SOLUNUM FONKSİYON TESTLERİ

SOLUNUM FONKSİYON TESTLERİ
VE
ARTER KAN GAZLARI
DOÇ. DR. ÖZNUR AKKOCA
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi
Göğüs Hastalıkları ABD.
SFT ENDİKASYONLARI-1
• Semptomların, fizik muayene bulguları ve
•
•
•
•
laboratuvar sonuçlarının değerlendirilmesi
Hastalıkların solunum fonksiyonlarına etkisinin
saptanması
Obstrüktif ve restriktif tipte solunum fonksiyon
bozukluğunun ayrımı
Preoperatuvar değerlendirme
Hastalığın seyrinin ve prognozunun
değerlendirilmesi
SFT ENDİKASYONLARI - 2
•
•
•
•
•
Tedavi yaklaşımlarının belirlenmesi
Tedaviye yanıtın değerlendirilmesi
Mesleki ekspozisyonun monitorizasyonu
Epidemiyolojik araştırmalar
İş görememezlik derecesinin
değerlendirilmesi
SPİROMETRELER
• Volüme duyarlı; sulu, kuru, körüklü,
diyaframlı
• Akıma duyarlı; Pnömotakograf, termistor
veya sıcak tel anemometresi, türbin cihazı
ve vorteks cihazı
Volüm spirometreleri
• Avantajlar:
Direkt olarak volümü ölçerler
Ucuzdur
Kolay uygulanırlar
• Dezavantajlar:
Büyüktürler, taşınamazlar
Hava kaçakları önemlidir
Elle hesaplama gerektirirler
Sulu tipinin suyunu sık değiştirmek gerekir
Akım spirometreleri
• Avantajlar:
•
•
•
•
Küçük ve taşınabilir
Bilgisayarlı
Referans değerleri hızlı hesaplanır
Akım volüm eğrisi çizdirilebilir
• Dezavantajlar:
•
•
•
•
•
Daha fazla deneyim gerektirir
Sık ve dikkatli kalibrasyon gerektirir
Nem birikmesi problemlere yol açar
Gaz içeriği sonuçları etkileyebilir
Çok düşük akımları gösteremeyebilir
AKCİĞER FONKSİYON TESTLERİ
•
•
•
•
•
•
Havayolu fonksiyonlarını gösteren testler
Akciğer volümleri ve ventilasyon
Diffüzyon testi
Kan gazları
Kardiyopulmoner egzersiz testleri
Metabolik ölçümler
Havayolu fonksiyonlarını gösteren testler
• Basit spirometri
VC, ERV,IC
• Zorlu vital kapasite manevrası
FVC, FEV1, FEV1/FVC, PEF, MEFV eğrisi
• Maksimal solunum kapasitesi (MVV)
• Maksiaml inspiratuvar/ekspiratuvar basınçlar
(MİP, MEP)
• Havayolu rezistansı ve kompliansı (Raw, C)
Akciğer volümleri ve ventilasyon
• Fonksiyonel rezidüel kapasite (FRC)
• Total akciğer kapasitesi (TLC)
• Rezidüel volüm (RV), RV/TLC
• Dakika ventilasyonu, Alveolar ventilasyon, Ölü
boşluk
• Ventilasyonun dağılımı
Basit spirometri
• Vital kapasite: Derin bir inspirasyondan sonra derin
ekspirasyonla atılan hava volümü olarak tanımlanır, ml
veya lt cinsinden ifade edilir.
• Yavaş vital kapasite veya manevra yukarıda tanımlanan
şekilde yapıldığında ekspiratuar vital kapasite (EVC) de
denir.
• Derin ekspirasyondan sonra derin inspirasyonla alınan
havanın ölçümüne ise inspiratuar vital kapasite (IVC)
denir.
TLC
TV
FRC
RV
İnspiratuar
vital kapasite
Ekspiratuar
vital kapasite
İki zamanlı
vital kapasite
Basit spirometri
• İnspiratuar Kapasite (IC): Normal ekspirasyondan sonra
derin inspirasyonla alınan maksimum volümdür.(%75 VC)
• İnspiratuar
Rezerv
Volüm
(IRV):
Normal
inspirasyondan sonra derin inspirasyonla alınan hava
volümüdür.
• Ekspiratuar Rezerv Volüm (ERV): Normal
ekspirasyondan sonra derin ekspirasyonla atılan hava
volümüdür.(%25 VC)
8
6
TLC
IRV
IC
VC
4
TV
ERV
2
FRC
0
RV
VC’nin azaldığı durumlar
• Havayollarında obstrüksiyon varlığında (hava hapsi
arttığında)
• Akciğerin elastik özelliklerinin değiştiği, genişleyebilme
özelliğinin kaybı, doku kaybı, yer kaplayan lezyonları
olduğunda
Yaygıninfiltrasyonlarda,atelektazilerde,tümörlerde,fibrotik
hastalıklarda, cerrahi girişim sonrası volüm kaybı
olduğunda
• Akciğer ekspansiyonunu engelleyen plevral patolojilerde,
göğüs kafesi genişlemesini sınırlayan patolojilerde , toraks
boşluğunun azalması, diyafragma hareketlerinin
sınırlanması durumunda
• Solunum merkezinin deprese olduğu durumlarda,
nöromüsküler hastalıklarda
Zorlu vital kapasite manevrası
•
•
•
•
•
Zorlu Vital Kapasite (FVC)
Birinci saniye zorlu ekspirasyon volümü (FEV1)
FEV1/FVC
Tepe akım hızı (PEF)
Akım-volüm eğrisi
Maksimal ekspiratuvar akım-volüm eğrisi (MEFV eğrisi)
Maksimal inspiratuvar akım-volüm eğrisi (MIFV eğrisi)
Zorlu vital kapasite manevrası
• Ventilatuar kapasitenin değerlendirilmesinde
• Ventilatuar kapasitede bozulma santral sinir sistemi, iskelet-
kas sistemi, akciğere ilişkin patolojiler bağlı olabilir.Ancak
en önemli nedeni havayolları obstrüksiyonudur.
• Büyük akciğer volümleri düzeyindeki maksimal akımlar
büyük oranda trakea ve ana bronşların akım özelliklerini
yansıtırken, düşük volümlerdeki akımlar periferik intratorasik
havayollarını yansıtır. Büyük havayollarında akım kısmen de
olsa türbülan özellik taşırken periferik havayollarında laminer
akım vardır.
• Volüm-zaman, akım-volüm eğrileri
Zorlu Vital Kapasite (FVC): Derin inspirasyondan sonra zorlu,
hızlı ve derin ekspirasyonla atılan hava volümüdür.
FEV1: Zorlu ekspirasyonun 1. saniyesinde atılan volümdür.
Kooperasyona ve efora bağımlıdır (%75-80 FVC)
FEV1/FVC (Tiffeneau oranı):Normalde > %75. Havayolları
obstrüksiyonu < % 70. Hafif-orta dereceli obstrüksiyonun
değerlendirilmesinde yararlıdır.
Zorlu vital kapasite manevrası
• Maksimal eforun gösterilmesi
• Test sırasında öksürük, glottik kapanmanın olmaması,
kaçağın olmaması
• En az 6 sn veya plato oluşana kadar ekspirasyon yapılması
( 30 ml den az değişim)
• Test ani olarak birden başlatılmalı (back-extrapolation
volüm %5 FVC veya 150 ml nin altında olmalı)
• En az 3 adet kabul edilebilir özelliklerde manevranın
yapılması ve FVC ve FEV1 değerlerinin %5 lik veya 200
ml lik değişim sınırları içinde olması
Zorlu vital kapasite
• Havayollarında daralma veya tıkanma olduğunda azalır.
Ekspirasyon zamanı uzar gnl 20 sn nin üstüne çıkar
• Restriktif hastalıklarda azalır
• Hem VC hemde FVC azalması nonspesifik bulgulardır
• Her ikisi arasında fark oluşması havayolu kollapsını
gösterir.
Birinci saniye zorlu ekspirasyon volümü (FEV1)
• Sağlıklı bireylerde değişkenliği 60-270 ml (183ml)
• Genellikle büyük havayollarını yansıtır.
• Havayolu obstrüksiyonunda (mukus sekresyonu,
bronkospasm, inflamasyon veya elastik doku kaybı) FEV1
azalır (FEV1 ve FEV1/FVC , standart parametreler)
• FEV1 obsrtüktif akc. hast. hem siddeti ile korele hem de
prognozu gösteren iyi bir parametredir
• Restriktif patolojilerde ise FVC’deki azalmaya bağlı olarak
azalır.
FEV1/FVC (Tiffeneau oranı):
• Havayolu obsrüksiyonu ve restriktif hastalıkları
ayırdetmede oldukça kullanışlı
• Obstrüksiyonlarda < %70 iken, restriksiyonlarda normal
kalır
Obstrüksiyon
Normal
Hafif
Orta
İleri
FEV1/FVC (%)
> 70
61 - 69
45 - 60
< 45
RESTRİKSİYON
OBSTRÜKSİYON
NORMAL
VOLÜM (lt)
FEV1
FEV1 FVC
FVC
FEV1
FVC
0
1
2
0
1
2
3
ZAMAN (sn)
4
0
1
2
Zorlu ekspiratuvar akım
• Maksimal Ekspirasyon Ortası Akım Hızı (MMFR,
•
•
•
•
FEF25-75%): Zorlu ekspirasyon ile volümlerin % 25 ila
%75’inin atıldığı perioddaki akım hızıdır.
Orta ve küçük havayollarından gelen akımı yansıtır.
FVC ye dolayısıyla hasta eforuna bağımlı bir parametredir.
Obstrüktif hastalıkların erken dönemlerinde bu parametre
azalır. Bazan restriktif hastalıklarda da azalma gösterebilir.
FEV1/FVC eğer sınırda ise, havayolu hakkında bilgi verir.
Zorlu ekspiratuvar akım
• FEF200-1200: Zorlu ekspirasyonla ilk 200-1200 ml’nin
atıldığı perioddaki akım hızıdır.
• Zorlu ekspirasyonunu erken bölümünü yansıtır, dolayısıyla
büyük havayolları hakkında bilgi veren iyi bir indekstir.
Tepe akım hızı (PEF):Derin inspirasyondan sonra derin
Ekspirasyon sırasında elde edilen maksimal akım hızıdır.
Tepe akım hızı (PEF):
• Maksimal inspirasyon sonrası hızlı yapılan ekspirasyonda
(güç uygulanmaksızın) değerlendirilir
• 1-2 sn lik bir efor yeterlidir
• Maksiamal inspirasyonda iken bekleme PEF değerini azaltır
• Büyük havayolları fonksiyonunu gösterir
• Havayolları hastalıklarında zirve akım hızının periodik
takibinde kullanılır
Tepe akım hızı (PEF):
• Özellikle astmalı olguların evde takibinde önemlidir
Gri zon (PEF:%80-100)
Sarı zon (PEF:%50-80), atak başlangıcı olabilir
Kırmızı zon (PEF < %50), acil tedavi gerekebilir
• KOAH lı hasta takibinde primer olarak önerilmemektedir
FEV1 ile PEF arasındaki korelasyon iyi değildir
Şayet spirometri yoksa, manevra sırasındaki ekspirasyon
zamanının 6 sn den daha uzun olması daha değerlidir
(FEV1/FVC < %50)
Akım-volüm eğrisi
Akım-volüm eğrisi
• Maksimal ekspiratuvar akım-volüm eğrisi (MEFV eğrisi)
• Maksimal inspiratuvar akım-volüm eğrisi (MIFV eğrisi)
MEFV eğrisi
Ekspire edilen FVC nin %25, %50, %75 indeki maksimal
hızlar kaydedilir (FEF25, FEF50, FEF75)
Akciğerlerde kalan hava volümüne göre de isimlendirilebilir
(Vmax75, Vmax50, Vmax25)
• MEFV eğrisinin son bölümü efordan bağımsızdır
Akım-volüm eğrisi
• Küçük havayolu obstrüksiyonu
Özellikle küçük akciğer volümlerindeki akımhızı belirgin
azalır (eğrinin son bölümü konkav hale gelir) FEF50, FEF75
Küçük havayolu obstrüksiyonunda FEF50 ile FEF25-75
oldukça koreledir.
• Büyük havayolu obstrüksiyonu
Fiks obstrüksiyonlarda hem ekspiratuvar hem de inspiratuvar
eğri basıklaşır
Değişken intratorasik obstr, PEF azalır, FEF50/FIF50 <1
Değişken ekstratorasik obstr, FEF50/FIF50 > 1
NORMAL
AKIM-VOLÜM EĞRİSİ
VOLÜM-ZAMAN EĞRİSİ
HAFİF OBSTRÜKSİYON
AKIM-VOLÜM EĞRİSİ
VOLÜM-ZAMAN EĞRİSİ
ORTA OBSTRÜKSİYON
AKIM-VOLÜM EĞRİSİ
VOLÜM-ZAMAN EĞRİSİ
İLERİ OBSTRÜKSİYON
AKIM-VOLÜM EĞRİSİ
VOLÜM-ZAMAN EĞRİSİ
Maksimum solunum kapasitesi (MVV)
• Amplitüdü ve frekansı yüksek solunumla bir dakikada
•
•
•
•
•
atılan volümdür.
Sürekli , düzenli ve ritmik efor , en az 12 sn
En az iki manevra, %10 luk değişim sınırları içinde
Kooperasyon ve efor bağımlı testtir
Havayolu rezistansı, solunum kasları, akciğer ve göğüs
duvarı kompliansından etkilenir
%30 dan daha fazla olan azalmalar önemlidir
K: MVV= FEV1 x 40
E: MVV= FEV1 x 34
Akciğer volümleri ve ventilasyon
• Fonksiyonel rezidüel kapasite (FRC): Normal ekspirasyon
bitiminde akciğerlerde kalan hava volümüdür.
• Rezidüel volüm (RV): Derin eksipirasyondan sonra
akciğerlerde kalan hava volümüdür. (RV=FRC-ERV)
• Total akciğer kapasitesi (TLC): Derin inspirasyonda
akciğerlerde bulunan hava volümüdür. (TLC=FRC+IC)
8
6
TLC
IRV
IC
VC
4
TV
ERV
2
FRC
0
RV
Akciğer volümleri
Gazlı testler
Nitrojen washout
Tek nefes, TLC
Multilb nefes- açık sistem, FRC
He dilüsyon
Tek nefes, TLC
Multibl nefes- kapalı sistem, FRC
Pletismografik olarak, Vtg, FRC
X-Ray, TLC
Akciğer volümleri
• Normal kişilerde üç metod da benzer sonuç verir.
Ölçümler arasındaki varyasyon % 10’dan azdır.
• Gazlı testler havayolu obstrüksiyonuyla giden
hastalıklarda kötü ventile olan bölgeler nedeniyle
gerçek volümleri gösteremez.
• Pletismografik yöntemler kompleks sistemler olması
ve yetişmiş personele ihtiyacı olmasına rağmen
havayolu obstrüksiyonundan etkilenmemesi bu
yöntemin önemli bir avantajıdır.
Akciğer volümleri
• Havayolu obstrüksiyonunda genellikle RV ve FRC
artar. VC kapasite azalıyor ve TLC korunuyorsa hava
hapsinin varlığından söz edilir. RV ve FRC ile birlikte
TLC ninde arttığı durum için hiperinflasyon
tanımlaması yapılmaktadır. RV/TLC oranı heriki
durum içinde farklı derecelerde olmakla beraber
artar.
Hiperiflasyonun Derecelendirilmesi
Hiperinflasyon
Normal
Hafif
Orta
İleri
TLC veya RV(%)
 120
121 - 134
135 - 149
 150
Resriksiyonun Derecelendirilmesi
•
•
•
•
Normal
Hafif
Orta
İleri
VC(%)
TLC(%)
 81
66-80
51-65
 50
 81
66-80
51-65
 50
150
VOLÜM (%)
100
50
TLC
FRC
RV
0
Normal
(genç)
Normal
(yaşlı)
Erken
amfizem
İleri
amfizem
Fibrozis Solunum kas
güçsüzlüğü
Akciğer volümlerindeki değişmeler
Obezite
Obstrüktif ventilatuvar bozukluklarda
• FEV1 ve FEV1 /FVC % azalmıştır.
• Maksimal ekspiratuvar hava akım hızları azalmıştır
(PEFR,MMF, FEF25, FEF50, FEF75)
• VC normal veya azalmıştır, FVC azalmıştır.
• Amfizemde; TLC normal yada artar, FRC, RV,
FRC/TLC %,RV /TLC% artmıştır.
• MVV azalmıştır.
• DLCO amfizemde azalmıştır.
Restriktif ventilatuvar bozukluklarda
• Statik akciğer volumleri azalmıştır (RV,TLC,VC)
• RV /TLC% normal olabilir.
• FEV1 azalmıştır,
• FEV1 /FVC % normal yada artmış olabilir.
• MMF ve MVV artmış yada azalmış olabilir.
• DLCO azalmıştır.
OBSTRÜKSİYON
RESTRİKSİYON
MİKST
NÖROMÜSK.
HASTALIK
İntratorasik
Ekstratorasik
TLC
 (amfizem)
N


N
RV/TLC

N


N
FEV1




N
FEV1/FVC


N veya 

N
FEF25-75


N

N
FEF50


N veya 

N
FIF50
N

N
N
N
MVV


N veya 


ARTER KAN GAZLARI
İNVAZİV
• Radiyal, brakial ve femoral arterler en çok
kullanılan arterlerdir.
• Kan gazı analizörleri pH, PCO2 ve PO2 yi hassas
elektrotlar kullanarak ölçerler. HCO3- hesaplanır.
ARTER KAN ÖRNEĞİNİN ALINMASI
• Pratikte radial arter
bölgesine 0.2-0.3 ml, lokal
aneztezik yeterlidir.
• Daha sonra radiyal ya da
brakial artere
uygulanacaksa horizontal
hat ile 20-30 0 , femoral
arter seçilmiş ise 700 açı
olacak şekilde iğne ile
girilir
KANÜLDEN KAN ÖRNEĞİ ALINMASI
• Kanül aracılığı ile arter
kan örneği alınacaksa
dominant olmayan kol
radiyal arteri seçilir.
• Üç yollu kanül kullanılır.
• Önce 5 ml kan bir
enjektörle çekilerek atılır.
Sonra kan gazı enjektörü
ile 1-2 ml kan örneği
alınır.
KOMPLİKASYONLAR
• Arter ponksiyonu infekte ve yaralı deri üzerinden
•
•
•
•
yapılmamalıdır.
%25 inde ponksiyon yerinde ağrı ve hassasiyet oluşur.
%40 ında, uzun süreli steroid kullananların %90 ında 24
saat sonra deride ekimoz olabilir.
Kanülün uzun süre kalması halinde ekimoz, hematom,
arteriovenöz fistül, yalancı anevrizma hava embolizmi ve
enfeksiyon gelişebilir.
Tromboz ve oklüzyon nispeten sık olmakla beraber
rekanalizasyon oluştuğundan iskemi gelişmesi nadirdir.
ARTER KAN GAZLARI
NONİNVAZİV
• PULSE OKSİMETRE: Kulak memesi ya da parmak
ucu gibi kanlanmanın fazla olduğu yerlerden ışığın
absorbsiyonu yolu ile arteryel oksihemoglobin
satürasyonunun ölçülmesi esasına dayanır.< %75, >%95
olduğunda fuyarlığı azalır
• TRANSKÜTANÖZ GAZ MONİTÖRLERİ:
Epidermis üzerinde transkütanöz PO2 ve PCO2 yi
ölçebilir.
AKG YORUMLANMASI
•
•
•
•
Oksijenasyonu değerlendirmek için PaO2 incelenir
Ventilasyonu değerlendirmek için PaCO2 incelenir.
Gaz alışverişini değerlendirmek için P(A-a)O2
hesaplanır.
Asit-baz dengesi incelenir.
KANDA OKSİJENİN TAŞINMASI
• Oksijen kanda 0.3 ml/
100ml eriyik halde
bulunur. Bu miktar 02 in
parsiyel basıncı ile
orantılıdır.
• HEMOGLOBİN:
Oksijenin %98 i Hb ile
taşınır. Hemoglobin 4
polipeptit zinciri(globin )
ve her bir zincire bağlı Fe
içeren porfirin halkasından
(hem) oluşur.
KANDA OKSİJENİN TAŞINMASI
• 100 ml kanda 15 gr. hemoglobin
• Her bir gram Hb 1.34 ml oksijen taşır
• Kanın Oksijen ihtivası: Kanda Hb tarafından taşınan O2
ile eriyik oksijenin toplamıdır.
• (15x 1.34x %97) + (0.003x 100)= 19.5+0.3=
19.8ml/100ml (O2/kan)
Oksihemoglobin dissosiasyon eğrisi
• Hb den oksijenin ayrılmasına
dissosiasyon denir. Bu eğriye
‘Oksihemoglobin Dissosiasyon
Eğrisi’ adı verilir.
• CO2 parsiyel basıncının
Oksihemoglobin dissosiasyon
eğrisi üzerine olan etkisine Bohr
etkisi denir.
• Satürasyonun %90 üzerinde
olması oksijenasyonun yeterli
olduğunu gösterir. Bu düzey
PO2>60mmHg iken geçerlidir.
Ancak PaO2< 55mmHg
olduğunda oksijenasyon yetersiz
hale gelerek doku hipoksisi
başlar.
HİPOKSEMİ
• Arter kanında oksijen parsiyel basıncının azalmasına
hipoksemi denir (PaO2<80mmHg)
• 60-79 mmHg hafif derecede
• 40-59 mmHg orta derecede
• <40 mmHg ileri derecede
• Hipoksemi dört ana mekanizma ile oluşur.
1- Ventilasyon/Perfüzyon dengesizliği
2- Alveoler hipoventilasyon
3- Diffüzyon Defekti
4-Şant
KANDA CO2 İN TAŞINMASI
CO2 kanda 3 farklı
formda taşınmaktadır.
• 1-HCO3 halinde, ( %90 )
H2O + CO2
HCO3- + H+
• 2- Karbamino bileşiği
şeklinde, (%5)
3- Eriyik CO2 olarak
HİPERKAPNİ
• Arteriyel kanda karbondioksit basıncının artmasına
hiperkapni denir (PaCO2>45 mmHg)
• Hiperkapni oluşum mekanizmaları:
1-Ventilasyon/perfüzyon dengesizliği
2-Alveolar hipoventilasyon
ALVEOLOARTERYEL OKSİJEN GRADİENTİ
P(A-a)O2
• Akciğerin gaz alış-veriş fonksiyonu hakkında genel bilgi
verir.
• PAO2=( FIO2 x (Pbaro-P H2O))-PaCO2/R
R= Respiratuvar değişim oranı=VCO2/VO2(0.7-1).
• P(A-a)O2=PAO2-PaO2= 5-15 mmHg (Normal genç).
• P(A-a)O2= 2.5 + (O.21 x yaş(yıl) )
• Alveoler hipoventilasyonda hipoksemi ve hiperkapniye
karşılık gradient normal sınırlardadır.
AKG YORUMLANMASINDA
SİSTEMATİK YAKLAŞIM
1234-
•
•
•
•
Oksijenasyonu değerlendirmek için PaO2 incelenir.
Ventilasyonu değerlendirmek için PaCO2 incelenir.
Gaz alışverişini değerlendirmek için; P(A-a)O2
Asit-baz dengesi incelenir.
Genel değerlendirme için pH ya bakılır.
PaCO2 ve HCO3; respiratuvar ve metabolik durum
Primer asit-baz bozukluğunun ayırıcı tanısı yapılır.
Kompansasyon olup olmadığı değerlendirilir.
Asit-baz bozukluğunun akut-kronik basit veya mikst özelliği
belirlenir.
ASİT- BAZ DENGESİ
• pH: H+ iyonları konsantrasyonunun negatif logaritmik
ifadesidir.
pH= 7.35-7.45 (36-44 nmol/L H+ iyonu konsantrasyonu)
Yaşam sınırları : ( 6.8-7.8 )
• Henderson-Hasselbach denklemi
HCO3pH= pK + log
H2CO3
pK=6.1, H2CO3 , CO2 e oranla 1000 kat az
HCO3
pH=pK + log
0.03 PO2
ASİT- BAZ DENGESİ
• Asidemi; arteriyel kanda H+ iyonlarının artışı ile
pH <7.35 durumudur
• Alkalemi; arteriyel kanda H+ iyon konsantrasyonun
azalması ile pH>7.45 durumudur
• Asidozis ve alkalozis: asit-baz dengesinde doku
düzeyindeki bozuklukları ifade eder
• Respiratuvar ; CO2 değişiklikleri
• Metabolik; bikarbonattaki değişiklikleri
ASİT- BAZ DENGESİ
Standart bikarbonat : sdt koşullardaki (37 C ve PaCO2 :40
mmHg) HCO3- konsantrasyonu, metabolik değişiklikler
• Standart bikarbonat> 27 mmol/L , metabolik alkaloz
• Standart bikarbonat< 21 mmol/L , metabolik asidoz
Aktüel bikarbonat: plazma örneğinde ölçülen HCO3- dir. Hem
respiratuvar hem de metabolik komponenti ile ilgili:21-28mmol/L
Base excess:metabolik sistemdeki defekt ile oluşan fazla asit
yada bazı gösterir
•
Base excess < -2.0 mmol/l metabolik asidoz
•
Base excess > +2.0 mmol/l metabolik alkaloz
Akut respiratuvar asidozis
  Üst solunum yolu obstruksiyonu (yabancı cisim,




laringosapazm)
 Alt solunum yolu obstruksiyonu (astma atağı)
 Alveoler dolum: Bronkopnömoni, pulmoner ödem
 Solunum merkezi depresyonu: İlaçlar (sedatif,
analjezik), oksijen tedavisi, Pick-wick sendromu ; santral
SS patolojileri,
 Nöromüsküler hastalıklar (MS, poliomyelit, GuillainBarre, , tetanus, Myastenia gravis, kürar, süksinil kolin,
organik fosforlu bileşikler, hipokalemi, hipofosfatemi,
müsküler distrofi)
Kronik respiratuvar asidozis
  Alt solunum yolu obstruksiyonu: KOAH
  Bozulmuş alveoler dolum: Kifokskolyoz, skleroderma,
ankilozan spondilit, plevra kalınlaşması
  Pulmoner restriktif hastalıklar: Fibrozis
Metabolik asidoz nedenleri
•

•

•
1Artmış H+ iyonları yükü(Anyon gap metabolik asidozis)

H+ iyon oluşumunun arttığı durumlar
Laktik asidoz, Diabetik ketoasidoz

H+ iyonu alımının arttığı durumlar
Metanol, Alkol over dozu, Etilen glikol
•
•


2HCO3- Kaybının arttığı durumlar
(Hiperkloremik metabolik asidozis)

Gastrointestinal kayıp, Diyare, İntestinal fistül

Böbreklerden kaybın artması, Renal tübüler hastalık,
İlaçlar(asetazolamid gibi)
• 3-
Normal asit yükünün böbreklerden atılımının bozulduğu
durumlar; Renal yetmezlik, Renal tubuler hastalık
Respiratuvar Alkalozis
•

•

•
•





Oksijen azlığı:

Ağır anemi, pulmoner hastalık, septisemi, KKY, yüksek irtifa
Akciğerdeki reseptörlerin uyarıldığı pulmoner patolojiler

Lober pnömoni, pulmoner ödem, p.emboli
Santral Sinir Sistemi Patolojileri

Volünter hiperventilasyon

Gr(-) septisemi

Respiratuvar stimülanlar: Örneğin salisilat over dozu

Metabolik asidozun bikarbonatla hızlı düzeltilmesi

Serebral bozukluklar: Kafa içi basıncı artışı, travma, infeksiyon,
pontin tümörleri, serebrovasküler hemorajiler
• Diğer
 
Mekanik hiperventilasyon
Metabolik alkalosiz
•



•


Asit kaybı

Gastrointestinal kayıp: kusma(en sık neden), gastrik
aspirasyon

H+ iyonlarının hücre içine geçmesi: Hipokalemi

Renal kayıp: Diüretik tedaviden sonra
Baz artışı

İatrojenik: Örneğin asidozisin uygun olmayan
tedavisi(aşırı HCO3 verilmesi)

Kronik alkali alımı: süt-alkali sendromu
Ph
PaCO2
HCO3-
Respiratuvar azalır
asidoz
artar
normal
Respiratuvar artar
alkaloz
azalır
normal
Metabolik
asidoz
azalır
normal
azalır
Metabolik
alkaloz
artar
normal
artar
Ph
PaCO2
HCO3-
Kompanse
respiratuvar asidoz
veya metabolik
alkaloz
normal
artar
artar
Kompanse metabolik
asidoz veya
respiratuvar alkaloz
normal
azalır
azalır
MİKST ASİT-BAZ BOZUKLUKLARI
• Özellikle hastalıkların ileri evresindeki birkaç asit-baz
bozukluğu birlikte olabilir.
• Mikst asit-baz bozukluklarında pH düzeyi temel patolojiyi
gösterir.
• PaCO2 artmışsa pH, 7.40 ın altında olduğu durumlarda
respiratuvar asidozis, pH nın 7.40 ın üzerinde olduğu
durumlarda ise metabolik alkalozistir.
• Tersine PaCO2 nin düşük olduğu durumlarda pH 7.40 ın
üzerinde ise primer bozukluk repiratuvar alkalozis, 7.40 ın
altında ise metabolik asidozistir.
Kombine
metabolik
respiratuvar
asidoz
Kombine
metabolik
respiratuvar
alkaloz
Ph
PaCO2
HCO3-
azalır
artar
azalır
artar
azalır
artar