HAREKET GEREKSİNİMİ Kaynak - Ankara Üniversitesi Açık Ders

7.11.2017
HAREKET GEREKSİNİMİ
1
Prof. Dr. Ayten Demir
Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi
7.11.2017
“Hareketlilik”, bireyin bir amaca yönelik olarak
çevrede yer değiştirebilmesi için kas gruplarının
kasılıp gevşemesi yeteneğidir. Düzenli vücut
hareketleri iskelet, iskelet kasları ve sinir
sisteminin düzenli olarak birlikte çalışmasıyla
meydana gelir.
Kaslar kasılırken kemikler üzerine “gerilim” gücü,
kemikler de kaslar üzerine “yük” gücü uygular.
Kasılma gücü yükü aştığında hareket görülür.
Böylece yaklaşık 600 iskelet kası, ürettiği enerji
sayesinde kasılma ve gevşemeler yaparak vücuda
çeşitli hareketler verir.
2
7.11.2017
İskelet kemikleri
şekillerine göre dörde
ayrılır:
Uzun kemikler (femur),
kısa kemikler (patella),
düz kemikler (kosta)
düzensiz kemikler
(omurlar).
3
İSKELETİN İŞLEVLERİ
7.11.2017
İskelet, kas ve ligamentlerin kendisine
bağlanması için bağlantı yerlerine sahiptir. Bu
bağlantılar sayesinde, iskeletin çeşitli kısımları
belli yönlerde hareket eder.
İskelet beyin, kalp ve omurilik (spinal kord) gibi
yaşamsal organları koruyan bir yapıya sahiptir.
Kemikler, kalsiyum dengesinin düzenlenmesine
yardım ederek, kalsiyumu depolar ve
gerektiğinde kan dolaşımına verir.
Kemiklerin içinde bulunan ilik maddesi, kırmızı
küreleri (eritrositleri) üreten bir kaynaktır.
4
EKLEM ÇEŞİTLERİ
7.11.2017
1.Sinostatik (Oynamaz) Eklem: Bu tip eklemler
kemiklerin kemiklerle birleşerek yaptığı, oynamayan
sağlam bir yapı oluşturmuş eklemlerdir. Birbirlerine tam
uyan kemikler, başlangıçta birbirlerine ince bir fibröz
doku ile birleşmiştir. Zamanla bu doku kemikleşir ve
kemik kemikle birleşmiş olur (kranial eklemler, sakrum).
2.Kartilaginöz (Kıkırdaksı) Eklem: Küçük hareketler
yapabilen esnek eklemlerdir (sternum ve kostalar
arasındaki kostasternal eklemler, omurlar arasındaki
eklemler).
3.Fibröz (Bağ dokusu) Eklem: Fibröz bağ dokusundan
meydana gelen ve kemikleri bu dokuyla sıkıca birbirine
bağlayan eklem tipidir. Fibröz bağ dokusunun
bükülebilirliği nedeniyle eklemin biraz hareketi
olanaklıdır (Tibia ve fibulanın distal ucu).
5
EKLEM ÇEŞİTLERİ
7.11.2017
4.Sinovyal (Gerçek) Eklem:Bu tip eklemler
serbestçe hareket edebilirler. Eklem boşluğunu
çeviren ligamentlerden yapılmış bir kapsülle bir
arada tutulan iki ya da daha fazla kemiğin
birleşim yeridir..
6
EKLEM ÇEŞİTLERİ
7.11.2017
7
LİGAMENTLER (BAĞLAR)
7.11.2017
Ligamentler,
fibröz
dokudan
yapılmış
beyaz, parlak
ve hareketli
bantlar olup,
eklemleri,
çeşitli kemik
ve
kıkırdakları
birbirine
bağlarlar.
8
Kalça Eklemi Ligamentleri
TENDONLAR (KİRİŞLER)
7.11.2017
Tendonlar beyaz,
parlak fibroz
dokudan
bantlar olup,
kasları
kemiklere
bağlarlar.
Bunlar
hareketli ancak
esnemeyen
sağlam
oluşumlardır.
9
Aşil Tendonu
KARTELAJ (KIKIRDAK)
7.11.2017
Kartelaj damarsız, destekleyici bağ dokusudur.
Eklemlerde ve toraks, trakea, larenks, burun ve
kulakta yer alır. Vücutta bulunan pek çok geçici
kartelaj, süt çocukluğu döneminde kemikleşir.
Devamlı kartelajlar ise, birey çok yaşlanmadıkça
kemikleşmez.
10
İSKELET KASLARI
7.11.2017
1.Çizgili Kaslar.İskelet kaslarını oluşturan bu
kaslar, istemli olarak çalışırlar.
2.Düz Kaslar. İç organlara ait kaslar olup,
istemsiz olarak çalışırlar.
3.Kalp Kası. Bu kas çizgili olduğu halde, istemsiz
olarak çalışır.
11
NÖRONLAR
7.11.2017
1.Santral Sinir Sistemi. Beyin ve omurilikten
oluşmaktadır.
2.Periferik Sinir Sistemi. Spinal sinirlerden (32
çift), kranial sinirlerden (12 çift) ve otonom sinir
sisteminden oluşmaktadır.
12
7.11.2017
Nöron Tipleri
A- Miyelinli Nöron
B- Miyelinsiz Nöron
13
2)
Duyu Nöronları (Afferent Nöronlar)
Motor Nöronlar (Efferent Nöronlar)
7.11.2017
1)
14
SEREBRUM
7.11.2017
Beyin, kafatası içinde çok iyi korunmuş bir
organ olup şu kısımlara ayrılır:
Ön Beyin (Serebrum)
Beyin Sapı
Orta beyin
Pons varolli
Medulla oblangata
Arka Beyin (Serebellum)
15
7.11.2017
Santral Sinir
Sisteminin Parçaları,
Serebrumun Lopları ve
Sulkusları
16
7.11.2017
Serebral korteksin üç temel işlevi vardır:
1.Ussal etkinliklerle ilgili yüksek merkezlerde hatıra,
zeka, düşünme, ahlak duygusu, öğrenme gibi işlevler
gerçekleştirilir.
2.Duyuların algılanması ile ilgili merkezlerde ağrı, ısı,
dokunma gibi duyuların ve ayrıca görme, işitme, tatma
ve koklama gibi özel duyuların algılanması
gerçekleştirilir.
3.İstemli kasların kasılmasının başlatılması ve
kontrolüyle ilgili merkezlerde de bu işlevler
gerçekleştirilir.
17
7.11.2017
Serebrumda istemli motor işlevler ve duyu algılamayla ilgili bölgeler
bulunmaktadır:
18
KAS HAREKETLERİ
7.11.2017
1.İstemli Kas Hareketi. Serebrumda bilinçli
olarak doğan uyarılar sonunda kaslar kasılmaya
uğrar ve eklemler hareket eder.
2.İstemsiz Kas Hareketi. İstemsiz kas hareketleri
iki grup altında toplanabilir:
a.Serebrumun altındaki düzeylerde hücresi
bulunan üst motor nöronlar, postür ve denge ile
ilgili kas etkinliklerini etkilerler, kas
hareketlerinin koordinasyonunu sağlar ve kas
tonunu kontrol ederler.
b.Spinal refleksler. Refleksler, duyusal uyaranlara
santral sinir sisteminin katılımıyla, fakat bilinç
dışı verilen yanıtlardır.
19
KAS GÜCÜ
7.11.2017
Kasın bir yüke karşı kullandığı güç, harekete aynı
anda etkin olarak katılan kas lifinin sayısına ve
her bir lifte gelişen gerilim veya gücün miktarına
bağlıdır.
“Tetanus” (sürekli kasılma) terimi, kas lifleri
sınırlarının sonuna kadar kasıldığında, bu
kasılmaya maksimum düzeyde dayanmayı gösterir.
Tetanik kasılma, kas lifleri içindeki enerji (ATP)
deposu azalmaya başlayıncaya kadar sürer.
Bundan sonra kasılma azalmaya başlar.
20
KAS TONU (TONUS)
7.11.2017
Kasın devamlı olan kısmi kasılma durumuna
“tonüs” denir. Tonüs, spinal refleks sistemin
uyarıları sonunda, komşu kas liflerinin
sadece birkaçının aynı anda kasılmasıyla
gerçekleşir.
Hareketsizlik, tonüsün azalmasına
neden olur. İskelet kaslarının tonüsü
oturma ve ayakta durma pozisyonlarına
yardımcı olduğu gibi venöz dönüşe de
katkıda bulunur.
21
DENGE



7.11.2017

Denge, sinir sistemi tarafından ve özellikle serebellum ve iç
kulak vasıtasıyla gerçekleştirilir. Serebellumdaki bir hasar,
denge ve yürümede sorunlar yaratır.
İç kulaktaki içi sıvı ile dolu olan üç semisirküler kanal da
dengenin sağlanmasına yardımcı olur.
Vücut ağırlığı, yerçekiminin vücuda uyguladığı bir kuvvettir.
Çeşitli etkinlikler sırasında dengede kalabilmek için vücudu
dünyanın merkezine doğru çeken yerçekimine (yani vücut
ağırlığına) karşı koymak gerekir.
Dengede kalabilmek için kasların gereksinimi olan gücün
miktarı, ağırlık merkezinin yüksekliği ve dayanma yüzeyinin
alanı ile doğrudan ilgilidir. Canlı veya cansız bir cismin
dengede kalabilmesi için aşağıdaki üç fizik kuralına uyması
gerekir:
22
7.11.2017
1.Cismin ağırlık merkezi dayanma yüzeyine
yakın olmalıdır.
2.Cismin ağırlık çizgisi (çekül doğrultusu)
dayanma yüzeyinden geçmelidir.
3.Cismin dayanma yüzeyi geniş olmalıdır
23
24
7.11.2017
Dayanma Yüzeyinin ve
Ağırlığın Dengeye
Etkisi
A-En Fazla Dengede
Olan Cisim
B-Dengedeki Cisim
C-Dengesini
Kaybetmiş, Düşmekte
Olan Cisim
Bir cismin “ağırlık merkezi” cismin kütlesinin
merkezidir. İnsanda ağırlık merkezi ayaktayken
pelvisin merkezinde, yaklaşık olarak göbek ile
semfisis pubisin ortasına raslayan yerdedir. “Çekül
doğrultusu”, ağırlık merkezinden geçen dikey
çizgidir. “Dayanma yüzeyi” cismin temas ederek
dengede durduğu yüzeydir.
7.11.2017

25
7.11.2017
Ayakta Duruş Pozisyonu
A- Önden Görünüş
B- Yandan Görünüş
26
NORMAL POSTÜR (DURUŞ ŞEKLİ)
7.11.2017
Normal postür, otururken ve ayakta dururken
sırt, bacak, karın ve boyun kaslarının değişik
zamanlarda oluşan ve tekrarlayan
kasılmalarıyla sağlanır. Alt ekstremite, gövde,
boyun ve sırt kasları, özellikle postürden
sorumlu kaslardır.
27
7.11.2017
Ayakta Duruş Pozisyonu
(EREKT POZİSYON)
28
OTURMA POZISYONU
pozisyonunda baş dik, boyun ve
sırtta omurga düz olmalı; vücut ağırlığı
kalça ve butlara eşit şekilde dağılmalı; üst
bacaklar birbirine paralel ve yatay
konumda olmalı; her iki taban yere tam
olarak temas etmeli ve alt bacak ile ayaklar
arasında 90 lik açı olmalı; dizlerin altı
sandalyenin tablasının bitiş çizgisinden 2-4
cm önde olmalı ve böylece popliteal arter ve
sinir üzerine basınç yapılmamalıdır.
7.11.2017
 Oturma
29
7.11.2017
OTURMA
POZISYONU
30
YATIŞ POZISYONU
7.11.2017
İyi bir yatış pozisyonu sağlamak için herşeyden
önce yatak ve somyanın rahat ve des-tekleyici
özellikte olması gerekir. Destekleyici olmayan
yataklarda yatmak, sırt ve bel ağrılarına ve
diğer bazı rahatsızlıklara neden olabilmektedir.
Yan yatış pozisyonunda omurga düz olmalı, baş
ve boyun omuz yüksekliğinde bir yastıkla
desteklenmelidir. Sırtüstü yatış sırasında da
boyun ve bel kavisleri normal eğimlerini
korumalıdır. Baş altında yüksek olmayan ve eni
geniş bir yastık, başı ve boynu desteklemeli ve
normal boyun eğimini korumalıdır. Şişman
olmayan bireyler yastıksız da yatabilir.
31
7.11.2017
Yan Yatış Pozisyonu
A-Doğru Yan Yatış
B-Yanlış Yan Yatış
Sırtüstü Yatış
Pozisyonu
32
7.11.2017
33
KAS GRUPLARI
7.11.2017
Antagonistik kaslar
 Sinerjistik kaslar
 Antigravite kasları.

34
EKLEM HAREKETLERİNİN
SINIRLARI
7.11.2017
Eklem hareketinin sınırı, üç vücut
düzleminden biri içinde eklemin
yapabildiği maksimum harekettir.
1.Sagital düzlem, vücudu önden arkaya sağ
ve sol yan diye, ikiye bölen düzlemdir.
2.Frontal düzlem, vücudu bir yandan diğer
yana ön ve arka diye, ikiye bölen
düzlemdir.
3.Transvers düzlem ise, yatay olarak vücudu üst ve alt olmak üzere ikiye bölen
düzlemdir.
35
7.11.2017
Vücut Düzlemleri
36
VÜCUDUN KALDIRAÇ SİSTEMİ
7.11.2017
37
Kasın Yenmesi Gereken Toplam Yük = Kasın Ekleme Olan Uzaklığı (A) + Yükün Ekleme Olan Uzaklığı (B) + Yükün Ağırlığı (C)
7.11.2017
38
7.11.2017
39
7.11.2017
Hareket Ederken ve
Bir Yük Kaldırırken
Maksimum Denge
İçin Ayakların
Pozisyonu
40
7.11.2017
41
7.11.2017
Yerdeki Bir Cismi Kaldırma Aşamaları
A-Cismin Karşısında Uygun Pozisyonda Durma
B-Dayanma Yüzeyinin Genişletilmesi ve Cisme Doğru Eğilme
C-Sırtı Düz Tutarak Çömelme
D-Cismi Vücudun Ağırlık Merkezine Yaklaştırarak Kaldırma
42
43
7.11.2017
İç Kuşak
A-İç Kuşağın
Oluşturulduğu İyi Duruş
B-İç Kuşağın
Oluşturulmadığı Kötü Duruş
EGZERSİZ
7.11.2017
1.İzotonik Egzersiz: Bu tip egzersizde
birey kaslarını kasarak kısaltır ve
eklemlerini oy-natarak aktif hareket
meydana getirir (yürüme, koşma, yüzme).
44
EGZERSİZ
7.11.2017
Pasif Egzersizler
A-Ayak Bileğinin Dorsal Fleksiyonu B-Ayak Bileğinin Plantar Fleksiyonu
C-El Bileğinin Hiperekstansiyonu
D-Kalçanın Abdüksiyonu
45
7.11.2017
46
7.11.2017
2.İzometrik Egzersiz: Bireyin kaslarında
kısalma olmaksızın kas kasılmasını
gerçekleştirmesidir.Bu durumda hiç hareket görülmez, yani eklemler oynamaz.
Bazan kas liflerinde minimum bir kısalma
görülebilir.
3.İzokinetik Egzersiz: Bu tip egzersiz aktif
bir egzersiz olup, kaslar bir dirence karşı
kasılırlar.
47
7.11.2017
Egzersiz Tipleri
A- İzotonik Egzersiz
B- İzometrik Egzersiz
C- İzokinetik Egzersiz
48
YATAK İSTİRAHATİ VE HAREKETSİZLİK
7.11.2017
Yatak istirahatinin birkaç tedavi edici avantajı
vardır:
Fiziksel etkinlik azaldığından dokuların
oksijen gereksinimi azalır.
Ağrı azalır.
Hastaların tekrar hareketlenebilmek için güç
kazandığı periodik dinlenme dönemleridir.
Çok bitkin hastaların gereksinim duydukları
uzun süreli dinlenme ve uyku dönemleridir.
49
7.11.2017
Yatağa Bağımlı Yaşlı Birey
50
HASTA BAKIMINDA TEMEL
KORUYUCU POZİSYONLAR
7.11.2017
Koruyucu Sırtüstü Yatış Pozisyonu (SUPİNE)
51
HASTA BAKIMINDA TEMEL
KORUYUCU POZİSYONLAR
7.11.2017
Koruyucu Yan Yatış Pozisyonu (a)Üstten Görünüş)
52
HASTA BAKIMINDA TEMEL
KORUYUCU POZİSYONLAR
7.11.2017
Koruyucu Yan Yatış Pozisyonu (Yandan Görünüş)
53
HASTA BAKIMINDA TEMEL
KORUYUCU POZİSYONLAR
7.11.2017
KORUYUCU YARI YÜZÜKOYUN YATIŞ (SİMS’) POZİSYONU
54
HASTA BAKIMINDA TEMEL KORUYUCU POZİSYONLAR
7.11.2017
55
Oturma Pozisyonu (FOWLER’S)
7.11.2017
TEŞEKKÜRLER
56