ARAPÇA FİİLLERİN BABLARI (HARF SAYILARINA GÖRE FİLLERİN ÇEŞİTLERİ) 1) SÜLASÎ FİİLLER (Üç Harfli fiiller): Kök hali üç harften oluşan fillere denir. A) SÜLÂSİ MÜCERRED FİİLLER: Üç harften oluşan fiil köküne herhangi bir ilave yapılmamış olan fillere "mücerred (ilavesiz) fiil" denir. 6 kalıbı vardır. Bunların her birine "bab" adı verilir. ÖRNEK CÜMLE MEVZUNU (ÖRNEK FİİİL) ÖZELLİĞİ MUZARİ ًي ِرساَلَة َ ب َ ََكت ٌّ ع ِل Genellikle Müteaddi (geçişli) olur. Fiillerin çoğunluğu birinci babdandır. Ali bir mektup yazdı. ي َ س َ ََجل ٌّ ع ِل Genellikle Müteaddi (geçişli) olur. Ali oturdu. MAZİ ب ُ َي ْك ُت َي ْج ِل ُس YAZIYOR Genellikle Müteaddi (geçişli) olur. Ali kapıyı açtı. OTURDU َف َت َح َع ِلم َ َح ُس َن AÇIYOR س َ ع ِل َم َ َ ي اَلد َّْر ٌّ ع ِل Genellikle Müteaddi (geçişli) olur. Ali dersi bildi. AÇTI BİLİYOR يع ُ ْيَح َّ س ُن اَ ْل َج ُّو فِي ِ الر ِب Her zaman Lazım (geçişsiz) olur. Kalıcı sıfat ve ahlakla ilgili fiiller genellikle 5. babdan gelir. Baharda hava güzel oluyor. ًي اَ ْل َو َل َد َر ُجال َ ب ِ َح َ س ٌّ ع ِل Genellikle Müteaddi (geçişli) olur. Altıncı babdan olan fillerin sayısı oldukça azdır. Ali çocuğu adam sandı. َي ْف ُع ُل َي ْف ِع ُل GÜZEL OLDU ِ يح ب س ُ ْ َ ِح ب س َ َ HESAPLIYOR HESAPLADI َف َع َل FETH-U ZAMMUN َف َع َل FETH-U KESRUN َف َع َل َف ِع َل FETHATÂN َي ْف َع ُل BİLDİ GÜZEL OLUYOR MAZİ َي ْف ُع ُل َي ْف ِع ُل َي ْف َع ُل YAZDI َي َف َت ُح َي ْع َلم ُ َي ْح ُس ُن BAB NO MUZARİ ب َ َك َت َج َل َس OTURUYOR ب َ فَتَ َح َ َ ي اَ ْلبا ٌّ ع ِل VEZNİ (KALIP FİİİLİ) KESR-U FETHUN ZAMMU ZAMMUN KESRATÂN َف ُع َل َف ِع َل 1.BAB 2.BAB 3.BAB 4.BAB 5.BAB 6.BAB B) SÜLÂSİ MEZİD FİİLLER: Üç harften oluşan fiil köküne 1,2 VEYA 3 harf ilave edilmiş olan fillere "mezid (ilaveli) fiil" denir, 3 kısımdır. 1) SÜLÂSİ MEZİD RUBAÎ FİİLLER: Kök harflerine 1 (bir) harf ilave edilerek harf sayısı 4'e çıkarılan fillerdir. 3 kalıbı vardır. Tüm mezid fiiller masdarlarına göre isimlendirilirler. MEVZUNU (ÖRNEK FİİLİ) FİİLİN CÜMLE İÇİNDE ÖRNEK KULLANIMI VEZNİ (KALIP FİİLİ) MASTAR MUZARİ MAZİ MASTAR ف َ ت الض َّْي ُ أَ ْك َرْم ٌإِ ْكراَم ُيُ ْك ِرم أَ ْك َرَم عال ٌ ْإِف َعلَّ َم هللاُ ا ِإلنْساَ َن ماَ ََلْ يَ ْعلَ ْم Allah insana bilmediğini öğretti. ِ يم ٌ تَ ْعل يُ َعلِ ُم َعلَّ َم قاَتَ َل اَل ُْمجاَ ِه ُدو َن اَل َْع ُد َّو ٌُمقاَتَ لَة يُقاَتِ ُل ِ تَ ْف يل ع ٌ قاَتَ َل ٌاعلَة َ ُم َف Misafire ikram ettim. Mücahitler düşmanla savaştı. ikram etti Genellikle müteaddi (geçişli), bazen lazım (geçişsiz) olur. öğretti Fiil, fail veya mefulde "çokluk" ifade eder. savaştı Genellikle iki kişi arasında ortaklık ifade eder. MUZARİ يُ ْف ِع ُل يُ َف ِع ُل ِ ي َف اع ُل ُ MAZİ أَفْ َع َل BAB ADI فَ َّع َل إفْعا ٌل ِ تَ ْف ِعي ٌل اع َل َ َف ٌُم َفاعَ ََل 1 2 3 2) SÜLÂSİ MEZİD HUMASÎ FİİLLER: Kök harflerine 2 (iki) harf ilave edilerek harf sayısı 5'e çıkarılan fillerdir. 5 kalıbı vardır. MEVZUNU (ÖRNEK FİİLİ) FİİLİN CÜMLE İÇİNDE ÖRNEK KULLANIMI MASTAR MUZARİ VEZNİ (KALIP FİİLİ) MAZİ MASTAR يَ ْف َع ُّل تَ َف ُّع ٌل يَتَ َف َّع ُل تَ َف َّع َل اع ٌل ُ تَ َف اع ُل َ يَتَ َف اع َل َ تَ َف Cam kırıldı. اِنْ ِك َس ٌار يَْن َك ِس ُر اِنْ َك َس َر َاِ ْجتَ َم َع التالَِمي ُذ ُهنا ال ٌ إِنِْف َع ِ ِ ٌا ْجت َماع ََْيتَ ِم ُع اِ ْجتَ َم َع ال ٌ إِفْتِ َع ََْي َم ُّر اِ ْْحََّر إِفْ ِعالَ ٌل يَتَ َعلَّ ُم تَ َعلَّ َم اع ُد َ َيَتَ ب اع َد َ َتَب Öğrenciler burada toplandı. ت أ َْوراَ ُق ْاْلَ ْشجاَ ِر ْ اِ ْْحَ َّر Ağaçların yaprakları kızardı. ِْ ِا ْح َر ٌار َّ تَ َعلَّ َم التِل ِْمي ُذ س َ الد ْر Öğrenci dersi öğrendi. تَ َعلُّ ٌم اع َد َعلِ ٌّي ِم ْن ُهنَا َ َتَ ب اع ٌد ُ َتَب Ali burdan uzaklaştı. Dönüşlülük ifade eder. toplandı kızardı Lazım (geçişsiz) fillerin mübalağası (renk ve ayıplar içindir) öğrendi Azar azar elde etme manası ifade eder. uzaklaştı iki ve daha çok kişi arasında ortaklık ifade eder. MAZİ اِنْ َف َع َل اِفْ تَ َع َل اِفْ َع َّل ِا اج ك ن ُّ س َر َ ْ ُ الز َج َ kırıldı Dönüşlülük ifade eder. Daima Lazım ( geçişsiz) gelir. MUZARİ يَ ْن َف ِع ُل يَ ْفتَ ِع ُل BAB ADI إنْ ِف َعا ٌل ِ إفْ ِت َعا ٌل ِ إفْ ِع َال ٌل ِ تَ َف ُّع ٌل تَ َفاعُ ٌل 4 5 6 7 8 3) SÜLÂSİ MEZİD SUDASÎ FİİLLER: Kök harflerine 3 (üç) harf ilave edilerek harf sayısı 6'e çıkarılan fillerdir. 5 kalıbı vardır. MEVZUNU (ÖRNEK FİİLİ) FİİLİN CÜMLE İÇİNDE ÖRNEK KULLANIMI MASTAR MUZARİ اِ ْستِ ْغ َف ٌار ِ أ ْ ََستَ غْف ُر اَّلل Allah'tan af diliyorum. يَ ْستَ ْغ ِف ُر VEZNİ (KALIP FİİLİ) MAZİ MASTAR اِ ْستَ ْغ َف َر MUZARİ يَ ْستَ ْف ِع ُل يَ ْف َع ْو ِع ُل ال ٌ إِ ْستِ ْف َع Hakîki veya mecâzi mânada istek cümlelerinde veya bir hâlden, diğer bir hâle geçişi göstermekte kullanılır. ض َ إِ ْع ُ ب ْاْلَ ْر َ ش ْو َش Yeryüzü yemyeşil oldu / çok yeşerdi ِ اب َ ا ْع ِش ٌ يش ِ ي ع َشو ب ش ُ ْ َْ ِا ب ش و ش ع َ َ ْ َ ْ ِْ اِ ْجلَ َّو َذ اْلبِ ُل Lâzım fiili mübâlaga etmek ve önemini vurgulamak (tekit) için kullanılır. ِت الْور َدةُ ِِف ا ْْل ِديِ َقة ِ اِ ْْحَ َّار َْ َ Lâzım fiili mübâlaga etmek ve mecâzi bir anlamı da ifade edebilir Develer ziyede süratle yürüdü ٌاِ ْجلِ َّواذ ََُْيلَ ِِّوذ ِْ ِا ْح َري ٌار ََْي َم ُّار َاِ ْجلَ َّوذ ََ اِ ْْحَ َّار ال ٌ إِفْ ِع َيع إِفْ ِعواَ ٌل يَ ْف َع ِو ُل إِفْ ِعيالَ ٌل ُّ يَ ْف َع ال Bahçede gül pek çok kızardı Lazım (geçişsiz) fillerin mübalağası Rengin alabileceği en şiddetli tonu aldığını veya bir kusurun olabilecek son noktasına ulaştığını bildirir. MAZİ اِ ْستَ ْف َع َل اِفْ َع ْو َع َل اِفْ َع َّو َل َّ اِفْ َع ال BAB ADI إ ْس تِ ْف َع ا ٌل ِ إفْ ِع ي َعا ٌل ِ ٌإفْ ِع ّو َإل ِ إفْ ِعي َال ٌل ِ 9 10 11 12 2) RUBAÎ FİİLLER (Dört Harfli fiiller): Kök hali dört harften oluşan fillere denir. A) RUBAÎ MÜCERRED FİİLLER: Dört harften oluşan fiil köküne herhangi bir ilave yapılmamış olan fillere "mücerred (ilavesiz) fiil" denir. MEVZUNU (ÖRNEK FİİLİ) FİİLİN CÜMLE İÇİNDE ÖRNEK KULLANIMI ج َزيْ ٌد ا ْْلَ َج َر َ َد ْح َر Zeyd taşı yuvarladı MASTAR ِد ْح َراج/ٌَد ْح َر َجة VEZNİ (KALIP FİİLİ) MUZARİ MAZİ ِج ُ يُ َد ْحر ج َ َد ْح َر MASTAR فِ ْع َالل/ٌفَ ْعلَلَة yuvarladı Aynı anda hem fâil'iz, hem de meful, Tüm olayların zincir şeklinde gelişmesi nedeniyle her an, hem meful'uz hem de fâil'iz MUZARİ يُ َف ْعلِ ُل MAZİ فَ ْعلَ َل BAB ADI ٌفَ ْعلَ ََل 13
