÖÇ EDEN BALIK TÜRLERİNİN KORUNMASINA YÖNELİK YASAL
DÜZENLEMELER
VAN GÖLÜ HAVZASI BALIKLARI VE YAYILIM BÖLGELERİ
Mahmut ELP, Ataman Altuğ ATICI, Fazıl ŞEN
Yüzüncü Yıl Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi 65080 Zeve Kampüsü-VAN
Dr. M. Altuğ ATALAY, Cihan TOSLAK
GTHB, Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğü
-Bildiri Özeti-
E-mail: mahmutelp@yyu.edu.tr
-Bildiri ÖzetiBu çalışma 2008-2012 yılları arasında Van Gölü Havzasında yayılış gösteren balık türlerini
Birçok balık türü yaşam döngüleri gereği, hayatlarının belirli dönemlerinde üreme veya bes-
ve yayılış bölgelerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Van Gölü Havzası kapalı bir havza
lenme amaçlı göçler yapmaktadır. Bu göçler denizlerden nehirlere veya nehirlerden deniz-
olup Türkiye yüzey alanının yaklaşık % 2.3 lük bir kısmını oluşturmaktadır. Kapalı bir havza
lere olduğu gibi nehrin alt ve üst kesimleri arasında gerçekleşmektedir. Ancak günümüzde
olmasından dolayı tür çeşitliliği farklılıklar göstermektedir. Endemik tür çeşitliliği açısından
akarsular bir zorunluluk olarak, başta sulama ve hidroelektrik santral olmak üzere çeşitli
hem bitki, hem de hayvan türleri olarak oldukça zengindir. Bu zenginlik balık türlerine de
amaçlarla kullanılmakta, akarsular üzerine yapılar inşa edilmekte ve bu yapıların birçoğu
yansımıştır. Havzada doğal yayılış gösteren balık türlerinin Capoeta capoeta hariç tamamı
balık göçlerini engeller nitelikte olmaktadır.
endemik türlerden oluşmaktadır. Havzada Alburnus tarichi, Alburnus timarensis, Barbus er-
Ulusal ve uluslararası mevzuatta, balık göçlerini engelleyen bu yapıların ekosistem üzerindeki etkilerinin en aza indirilmesi için baraj ve regülatörlerde balık göçlerini sağlayacak
yapıların yapılması yönünde çeşitli düzenlemeler getirilmiştir. Türkiye’nin de içinde bulunduğu bazı ülkelerde, akarsular üzerine kurulacak her türlü engellere balıkların geçmelerine
imkan sağlayacak yapıların kurulması kanun düzeyinde zorunlu tutulurken, bazı ülkelerde
cisianus, Capoeta cosswigi, Oxynoemacheilus ercisiana (Orthrias angorae ercisianus) türleri
doğal yayılış göstermektedir. Cyprinus carpio, Carassius carassius, Gambusia affinis türlerinin ise aşılandıkları çeşitli kaynaklarda populasyon oluşturdukları tespit edilmiştir. Barbus
ercisianus ve Capoeta cosswigi türlerinin Zilan ve Deliçayda, Cyprinus carpio ve Carassius
carassius türlerinin ise Nazik gölünde melez bireyler oluşturdukları görülmüştür.
ise balık geçitleri zorunluluğu tanımlanmış ve göçmen balık türlerinin bulunduğu önemli
akarsular ile sınırlandırılmış veya farklı önlemler getirilmiştir.
Bu çalışmada başta Avrupa Birliği ve birliğe üye bazı ülkelerde ki mevzuatlarda, balık geçitlerine ilişkin getirilmiş yasal düzenlemeler ve uygulamalar ile Türkiye’de hali hazırda geçerli
olan yasal düzenlemeler ve uygulamalar incelenmiş ve uygulamalarda tespit edilen sorunların çözümüne yönelik önerileriler getirilmiştir.
Anahtar kelimeler: Balık geçitleri, göçmen balıklar, hidroelektrik santral, yasal düzenleme,
mevzuat
82
83