Marksist ekoloji: Sistem karşıtı siyasal öğrenme olanakları
advertisement
ELEŞTİREL EĞİTİM SEÇKİSİ Edtörler Nevzat Samet Baykal Ayhan Ural Zeynep Alica Editörler: Nevzat Samet BAYKAL Ayhan URAL Zeynep ALİCA ELEŞTİREL EĞİTİM SEÇKİSİ ISBN 978-605-364-739-3 DOI 10.14527/9786053647393 Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. © 2017, PEGEM AKADEMİ Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. Pegem Akademi Yayıncılık, 1998 yılından bugüne uluslararası düzeyde düzenli faaliyet yürüten uluslararası akademik bir yayınevidir. Yayımladığı kitaplar; Yükseköğretim Kurulunca tanınan yükseköğretim kurumlarının kataloglarında yer almaktadır. Dünyadaki en büyük çevrimiçi kamu erişim kataloğu olan WorldCat ve ayrıca Türkiye'de kurulan Turcademy.com ve Pegemindeks.net tarafından yayınları taranmaktadır, indekslenmektedir. Aynı alanda farklı yazarlara ait 1000’in üzerinde yayını bulunmaktadır. Pegem Akademi Yayınları ile ilgili detaylı bilgilere http://pegem.net adresinden ulaşılabilmektedir. 1. Baskı: Mayıs 2014, Ankara 2. Baskı: Şubat 2017, Ankara Yayın-Proje: Ümit Dilaver Dizgi-Grafik Tasarım: Didem Kestek Kapak Tasarımı: Pegem Akademi Baskı: Ay-bay Kırtasiye İnşaat Gıda Pazarlama ve Ticaret Limited Şirketi Çetinemeç bulvarı 1314.Cadde No:37A-B Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 33365 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 İnternet: www.pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net SUNUŞ Eleştirel eğitim, dünyayı ve yaşamı kavramaya sonrasında da değiştirmeye yönelen muhalif bilginin ve pratiğin üretildiği önemli bir eğitim ekolüdür. Aynı zamanda kendisine yönelik ilginin günden güne arttığı bir alandır da. Alana duyulan bu ilgiye koşut olarak eleştirel eğitim alanında yapılan çalışmalar da giderek artmaktadır. Bu durumun hem olumlu hem olumsuz etkileri olmaktadır. Alana yönelik ilginin, dolayısıyla bu alanla ilgilenen, bu alanda çalışma yürüten kişilerin sayısının artmasının alanda gerçekleştirilen çalışmaların niceliksel artışına yol açan olumlu etkilerinin olduğunu söyleyebileceğimiz gibi; bu alanda yapılan çalışmaların niceliksel olarak artmasının beraberinde alana dair bilginin, deneyimin ve bu bilgiden, deneyimden türeyen eğitimsel pratiklerin eleştirel ve radikal muhtevasının homojenliğini kaybetmesine yol açan olumsuz etkilerinin de olduğunu söylememiz mümkündür. Dile getirdiğimiz bu süreçte eleştirel eğitim alanına anaakım yaklaşımlar da dahil olmaya başlamış; eleştirel eğitim alanı neoliberal, kapitalist eğitim sistemini konsolide etmeye çalışan yaklaşımlar tarafından domine edilmeye çalışılıp, sistem içerisinde soğurulma çabasına girişilmiştir. Bu çabalar halen sürmektedir. Özellikle eleştirel eğitim alanına dair bilgi, kuram ve pratik üretimi noktasında baskın konumda bulunan Kuzey Amerika (ABD ve Kanada) orijinli eleştirel eğitim geleneği bu süreçten payını almaktadır. Bu nedenle Kuzey Amerika eksenli eleştirel eğitim ve eleştirel pedagoji geleneği kendi içerisinde homojen bir yapıya sahip değildir. Eleştirel eğitimi, eleştirel pedagojiyi eğitim ve öğrenme sürecinde etkin öğrenmenin kolaylaştırıcı yollarını sağlayan/ sağlayacak bir araç olarak gören, kurgulayan yaklaşımlardan; toplumsal sınıf, sınıf mücadeleleri gibi kavramları çoğunlukla analiz çerçevelerinin dışında tutan kültürelci postmodernist yaklaşımlara ve nihayet eğitimi ve öğrenme süreçlerini sınıf mücadeleleri ekseninde biçimlenen ideoloji, devlet, sınıf ve kültür gibi kavramlar üzerinden analiz eden, anlamlandıran radikal, devrimci, Marksist yaklaşımlara kadar uzanan daha geniş bir skalaya sahiptir. Öte yandan eleştirel eğitim alanını anaakım yaklaşımların domine etme çabaları eleştirel eğitim geleneği içerisinde çatışmalara ve ayrışmalara yol açmaktadır. Anaakım gruplar kapitalizmin, neoliberalizmin muhalif ve devrimci olanı popülerleştirip soğurarak işlevsizleştirme, devrimci ve muhalif içeriğinden soyutlama yöntemini kullanarak eleştirel eğitim alanında hegemonya kurmaya çalışmaktadırlar. Ortaya çıkışı itibariyle radikal köklere sahip eleştirel eğitim, sistemin anaakım eleştirel eğitimcileri aracılığıyla işletilen bu baskısını ciddi biçimde üzerinde hissetmektedir. Anaakım, kapitalizm iv Eleştirel Eğitim Seçkisi yanlısı, neoliberal yaklaşımların bu alanda etkinliğini arttırmasına paralel olarak eleştirel eğitimin radikal köklerini savunan, bu köklere sahip çıkan eleştirel eğitimciler de eleştirel eğitim alanı içerisinde ayrı bir saf oluşturmakta ve kendilerini daha farklı bir biçimde adlandırmaktadırlar. Şöyle ki, kapitalist sisteme muhalif bu araştırmacılar, eğitimciler kendilerini anaakım eleştirel eğitim ve eleştirel pedagoji çizgisinden ayırmak için “devrimci” ön ekini kullanmaktadırlar. Öte yandan eleştirel eğitim alanında yaşanan bu yarılmanın, saflaşmanın giderek merkezden (Kuzey Amerika’dan) çevreye yayılarak genişlediği de bir gerçektir. Dünya geneline baktığımızda eleştirel eğitim ve eleştirel pedagoji alanlarında çalışma yürütenlerin ağırlıklı olarak Kuzey Amerikalı araştırmacılardan oluştuğunu, bu kesimin araştırmalarının, fikri üretimlerinin ve kuramlarının bu alanlarda baskın konumda bulunduğunu söylememiz mümkündür. Eleştirel pedagoji ve eleştirel eğitim geleneklerinin kurucu babaları sayılabilecek Brezilyalı Freire Güney Amerika kökenli, Marx, Gramsci ve Althusser ise Kıta Avrupası kökenli olmalarına rağmen Kuzey Amerikalı araştırmacıların ve onların tartışmalarının, üretimlerinin eleştirel eğitim ve eleştirel pedagoji alanında baskın konumda olması ise ayrıca tartışılması gereken oldukça ilginç bir durumdur. Bununla beraber dünyanın çeşitli yerlerinde eleştirel eğitim ve eleştirel pedagoji alanına dair ilginin ve bilgi üretiminin artmasıyla bu baskın olma durumunun kırılmaya uğradığı da bir gerçektir. Seriler halinde devam eden Uluslararası Eleştirel Eğitim Konferansları da dünyanın çeşitli yerlerinden gelen araştırmacıları bir araya getirerek dünyanın çeşitli yerlerinde üretilen eleştirel bilginin, deneyimin ve uygulamaların ortak bir platformda paylaşılmasını sağlayarak bu hegemonyayı kırmaya çalışmaktadır. Bu hegemonyayı kırma çabasının yanında eleştirel bilginin, deneyimin ve uygulamaların paylaşımı aracılığıyla yerelin kendi özgünlüklerini de bünyesinde barındıran evrensel bir eleştirel eğitim kuramının, meta anlatının oluşumunun yolu da açılmaktadır. Postmodernist ideolojilerin tam da meta anlatıların öldüğünü iddia ettiği bir dönemde böyle bir gelişim seyri oldukça anlamlıdır. Eleştirel eğitime Türkiye penceresinden baktığımızda ise daha farklı bir tabloyla karşılaşmakta olduğumuz ise açıktır. Öncelikle eleştirel eğitim ve eleştirel pedagoji Kuzey Amerika’daki kadar köklü değildir. Türkiye ve Türkiyeli araştırmacılar için nispeten daha yeni bir alandır. Öte yandan hatırı sayılır bir kesim tarafından da sahiplenilmektedir ve bu alanda çalışma yürüten, bilgi üreten bu hatırı sayılır kesimin gayretleri sonucunda da gelenekleşme/ekolleşme yolunda hızlı ve emin adımlarla ilerlenilmektedir. İçindekiler v Türkiye’de eleştirel eğitim denince akla radikal yetişkin eğitimi çalışmaları gelmektedir. Her ne kadar bu alanda kendini eleştirel eğitimci olarak tanımlayan, liberal anaakım çizgiyi benimsemiş az sayıda insan bulunsa da, Türkiye’deki eleştirel eğitim çizgisinin radikal, muhalif, sistem karşıtı eleştirel bir içeriğe sahip olduğu aşikardır. Elbette bu durum postmodern, neoliberal eğilimlerin eleştirel eğitime yönelik olarak evrensel ölçekte yürüttüğü muhalif ve devrimci olanı popülerleştirip soğurarak işlevsizleştirme ve devrimci, muhalif içeriğinden soyutlama stratejisinin Türkiye’ye yönelmeyeceği anlamına da gelmemektedir. Türkiye’de eleştirel eğitim alanında yürütülen çalışmalar her ne kadar yoğunlukla radikal yetişkin eğitimi ekseninde gerçekleşse de yeni sağ politikalara koşut olarak eğitimde piyasalaşma ve muhafazakarlaşmanın ivme kazanması ve özellikle bu sürecin bir uzantısı olan 4+4+4 kesintili eğitim yasasının uygulanmasıyla beraber örgün eğitimin eleştirel eğitim alanının dikkate değer konularından biri olduğunun farkına varılmıştır. Bu durum örgün eğitim alanında yapılan eleştirel çalışmaların sayısal olarak artmasına neden olmuştur. Öte yandan örgün eğitim sistemine dair tartışmalar sadece eğitimdeki piyasalaşma ve muhafazakarlaşma süreçleriyle de sınırlı değildir. Aynı zamanda öğretmenin sınıf, okul ve toplum içindeki rolüne dair bir tartışmadır da. Diğer bir deyişle Gramsci’nin organik aydın kavramını eleştirel eğitim ve eleştirel pedagoji tartışmalarının merkezine çağıran bir tartışmadır. Böylesi bir tartışma aynı zamanda gerçeğin bilgisi ve bu bilgiden türeyen pratiklerin yapılandırılmasının önemine de vurgu yapmaktadır. Bu bakımdan iktidar ve onun ideolojisi tarafından hakim sınıfların çıkarlarını koruyacak biçimde manipüle edilmiş bilginin okul ve toplum içerisinde bireysel ve kolektif rızanın üretiminin bir aracı olarak işlev görmesinin engellenmesi, gerçekliğin bilgisine ulaşılması, gerçekliğin bilgisinin yol göstericiliğinde yaşamı ve dünyayı eşitlikçi, adil ve özgürlükçü bir biçimde dönüştürebilen öznelerin üretilmesi konularında eleştirel eğitim alanında çalışma yapanlara, eleştirel eğitimcilere önemli görevler düşmektedir. Elinizde bulunan bu kitap Türkiye’deki eleştirel eğitim tartışmalarına katkı sunma düşüncesiyle birincisi ve ikincisi Atina’da düzenlenen Uluslararası Eleştirel Eğitim Konferansı’nın devamı olarak 15-17 Mayıs 2013 tarihleri arasında Ankara’da düzenlenen III. Uluslararası Eleştirel Eğitim Konferansı’nda sunulan bildirilerin makale haline getirilmesiyle oluşturulmuş bir seçkidir. Bilginin, deneyimlerin ve pratiklerin paylaşılmasının bizi daha güçlü ve daha eleştirel kılacağı gerçeğinden hareketle hazırlanmıştır. Bu nedenle de seçkide Türkiyeli yazarların vi Eleştirel Eğitim Seçkisi yanında yurtdışından konferansa katılım göstermiş yazarların sunmuş oldukları bildirilerin Türkçe çevirileri de yer almaktadır. Sunulan bildirileri makale formatında ve seçki biçiminde yayınlamamızın esas nedeni de Türkiye’de gelenekleşme sürecinin henüz başında olan eleştirel eğitim alanına yukarıda tartıştığımız bağlamlar üzerinden karınca kararınca derli toplu bir katkı sunmak; eğitime eleştirel olarak bakan, kendini eleştirel eğitimci olarak adlandıran araştırmacıların III. Eleştirel Eğitim Konferası’nda sunmuş oldukları üretimi tarihe kayıt olarak düşmek; aynı zamanda bu alana katkıda bulunanların üretimlerini kolektif bir mecrada birleştirip daha fazla kişiyle buluşturup, tartışma zeminimizi genişletip, zenginleştirerek ürettiğimiz bilgiyi daha eleştirel kılmak; sadece düşünen değil aynı zamanda eyleyen eleştirel eğitimciler olmanın yolunu açmaktır. Umarız böylesi kritik hedefleri ve amaçları önüne hedef olarak koyan Eleştirel Eğitim Konferansları dizisinin III.’sünden süzülüp gelen bu çalışmayla eleştirel eğitim alanına ve bu alana ilgi gösteren Türkiyeli okurlara ufak da olsa bir katkı sunabiliriz. Son olarak bu kitabın yazımında, hazırlanmasında ve basımında emeği geçen herkese özellikle yayımcımıza teşekkür eder, ülkemizde eleştirel eğitimi gibi önemli bir alanda gerçekleştirilen çalışmaların yaygınlaşmasını umut ederiz. Nevzat Samet BAYKAL, Ayhan URAL, Zeynep ALİCA Ankara, Mayıs 2014 İkinci Baskıya Ön söz Kitabımız ilk baskısını Mayıs 2014’te gerçekleştirmişti. Yani bu satırların yazıldığı an itibariyle aradan yaklaşık olarak iki buçuk yıl geçmiş. Hızla akan yaşamın içerisinde bir anlamda uzun bir süre. Hele de gündemin çok hızlı değiştiği, 2-3 yıl gibi süreler içerisinde ülkenin kaderini doğrudan etkileyen önemli olayların yaşanabildiği ülke koşullarında aradan geçen iki buçuk yıl oldukça uzun bir zaman. Öte yandan zamanın uzunluğu ya da kısalığının göreli tanımlamalar olduğunu düşündüğümüzde de bir anlamda kısa bir zaman dilimi. Özellikle de eleştirel eğitime olan ilginin kısıtlı olduğu, özellikle bu alanda bilgi üretenlerin ve bu bilgiye erişme talebinde olanların oldukça kısıtlı bir sayıda kaldığı ülkemiz koşullarında ise Eleştirel Eğitim Seçkisi adını taşıyan bir kitabın ikincisi baskısını yapması açısından kısa bir zaman. Öte yandan aradan geçen iki buçuk yıldan sonra kitabımızın ikinci baskısını yapması ise esasında sandığımızın aksine eleştirel eğitime yönelik ilginin, bu alanda üretilen bilgiye erişimi talep eden kesimin o kadar da kısıtlı olmadığını ve kitabımızın eleştirel alanında önemli bir ihtiyacı karşılayabildiğini de bize göstermekte. Ülkemizde çığ gibi büyüyen eğitim sorunları karşısında bu sorunları gündemine alan eleştirel eğitim yaklaşımlarının dikkate değer bulunarak takip edilmesi ise hepimizi sevindirmekte. O yüzden yayınevinden kitabımızın ikinci baskısı için öneri geldiğinde sevinerek bu talebi olumlu karşıladık. Kitabımızda ilk baskıya göre herhangi bir değişiklik yapmadık. Mizanpajından içeriğine ve kapak tasarımına kadar belirli bir aşinalık yaratmış kitap tasarımımızı değiştirmedik. Umarız kitabımız daha nice baskılar yapar ve eleştirel eğitim alanına duyulan ilgiyi canlı tutmaya ve bu alana yönelik ilgiyi arttırmaya devam eder; çığ gibi büyüyen eğitim sorunlarımızın çözümü için en azından düşünsel düzeyde ışık olur. Yazar, yayıncı ve özellikle okura teşekkürler. Nevzat Samet BAYKAL, Ayhan URAL, Zeynep ALİCA Ankara, Şubat 2017 İÇİNDEKİLER Sunuş�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� iii Eleştirel Pedagoji: Toplumsal Yeniden Üretim Mekanizması Olarak Eğitim Polina Rysakova ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������1 Kamu Okullarındaki Piyasalaşma Naciye Aksoy, Ebru Eren Deniz, Birol Algan������������������������������������������������������������������������9 Eğitimde Merkezî Sınavlara İlişkin Eleştiriler Hasan Hüseyin Aksoy, Mehmet M. Akgündüz, Nacar Demir, Sevil Tunacan, Fatma Türk, Nevruz Uğur����������������������������������������������� 32 Metaforlarla Öğretmenliğin Dönüşümü: “Dün Heybetli Bir Şelaleydik, Bugün ise Kurumaya Yüz Tutmuş Dere” Ahmet Yıldız, Derya Ünlü������������������������������������������������������������������������������������������������ 56 Marksist Ekoloji: Sistem Karşıtı Siyasal Öğrenme Olanakları Nevzat Samet Baykal�������������������������������������������������������������������������������������������������������� 68 İlköğretim Ders Kitaplarında Vatandaşlık, Milliyetçilik ve Militarizm Burak Özçetin�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 87 Türkiye Basınında Çocukların Suçlulaştırılması: Tinerci ve Kapkaççı Çocuklar Deniz Özçetin������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 108 Küreselleşme ve Yaşam Boyu Öğrenme H. Eylem Kaya����������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 126 Medyada Ders Kitapları ve Müfredat Pınar Kızılhan����������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 137 Mükemmellik: Pilot Okullardan Deneysel Okullara ve Deneysel Okullardan Pilot Deneysel Okullara Sonia Geladaki, Giota Papadimitriou, Eugenia Spetsiotou-Melliou���������������������������� 152 İçindekiler ix Öğretmenlik Sertifikası Öğrencilerinin Öğretmenlik Mesleği ile İlgili Algı ve Metaforları Fatma Tezcan, Ahmet Duman��������������������������������������������������������������������������������������� 165 Öğretmen Adaylarının Gözünden Fakültelerine Eleştirel Bir Bakış: Çukurova Üniversitesi Örneği Mediha Sarı, Memet Karakuş, Andaç Çuhadar������������������������������������������������������������ 185 Kapitalist Toplumda “Yatılı” Olmanın Anlamı: Yibo’larÜzerine Eleştirel Bir Çözümleme Selman Almış������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 211 Bölgesel Dengesizlik Göstergesi Olarak Ücretli Öğretmenlik Gökçe Güvercin��������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 232 Eğitim Reformunun Anlamları ve Öğretmenlerin Sesi Fulya Sarı������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 251 Öğretmen Yetiştirme Eğitiminde Felsefe, Eğitim Felsefesi Dersleri ve Anlamı Mehmet Taki Yılmaz������������������������������������������������������������������������������������������������������� 262 İlköğretim Okullarında Adrese Dayalı Kayıt Sistemi ve Eğitimde Fırsat Eşitsizliği Ahmet Eskicumalı, Beytullah Önce�������������������������������������������������������������������������������� 289 İletişim Eğitimi Seminerleri İlker Özdemir���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 304 Dönüşümsel Bir Kategori Olarak “Kimlik” ve Öğretmen - Öğrenci Etkileşiminde Önemi Lina Render������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 324 Yabancı Dil Olarak İngilizce Öğretimi (TEFL) ve İkinci Dil Olarak İngilizce Öğretiminde (TESL) Sosyal Adalet Bilinci: Edebiyat Yoluyla Eleştirel Vatandaşlık Becerileri Alıştırmaları Yapmak Mario José Francisco Vergara��������������������������������������������������������������������������������������� 337 Kişisel Bilgi ile Toplumsal Bağlam Arasındaki İlişki: Eleştirel Bir Girişim Maria Pournari��������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 343 x Eleştirel Eğitim Seçkisi Toplumsal Değişim İçin Tasarlanan Bir Topluluk Müfredatı (Community Curriculum) Yüksek Eğitimde Öğretilebilir mi? Lori Young����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 353 Küresel Tüketim Kapitalizmi Çağında Etik Bir Sorun Olarak Bağımlılık ve Eğitimciler S. Yetkin Işık�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 363 Freire’nin Ezilenlerin Pedagojisi” İdeolojisinin Uygulamaları Elit Tıp Mesleğine Giriş Eşitliğinin Yolunu NasılAçabilir? Jason Chan���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 381 ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 1 Eleştirel Pedagoji: Toplumsal Yeniden Üretim Mekanizması Olarak Eğitim Polina Rysakova Çeviren: Nurcan Korkmaz Küreselleşme bağlamında eğitimin gelişimi, bilim insanları için oldukça zor olan, birçok soru sormaktadır. Eğitim içerisindeki entegrasyon sürecine eşlik eden liberal piyasa ideolojisinin varsayımlarını takip eden uluslararası örgütlerin ve STK’lerin katılımı, eğitimsel göçün büyümesi, yaygın eğitimsel boşluğun biçimi gibi yeni trendlerin analizi ve ulus devletin eğitim politikaları, toplumun yaşayan çevresi gibi görünüşte yerleşik olan eğitimin özel nitelikli kavramlarına başvurulmasına yol açar. Yeniden talep gören bu güncel konulardan biri küreselleşen toplumda eğitimin işlevleri sorusudur. Eğitimin toplumsal işlevlerinin kavramsallaştırılması teorik eğitim sosyolojisinin temel meselelerinden biridir. Mevcut durumda, bu konuyla ilgilenenlerin çoğu Neo-Marksist yaklaşımın temsilcileridir: Neo-Marksizm kendini en aktif şekilde ortaya koyan bir modern eğitim sosyolojisi akımıdır. Aynı zamanda, Neo-Marksist akımın liderleri tarafından önerilen eğitimin işlevlerinin yeniden yorumlanması modeli, aynı zamanda, eğitim sosyolojisinin tüm dünyada sıkıntı yaşadığı teorik ve metodolojik sorunları açık bir şekilde ortaya koymaktadır. Bu makale eğitimin toplumsal işlevlerinin NeoMarksist yorumunun analizine adanmıştır.1 Bugüne kadar, eğitim sosyolojisi kendini oldukça geliştirip biçimlendirmiştir ve hâlihazırda, sosyolojinin oturmuş ve profesyonel olarak kabul edilen alanlarından biri olarak görülmektedir. Eğitim sosyolojisi, birçok müfredatın listesine eğitim konusu olarak dâhil edilmiştir. Hem ulusal hem de uluslararası uzmanlaşmış süreli yayınlar aktif bir şekilde bu alanda çalışmalar yayımlamaktadır. Ulusal, bölgesel ve uluslararası sosyolojik kuruluşların alana-özgü komiteleri bulunmaktadır. Eğitim sosyolojisi komiteleri (çeşitli düzeylerde konferanslardaki ilgili panellerin yanı sıra) giderek daha çok katılımcı üyeye sahip olmaya başlamıştır. 2 1 2 Makale Rusya Federasyonu Başkanlığı Burs Komitesinin Genç Rus Akademisyenler ve Öncü Bilimsel Okullara desteğiyle hazırlanmıştır. Proje No. MK-367.2013.6 Sosyolojik kuruluşlarda eğitim sosyolojisi komitelerinin katılımcılarının büyük çoğunluğunun yanısıra bu alanda hatırı sayılır sayıda araştırma hem Rusya’da hem de yurt dışında gözlemlenmiştir. Örneğin IV. Tüm-Rusya Sosyoloji Kongresi’nde diğer oturumlarda ortalama katılımcı sayısı 20-30 iken 70’den fazla akademisyen Eğitim Sosyolojisi oturumuna katılmıştır. Bknz. Saha L. Sociology of education. // 21st Century Education: A reference handbook. Ed. by T. Good, Sage, London, 2008. 8 ůĞƔƟƌĞůWĞĚĂŐŽũŝ͗dŽƉůƵŵƐĂůzĞŶŝĚĞŶmƌĞƟŵDĞŬĂŶŝnjŵĂƐŦKůĂƌĂŬŒŝƟŵ Kaynakça Ivanova, V.A.; Osipov, A.M. (ed.) (2012). Global Sociology of Education. Moscow, Veliky Novgorod Marx, K. (1956). Recorded Speeches of K. Marx on Universal Schooling in Modern Society, Works, Second Edition, vol. 16, p. 595. Marx, K. (1987). Capital. // K. Marx, F. Engels. Selected Works. Moscow, Vol.7, P. 528. Osipov, A.M. (2006). Sociology of Education: A Sketches of Theory. Rostov-on-Don Saha L. (2008). Sociology of Education. // 21st Century Education: A reference handbook. Ed. by T. Good, Sage, London Saha L. (1997). International Encyclopedia of Sociology of Education. Oxford, New York Shain Farzana, Ozga Jenny. (2001). Identity Crisis? Problems and Issues in the Sociology of Education. British Journal of Sociology of Education, Vol. 22, No. 1, pp.115-116. Torres C.A (2003). The International Handbook on the Sociology of Education. Ed. By. Ari Antikainen http://us.macmillan.com/series/MarxismandEducation ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 9 Kamu Okullarındaki Piyasalaşma Naciye Aksoy1, Ebru Eren Deniz2, Birol Algan3 Giriş Eğitim sistemleri pek çok ülkede neoliberal politikaların kuşatması altındadır. Uluslararası Para Fonu (IMF), Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ), Dünya Bankası (DB) ve Avrupa Birliği (AB) gibi küresel aktörler ve iş birlikçi yerel hükümet(ler) kamu eğitimini sermayenin çıkarları doğrultusunda yeniden şekillendirmektedirler. Gelinen süreçte üniversiteler başta olmak üzere her düzey ve türdeki eğitim kurumları amaç, yapı, işleyiş ve içerik açısından piyasalaşma, ticarileşme kriterlerine göre yeniden düzenlenmektedir. Başta bilgi üretme, edinme ve bilgiye erişme koşulları olmak üzere kamusal eğitim kurumlarındaki tüm işleyiş ve ilişkiler yasalar ve düzenlemeler yolu ve zoruyla ticarileşmenin, piyasalaşmanın çemberine alınmaktadır. Eğitimi ticarileştirme/piyasalaştırma faaliyetleri özel okullar/üniversiteler, dersaneler, katkı payları, harçlar, sınav başvuru ücretleri, vb. çok çeşitli formlarda görülebilmektedir. Piyasalaştırma/ticarileştirme süreci aynı zamanda eğitim sisteminin özneleri olan eğitimcilerin rolleri ve çalışma koşullarının da değişimine ve dönüşümüne yol açmaktadır. Eğitimcilerden hem okula gelir getirici etkinlikler (kermes, ailelerden para toplama vb.) düzenlemeleri hem de küresel düzeyde rekabet edebilecek, piyasa koşullarına uygun bilgi ve becerilerle donatılmış bireyler yetiştirmeleri beklenmektedir. Kısacası öğretmenlerin eğitim sistemini piyasalaşma ve ticarileşme yönündeki dönüştürme sürecine hizmet edecek enstrümanlar olmaları beklenmektedir. Neoliberal eğitim politikalarının öğretmenlik mesleğinde yarattığı tahribata ve dönüşüme ilişkin akademik çalışmalar olmakla birlikte (örn.; Ünal, 2005; Dinçer, 2008; Bayram, 2009; Demirer-Keskin, 2012; Soydan, 2012; Şimşek ve Ercan, 2013;) eğitimcilerin eğitimin piyasalaşmasına/ticarileştirilmesine yönelik farkındalık ve bakış açılarına yönelik ampirik çalışmaların yeterli düzeyde olmadığı görülmektedir. Bu bağlamda, bu çalışmada kamu eğitim kurumlarında görev yapan eğitimcilerin eğitimin piyasalaşması/ticarileştirilmesine yönelik görüşlerinin neler olduğu sorusuna cevap aranmıştır. Eğitim hizmetinin temel üreticisi ve özneleri olan eğitimcilerin, okulların piyasalaşması/ticarileştirilmesi sürecinde konuya 1 2 3 Öğretim Üyesi, Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi Doktora Öğrencisi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Doktora Öğrencisi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü 26 <ĂŵƵKŬƵůůĂƌŦŶĚĂŬŝWŝLJĂƐĂůĂƔŵĂ Kaynaklar Aksoy, H. H. (Aralık 2005). Küresel kapitalizmin kamusal eğitime etkileri. Abece Eğitim ve Ekin Dergisi, sayı, 232, ss. 2-7. Altunya, N. (1999). Eğitim hakkı. 75 Yılda Eğitim. İstanbul. Türk Tarih Vakfı Yayınları, ss. 79-89. Apple, M.W. (2007). Eğitim, piyasalar ve denetim kültürü. Küreselleşme ve Eğitim içinde (Hazırlayanlar: E. Oğuz ve A. Yakar). (ss. 9-34). Ankara. Dipnot Yayınları. Ball, S. J.; ve Youdell, D. (2008). Hidden privatization in public education. Education International. Brussels http://download.ei-ie.org/docs/ IRISDocuments/Research%20Websit e% 20Documents/ 2009-00034-01- E.pdf Bayram, G. (2009). Öğretmenlerin istihdam biçimi farklılıkları ve yarattığı sorunlar: Ankara’da çalışan sözleşmeli ve ücretli öğretmenlerin görüşlerine dayalı bir araştırma. Yayınlamamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara. Demirer-Keskin, D. (2012). Eğitimde piyasalaşma ve öğretmen emeğinde dönüşüm. Çalışma ve Toplum. 2012/1. Dinçer, A. (23 Ocak 2008). Güvencesiz istihdam, öğretmenliği değersizleştiriyor, öğretmenleri umutsuzlaştırıyor, cinsiyet eşitsizliğini derinleştiriyor. http://www.sendika.org/2008/01/ guvencesiz-istihdam-ogretmenligi-degersizlestiriyor-ogretmenleri-umutsuzlastiriyorcinsiyet-esitsizligini-derinlestiriyor-alaattin-dincer/ Erişim: 13 Mart 2013. Dinçer, A. (2007). Neo-liberalizm eğitim sistemini sermaye lehine yeniden yapılandırıyor. Küreselleşme ve Eğitim içinde (Hazırlayanlar: E. Oğuz ve A. Yakar). (ss. 321-331). Ankara. Dipnot Yayınları. EğitimSen (2003). Lima bildirgesi. Akademik özgürlük ve yüksek öğretim kurumlarının özerkliği. Eğitim Bilim Toplum. 1(4), 88-92. Feuerstein, A. (August 2001). Selling our schools? Principals’ views on schoolhouse commercialism and school-business interactions. Educational Administration Quarterly, 37(3), 322371. GAO. (2000). Public education: Commercial activities in schools. (GAO/HEHS-00-156). Washington, DC. Gök, F. (2004). Eğitimin özelleştirilmesi. Neoliberalizmin Tahribatı. Türkiye’de Ekonomi, Toplum ve Cinsiyet içinde (Hazırlayanlar: N. Balkan ve S. Savran) (ss. 94-110). İstanbul, Metis Yayınları. Karahanoğulları, O. (2003). Kamu hizmetleri kavramı ve kamu hizmetleri alanında yeni eğilimler. http://80.251.40.59/politics.ankara.edu.tr/karahan/makaleler/kamuhizmeti-yeniegilimler.pdf Erişim: 14 Mart 2913. Karahanoğulları, O. (2011). Kamu hizmetleri piyasa ilişkisinde dördüncü tip: eksik İmtiyaz (kamu-özel ortaklığı). Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 66 (3), 177-215. ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 27 Molnar, A.(2002). Fifth annual report on commercialism in schools / The corporate branding of our schools. Commercialism in Education Research Unit, Education Policy Studies Laboratory, Arizona State University, Tempe. http://www.asu.edu/educ/epsl/CERU/Documents/ CERU-0210-09-RW. doc Erişim:6 Haziran 2012. Murphy. J. (1996). The privatization of schooling: Problems and possibilities. Corwin Press, Inc. U.S.A. Onar, S. S. (1996). İdare Hukukunun Umumi Esasları Cilt:1, 3. Baskı, İstanbul. Hak Kitabevi. Oplatka, I. (March 2006). Teachers’ perceptions of their role in educational marketing: Insights from the case of Edmonton, Alberta. Canadian Journal of Educational Administration and Policy, 51 (31), 1-23. Özdek, Y. (2011). Şirket egemenliği çağı. Sosyal devletten ceza devletine. NotaBene Yayınları. Ankara. Özsoy, S. (2004). Eğitim hakkı: Kendi dilini bulamamış bir söylem. Eğitim Bilim Toplum. 2(6), 58-83. Sayılan, F. (2007). Küreselleşme ve eğitimdeki değişim. Küreselleşme ve Eğitim içinde (Hazırlayanlar: E. Oğuz ve A. Yakar). (ss. 59-82). Ankara. Dipnot Yayınları Soydan, T. (2012). Ankara’daki devlet ilköğretim ve ortaöğretim okulları yönetici ve öğretmenlerinin eğitimin yapısal dönüşümü sürecine ve öğretmenlerin istihdamına yönelik görüşleri. Yayınlamamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara Şimşek, G ve Ercan, F. (2013). Türkiye’de öğretmenlik mesleğinin dönüşümü/dönüştürülme çabaları: Ulus-devletin muhafızlarını yetiştirmekten sermaye için emek-gücü yetiştirmeye. http:// www.sendika.org/2013/01/turkiyede-ogretmenlik-mesleginin donusumudonusturulmecabalari-ulus-devletin-muhafizlarini-yetistirmekten-sermaye-icin-emek-gucu-yetistirmey e-gizem-simsek-fuat-ercan/ Erişim: 3 April 2013. Tolofari, S. (2005). New public management and education. Policy Futures in Education. 3 (1), 75-89. Ünal, L. I. (2005). Öğretmen imgesinde neoliberal dönüşüm. Eğitim Bilim Toplum. 3 (11), 4-15. Waslander, S., Pater, C., ve van der Weide, M. (2010). Markets in education: an analytical review of empirical research on market mechanisms in education. OECD Education Working Paper No. 52. France. 32 ŒŝƟŵĚĞDĞƌŬĞnjŠ^ŦŶĂǀůĂƌĂ7ůŝƔŬŝŶůĞƔƟƌŝůĞƌ Eğitimde Merkezî Sınavlara İlişkin Eleştiriler Hasan Hüseyin Aksoy, Mehmet M. Akgündüz, Nacar Demir, Sevil Tunacan, Fatma Türk, Nevruz Uğur Giriş Ölçme bir kurum ya da kişinin bilgi ve beceri gibi belli özellikler bakımından var olan durumunu, yine ölçme aracı içinde tanımlanmış bir erişim/yetkinlik durumuna göre saptama çabasıdır. Eğitim etkinlikleri içindeki ölçme çabalarının, egemenlik ilişkilerinin, saklı programın, kasıtlı yönlendirmelerin, yanlı etiketleme çabalarının bulunmadığı varsayılan durumlar için, ölçme yapılan durumun geliştirilmesine dair dönüt verebileceği ileri sürülebilir. Ancak, ölçme yetkilendirilmiş ve uzmanlık statüsü içerisindeki kurumlar ve kişilerce öznelik statüleri reddedilen kişilere uygulandığında, egemenlik ilişkisinin kurulması ve sürdürülmesi mevcut eşitsiz ilişki kurgularının sürdürülmesi, başarılı başarısız etiketlemelerinin yapılması, saklı öğrenmelerin yaratılması ve önemli ile önemsizin bireyin gerçek yaşamından kopuk bir şekilde üretilmesine yol açacaktır. Özellikle ölçme konusu olanın bireylerin kendi yaşamlarının doğrudan içinde ve onun bir parçası olmaması, mevcut eğitim sisteminin başarı kodlamasının dolayımı işlevini görmesi, mevcut toplumsal eşitsizliklerin ve bireysel özellik ve gereksinmelerin mutlak bir girdi olarak kabul edilmemesi gibi durumlar nedeniyle ölçme kendi başına gerçekliği manipüle edebilen ve bireylerin öğrenme yönelimi ve çabalarının değerini değiştiren, öğreneni öğrenme konusuna yabancılaştıran bir işlevi de üstlenebilir. Ölçmenin merkezi bir sınıflama, sıralama amacıyla kulanımı, eğitim kurumlarında merkezi sınavlar aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. Merkezi sınavlar, öğretmen ve öğrenci ilişkisinin dışında bir merkezde hazırlanan, standartlaştırılmış, bireysel farklılıkları dikkate almayan; cezalandırma, ödüllendirme, etiketleme (başarılı/ başarısız) amaçlı olarak kullanılan ve kaynak dağıtımının bir aracı olarak işleyen ölçme etkinlikleridir. Standartlaştırılmış merkezi sınavların öğrencilerin yaşamları üzerinde önemli etkileri olmakta ve eğitim reformlarının bir aracı olarak da kullanılmaktadır (Blake, 2012). Eğitim sisteminin yetkilendirilen merkezi birimleri, yaptıkları ölçümün değerlerini kullanarak yargılarda bulunmakta (başarılı, başarısız veya çeşitli eğitim kurumlarına girebilir, giremez gibi) ve çeşitli sonuçlar yaratmaktadırlar. Burada, ölçmenin temel motivasyonunun öğrenme amacının gerçekleştirilme düzeyini saptamak olduğu söylenebileceği gibi, kaynakların kimlere dağıtılacağına ilişkin bir karar mekanizmasının aracı olarak kullanıldığını söylemek de mümkün gö- ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 53 Kaynakça Aksoy, Hasan Hüseyin (2008). Standard ve Standardlaştırma. Ekonomik Kurumlar ve Kavramlar Sözlüğü Eleştirel Bir Giriş. (Ed. Fikret Başkaya ve Aydın Ördek). İstanbul: Özgür Üniversite. 1045-1058. Apple, M. (2006). Eğitim ve İktidar. Çev: Ergin Bulut, İstanbul: Kalkedon Yayınları. Apple, M. W. (2004). Neoliberalizm ve Eğitim Politikaları Üzerine Eleştirel Yazılar. Çev. Fatma Gök, Meral Apak ve diğerleri. Ankara: Eğitim Sen Yayınları. Au, W. (2009). Unequal by Design, High-StakesTesting and The Standardization of Inequality. New York and London: Routledge, Taylor &Francis Group. Blake, J. E. (2012). High-Stakes Testing: A (Mis)construed, Normalizing Gaze International Journal of Educational Policies. 6(1). 5-23 Bourdieu, P. (1995). Pratik Nedenler. Çev: H. Tufan. İstanbul: Kesit Yayıncılık. Buyruk, H. (2009). Eğitimde Yaşanan Toplumsal Eşitsizlikler ve Farklılaşan Eğitim Rotaları: Üniversite Öğrencilerinin Deneyimlerine Dayalı Bir Araştırma, Eğitim Bilim Toplum, 6-45, Carl Grant. (1989). “Equity, Equality, Teachers and Classrooms Life”. Equity in Education. Ed. W.G. Seceda. The Falmer Press, Philadelphia, içinde. 89-102. Cüceloğlu, D. (2008). Başarıya Götüren Aile. Sınav Döneminde Anababalık. İstanbul: Remzi Kitabevi. Dağlı, S. (2006). Özel Dershanelere Öğrenci Gönderen Velilerin Özel Dershaneler Hakkındaki Görüş ve Beklentileri (Kahramanmaraş İli Örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Darder, A. (2005). Schooling and the Culture of Dominion: Unmasking the Ideology of Standardized Testing, in Gustavo E. Fischman, et al., eds., Critical Theories, Radical Pedagogies, and Global Conflicts Rowman& Littlefield. 207-22. Demirer Keskin, D. (2012). Eğitimde Piyasalaşma ve Öğretmen Emeğinde Dönüşüm. Çalışma ve Toplum Dergisi. Cilt: 1 (28), s. 167-186. Eğitim-Sen (2010) Sınav Odaklı Eğitim, Eğitim Sistemini İçten İçe Çürütmeye Devam Ediyor! http://www.egitimsen.org.tr/ genel/bizden_detay. php?kod=98#.UtMPHvukOZQ Erişim:08. 09.2013 Eğitim-Sen (2012, Nisan-Mayıs). AKP İçin Özel Dershanelerin “Özel”liği Nedir?.Eğitim-Bilim Emekçileri Sendikası Bülteni. Dönem:8. Sayı:22, ISSN: 1309-5307. Ankara: Mattek Matbaacılık. Foucault, M. (2006). Hapishanenin Doğuşu. 3. Baskı. Çeviren: M. A. Kılıçbay Ankara: İmge Kitabevi Foucault, M. (2012). İktidarın Gözü. 3. Baskı. Çeviren: I. Ergüden İstanbul: Ayrıntı Yayınları. İnal, K. (2008). Eğitim ve İdeoloji. İstanbul: Kalkedon Yayınları. 54 ŒŝƟŵĚĞDĞƌŬĞnjŠ^ŦŶĂǀůĂƌĂ7ůŝƔŬŝŶůĞƔƟƌŝůĞƌ Karabacak, K. (2010). Seviye Belirme Sınavları’nın Eğitimde Ortaya Çıkardığı Açmazlar. Yayınlanmamış doktora tezi. T.C. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu. Keskin, D. (2012). Bitmeyen Sınavlar Yaşanmayan Hayatlar. Eğitimde Paradigma Değişimi. 1. Baskı. Ankara: Dipnot Yayınları. ISBN:978-605-4412-66-2. Kısa, S. S. (1996). İzmir İl Merkezinde Dershaneye Devam Eden Lise Son Sınıf Öğrencilerinin Sınav Kaygılarıyla Ana-Baba Tutumları Arasındaki İlişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi: Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kulaksızoğlu, A. (2001). Ergenlik Psikolojisi. İstanbul:Remzi Kitabevi. Kurul, N. (2011). Eğitimde Standartlaşma: İlköğretim Kurumları Standartlarının Eleştirisi, Eleştirel Pedagoji Politik Eğitim Dergisi, Sayı 16:7-14. Kurul, N.; Küçüker, E.; Yolcu, N.; Özdemir, T., Çokluk, Ö., Baykal N. S. ve Öztürk, H. T.(2013). Kapitalist Sistemde Öğrenme ve Pazar İlişkisi: Metalaştırma, Ölçme, Standardlaştırma. Nejla Kurul, Tuğba Öztürk, İhsan Metinnam (Ed.), Kamusal Eğitim Eleştirel Yazılar, içinde. 57-93. Ankara: Siyasal Kitabevi. MEB Ölçme Değerlendirme ve Açıköğretim Kurumları Daire Başkanlığı (ÖDAKDB) Tarihsel Gelişim. Web: http://yegitek.meb.gov.tr/ Sinavlar/OlcmeHakkinda.html Erişim: 07.10.2013. MEB Yenilik Ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü. Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürlüğü, Motorlu Taşıt Sürücü Adayları Sınavı e-Kılavuzu, MEB: Ankara, Orta Öğretime Geçiş Sistemi, Web: http://oges.meb.gov.tr Erişim: 06.02.2014. MEB. (2010). Rehberlik Servisi. Web: http://oks2007.meb.gov.tr/rehberlik.htm. Erişim:18 Mart 2010 MEB (2013). Strateji Geliştirme Başkanlığı. Milli Eğitim İstatistikleri, Örgün Eğitim 2012-2013. ISSN 1300-0993. Ankara: Resmi İstatistik Programı Yayınları Nelson, J., Carlson, K ve Palonsky, S.K. (1996). Critical Issues in Education. A Dialectic Approach. 3th edition. New York. The McGrow Hill Companies, Inc. ÖSYM (2013). Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi, Tarihsel Gelişme, http://www.osym.gov. tr/belge/1-2706/osym---tarihsel-gelisme.html Erişim: 07.10.2013 Özgüven, E. (1972). Türkiye’de Üniversiteye Girişle İlgili Uygulamalar. Araştırma. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü Dergisi. Cilt: 10: 179-198. Postman, N. (2004). Televizyon: Öldüren Eğlence. Gösteri Çağında Kamusal Söylem. 2. Baskı. Çev. O. Akınhay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Somel, R. N. ve Nohl, A.M. (2014). Müfredat mı Sınav mı? Birbiriyle Çatışan İki Eğitim Kültürüyle Okullar Nasıl Başetmekte? Kamusal Eğitime Tehdit: Dershaneler. (Der. K. İnal ve N.S. Baykal). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Ss. 21-52. Spring, J. (1991). Özgür Eğitim. Çev: A. Ekmekçi. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. TED, (2005). Hayat=180dk.? Türkiye’de Üniversiteye Giriş Sistemi Araştırması ve Çözüm Önerileri. Ankara: TED Yayını. ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 55 Türk, F. (2010). Lise Öğrencilerinin Eğitimde Yaşadıkları Yabancılaşma Sorunun Değerlendirilmesi: Ankara İli Yenimahalle İlçesi Örneği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, , Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Yıldız, A. (2008). Sözlü Kültür Bağlamında Yetişkin Okuryazarlığını Yeniden Düşünmek. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 41(1):51-67. Yıldız, A. (2013). Türkiye’de Öğretmenlik Mesleğinin Dönüşümü: İdealist Öğretmenden Sınava Hazırlayıcı Teknisyen Öğretmene. web: http://muhalefet.org/yazi-turkiyede-ogretmenlikmesleginin-donusumu-idealist-ogretmenden-sinava-hazirlayici-teknisyen-ogretmene-ahmet-yildiz-26-6410.aspx Erişim: 11.12.2013. 56 DĞƚĂĨŽƌůĂƌůĂPŒƌĞƚŵĞŶůŝŒŝŶƂŶƺƔƺŵƺ͗͞ƺŶ,ĞLJďĞƚůŝŝƌbĞůĂůĞLJĚŝŬ͕ƵŐƺŶ7ƐĞ <ƵƌƵŵĂLJĂzƺnjdƵƚŵƵŬĞƌĞ͟ Metaforlarla Öğretmenliğin Dönüşümü: “Dün Heybetli Bir Şelaleydik, Bugün ise Kurumaya Yüz Tutmuş Dere” Ahmet Yıldız1, Derya Ünlü2 Giriş Metafor, bir kavramın veya kavram sisteminin başka bir kavram veya kavram sistemiyle anlatılmasıdır (Lakoff ve Johnson, 1980). Başka bir ifade ile betimsel bir analojidir (Quale, 2002). Öyle ki, metaforlar dili süsleyen bir araç olmanın ötesinde içinde bulunduğumuz toplumsallığa ilişkin zengin bir kavrayış sunarak bilişsel bir çerçeve oluşturmamıza katkıda bulunur. Böylece kullanımı bir yandan kişinin dünyayı nasıl kavradığına ilişkin bilgi verirken, diğer yandan onun karmaşık bir halde bulunan soyut düşüncelerini somutlaştırmasını sağlar. 1980’de Lakoff ve Johnson’un “Metaphors We Live By” adlı öncü çalışmasından sonra bir araştırma yöntemi olarak kullanılmaya başlanan metafor, özellikle sürecin içinde yer alan öznelerin kendi deneyimlerini esas alan araştırmalarda giderek daha yaygın kullanılır hale gelmiştir. Metaforik söylem öğretmenlerin kendi öğretmenlik deneyimleri üzerine daha derin ve sistematik düşünmelerine katkı sunarak deneyimlerini renkli bir biçimde aktarmalarına olanak sağlaması nedeniyle, yakın dönemde, öğretmenlerin düşünce, tutum ve inanışlarını ele alan çalışmalarda da sıklıkla kullanılmıştır (Bkz: Martinez, Sauleda ve & Huber, 2001; Guerrero ve Villamil, 2004; Saban, 2004; Saban Koçbeker ve Saban, 2007; Cerit, 2008; Shaw, Barry ve Mahilios, 2008; Alger, 2009; Zhao, Coombs ve Zhou, 2010; Thomas ve Beauchamp, 2010; Özbaş 2012; Tannehill ve MacPhail, 2012; Pishghadam, Torghabeh, Navari, 2009). Gerek Türkçe gerekse uluslararası alanyazında öğretmenlere yönelik olarak oluşturulan metaforları odağa alan çalışmalarda, öğretmenlerin mesleklerine yönelik algılarına ilişkin ciddi veriler sunulmasına karşın, sözü edilen algıların ortaya çıktığı sosyo-ekonomik ve siyasal koşulların sıklıkla ihmal edildiği, metaforların tarih dışı ve bağlamsız bir biçimde ele alındığı görülmektedir. Anaakım olarak nitelenen bu türden eğitim araştırmalarında çoğunlukla “ne oldu” sorusuna yanıt aranmakta, olguların “neden”leri genellikle ihmal edilmektedir. Anaakım yak1 2 Doç.Dr., Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, Yaşam Boyu Öğrenme ve Yetişkin Eğitimi Bölümü Öğretim Üyesi. E-Mail: ahmety72@yahoo.com. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, Yaşam Boyu Öğrenme ve Yetişkin Eğitimi Bölümü Yüksek Lisans Öğrencisi. 66 DĞƚĂĨŽƌůĂƌůĂPŒƌĞƚŵĞŶůŝŒŝŶƂŶƺƔƺŵƺ͗͞ƺŶ,ĞLJďĞƚůŝŝƌbĞůĂůĞLJĚŝŬ͕ƵŐƺŶ7ƐĞ <ƵƌƵŵĂLJĂzƺnjdƵƚŵƵŬĞƌĞ͟ Kaynakça Alger, L. C. (2009). “Secondary Teachers’ Conceptual Metaphors of Teaching and Learning: Changes Over the Career Span”. Teaching and Teacher Education, 25, 743-751. Apple, M. W. (1986). Teachers and texts: A political economy of class and gender relations in education. New York: Routledge and Kegan Paul. Apple,W. M. (2007). Eğitim ve İktidar. (Çev:Ergin Bulut). Kalkedon Yayınevi. Carpenter, Sara, Nadya Weber and Daniel Schugurensky,(2012) Views from the blackboard: neoliberal education reforms and the practice of teaching in Ontario, Canada. Globalisation, Socities and Education, 2012, pp 1-17, Routledge & Francis Group. Cerit, Y.(2008).“Öğretmen Kavramı ile İlgili Metaforlara İlişkin Öğrenci, Öğretmen ve Yöneticilerin Görüşleri”. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6 (4), 693-712. Curtis, B. (1992). True Goverment By Choise Men? University of Toronto press. Easthope, C. and Easthope, G. (2000). “Intensification, extension and complexity of teachers’ workload”. British Journal of Sociology of Education, 21(1), 43-58. Ertürk, E. (2010). Türkiye’de Öğretmenlik Mesleğinin Dönüşümü. (Der: Ayşe Buğra) Sınıftan Sınıfa Fabrika Dışında Çalışma Manzaraları. İstanbul: İletişim Yayınevi. Fredriksson, U. (2004). “Quality Education: The Key Role of Teachers”. Education International Working Pepers, 14, Canada. Giroux, H.A. (2012). Education and The Crisis of Public Values. New York : Peter Lang Publishing. Goodson, I. and Hargreaves, A. (eds.) (1996). Teachers’ Professional Lives. London: Falmer Press. Guerrero, M.C. & Villamil, O.S., (2002). “Metaphorical Conceptualisation of ESL Teaching and Learning”. Language Teaching Research, 6, (2), 95-120. Hall, C. (2004). “Theorising changes in teachers’ work”. Canadian Journal of Educational Administration and Policy, 32. Retrieved from http://www.umanitoba.ca/publications/cjeap/ pdf_files/hall.pdf Harris, K.(1994). Teachers: Constructing the Future. London: Falmer Press. Lakoff, G. & Johnson, M. (1980). Metaphors We Live By. Chicago, IL: University of Chicago Press. Martinez M. A., Sauleda N. & Huber G. L. (2001). “Metaphors as Blueprints of Thinking About Teaching and Learning”. Teaching and Teacher Education, 8, 965–977. Onaran, Ö. (2000). “Türkiye’de Yapısal uyum Sürecinde Emek Piyasasının Esnekliği”, Dikmen, A.A. (der.) Küreselleşme, Emek Süreçleri ve Yapısal Uyum içinde, Ankara: İmaj Yay., 194-210. Özbaş, B. (2012). “Sosyal Bilgiler Öğretmeni Olarak, Ben Kimim? Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Mesleki Kimliklerine Yönelik Görüşlerinin Metafor Analizi Yoluyla İncelenmesi” . Turkish Studies, 7(2), 821-838. Özsoy, S. & Ünal, I. (2010). Türkiye’de Eğitim Bilimleri ve Öğretmen Yetiştirme: Bir Yol Ayrımı Öyküsü. “Eğitim Bilimleri Felsefesine Doğru” içinde (Ed. Işıl Ünal ve Seçkin Özsoy). Ankara: Tan Kitabevi Yayınları. ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 67 Pishghadam, R., Torghabeh, R. A., Navari, S. (2009). “Metaphor Analysis of Teachers’ Beliefs and Conceptions of Language Teaching and Learning in Iranian High Schools and Language Institutes: A Qualitative Study”. The Iranian EFL Journal Quarterly, 4, 6-40. Quale, A. (2002). “The Role of Metaphor in Scientific Epistemology: A Contructivist Perspective and Consequences for Science Education”. Science and Education, 11, 443-457. Saban, A.(2004). “Giriş Düzeyindeki Sınıf Öğretmeni Adaylarının Öğretmen Kavramına ilişkin İleri Sürdükleri Metaforlar”. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2 (2), 131-155. Saban, A., Koçbekar B. N., Saban, A. (2006). “An Investigation of the Concept of Teacher Among Prospective Teachers through Metaphor Analysis”. Educational Sciences: Theory & Practice, 6(2), 506-522. Shaw, D., Barry, A., Mahilios, M. (2008). “Preservice teachers’ metaphors of teaching in relation to literacy beliefs”. Teachers and Teaching: Theory and Practice, 14(1), 35-50. Smyth, J. (2001). Critical Politics of Teachers’ Work: An Australian Perspective. Peter Lang Publishing, New York. Smyth, J., Dow, A., Hattam, R., Reid, A., & Shacklock, G. (2000). Teachers’ Work in a Globalizing Economy. London: Falmer Press. Şahin, Ö. (2008) “‘Yalancıktan Öğretmenlik’ ve Kadınlar/ Yeni Liberal Eğitim Düzeninde Yenilenmiş Öğretmen İstihdam Rejimi”. E. A. Ateş ve H. Çağlayan (Editörler). Eğitim ve Bilim İşkolunda Çalışan Kadınların Sosyal Hakları ve İş Güvencesi, Ankara: Eğitim-Sen Yayınları, ss. 68-96’daki makale. Tannehill, D., MacPhail, A. (2012). “What Examining Teaching Metaphors Tells Us About Preservice Teachers’ Developing Beliefs About Teaching and Learning”. Physical Education and Sport Pedagogy, 1-15. Thomas, L., Beauchamp, C.(2011). “Understanding New Teachers’ Professional Identities through Metaphors”. Teacher and Teacher Education, 27, 762-769. Troman, G. (2000). “Teacher Stress in the Low-Trust Society”. British Journal of Sociology of Education, 21 (3). Yeldan, E. (2003). “Neoliberalizmin İdeolojik Bir Söylemi olarak Küreselleşme”. Köse, A.H., Şenses, F., ve Yeldan, E. (der.) İktisat Üzerine Yazılar I: Küresel Düzen: Birikim, Devlet ve Sınıflar. İstanbul: İletişim yay. Yıldız, A. (2012). Transformation of Adult Education in Turkey: From Public Education to LifeLong Learning. In “Neoliberal Transformation of Education in Turkey”. (Edited by Kemal İnal and Güliz Akkaymak). Palgrave Macmillan. Yıldız, A. (2013). Türkiye’de Öğretmenlik Mesleğinin Dönüşümü: İdealist Öğretmenden Sınava Hazırlayıcı Teknisyen Öğretmene. Eleştirel Pedagoji Dergisi, Sayı 27. Yıldız, A., Ünlü, D. vd. (2013). “Remebering Mahmut Hoca in a Neoliberal Age: I am not a trader but a teacher”. The Journal for Critical Education Policy Studies, 11 (3). Zhao, H., Coombs, S., Zhao, X. (2010). “Developing Professional Knowledge about Teachers through Metaphor Research: Facilating a Process af Change”. Teacher Development, 14, 381 395. 68 DĂƌŬƐŝƐƚŬŽůŽũŝ͗^ŝƐƚĞŵ<ĂƌƔŦƨ^ŝLJĂƐĂůPŒƌĞŶŵĞKůĂŶĂŬůĂƌŦ Marksist Ekoloji: Sistem Karşıtı Siyasal Öğrenme Olanakları Nevzat Samet Baykal1 Giriş Tüm canlılar bir ekosistem içerisinde yaşamlarını sürdürürler. Ekosistem içerisinde yer alan herhangi bir canlı ya da canlı topluluğu diğer canlı ve cansız varlıklarla ilişki içerisindedir. Bu ilişkinin muhtevası ekosisteme karakterini vermektedir. Öte yandan ekosistemler gezegensel düzeyde işleyen küresel bir ekosistemin ayrılmaz ve diyalektik etkileşim içerisindeki parçalarıdır. Diğer canlılardan farklı olarak insan ekosisteme emek aracılığıyla hem yerel hem küresel düzeyde müdahale edebilen; dolayısıyla her iki düzeyde de ekosistemin karakteristiklerini etkin bir biçimde dönüştürebilen, bu karakteristiklere müdahale edip etkide bulunabilen tarihi bir öznedir. Hem yerel hem de küresel düzeydeki ekosistemin karakterini belirleme, bu karaktere etkide bulunabilme potansiyeline sahip insan türünün ekolojiye yönelik ilgisi 20. yüzyılın son çeyreğinden itibaren önemli bir artış göstermiştir. Yaşanan büyük çaplı çevre felaketleri ve bu felaketlerin sonuçları insanları ekoloji üzerinde daha fazla düşünmeye zorlamıştır. Öte yandan artan ekolojik sorunların geçici çözüm yollarını bir kar alanı olarak gören, doğayı kapitalist üretimin bir nesnesi, kar maksimizasyonunun önemli bir unsuru olarak gören kapitalistlerin de ekolojiye ve ekolojik sorunlara karşı ilgisi giderek artmıştır. Ekolojiye ve ekolojik sorunlara yönelik söz konusu ilgi teknolojik gelişim ve artan bilgi düzeyiyle birleştiğinde ekolojik sorunların çözümü açısından önemli olanaklar da ortaya çıkarmaktadır. Öte yandan ekolojik sorunların çözümü sadece bilim, bilgi ve teknolojinin sunduğu olanaklar ile de mümkün değildir. Ekolojik sorunların çözümü noktasında sorunları doğayla barışık biçimde çözebilecek, bilim, bilgi ve teknolojiyi bu doğrultuda kullanıma sokabilecek bir perspektife, felsefeye ve ideolojiye ihtiyaç olmakla birlikte ekolojik sorunların çözümünün daha fazla teknolojiyle2 ortadan kalkacağı 1 2 Araş.Gör., Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, Yaşam Boyu Öğrenme ve Yetişkin Eğitimi Bölümü Burada vurgulanmak istenen ve eleştirilen durum ekolojik sorunların çözümünün teknoloji fetişizminde aranmasıdır. Ekolojik sorunlara yönelik olarak doğayla barışık, uyumlu olma gibi temel kaygıları gerçek anlamda özünde barındırmayan teknolojik çözümlerin önerilmesi çoğu zaman herhangi bir ekolojik sorunu çözmeye çalışırken yeni ekolojik sorunlar yaratmaktadır. Bu yaklaşım sorunları ötelediği için de sorunların kademeli bir biçimde birikmesini sağlamaktadır (Foster, 2012b). Bu nedenle de ekolojik sorunlara salt teknolojik çözümler öneren görüşler üzerinde ciddi bir biçimde düşünülmeli ve bu görüşler eleştirel bir çözümlemeye tabi tutulmalıdır. 86 DĂƌŬƐŝƐƚŬŽůŽũŝ͗^ŝƐƚĞŵ<ĂƌƔŦƨ^ŝLJĂƐĂůPŒƌĞŶŵĞKůĂŶĂŬůĂƌŦ Kaynakça Burkett, P. (1999). Marx and Nature: A Red and Green Perspective. New York: Palgrave Macmillan Burkett, P. (2004). Marx ve Doğa: Al-Yeşil Bir Perspektif (Çev.Ercüment Özkaya). Ankara: Epos Yayınları. Clark, B.; York, R. (2010). Çatlaklar ve Değişimler Çevre Krizlerinin Kökenine İnmek (Çev. Barış Baysal, Soner Torlak, Uğur Selçuk Akalın, Volkan Dağhan Yaylıoğlu). Monthly Review. (22), 63-76. Eroğlu, D. (2013). Dünyayı Fasülye Kurtaracak. Birgün Pazar Ek. (324), 11. Foster, J.B. (2001). Marx’ın Ekolojisi Materyalizm ve Doğa (Çev. Ercüment Özkaya). Ankara: Epos Yayınları. Foster, J.B. (2007). Yıkımın Ekolojisi (Çev.Çiğdem Çidamlı, Kasım Akbaş, Soner Torlak). Monthly Review. (14), 11-25. Foster, J.B. (2008). Marx ve Küresel Çevre Tartışması (Çev. Barış Baysal). Monthly Review. (19), 195-197. Foster, J.B. (2010). Ekoloji ve Kapitalizmden Sosyalizme Geçiş (Çev. Barış Baysal, Soner Torlak, Uğur Selçuk Akalın, Volkan Dağhan Yaylıoğlu). Monthly Review. (22), 49-62. Foster, J.B. (2012a). Marksist Ekoloji (Çev. Barış Baysal). İstanbul: Kalkedon. Foster, J.B. (2012b). Kapitalizm ve Felaketin Birikimi (Çev. Ali Toprak, Barış Baysal, Kıvanç Nazım, Onur Gayretli, Selvi Aydın). Monthly Review. (30), 3-22. Foster, J.B.; Clark, B. (2004). Ecological Imperialism: The Curse of Capitalism. Socialist Register. (40), 186-201. Foster; J.B.; Magdoff, F. (2012). Her Çevrecinin Kapitalizm Hakkında Bilmesi Gerekenler (Çev. Barış Baysal). Marksist Ekoloji (s. 41-74). İstanbul: Kalkedon. Freire, P. (2006). Ezilenlerin Pedagojisi (Çev. Dilek Hattatoğlu, Erol Özbek). İstanbul: Ayrıntı. Marx, K. (1997). Kapital 3. Cilt (Çev.Alaattin Bilgi). Ankara: Sol. Marx, K. (2000). Kapital 1. Cilt (Çev.Alaattin Bilgi). Ankara: Sol. Marx, K. (2004). Alman İdeolojisi [Feuerbach] (Çev. Sevim Belli). Ankara: Sol. Öztürk, Y. (2013). Ege-Çep Yürütme Kurulu Üyesi Hayri Bökü’yle Söyleşi: Çaldağı’nın Kaderi, Şirketlerin Madenleri Neye Mal Olursa Olsun Çıkarma Hırsı: Doğa’nın Güvencesizleştirilmesi, Doğa’nın Taşeronlaştırılması!. Mesele Dergisi. (73), 29-33. ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 87 İlköğretim Ders Kitaplarında Vatandaşlık, Milliyetçilik ve Militarizm Burak Özçetin Yakın bir zamanda Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın “dindar nesiller yetiştirmek istiyoruz” çıkışının ardından mevcut iktidarın kültürel ve eğitsel alana artan müdahaleleri yeni tip bir (muhafazakâr) sosyal mühendisliğin (Açıkel, 2012) doğuşu ile ilgili tartışmaları alevlendirdi. Muhafazakârlığı ve dayatmacılığı demokratlık iddiasını fazlasıyla gölgede bırakan iktidarın, eleştirisini yaptığı tektipleştirici, buyurgan ve dayatmacı modern iktidar aygıt ve teknolojilerine (başta devlet olmak üzere), topluma ve gençlere İslami bir kimlik kazandırma şevkiyle dört elle sarılmaları AKP iktidarının “yeni Türkiye”sinin ve bu “yeni Türkiye”nin eğitim politikalarının o kadar da “yeni” olmadığını gösterdi, göstermeye de devam ediyor. Görülen o ki, eğitim, eleştirel düşüncenin ve idrak yetisinin kazandırılmasından çok, “nesil yetiştirme” yolunda araçsallaştırılmaktadır. Bu araçsallaştırma süreci de eğitimin en önemli unsurlarından biri olan ders kitaplarının ideolojik, politik ve görsel örgütlenişinden takip edilebilmektedir. Bu çalışmanın amacı, ilköğretim sosyal bilgiler, tarih ve vatandaşlık eğitimi ders kitaplarındaki mevcut durumu söylem analizi ve toplumsal göstergebilimin sunduğu kuramsal ve kavramsal olanaklar ve araçlar dâhilinde çözümlemektir.1 Bu çerçevede 2011-2012 eğitim öğretim yılı 5, 6, 7 ve 8. sınıflar Sosyal Bilgiler; Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ve Vatandaşlık ve Demokrasi Eğitimi ders kitapları incelenmiştir. Çalışmada, bu metinlerdeki ideal yurttaşlık algısı; özellikle millet ve milliyetçilik kavramlarına odaklanılarak çözümlenecektir. Tarihi ve tarih eğitimini milletlerin şanlı tarihini inşa etmek için kullanmak 1 Çalışma “A Semiological Analysis of Social Studies and History Textbooks in Primary Education in Turkey” başlığı ile Mayıs 2013’te Ankara Üniversitesi’nde düzenlenen Eleştirel Eğitim Konferansı’nda sunuldu. Hem konferans düzenleyicilerine, hem de sunuşu dinleyip katkı ve eleştirilerini paylaşan katılımcılara teşekkür ederim. Ders kitaplarını konu alan bu inceleme, ders kitaplarının eğitim meselesinin unsurlarından biri olduğunun farkındadır. Kuluri’nin (2003, 107) konu hakkındaki uyarısını akılda tutmakta fayda vardır: “… öğretmenlere ya da “paralel” eğitime (aile, medya, vb.) oranla ders kitaplarının oldukça sınırlı bir rol oynadıklarını kabul etmeliyiz. Ders kitaplarının genç kuşakları sosyalleştirmedeki rolü, çok daha önemli olan etkenleri ikinci plana itecek ölçüde abartılmıştır. Bir dizi ders kitabını çalışmanın, sınıf içinde olup bitenleri anlamaya çalışmaktan daha kolay olduğu doğrudur. Ancak ders kitaplarının etkisi sınıf içi uygulamadan kopuk olarak değerlendirilemez.” Özetle, konuya eğitim bilimleri dışından yaklaşan bu deneme, bir bütün olarak eğitim sistemini ya da eğitim ideolojisini analiz etme iddiasında değildir. Daha ziyade, sınırlı bir kesitle ilgili bir çözümleme sunma gayretindedir. 106 7ůŬƂŒƌĞƟŵĞƌƐ<ŝƚĂƉůĂƌŦŶĚĂsĂƚĂŶĚĂƔůŦŬ͕DŝůůŝLJĞƚĕŝůŝŬǀĞDŝůŝƚĂƌŝnjŵ * tehdit tanımlarından ve teyakkuz-seferberlik çağrısından vazgeçilmesi önerilerden birkaçıdır. Kısa çalışmamızı Wirth’in (2003, 29) tarihin “iyiye kullanımı” ile ilgili temennisi ile bitirelim, Demokrasilerde belirli değerleri benimsetmek için de tarihten yararlanılabilir. Demokratik değerleri savunma kararlılığının elbette çok olumlu bir yanı vardır. Okul çocuklarının özgür düşünen ve toplumda etkin rol alan birer yurttaş hâline gelmelerini sağlama niyetiyle, tarihe bir yurttaşlık amacının yüklenmesi tamamen övgüye değerdir. Kaynakça Açıkel, F. (2012). Muhafazakâr Sosyal Mühendisliğin Yükselişi: “Yeni Türkiye”nin Eski Siyaseti. Birikim, (276), 14–20. http://www.birikimdergisi.com/UserFiles/file/276/fethi acikel.pdf Ahonen, S. (2003). Komünizm Sonrası Tarih Müfredatı: Estonya ve Doğu Almanya Örnekleri. In L. Wirth (Ed.), Tarihin Kötüye Kullanımı (ss. 59–70). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları. Akın, Y. (2004). Gürbüz ve Yavuz Evlatlar: Erken Cumhuriyet’te Beden Terbiyesi ve Spor. İstanbul: İletişim. Altınay, A. G. (2004). The Myth of Military Nation: Militarism, Gender and Education in Turkey. New York: Palgrave, Macmillan. Altınay, A. G. ve Bora, T. (2003). Ordu, Militarizm ve Milliyetçilik. T. Bora (der.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Milliyetçilik. (s. 141–154). İstanbul: İletişim. Anderson, B. (1991). Imagined Communities. Nationalism (p. 244). London and New York: Verso. Retrieved from http://books.google.com/books?id=4mmoZFtCpuoC Barthes, R. (19770al Bilgiler 5. MEB: Ankara Bora, T. (2003). Ders Kitaplarında Milliyetçilik. B. Çotuksöken, A. Erzan, & O. Silier (ed.), Ders Kitaplarında İnsan Hakları Tarama Sonuçları (s. 65–90). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları. Cora, Y. T. (2013). Asker-Vatandaşlar ve Kahraman Erkekler: Balkan Savaşları ve Birinci Dünya Savaşı Dönemlerinde Beden Terbiyesi Aracılığıyla İdeal Erkekliğin Kurgulanması. N. Y. Sünbüloğlu (der.), Erkek Millet Asker Millet: Türkiye’de Militarizm, Milliyetçilik, Erkek(lik) ler. İstanbul: İletişim. Hobsbawm, E. J. (1995). Milletler ve Milliyetçilik. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Hobsbawm, E., J., Lavers, J., ve Ranger, T. (1985). The Invention of Tradition. Africa: Journal of the International African Institute. Iggers, G. (2003). 20. Yüzyılda Tarihyazımı. L. Wirth (der.). Tarihin Kötüye Kullanımı. (s. 1–17). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları. Jewitt, C. ve Oyama, R. (2006). Visual Meaning: A Social Semiotic Approach. Leeuwen, T and Jewitt, C. (der.). Handbook of Visual Analysis, London. ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 107 Kuluri, K. (2003). Tarih Öğretiminde Ayrımcılığın İki Yüzü. L. Wirth (der.), Tarihin Kötüye Kullanımı (s. 102–111). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları. Komisyon (2010) Vatandaşlık ve Demokrasi Eğitimin 8. MEB: Ankara. Komisyon (2011) Sosyal Bilgiler 6. MEB: Ankara. Komisyon (2012) Sosyal Bilgiler 7. MEB: Ankara. Leeuwen, T. (2005). Introducing Social Semiotics. New York. Öztan, G. G. (2012). Türkiye’de Çocukluğun Politik İnşası. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. Öztan, G. G. (2013a). Türkiye’de Millî Kimlik İnşa Sürecinde Militarist Eğilimler ve Tesirleri. In N. Y. Sünbüloğlu (der.), Erkek Millet Asker Millet: Türkiye’de Militarizm, Milliyetçilik, Erkek(lik)ler. İstanbul: İletişim. Öztan, G. G. (2013b). ‘4+4+4 Kemalizm’e benzer bir toplum mühendisliği girişimi’. http:// www.agos.com.tr/haber.php?seo=444-kemalizme-benzer-bir-toplum-muhendisligigirisimi&haberid=2122 Saussure, F. (2007). Course in General Linguistics. New York Smith, A. D. (1993). National identity. Ethnonationalism in comparative perspective. Vol. 2, Stugu, O. S. (2003). Norveç’te Tarih ve Ulusal Kimlik. In L. Wirth (der.), Tarihin Kötüye Kullanımı (s. 118–130). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları. Sünbüloğlu, N. Y. (2013). Giriş: Türkiye’de Militarizm, Milliyetçilik ve Erkek(lik)lere Dair Bir Çerçeve. N. Y. Sünbüloğlu (der.), Erkek Millet Asker Millet: Türkiye’de Militarizm, Milliyetçilik, Erkek(lik)ler. İstanbul: İletişim. Tilly, C. (2001). Zor, Sermaye ve Avrupa Devletlerinin Oluşumu. Ankara: İmge. Timur, Ş. & Bağlı, H. (2003). Ders Kitaplarında Görsellik ve Tasarım: İmge ve Metin İlişkisi Açısından İnsan Hakları. M. T. Bağlı & Y. Esen (der.), İnsan Haklarına Duyarlı Ders Kitapları İçin (s. 47–76). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları. Üstel, F. (2004). “Makbul Vatandaş”ın Peşinde: II. Meşrutiyet’ten Bugüne Vatandaşlık Eğitimi. İstanbul: İletişim. Wacquant, L. (2007). Loïc Wacquant ile Söyleşi: Bourdieu ile Devleti Yeniden Düşünmek. Birikim. 219. Temmuz. Wirth, L. (2003). Tarihi Kötüye Kullanma Biçimleriyle Yüzleşmek. L. Wirth (der.), Tarihin Kötüye Kullanımı (s. 18–58). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları. 108 dƺƌŬŝLJĞĂƐŦŶŦŶĚĂŽĐƵŬůĂƌŦŶ^ƵĕůƵůĂƔƨƌŦůŵĂƐŦ͗dŝŶĞƌĐŝǀĞ<ĂƉŬĂĕĕŦŽĐƵŬůĂƌ Türkiye Basınında Çocukların Suçlulaştırılması: Tinerci ve Kapkaççı Çocuklar Deniz Özçetin1 Başbakan Recep Tayyip Erdoğan 2012 Şubat’ında yaptığı bir konuşmada “dindar nesil” yetiştirme arzusunu dile getirirken dinî değerleri zayıf bir gençliğin “tinerci, büyüklerine isyankâr, millî manevi değerlerinden kopuk” olacağını öne sürüyordu. Böylelikle tinerci çocuklar özelinde, son yirmi yılda dönem dönem ülke gündemindeki başlıca sorunlardan biri olarak öne çıkan “suçlu çocuklar” konusunu yeniden tartışmaya açtı. “Suçlu çocuk” sorunu, Türkiye’de ciddi bir tehdit olarak esasen 1990’ların sonlarından itibaren gündeme gelmeye başlamıştır. Bu dönemde yaşanan bazı kriminal olaylar öncelikle madde bağımlısı ya da popüler tabirle “tinerci çocuklardan” sık sık söz edilmesine yol açmış, resmî otoriteler ve medya nezdinde hararetli tartışmalar yaşanmasına neden olmuştur. 2000’lerin ortalarına doğru ise “suçlu çocuk” imgesinin karşılığı olan tinerci çocuğun yerini “kapkaççı çocuk” almaya başlamıştır. Her iki grup için de başlıca ortak nokta bu çocukların “sokakta çalışan ve/veya yaşayan çocuklar” olmalarıdır. Her ne kadar sokakta yaşayan ve/veya yaşayan çocuklar fenomeni dünyada olduğu gibi Türkiye’de de yeni değilse de sokak çocuklarının görünürlüklerinin ve sayılarının son yirmi yıl içerisinde arttığı söylenebilir. Bu dönem aynı zamanda çocukların suçla ilişkilerinin yeniden tanımlandığı ve kavramsallaştırıldığı bir dönemdir. 1990’ların sonlarından itibaren tinerci ve kapkaççı çocuklarla ilgili medyanın başını çektiği bir “ahlaki panik”2 yaşanmıştır. Sorunun neoliberal politikalar sonucu ortaya çıkan toplumsal eşitsizlik, zorunlu göç ve etnik ayrımcılıkla olan ilişkisini göz ardı eden bu perspektif, sokakta yaşayan ve/veya çalışan tüm çocukların suçlulaştırılmasına ve devletin söz konusu çocuklara yönelik “zaptiye” pratiklerinin artıp yoğunlaşmasına yol açmıştır. Bu yazıda, “mağdurun nasıl suçlan1 2 Arş.Gör., ODTÜ Medya ve Kültürel Çalışmalar Anabilim Dalı. “Ahlaki panik” tabirinin suç ve sapma davranışı literatüründeki kilit kavramlardan biri hâline gelmesi Stanley Cohen’in, 1972’de yayımlanan “Folk Devils and Moral Panics” adlı çalışmasıyla olmuştur. Cohen, 1960’lar İngilteresindeki bazı gençlik grupları ve medyanın bu grupların sapma davranışlarına tepkisi ve değerlendirmesi üzerine olan çalışmasında “ahlaki paniği”, belli bir toplumsal olgunun “sorun” olarak tanımlanmasının ardından diğer toplumsal sorunlarla kıyaslanıp öne çıkarılması, “abartılması” hatta kimi zaman çarpıtılması olarak tanımlar. Medyanın bu süreçteki rolü, sorunun aktarımı sırasında kullandığı dil ve söylemdir. Bu süreçte haber metinlerinde sansasyonel başlıklar, melodramatik bir dil, geleceğe dönük karanlık tahminler kullanılır. Bu çerçevede sokak çocukları ile ilgili belli dönemlerde oluşan toplumsal hassasiyet ve endişede medyanın oynadığı rol göz önünde bulundurulduğunda, bir “ahlaki panik” yaratıldığını öne sürmek makul görünmektedir. ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 125 Kaynakça Akşit, B., Katrancı, N., & Gündüz-Hoşgör, A. (2001). Turkey Working Street Children in Three Metropolitan Cities: A Rapid Assessment. International Labour Organization, International Programme on the Elimination of Child Labour (IPEC). Geneva. Altıntaş, B. (2003). Mendile, Simite, Boyaya, Çöpe… Ankara Sokaklarında Çalışan Çocuklar. İstanbul: İletişim. Atauz, S. (1998). Dünya kentlerinin yeni olgusu: Sokak çocukları. Birikim, 116, 68-78. Atauz, S. & Arts, J. (2004). Türkiye’de Sokak Çocukları Temel Araştırması Güncel Eğilimler ve Yeni Gelişmeler. Ankara: T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. Bilgin, R. (2009). Diyarbakır’da Sokakta Çalışan Çocuklar Üzerine Bir Araştırma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(27), 232-244. Cohen, S. (2002). Folk Devils and Moral Panics, Third Edition. London: Routledge. Darıcı, H. (2009). Violence and Freedom: Politics of Kurdish Children. Red Thread, 3, 1–20. Değirmencioğlu, S.M., Acar, H., & Baykara Acar, Y. (2008). Extreme Forms of Child Labour in Turkey. Children & Society, 22, 191-200. Güngör, M. (2008). Evrensel Bir Sorun Olarak Çocuk Suçluluğu ve Sokakta Çalışan ve Yaşayan Çocuklar. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 25-43. Gürbilek, N. (2004). Kötü Çocuk Türk (2. Baskı). İstanbul: Metis. Karatay, A., Demir, F.M., Gümüş, R., Polat, M. & Ertaş, T. (2000a). Beyoğlu Bölgesinde Sokakta Çalışan Çocuklar ve Aileleri. Sevgi Usta Sayıta & Mustafa Ruhi Şirin (Ed.), 1. İstanbul Çocuk Kurultayı Araştırmalar Kitabı içinde, (s. 425-451). İstanbul: İstanbul Çocukları Vakfı. Karatay, A., Demir, F.M., Polat, M., Ertaş, T., Şeker, E. & Öztürk, S. (2000b). İstanbul’un Sokakları ve Çalışan Çocuklar. Sevgi Usta Sayıta & Mustafa Ruhi Şirin (Ed.), 1. İstanbul Çocuk Kurultayı Araştırmalar Kitabı içinde, (453-542). İstanbul: İstanbul Çocukları Vakfı. Küntay, E. (1999). İstanbul’da Sokak Çocukları: Genel Değerlendirme. Esin Küntay ve F. Güliz Erginsoy (Ed.), 21. Yüzyıl Karşısında Çocuk ve Genç içinde, İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi. Özen, Ş., Ece, A., Oto, R., Tıraşçı, Y. & Gören, S. (2005). Juvenile delinquency in a developing country: A province example in Turkey. International Journal of Law and Psychiatry, 28, 430-441. Sokakta Yaşayan ve/veya Çalıştırılan Çocuklara Yönelik Hizmet Modelinin ve İl Eylem Planlarının Değerlendirilmesi Raporu. (2010). Ankara: SHÇEK. Tunç, G. (1998). Sokaklar ve Çocukları. Birikim, 116, (80-85). Turkey’s poor: Suffer the little children. (2003, 25 Eylül). The Economist. Önce Çocuklar: Sokakta Yaşayan ve/veya Çalışan Çocuklar. (2006). UNICEF Türkiye www.unicef.org/turkey/dn_2006/_cp43.html Türkiye’de Çocukların Durumu Raporu 2011. UNICEF http://panel.unicef.org.tr/vera/app/var/files/s/i/sitan-tur.pdf Yılmaz, E. (2009). Küçük Çöp Adamlar: İstanbul’da Çöp Toplayıcı Çocuklar. “Sosyal Dışlanma ve Sosyal Hizmet” Sosyal Hizmet Sempozyumu, Başkent Üniversitesi, Ankara, 171-194. 126 <ƺƌĞƐĞůůĞƔŵĞǀĞzĂƔĂŵŽLJƵPŒƌĞŶŵĞ Küreselleşme ve Yaşam Boyu Öğrenme H. Eylem Kaya1 Giriş Gelişen teknoloji ile birlikte, sermayenin yeni pazar bulma ereği doğrultusunda sık telaffuz edilen küreselleşme, daha fazla yaygınlaşan iletişimle giderek hızlanmış, 1970’lerin ilk yarısında artan ekonomik bunalım, kapitalizmin küresel ölçekte yeniden yapılanmasıyla aşılmaya çalışılsa da, kavram artık sermaye birikim süreçleri ile beraber anılmaya başlanmıştır. Gelir ve kar oranlarının giderek azaldığı, işsizliğin arttığı bir ekonomik bunalım sürecine girilen 1970’lerde, çareyi toplumsal örgütlenmenin dolayısıyla kapitalizmin küresel ölçek içerisinde kurum ve süreçleriyle bütünsel bir şekilde yeniden yapılandırılmasında bulan sermaye, yavaş yavaş sosyal devlet uygulamalarını ortadan kaldırmaya yönelik eylemlerini de küreselleşme maskesi altında yerine getirmeye başlamıştır. Her ne koşulda olursa olsun kar oranlarını ikiye katlamak ana hedef olurken, işsizliğin ortadan kaldırılmasına ilişkin bir adım atılmayıp, aksine tam istihdamın sağlanması durumunda rekabet edebilirlik dolayısıyla da kar elde edebilme fırsatlarının tehlikeye düşeceği kaygısıyla işsizliğin ancak azaltılması yönünde bir tavır sergilenmiştir (Ünal, 2006). Öte yandan, durgunluk dönemi olarak adlandırılan 1974-75 yıllarının ardından: “sermaye birikiminin mali piyasalara yönelmesi”, “toplam büyümenin yavaşlaması” ve de “çok uluslu şirketlerin dünya genelinde yayılması” şeklinde kapitalizmin tarihsel bağlamında üç önemli gelişme yaşanmıştır (Sweezy, 1997). Macrow’un (2009) vurguladığı gibi küreselleşme, ekonomi, finans ve piyasa ilkelerinin yaygınlaştırılmasında baskın bir rol üstlenmekte, eğitimin yeniden yapılandırılmasında sosyal, kültürel, ulusal politika belirleme süreçlerini biçimlendirmektedir. Yaşanan bu gelişmeler doğrultusunda küresel çapta farklı ülkelerin sermaye grupları bir araya gelerek, çok uluslu şirketler kurmak adına bir tür sınırsızlık içerisinde sektör evlilikleri gerçekleştirmeye başlamış, ekonomide gerçekleşen bu değişimler sadece bu doğrultuda kalmamış, kültür ve eğitim gibi süreçleri de içerisine alarak büyümeye devam etmiştir. Artık her şey maksatlı olarak genele mal edilme eğilimine sokulmuş, uluslara, toplumlara özgün olan ne varsa bir kenara itilerek, genelin emri altına sokulmaya çalışılmıştır. İşte böylesi bir yönelim içerisinde ulusal eğitim sistemleri yerini, küresel eğitim politikalarının başatı olan “yaşam boyu öğrenme” yaklaşımına terk etmeye başlamıştır. 1 Yrd. Doç. Dr., Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyoloji Bölümü ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 135 Kaynakça Althusser, L. (2003). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. (Çev: A. Tümertekin). İthaki Yayınları, İstanbul. Apple, M.W. (2002). Küresel Tehlikeler: Eğitimdeki Eşitisizlikler ve Neo-Liberal Politikaların Bir Mukayesesi (Çev. M. Hilmi Baş). Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, Sayı: 2 (1), 23-46. Apple, M.W. (2004). Neoliberalizm ve Eğitim Politikaları Üzerine Eleştirel Yazılar. (Çev: F. Gök, M.Apak, B, Can, D. Çankaya, F.Keser, H.Ala), Eğitim Sen Yayınları, Ankara. Bagnall, R.G. (2005). Dealing with Difference by Creating Dependency? A Critique of the Dependency Thesis in Lifelong Learning and Adult Education. Paper Presented at the 35th Annual SCUTREA Conference, University of Sussex, England, UK. Crowther, J. (2004). In and Against Lifelong Learning: Flexibility and The Corrosion of Character. International Journal of Lifelong Education, Vol.23 (2), 125-136, UK. Edwards, R. and Usher, R. (2001). Lifelong Learning: A Postmodern Condition of Education, Adult Education Quarterly, Vol: 51 (2), 273-287. Field, J. (1997). The European Union and the Learning: Society Contested Sovereignty in an Age of Globalisation. University of Ulster, UK. Field, J. (2003). Social Capital and Lifelong Learning. British Journal of Sociology of Education, Vol: 24-3, 267-281. Field, J. (2005). “Book Review: Learning for Life: the Foundations of Lifelong Learning”, Educational Management Administration & Leadership. Vol: 33, 371-372. Fleming, T. (2004). The State of Adult Education. The Adult Learner, Vol. 21, 9–17. Freire, P. (1974). Education: the practice of freedom. Writers and Readers Co-operative, London. (Also published in the United Kingdom as: Education for critical consciousness. London, Sheed & Ward). Giddens, A. (2012). Sosyoloji. Kırmızı Yayınları/Sosyoloji Serisi, İstanbul. Giroux, H. (2002). Neoliberalism, Corporate Culture and the Promise of Higher Education: the university as a democratic public sphere. Harvard Educational Review, Vol: 72 (4), 1-31. Griffin, C. (2006). Research and Policy in Lifelong Learning. International Journal of Lifelong Education, Vol. 25, No.6, 561-574. Grummel, B. ( 2007). The “Second Chance” Myth: Equality of Opportunity in Irish AdultEducation Policies. British Journal of Educational Studies, Vol. 55, No.2, June, 182 201. Hanson, A. (1996). The Search for a Separate Theory of Adult Learning? Does anyone really need andragogy? in R. Edwards, A. Hanson and P. Raggett (eds) Adult Learners, Education and Training 1: boundaries of adult learning. Routledge/Open University, London. Hirtt, N. (2005). Brüksel’den Lizbon’a: Avrupa Yuvarlak Masası’nın (ERT) Avrupa Komisyonu Tarafından Yürülüğe Konulan Eğitim Programı, (Çev. D.Tıldırım). Eğitim Bilim Toplum, Cilt:3, Sayı:10, 74-83. Illich, I. (2006). Tüketim Köleliği. Pınar Yayınları, İstanbul. Jakobi, A. P. (2009). International Organizations and Lifelong Learning, Palgrave Macmillan, Great Britain. 136 <ƺƌĞƐĞůůĞƔŵĞǀĞzĂƔĂŵŽLJƵPŒƌĞŶŵĞ Jarvis, P. (2004). “Globalisation, The Learning Soicety and Comparative Education” in Reader in Sociology of Education, Edited by S.J. Ball, The Routledge Falmer, London & New York. Jones, K. (2005). Remarking Education in Western Europe. European Educational Research Journal, Vol: 4, 3, 228-242. Kaya, H. E, Uysal, M. ve Sallan Gül, S. (2011). A Critical Assessment of European Lifelong Learning and Adult Education Policies. Between Global and Local: Positioning and Conceptualizing Adult Education and Learning within Local Development, Proceeding Book ,(112-118), Boğaziçi University, İstanbul. Keogh, H. (2004). Adult Education in Ireland: the implications of developments at European Union level. The Journal of Adult and Community Education in Ireland: The Adult Learner Issue, 18-27. Khanna, P. (2011). Yeni Dünya Düzeni, Yeni Yükselen Güçler 21. Yüzyılda Dünyayı Nasıl Belirliyor?, Çev. E. N. Akbaş, Pegasus Yayınları, İstanbul. Macrow, A.V. (2009). The Simplicity of Educational Reforms: Defining Globalization and Reframing Educational Policies during the 1990s, International Journal of Educational Policies, V.3 (2), 62-80. Mayo, P. (2009). The ‘Competence’ Discourse in Education and the Struggle for Social Agency and Critical Citizenship. International Journal of Educational Policies, Vol. 3 (2), 5-16. Miser, R. (2002). “Küreselleşen” Dünyada Yetişkin Eğitimi. Ankara Üniversitesi Dergisi Eğitim Bilimleri Fakültesi, Cilt:35, Sayı: 1-2, 55-60. Nicoll, K. (2002). “Lifelong Learning”: The Altering State of Policy. Paper presented at SCUTREA, 32nd Annual Conference, University of Stirling, UK. Okumoto, K. (2008). Lifelong Learning in England and Japan: Three Translations, British Association for International and Comparative Education, Vol.38 (2), 173-188. Orivel, F. (2002). Excluding the Poor: Globalization and Educational Systems. European Educational Research Journal. Vol: 1/2, 342-359. Sayılan, F. (2001) “Paradigma Değişirken: Küreselleşme ve Yaşamboyu Eğitim”. Mülkiyeliler Birliği Yayını: 609-624. Sayılan, F. (2006). Küresel Aktörler (DB ve GATS) ve Eğitimde Neoliberal Dönüşüm. Jeoloji Mühendisleri Odası Haber Bülteni, Sayı: 2006/4, 1-8. Sweezy, P.M. (1997). More (or Less) on Globalization. Monthly Review, Vol: 49 (4), 1-4. Taylor, S. (2004). Researching Educational Policy and Change in “New Times”: Using Critical Discourse Analysis. Journal of Education Policy, Vol: 19 (4), 433-451. Tight, M. (1998). Lifelong Learning: opportunity or compulsion? British Journal of Educational Studies, 46 (3), 251-263. Ünal, L. I. (2006). “Yaşamboyu Öğrenme”: Bir Müebbet Mahkumiyet mi?”, Ölçü Dergisi, Sayı:12: 96.103, TMMOB Yayınları, Ankara. Wallis, J. (2002). Human and Social Capital: Ideological Constructs to Serve a New World Order. Paper presented at SCUTREA, 32nd Annual Conference, University of Stirling, UK. ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 137 Medyada Ders Kitapları ve Müfredat Pınar Kızılhan1 Giriş Bu araştırmanın amacı, medyada ders kitapları ile ilgili bilgi ve açıklamaların kamuoyuna nasıl yansıdığını ele almaktır. Medyanın görevi olan kamuoyunu doğru bilgilendirme ilkesinden hareketle, farklı yayın gruplarındaki gazeteler doküman analizi tekniği kullanılarak çözümlenmiştir. Doküman incelemesi, araştırılması hedeflenen olgu ve olgular hakkında bilgi içeren yazılı materyallerin analizini kapsar (Bogdan ve Biklen, 1992). Araştırmada, medya gruplarında yer alan ders kitaplarına ilişkin bilgi ve açıklamalar başlık ve tam metin olarak incelenmiştir. Güncellik dikkate alınarak belirlenen evren, son bir yılda (2012-2013) yayımlanan farklı gruplardaki gazeteleri kapsamaktadır. Araştırmada örnekleme yöntemine başvurulmamış ve çalışma evreninin tamamına ulaşılması hedeflenmiştir. Çalışmada, dokuman analizi ile toplanan veriler betimsel analiz kullanılarak çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda elde edilen bulgulara göre, farklı yayın gruplarındaki gazetelerde belli bir konuya ait temalar içerik olarak birbirinden oldukça farklılık göstermektedir. Muhalif gazetelerde ortaya çıkan başlıca temalar; “isteksizlik”, “artan ders saatleri” “okuldan geç çıkma”, “tektipleştirme”, “sansürleme”, “teknoloji ithalatı”, “azınlık ders kitapları”, “eğitimin piyasalaşması”, “pazarlama zihniyeti” olurken; diğer medya gruplarında ortaya çıkan belli başı temalar ise “seçmeli dersler”, “gecikmiş devrim”, “dijital içerik”, “sınav odaklı olmayan müfredat” adı altında kategorilendirilmiştir. Temalardan elde edilen bulgular alanyazın ışığında tartışılarak değerlendirilmiştir. Medyada Ders Kitapları ve Müfredat Kamuoyunda 4+4+4 olarak bilinen ve zorunlu eğitimi on iki yıla çıkaran “İlköğretim ve Eğitim Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair” 6287 sayılı yasa 30 Mart 2012 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul edilmiş, 11 Nisan 2012 tarih ve 28261sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yasaya bağlı olarak, Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu’nun 25 Haziran 2012 tarih ve 69 sayılı kararı ile ilköğretim kurumlarının (ilkokul ve ortaokul) haftalık ders saatleri çizelgesi yeniden düzenlenmiştir. İlko1 Öğr.Gör.Dr., Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Ortaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 151 Kaynakça Altıntaş, M. (8/2=4+4+4) “Sisteminin sosyo ekonomik yönü”. Eğitim Bilim Toplum Dergisi. Yıl, 2012, Cilt:10, Sayı: 39, s.9,27 Büyüköztürk, Ş., Çakmak, Ş., Akgün, E.K., Karadeniz, Ş., Demirel, F. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Yayıncılık. Bogdan, R.C ve Biklen, S, N. (1992). Qualitative Reserach for Education: An Introduction to the Theory and Methods. Boston: Allyn and Bacon. Ekici, İ. “Althusser ışığında Türkiye’de devletin ideolojik aygıtları olarak medya”, http://www. politikadergisi.com/makale/althusser-isiginda-turkiyede-devletin-ideolojik-aygitlariolarak-medya. Yazı yayın tarihi: Cts, 02/10/2010. Yazı erişim tarihi 9 mayıs 2013 İnal, K. Çocuklara Derin Program: Gizli Müfredat. http://bianet.org/bianet/siyaset/58579cocuklara-derin-program-gizli-mufredat. Yazı erişim tarihi 5 mayıs 2012 İnal, K. “AKP’nin reform mantığı ve 4+4+4’ün ideo-pedagojik eleştirel analizi”. Eğitim Bilim Toplum Yıl, 2012, Sayı, 39, s. 78-92 Kavak, Yüksel ve Berrin Burgaz. (1994). Eğitim Ekonomisi. Pegem Personel Geliştirme Merkezi Yayın no: 14. Ankara. Henri Pena-Ruiz (2007). Laiklik Nedir? (Çev: Ümran Derkunt). İstanbul: Gendaş A.Ş Yayınları. Özmen, Ü. Dinin matematikleşmesi. Çoklu zekanın sınavı neden tekli zekaya göre yapılır? “BirGün Gazetesi”, 5 Nisan Cuma, 2013. Soares D. R. (2013) Gramsci ve Eğitsel Düşünce Edt: Peter Mayo (İçinde: Gramscici Düşünce ve Brezilya Eğitimi s. 237-268) (Çev: Onur Gayretli) Ankara: Kalkedon Yayınları Şimşek, H. ve Yıldırım, A. (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık. Şen, F. Avşar, Z. “Türkiye’de neoliberal politikaların haber medyasına yansımaları: Anaakım medyanın ekonomi haberleri üzerine bir inceleme”. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi. Yıl, 2012, S.35, s. 42-60. Mükemmellik: Pilot Okullardan Deneysel 152 Okullara ve Deneysel Okullardan Pilot Deneysel Okullara Mükemmellik: Pilot Okullardan Deneysel Okullara ve Deneysel Okullardan Pilot Deneysel Okullara Sonia Geladaki1, Giota Papadimitriou2, Eugenia Spetsiotou-Melliou3 Çeviren: Deniz Dinçel Giriş Yunanistan’da son dönemde pilot deneysel okullar açılmıştır. Bu okullar, 1980 yılından beri faaliyet gösteren deneysel okulların yerini almıştır. Bahsi geçen deneysel okullar ise 19. yüzyılda kurulan eski pilot okulların yerini almıştı. Bu çalışmada yeni eğitim kurumlarının temel niteliği olan mükemmelliğin, aynı derecede, eski pilot “mükemmellik okulları” için de önemli olduğu vurgulanmaktadır. Pilot deneysel okullar için çıkarılan yeni kanunun özünde olan mükemmellik üzerine güncel görüşler, 20. yüzyılın en önemli ortaokullarından biri olan “Atina Varvakio” pilot ortaokulunda yapılan uygulamalarla kıyaslanmaktadır. Varvakio okulu arşivleri, okulun ana hedefinin, öğrencilerin olabilecek en yüksek performansı olduğu izlenimini doğrulamaktadır. Bu bilgilerin ışığında, Varvakio’nun sosyal köken ve fırsat eşitliği açısından Atina’daki diğer pilot ve pilot olmayan okullardan farklılığı konusunda önemli sonuçlar çıkarılmıştır. Bu sonuçlar devlet tarafından pilot okullara verilen rolü aydınlatmak ve açıklamak için gereklidir. 1 2 3 Dr., Yarı-zamanlı Öğretim Üyesi, Beşeri Bilimler Fakültesi, Hellenic Açık Üniversite (Hellenic Open University), Yunanistan; Atina Anavrita Pilot Deneysel Ortaokulu Müdürü, Yunanistan (Anavrita Pilot Experimental High School of Athens), sofiagel@otenet.gr . Dr., Yarı-zamanlı Öğretim Üyesi, Beşeri Bilimler Fakültesi, Hellenic Açık Üniversite (Yunanistan, School of Humanities, Hellenic Open University, Greece); Kütüphanecilik ve Bilgi Sistemleri, Teknoloji ve Eğitim Bölümü Bilim Danışmanı (Scientific Adviser of Technological Educational Institution Department of Librarian ship and Information Systems) 150 Peristeri Ortaokulu Müdürü (15o High School of Peristeri), Yunanistan, gpapadim@yahoo.gr . MSc.Öğretim ve Eğitim Ölçümü, MA Danışmanlık ve Profesyonel Oryantasyon, Hılioupolis 3. Ortaokulu Öğretmeni3rth (High School of Hιlioupolis), Atina, Yunanistan, eugenia@internetarea.gr . Mükemmellik: Pilot Okullardan Deneysel 164 Okullara ve Deneysel Okullardan Pilot Deneysel Okullara Kaynakça Atina, Vavakio Pilot Ortaokulu, Varvakio Okul Arşivleri (1945-1967) Atina’nın ilk Pilot Orta Okulu’nun arşivleri (1940-1967) Gazete, Yunanistan Resmî Gazetesi (1937-1964) Pilot Deneysel Okulların rolünün güncellenmesine dair kamusal tartışma, Yunanistan Eğitim, Kültür, Spor ve Dinî İşler Bakanlığı, http://www.opengov.gr/ypepth/?p=552 ………………………………………………………………………………………….. Assimomitis, B., “Varvakio School”, in Athens as an “education” city (19th -20th century), Athens 1999, Mikros Pomios Publisher. Bourdieu, P. and Passeron, J.-Cl., The Heirs: Students and Culture, translation N. Panagiotopoulos – M. Vidali, Athens 1993, Kardamitsas Publisher. Dimaras, Α., The reformation that was not performed, vol. 1 (2nd ed.), Atina: 1990, Ermis Publisher. Dimaras, A., The reformation that was not performed vol. 2 (2nd ed.), Atina: 1998, Estia Publisher. Fragoudaki, A., Sociology of Education, Therories for social inequality in school, , Atina:1985, Patakis publisher. Gavalas, P., Society and Education (Laconia, end of 19th – beginning of 20th century), Atina: 2002. Geladaki, S., The archives of three historic Athenian High Schools, Atina: 2003, Metaixmio Publisher. Geladaki, S., 2nd High School of Athens, Atina: 2005 (2nd ed.), Kaktos Publisher. Saris, A., “The history of Varvakio School at a glance”, in The Yearbook of Varvakio Institution, Atina: 1961. Theodoropoulos, E., “The position of our Pilot Schools”, in Teachers’ Organization Journal, Şubat 1959, 10- 16. Zorbas, B., “The institution of Public Pilot Schools”, in Teachers’ Organization Journal, Mart 1954, 12-20. ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 165 Öğretmenlik Sertifikası Öğrencilerinin Öğretmenlik Mesleği ile İlgili Algı ve Metaforları Fatma Tezcan1, Ahmet Duman2 Giriş İnsanlar belirli ortak amaçları gerçekleştirmek için örgütleri oluştururlar. Toplum içinde işlevi ve kapsamı bakımından en önemli örgütlerden biri eğitim örgütleridir. Eğitim örgütlerinin amacı toplumun gereksinim duyduğu nitelikli insangücünü yetiştirmektir. Bu amacın gerçekleşmesinde öğretmenlerin rolü önemlidir. Bu nedenle öğretmenlik mesleği, meslek olarak ifade edilen diğer işler içinde insan yetiştirme işlevi nedeniyle diğerlerinden ayrılmaktadır. Hemen her toplumda öğretmen ve öğretmenlikle ilgili atasözü ve özdeyişlere sıkça rastlanır. Örneğin M. Kemal Atatürk’ün “Öğretmenler yeni nesil sizin eseriniz olacaktır.” özdeyişi, “Öğretmen ancak kapıyı açar, girişi kendi başına yapman gerekir.” (Çin Atasözü) öğretmenin ve öğretmenliğin işlevine ve beklentilere dikkati çekmektedir (Okçabol, 2009:255). Günümüzde iletişim teknolojilerindeki hızlı değişim ve bilgi toplumu olma yolundaki yarışta eğitim her zamankinden daha önemli hâle gelmiş, buna bağlı olarak da öğretmenden beklenen davranışlar ve öğretmenin rolü de değişmeye başlamıştır. Bunun için öncelikle öğretmenlik mesleğinin yasal dayanaklarına bakmakta ve sonrasında Türkiye’de öğretmen yetiştirme sistemine kısaca değinmekte yarar vardır. Öğretmenlik, 1973 tarih ve 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’nun 43. Maddesinde “devletin eğitim, öğretim ve bununla ilgili yönetim görevlerini üzerine alan özel bir ihtisas mesleği” olarak tanımlanmış ve devletin öğretmenlerden beklentisi “Öğretmenler bu görevlerini Türk Millî Eğitiminin amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak ifa etmekle yükümlüdürler.” cümlesi ile ifade edilmiştir. Aynı maddenin devamında “öğretmenlik mesleğine hazırlık genel kültür, özel alan eğitimi ve pedagojik formasyon ile sağlanır.” ifadesi yer almakta ve bunun için öğretmen adaylarının yükseköğretim görmesinin esas olduğu belirtilmektedir (personel.meb. gov.tr). Buna göre öğretmen adayının yetişmesinde önemli ve gerekli görülen genel kültür, özel alan bilgisi ve pedagojik yeterlik kanun kapsamında yer almıştır. Türkiye’de öğretmen yetiştirme sisteminin geçmişi Cumhuriyet öncesi dö1 2 Yrd. Doç. Dr., Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, fatmatezcan@mu.edu.tr Prof. Dr., Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, aduman@mu.edu.tr PŒƌĞƚŵĞŶůŝŬ^ĞƌƟĮŬĂƐŦPŒƌĞŶĐŝůĞƌŝŶŝŶ 184 PŒƌĞƚŵĞŶůŝŬDĞƐůĞŒŝŝůĞ7ůŐŝůŝůŐŦǀĞDĞƚĂĨŽƌůĂƌŦ Kaynakça Aydın, İ. S. ve Pehlivan, A. (2010) Türkçe Öğretmeni Adaylarının “Öğretmen” ve “Öğrenci” Kavramlarına İlişkin Kullandıkları Metaforlar, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Vol:5/3, ss.818-842. Çelikten, M. (2006) Kültür ve Öğretmen Metaforları, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:21, Yıl:2006/2, ss.269-283. Çelikten, M., Şanal, M. ve Yeni, Y. (2005) Öğretmenlik Mesleği ve Özellikleri, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:19, Yıl:2005/2, ss.207-237. Freire, P. (2006) Ezilenlerin Pedagojisi, Çev: D. Hattatoğlu ve E. Özbek, Ayrıntı Yayınları, İstanbul. Giroux, H. (2009) Dil/Kültürel İncelemeler Alanında Eleştirel Pedagojinin Bir Rolü Var Mı?, Eleştirel Pedagoji Söyleşileri, Çev: E. Ç. Babaoğlu, Kalkedon Yayınları, İstanbul. Lakoff, G. (1998) The contemporary theory of metaphor, Metaphor and Thought, Ed: Andrew Ortony, Cambridge University Pres, pp.203-251. Mayo, P. (2011a) Gramsci, Freire ve Yetişkin Eğitimi Dönüştürücü Eylem Fırsatları, Çev: Ahmet Duman, Ütopya Yayınları, Ankara. Mayo, P. (2011b) Özgürleştiren Praksis Paulo Freire’nin Radikal Eğitim ve Politika Mirası, Çev: H. H. Aksoy ve N. Aksoy, Dipnot Yayınları, Ankara. Millî Eğitim Temel Kanunu. (1973) T.C. Resmî Gazete, 14574, 24 Haziran 1973. http://personel.meb.gov.tr/daireler/mevzuat/mevzuatlar/milli_egitim_temel_kanunu_1739.pdf 24.04.2013 tarihinde erişilmiştir. Okçabol, R. (2005) Öğretmen Yetiştirme Sistemimiz, Ütopya Yayınevi, Ankara. Okçabol, R. (2009) Eğitim Bilimlerine Giriş, Ütopya Yayınevi, Ankara. Saban, A. (2004) Giriş Düzeyindeki Sınıf Öğretmeni Adaylarının “Öğretmen” Kavramına İlişkin İleri Sürdükleri Metaforlar, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2), ss.131-155. Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005) Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayıncılık, Genişletilmiş 5. Baskı, Ankara. Yüksel, S. (2010) Türk Üniversitelerinde Eğitim Fakülteleri ve Öğretmen Yetiştirme, Pegem Akademi, Ankara. Türk Dil Kurumu (TDK) (2013) Büyük Türkçe Sözlük, http://www.tdk.gov.tr/index. php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.51f6ad33bdd715.53475881 29.06.2013 tarihinde erişilmiştir. Türk Eğitim Derneği (TED) (2009) Öğretmen Yeterlikleri Özet Rapor “Öğretmene Yatırım, Geleceğe Atılım”, Adım Okan Matbaacılık Basım Yayın Tanıtım Organizasyon Ticaret Limited Şirketi, Ankara. ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 185 Öğretmen Adaylarının Gözünden Fakültelerine Eleştirel Bir Bakış: Çukurova Üniversitesi Örneği Mediha Sarı1, Memet Karakuş2, Andaç Çuhadar3 Giriş Kendisine, insanlığa ve doğaya karşı sorumluluklarını bilen ve değer veren, sürekli bir gelişim ve değişim çabası içerisinde olan nitelikli bireyler yetiştirmenin temel şartlarından biri nitelikli öğretmen yetiştirmektir. Öğretmenlik, bir toplumun geleceğini hazırlama sorumluluğunu taşıyan özel ve önemli bir uzmanlık alanıdır. Türkiye’de öğretmenlik mesleğinin son yıllarda tamamen sıradanlaşması, öğretmenlerimizin içine düşürüldüğü ekonomik kriz, eğitimin özelleştirilmesi, çok değişik kaynaklardan öğretmen alınması gibi politikalar ile birlikte öğretmen yetiştirme sistemi tam bir sorunlar yumağı hâline gelmiştir. Bu bağlamda, Köy Enstitülerinden günümüze denenen tüm uygulamaların kazanımlarının yol göstericiliğinde, kamusal, çağdaş, bilimsel, demokratik ve laik eğitimin ihtiyaçlarını gözeterek, uluslararası genel kabullerin ışığında öğretmen yetiştirme sisteminin yeniden ele alınması gereği açıktır. Çünkü nitelikli bir eğitim için nitelikli öğretmen yetiştirmek, günümüz eğitiminin temel ihtiyaçlarındandır (Eğitimsen, 2003). Türk eğitim tarihinde örgün eğitimde çalışan ilk öğretmenler Sıbyan mekteplerinde öğretim yapan muallimler ve medreselerde öğretim yapan müderrislerdir. Bugünkü anlamda ilk öğretmen okulu 16 Mart 1848’de İstanbul’da kurulmuş olan ve Sıbyan mekteplerine öğretmen yetiştiren Darül-Muallimin’dir. Ondokuzuncu yüzyıl sonu ve İkinci Meşrutiyet yıllarında modern anlayış ile öğretmen yetiştirme ve öğretmenliği bir meslek haline getirme çabaları görülmektedir. Cumhuriyet’e devredilen yirmi öğretmen okulu (7 kız, 13 erkek) bu dönemde açılmıştır. Cumhuriyet ile birlikte bu çabalar yoğunlaşmış, öğretmen yetiştirme başlıca eğitim davalarından biri hâline gelmiştir. 1924 senesinde bu okulların eğitim süresi ilkokuldan sonra beş yıla çıkarılarak, ders programları yeniden düzenlenmiş, 1926’da İlk Muallim Mektepleri ve Köy Muallim Mektepleri adı altında iki tip sınıf öğretmeni yetiştirilmiş, 1932–1933 öğretim yılında öğretmen okullarının öğretim süresi ilkokuldan sonra altı yıla çıkarılmıştır. Bernard Lewis (1991, Akt. Katoğlu, 2008, s. 417), “Modern Türkiye’nin Doğuşu” adlı kitabında şöyle demektedir; 1 2 3 Doç. Dr., Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü, Eğitim Programları ve Öğretim ABD, msari@cu.edu.tr Yard. Doç. Dr., Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü, Eğitim Programları ve Öğretim ABD, memkar@cu.edu.tr Öğr. Gör., Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği ABD, acuhadar@cu.edu.tr ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 209 Kaynakça Baykurt, F. (1968). Devrimci eğitim şurası. Ankara: Türkiye Öğretmenler Sendikası Yayınları. Bulut, İ. (2009). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarının değerlendirilmesi (Dicle ve Fırat Üniversitesi örneği). Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, 13-24 Çapa, Y. ve Çil, N. (2000). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının farklı değişkenler açısında incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 69 – 73. Çermik, H., Doğan, B. ve Şahin, A. (2011). Sınıf öğretmenliği öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğini tercih sebepleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(2), 201212 Demirtas, H., Cömert, M. ve Özer, N. (2011). Öğretmen Adaylarının öz yeterlik inançları ve öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumları. Eğitim ve Bilim, 36(159), 96-11. Doğanay, A. (2009, Mayıs) Öğretmen adaylarının vatandaşlık algısı ve eylemlerinin siyasal toplumsallaşma bağlamında değerlendirilmesi. I. Uluslararası Avrupa Birliği, Demokrasi, Vatandaşlık ve Vatandaşlık Eğitimi Sempozyumunda sunulan bildiri. Uşak Üniversitesi AB Eğitim, Araştırma ve Uygulama Merkezi, Uşak. Doğanay, A., Çuhadar, A. ve Sarı, M. (2007). Öğretmen adaylarının siyasal katılımcılık düzeylerine çeşitli etmenlerin etkisinin demokratik vatandaşlık eğitimi bağlamında incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 13(50), 213-246. Eğitimsen (2003). Öğretmen yetiştirme ve istihdamı sempozyumu. Ankara:Eğitimsen Yayınları Gutek, G. L.(1997). Eğitime felsefi ve ideolojik yaklaşımlar (Çev. Nesrin Kale). Ankara: Pegem Yayınları Karaca, N., H. ve Aral, N. (2011, Nisan). Okulöncesi öğretmen adaylarının öğretmenlik uygulamalarında karşılaştıkları sorunlar. Journal of Educational and Instructional Studies in the World, 1(1), 140-147. Katoğlu, M. (2008). Cumhuriyet Türkiyesi’nde eğitim, kültür, sanat. S. Akşin (Ed) Türkiye Tarihi, 4. cilt (s. 417-519). İstanbul:Cem Yayınevi Kılıç, A. ve Acat, B. (2007). Öğretmen adaylarının algılarına göre öğretmen yetiştirme programlarındaki derslerin gereklilik ve işe vurukluk düzeyi. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17, 21-37. Koç, C. ve Yıldız, H. (2012). Öğretmenlik uygulamasının yansıtıcıları: Günlükler. Eğitim ve Bilim, 37(164), 223-236. Koçak, C. (2008). Siyasal tarih: 1923-1950. S. Akşin (Ed) Türkiye Tarihi, 4. cilt (s. 127-223). İstanbul:Cem Yayınevi Okçabol, R. (2004, Temmuz). Öğrenci, öğretmen, öğretmen adayı ve öğretim elemanı gözüyle öğretmen yetiştirme. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı’nda sunulan bildiri. İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Malatya. PŒƌĞƚŵĞŶĚĂLJůĂƌŦŶŦŶ'ƂnjƺŶĚĞŶ&ĂŬƺůƚĞůĞƌŝŶĞ 210 ůĞƔƟƌĞůŝƌĂŬŦƔ͗ƵŬƵƌŽǀĂmŶŝǀĞƌƐŝƚĞƐŝPƌŶĞŒŝ Okçabol, R., Akpınar, Y., Caner, A., Erktin, E., Gök, F. ve Ünlühisarcıklı, Ö. (2003). Öğretmen yetiştirme araştırması. Ankara: Eğitim Sen yayınları Okçabol, R. ve Gök, F. (1998). Öğretmen profili araştırması. Ankara: Eğitim Sen Yayını Özoğlu, M. (2010). Türkiye’de öğretmen yetiştirme sisteminin sorunları. Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı Yayını, Sayı:17. Sağ, R. (2007). Okul uygulama çalışmaları birimi neden kurulmalıdır? Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(14), 128-136. Sarı, M. (2012). Exploring gender roles’ effects of Turkish women teachers on their teaching practices. International Journal of Educational Development, 32(6), 814-825. Seçer, Z., Çeliköz, N. ve Kayılı, G. (2010). Okulöncesi öğretmenliği okul uygulamalarında yaşanan sorunlar ve çözüm önerileri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 128-152. Wilkins, G. (1999). Making good citizens: The social and political attitudes of PGCE students. Oxford Review of Education. 25(1-2), 217 – 231. Yanpar-Yelken, T., Çelikkaleli, Ö. ve Çapri, B. (2007). Eğitim fakültesi kalite standartlarının belirlenmesine yönelik öğretmen adayı görüşleri (Mersin Üniversitesi örneği). Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 191-215. ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 211 Kapitalist Toplumda “Yatılı” Olmanın Anlamı: Yibo’lar Üzerine Eleştirel Bir Çözümleme Selman Almış Giriş Kapitalizm, ana sınıflarını üretim araçlarının özel mülkiyetine sahip olan burjuvazi ile üretim ve geçim araçlarından yoksun olan ücretli işçilerin oluşturduğu üretim tarzıdır. Bu üretim tarzı özünde sermaye birikimini hedefler. Sermaye birikimi ve onun kaynağı olan kar, bütün kapitalist toplumların hayat sürecinin merkezinde yer alır ve eğitim de dahil toplumsal yaşamın diğer alanlarına sirayet eder. Kapitalist sistemin varlığını sürdürmesi, sermaye birikiminin önündeki tüm engelleri yıkmasına bağlıdır. Bunun için yeni pazarlar açmak, piyasa ve rekabet yaratmak, kaynaklara erişip denetlemek zorundadır (Başkaya, 2002: 22). Bu anlamda kamusal eğitim, büyük bir pazar potansiyeli olarak görülmektedir. Kapitalizmde eğitim de dâhil hiçbir şey metalaşmanın dışında düşünülemez. Özellikle insanlığın ortak ürünü olan bilginin metalaştırılması, bilginin üretildiği, paylaşıldığı ve kullanıldığı eğitim sisteminin de metalaşmasını dayatmaktadır. Böylelikle metalaşan eğitim, sermaye birikimi için temel değişkenler olan verimlilik, etkinlik ve rasyonellik adına ölçülebilecek, standartlaştırılacak, çeşitli kriterlere göre sınıflandırılacak ve piyasada alınıp satılabilecektir. Yayılan bir kapitalist sistem, bulabildiği bütün emek gücüne ihtiyacı vardır, çünkü daha çok sermayenin üretilmesini, paraya çevrilmesini ve biriktirilmesini sağlayan emektir (Wallerstein, 2000: 44). Çağdaş kapitalist toplumda eğitim ve öğretim sermaye artışının ve kapitalist toplumun devamının bağlı olduğu tek meta olan- toplumsal emek gücü üretiminde önemli rol oynar (Rikowski, 2011: 133). Kapitalizmde, eğitimin kullanım değerinden ziyade, değişim değeri ön plana çıkmaktadır. Öğrenen kişi (öğrenci) uyarlanan, aile/devlet tarafından etki altına alınan nesneler olarak görülmekte ve kendi dışındaki bir amaç için yetiştirilmektedir. Öğrenciler bu içeriklerin üzerinde düşünmeden, anlamını kavramadan ve ona karşı tavır almadan ezberler. Fromm’un (2003: 54) belirttiği gibi, öğrencilerin öğrendikleri şeyler, onların düşünce dünyasının bir parçası hâline gelmediği için, kişisel gelişme ve evrimlerine hiçbir katkıda bulunamazlar. Yeni bir şey yaratmalarının veya olağandışı bir şey becermelerinin de hiç gereği yoktur. ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 231 Kaynakça Ak, S. (2008). Güneşin Çocukları (4. b.). İstanbul: Can Sanat Yayınları. Arendt, H. (2005). Eğitimdeki Buhran. (Ç. B. Gür, & M. Özoğlu, Dü) Muhafazakar Düşünce (6), 11-30. Arı, A. (2002). İlköğretim Uygulamalarının Değerlendirilmesi (Normal, Taşımalı ve Yatılı İlköğretim Okullarının Karşılaştırılması). Millî Eğitim Dergisi (153-154). Başkaya, F. (2002). Küreselleşmenin Karanlık Bilançosu (2. b.). Ankara: Maki Basın Yayın. Çelenk, S. (2003). Okul Başarısının Ön Koşulu: Okul Aile Dayanışması. İlköğretim-Online E-Dergi, 2(2), 28-34. Değirmencioğlu, S. M. (2011). Tersten Çocuk Bayramı: Katılım Hakkının Yok Sayılması. Evrensel Kültür, 82-86. Erbay, E. (2008). Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi). Fromm, E. (2003). Sahip Olmak ya da Olmak. (A. Arıtan, Çev.) İstanbul: Arıtan Yayınevi. Harvey, D. (1999). Postmodernliğin Durumu. İstanbul: Metis Yayınları. Jansen, K. (1991). Amerikalı Yerlilerin Eğitim Yoluyla Asimilasyonu. P. G. Altbach, & G. P. Kelly içinde, Sömürgecilik ve Eğitim (İ. Kalın, Çev., s. 87-120). İstanbul: İnsan Yayınları. Kaymak, M. (2012). Zorunlu Kesintili Eğitim Kanunu’nun Önü-Arkası Üzerine Değerlendirmeler. Eleştirel Pedagoji, 4-18. MEB. (2011). Yatılı İlköğretim Bölge Okulu İç Denetim Raporu. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı. MEB. (2011b). Millî Eğitim İstatistikleri: Örgün Eğitim 2010-2011. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı. MEB. (2012, Mart 29). Güncel Resmi İstatistikler. Temmuz 18, 2012 tarihinde T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı: http://sgb.meb.gov.tr/istatistik/meb_istatistikleri_orgun_egitim_2011_2012.pdf adresinden alındı Okçabol, R. (2010, Mayıs 21). YİBO’lar. Kasım 14, 2011 tarihinde Sol Portal: http://haber.sol. org.tr/yazarlar/rifat-okcabol/yibo-lar-28582 adresinden alındı Rikowski, G. (2011). Marksist Eğitim Kuramı ve Radikal Pedagoji. (C. Atay, Çev.) İstanbul: Kalkedon Yayıncılık. Russell, B. (2004). Eğitim Üzerine (6. b.). (N. Bezen, Çev.) İstanbul: Say Yayınları. Tan, M. (1989). Çağlar Boyunca Çocukluk. A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 23(2), 71-88. Wallerstein, I. (2000). Kapitalizmin İdeolojik Gerilimleri: Irkçılık ve Cinsiyetçilik Karşısında Evrenselcilik. E. Balibar, & I. Wallerstein içinde, Irk Ulus Sınıf: Belirsiz Kimlikler (N. Ökten, Çev., 3. b., s. 39-49). İstanbul: Metis Yayınları. Yeğen, M. (2009, Mayıs 23). Müstakbel-Türkten Sözde Vatandaşa: Cumhuriyet ve Kürtler. Haziran 24, 2012 tarihinde Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi: http://www.obarsiv. com/pdf/MesutYegen.pdf adresinden alındı 232 ƂůŐĞƐĞůĞŶŐĞƐŝnjůŝŬ'ƂƐƚĞƌŐĞƐŝKůĂƌĂŬmĐƌĞƚůŝPŒƌĞƚŵĞŶůŝŬ Bölgesel Dengesizlik Göstergesi Olarak Ücretli Öğretmenlik Gökçe Güvercin1 Giriş Eğitim fakültesinden mezun olan öğretmenler2 eğitim fakültelerinin nitelikli öğretmen yetiştirmiyor iddiasının sorumlusu olarak görülerek, bu durumun bedelini ödemek zorunda kalmıştır. İhtiyaçtan fazla sayıda mezun olduğu gerekçesi ile uygulanan merkezi sınavlar, öğretmenleri işsiz kalma tehditi ile karşı karşıya bırakmıştır. Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS)’ndan yeterli puan alamaması nedeni ile ataması yapılmayan öğretmenler işsiz kalmamak ve hayatlarını idame ettirebilmek için tarım işçisi, inşaat işçisi, polis, pazarcılık gibi öğretmenlik ile ilişkisi olmayan işlerde ya özel okullarda ve özel dershanelerde düşük ücretlere, kimi zaman maaş almadan insani olmayan koşullarda çalışmakta ya da ücretli öğretmenlik yapmak durumunda kalmaktadırlar3 Ücretli öğretmenlik sorunu eğitimin çok boyutlu sorunlarından birisidir. Bir ihtisas mesleği olan öğretmenlik, ücretli öğretmenlik adı altında eğitim fakültesi mezunu olma şartı aranmaksızın, ön lisans mezunu olmak şartının yeterliği olduğu, hatta eğitim fakültesinde ikinci sınıfından derslerini tamamlayan öğrencilerin de başvurabileceği bir meslek hâline getirilmiştir (bkz: MEB, 2013a). Üniversiteden mezun olduğu hâlde işsiz kalmaktan kaynaklı psikolojik (bkz. Bora ve diğerleri, 2011) çevrenin ve ailenin üzerindeki duygusal baskısı, atamasının yapılmamasından kaynaklı yetersizlik hissi (bkz.Semiz, 2013) ile öğretmenlik yapmaya çalışan ücretli öğretmenlerden nitelikli bir şekilde öğretmenlik yapmaları beklenmektedir. Öğrenciden veliye, okul müdüründen öğretmenine her bo1 2 3 Araştırma Görevlisi, Doktora Öğrencisi, Boğaziçi Üniversitesi. gokce.guvercin@boun.edu.tr Lisans mezunu olan öğretmenlere diplomalarında öğretmen unvanını ve lisans derecesini “Bütün yetki ve sorumluluklarıyla almaya hak kazanmıştır.” ibaresi olmasına rağmen, KPSS sınavında atanmak için gerekli puanı alamaması nedeniyle öğretmen adayı olarak tanımlanmaktadırlar. Aday öğretmen ile öğretmen adayı kullanımları arasında anlamsal fark vardır. Stajyer öğretmen anlamında kullanılan aday öğretmen, uygulamalı öğrenme dönemi içinde olan öğretmen anlamındadır. Aday kelimesi Türk Dil Kurumu Sözlüğünde “bir iş için yetiştirilmekte, eğitilmekte olan kimse, namzet” olarak tanımlanmıştır. Eğitim fakültesinden yeni mezun olmuş olan öğretmen, öğretmen adayı değil, ataması yapıldığı durumda stajyer öğretmen/aday öğretmen olarak tanımlanmalıdır. 2013 Kasım ayı itibari ile ataması yapılmadığı için intihar eden öğretmen sayısı 34’e yükselmiştir (Hürriyet Gazetesi, 2013). ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 249 Kaynakça Aksoy, H.H., Aras, H.Ö., Çankaya, D., Kayahan-Karakul, A. (2011). Eğitimde nitelik: Eğitim ekonomisi kuramlarının eğitimin niteliğine ilişkin kurgusunun eleştirel analizi. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 9 (33), 60-99. Bayram, G. (2010). Differences in Teachers Employment Types and the Problems It Caused: A Study Based On the Views of Contracted and Substitute Teachers Working in Ankara,Turkey. International Journal of Educational Policies, 4(2), 19-34. Bektaş, Y. ve Yücel, C. (2013). Ankara-Altındağ Tepesi Gecekondu Bölgesi’nde Mekansal Ayrışmanın Gözlenmesine Yönelik Bir Araştırma. MEGARON. 8 (2), 115-129. Bora, A., Üstün, İ., Erdoğan, N., Bora, T. (2011). Boşuna mı okuduk? Türkiye’de Beyaz Yakalı İşsizliği. İstanbul: İletişim Yayınevi. Candaş, A. Buğra, A. Yılmaz, V. Günseli, S. Yakut-Çakar, B. (2010). Türkiye’de eşitsizlikler: Kalıcı eşitsizliklere genel bir bakış. Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Politika Forumu Araştırma Raporu. Erişim tarihi:20 Kasım 2013, http://www.spf.boun.edu.tr/content_files/turkiyede%20 esitsizlikler_spf.pdf. Dünya Bankası. (2005) Turkey-Joint Poverty Assessment Report, No. 29619- Human Development Sector Unit State Europe and Central Asia Region Institute of Statistics Turkey joint report. Erişim tarihi: 20 Kasım 2013. http//www.wds.worldbank.org/servlet/ WDSContentServer/WDSP/IB/2005/10/12/000012009_20051012161856/Rendered/ PDF/296190rev0v1.pdf . Güvercin, G. (2014-çıkacak). Ücretli ve kadrolu öğretmenlerin işyerinde enformel öğrenme deneyimleri (Yayınlanmamış Doktora Tezi ile ilgili ön bulgular). Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul, Türkiye. Kablay, S. (2012) “Teacher Employment under Neoliberalizm: The Case of Turkey”, Preparation. Mark Ginsburg (Ed.), Practice, and Politics of Teachers (s.161-173). Rotterdam/Boston/ Taipei: Sense Publishers. Kalkınma Bakanlığı, (2011). İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması(SEGE, 2011). Erişim tarihi: 11 Aralık 2013. http://www.dpt.gov.tr/DocObjects/View/15310/SEGE-2011.pdf. Karaca, O. (2004). Türkiye’de Bölgeler Arası Gelir Farklılıkları: Yakınsama Var Mı?. Türkiye Ekonomi Kurumu Tartışma Metni 2004/7. Erişim tarihi: 24 Kasım 2013. http://www.tek.org.tr/ dosyalar/O-KARACA.pdf. Habertürk Gazetesi. (2012). ‘Öğretmenler az çalışıyor’. Erişim tarihi: 06 Aralık 2013. http:// www.haberturk.com/polemik/haber/726025-ogretmenler-az-calisiyor . Hürriyet Gazetesi, (2013), 8 yıldır atanamayan öğretmen canına kıydı. Erişim tarihi:07 Aralık 2013. http://www.hurriyet.com.tr/gundem/25029002.asp. MEB, 2013a. Ücretli Öğretmenlik Başvuruları. Erişim tarih: 20 Kasım 2013. http://sultangazi. meb.gov.tr/www/ucretli-ogretmenlik-basvurulari/icerik/86. 250 ƂůŐĞƐĞůĞŶŐĞƐŝnjůŝŬ'ƂƐƚĞƌŐĞƐŝKůĂƌĂŬmĐƌĞƚůŝPŒƌĞƚŵĞŶůŝŬ Milliyet Gazetesi, (2013). Üniversite sınavında en başarılı ve başarısız iller?. Erişim tarihi: 20 Kasım 2013. http://gundem.milliyet.com.tr/universite-sinavinda-en-basarili-ve-basarisiziller-/gundem/gundemyazardetay/03.04.2013/1688631/default.htmç. Milliyet Gazetesi, (2013a). SBS İstanbul başarı tablosu. Erişim tarihi: 24 Kasım 2013. http://egitim. milliyet.com.tr/sbs-istanbul-basari-tablosu/egitimsbs/haberdetay/20.08.2009/1130388/default.htm. . Öğülmüş, K., Yıldırım, N., Aslan, G.(2013) . Ücretli Öğretmenlerin Görevlerini Yaparken Karşılaştıkları Sorunlar ve Ücretli Öğretmenlik Uygulamasının Okul Yöneticilerince Değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 12(4), 1086-1099. Semiz, D. (2013). Öğretmenlerde meslek hastalıkları ve sınav intiharları. Eğitim Bilim Toplum Dergisi. 11 (41), 101-110. Soydan, T. (2013). Ankara’daki devlet ilköğretim ve ortaöğretim okulları yönetici ve öğretmenlerinin eğitimin yapısal dönüşümü sürecine ve öğretmenlerin istihdamına yönelik görüşleri. (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara, Türkiye. Şeker, M.(2010) İstanbul ilçelerinde yaşam kalitesi araştırması. İTO Yayınları. Erişim tarihi: 13 Kasım 2013. http://www.ito.org.tr/itoyayin/0023050.pdf. Retrieved on 12.11.2013. TÜİK, 2011. Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması. Erişim tarihi 20 Kasım 2013. http://www. tuik.gov.tr/Kitap.do?metod=KitapDetay&KT_ID=7&KITAP_ID=232. Türk Eğitim Sen, (2013). Ücretli Öğretmen Sayısı. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2013. http://www. turkegitimsen.org.tr/haber_goster.php?haber_id=14910. Ünal, Ü., Özsoy, S., Yıldız, A., Güngör, S., Aylar, E., Çankaya, D. (2010). Eğitimde toplumsal ayrışma. Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara Yılmaz, A. (2005). Türkiye’de işsiz nüfus. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 43-56. Aksaray, Artvin, Diyarbakır, Edirne, Kocaeli, Malatya, Manisa, Mersin, Rize, Siirt, Yozgat illerinde ücretli öğretmen sayısına ulaşılamadığını belirtmiştir. Bu nedenle bu yazıda ücretli öğretmenlik ile ilgili sayısal verilerde bu iller dâhil edilmemiştir. ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 251 Eğitim Reformunun Anlamları ve Öğretmenlerin Sesi Fulya Sarı1 Giriş Eğitim reformu literatürü eleştirel bir yaklaşımla incelendiğinde, reformda öğretmenlerin rollerine ve yaklaşımlarına yeterince eğilinmediği açıkça görülmektedir. Çeşitli eğitim reformlarıyla karşı karşıya kalan ve onları uygulamak durumunda bırakılan öğretmenlerin onların ağzından anlatılan deneyimlerine ve öznel anlamlandırmalarına özellikle yönelen araştırmalar yok denecek kadar azdır. Reform uygulamalarında temel aktörler olarak kabul edilmesi gereken öğretmenlerin deneyimlerini genellikle dışlayan reform literatürü, böylelikle eğitim reformunun tam olarak ne olduğunu yeterince anlayamamıza neden olmuştur. Bu yazıda, Türkiye’deki son iki önemli eğitim reformunu “yaşamakta” olan öğretmenleri içeren bir niteliksel vak’a çalışması üzerinden yukarda sözü edilen eksiklikler ve çözüm önerileri tartışılacaktır. Amaç, öğretmenlerin kendi sözlerinden hem bireysel olarak hem de içinde bulundukları “uygulama toplulukları” yoluyla eğitim reformu olgusunu nasıl anladıklarını, nasıl anlamlandırdıklarını, şekillendirdiklerini ve reforma nasıl yanıt verdiklerini anlamaktır. Reformun farklı yüzlerini ve neleri kapsayabileceğini öğretmenlerin yaşantıları ve ürettikleri anlamlar üzerinden anlamaya çalışan bu çalışma, eleştirel ve karmaşıklık kuram perspektifleri ile, “dile getirici/özgürleştirici” (advocacy/emancipatory) değerler yapısını kullanarak daha kapsayıcı araştırma ortamları ve ‘eylem-gündem’ yaratma olanaklarına kavuşmanın ipuçlarını kapsamaktadır . Eğitim Reformu Literatüründe Öğretmenin Yeri Eğitim reformu literatürü eleştirel bir yaklaşımla incelendiğinde öğretmenlerin reform içersindeki rollerine ve perspektiflerine yeterince odaklanılmadığı açıkça görülmektedir. Araştırmacılar bunun önemli bir nedeni olarak, reform “yapanlar”ın, reformun uygulanmasını sadece teknik bir mesele olarak algıladıklarını ve bunun yansımasıyla da öğretmenlerin rolleri, bakış açıları ve günlük davranışlarına yönelik çalışmaların reform araştırmaları içersinde yer almadığını belirtmişlerdir (Fullan, 2007; Cohen & Hill, 2001; Huberman, 1983; Lortie, 1975; Rozenholtz, 1989; Ball & Cohen, 1999; Spillane, 1999; Spillane, 2004; Stigler & Hiebert, 1999; McLaughlin, 1987; Carlson, 1965; Havelock, 1969; Supovitz & Weinbaum, 2008). 1 Ph. D. (a.b.d.) Syracuse University, Syracuse New York ABD 258 ŒŝƟŵZĞĨŽƌŵƵŶƵŶŶůĂŵůĂƌŦǀĞPŒƌĞƚŵĞŶůĞƌŝŶ^ĞƐŝ Kaynakça Akşit, N. (2007). Educational Reform in Turkey, International Journal of Educational Development, Vol 27, Issue 2, 129-137. Apple, M. (2007). Teachers’ Work in a Globalizing Economy (Kindle Edition). Taylor & Francis Publishing. Ball, D. & Cohen, D. (1999). Developing practice, developing practitioners: Towards a practice-based theory of professional education. In L. Darling-Hammond & G. Sykes (Eds.), Teaching as the learning profession. San Francisco: Jossey-Bass. Bauman, L. J., Stein, R. E. K., & Ireys, H. T. (1991). Reinventing fidelity: The transfer of social technology among settings. American Journal of Community Psychology, 19, 619-639. Bayrakçı, M. (2009). The effects of educational change on morale, job satisfaction, and motivation. University and Society Journal, Vol 9(1), http://www.universite-toplum.org/text.php3?id=386 Berger, P., & Luckmann, T. (1967). The social construction of reality. New York: Anchor Books. Berson, Y. (2011). The Role of School Principals in the Implementation of an Educational Reform. AERA Roundtable Presentation. Bore, A., & Wright, N. (2009). The wicked and complex in education: Developing a transdisciplinary perspective for policy formulation, implementation and professional practice. Journal of Education for Teaching, 35, 241-256. Bouch, R. R., & Gomez, H. (1977). Sensitivity, bias, and theory in impact evaluation. Professional Psychology, 8, 411-433. Burke, C., & Saunders, A. (2010). Identifying the Causes of Success and Failure in Sustaining Instructional Reform in the Science Classroom, AERA Paper. Carlson, R. O. (1965). Adoption of educational innovations. London: Tavistock. Carnoy, M., & Loeb, S. (2002). Does external accountability affect student outcomes? A crossstate analysis. Educational Evaluation and Policy Analysis, 24(4), 305-331. Carr, W. S., & Kemmis, S. (1986). Becoming critical: Education, knowledge, and action research. London: Falmer Press. Cherkowski, S. (2011). The recurring fad of school reform: Band-aid or burden... or both? AERA Session paper. Christensen, C., Johnson, C. W., & Horn, M. B. (2008). Disrupting Class: How Disruptive Innovation will Change the way the World Learns. NY: McGraw-Hill. Clarke, A., & Collins, S. (2007). Complexity science and student teacher supervision. Teaching and Teacher Education, 23, 160-72. Cohen, D., & Hill, H. (2001). Learning Policy. New Haven, CT: Yale University Press. Collins, S., & Clarke, A. (2008). Activity frames and complexity thinking. Honouring both public and personal agendas in an emergent curriculum. Teaching and Teacher Education, 24, 1003-1014. ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 259 Cuban, L. (1998). How Schools Change Reforms: Redefining Reform Success and Failure. Teachers College Record, 99 Number 3, 453-477. Cuban, L. (2008). Frogs into princess: Writings on school reform.NY: Teacher College Press. Curtis, M., & Stollar, S. (2002). Best practices in system-level change. In A. Thomas, & J. Grimes (Eds.), Best practices in school psychology IV (pp. 223-234). Washngton, DC: National Association of School Psychologists. David, J., L., & Shields, P. (2001). When theory hits reality: Standards-based reform in urban districts (Final Narrative Report). Palo Alto, CA: SRI International. www.sri.com/policy/ cep/pubs/pew/pewfinal.pdf. Davis, B., & Sumara, D. (2006). Complexity and education: Inquiries into learning, teaching and research. London, UK: Lawrence Erlbaum. Desimone, L. (2002). How can comprehensive school reform models be successfully implemented? Review of Educational Research, 72(3), 433-479. Dolan, W. P. (1994). Restructuring Our Schools. Kansas City, Mo.: Systems & Organization. Elmore, R. (1995). Getting to scale with good educational practice. Harvard Educational Review, 66(1), 1-26. Fullan, M. (1991). The New Meaning of Educational 12 Change. New York: Teachers College Press. Fullan, M. (2007). The New Meaning of Educational Change (4th ed.). New York: Teachers College Press. Fullan, M. & Hargreaves, A. (1992). What’s worth fighting for? Working together in your school. Toronto: Elementary Teachers Federation of Ontario; NY: Teachers College Press. Gale, J. (2011). Science education reform in context: An exploration of personal agency beliefs among urban elementary teachers. AERA paper. Gallucci, C. (2003a). Communities of Practice and the Mediation of Teachers’ Responses to Standards-based Reform. Education Policy Analysis Archives, Vol 11(35). http://epaa.asu.edu/epaa/v11n35/ Gallucci, C. (2003b). Theorizing About Responses to Reform: The Role of Communities of Practice in Teacher Learning, An Occasional paper, Center for the Study of Teaching and Policy, University f Washington. http://depts.washington.edu/ctpmail/PDFs/CommPractice-CG-05-2003.pdf Glennan, T. K., Bodilly, S. J., Galegher, J., & Kerr, K. A. (2004). Expanding the reach of education reforms: Perspectives from leaders in the scale-up of educational interventions. Santa Monica, CA: RAND Corporation. Goodlad, J. (1984). A place called school: Prospects for the future. New York: McGraw-Hill. Grossman, G. M., Onkol, P. E., Sands, M. (2007). Curriculum reform in Turkish teacher education: Attitudes of teacher educators towards change in an EU candidate nation, International Journal of Educational Development, 27, 138–150. 260 ŒŝƟŵZĞĨŽƌŵƵŶƵŶŶůĂŵůĂƌŦǀĞPŒƌĞƚŵĞŶůĞƌŝŶ^ĞƐŝ Hannaway, J., & Hamilton, L. (2009). Performance-based accountability policies: Implications for school and classroom practices. Washington, DC: The Urban Institute. http://www.urban.org/UploadedPDF/411779_accountability_policies.pdf Havelock, R. G. (1969). Planning for dissemination through dissemination and utilization of knowledge. Ann Arbor: University of Michigan, Center for Research on Utilization of Scientific Knowledge. Hess, F. M. (1998). Spinning wheels: the politics of urban school reform. Brookings Institution Press. Hoban, G. F. (2002). Teacher learning for educational change. Maidenhead, UK: Open University Press. Hollingsworth, S., & Sockett, H. (Eds.). (1994). Teacher Research and Educational Reform. Chicago, IL: The University of Chicago Press. Huberman, M. (1983). Recipes for busy kitchens. A situational analysis of routine knowledge use in schools. Knowledge: Creation, Diffusion, Utilization, 4(4), 478-510. Kliebard, H. M. (2002). Changing course: American curriculum reform in the 20th century. NY: Teachers College Press. Kotter, J. (1995). Leading change: Why transformation efforts fail. Harvard Business Review, 73(2), 59-67. Kozol, J. (2005). The shame of the nation: The restoration of apartheid schooling in America. NY: Crown. Labaree, D. F. (1999). The Chronic Failure of Curriculum Reform. Education Week. http://www. edweek.org/ew/articles/1999/05/19/36labar.h18.html Lashaw, A. (2011). Professionalized protest: Beyond “Top-Down” and “Bottom-Up” Paradigms of Education Reform, AERA session paper. Lighthall, F. (1973, February). Multiple realities and organizational non-solutions: An essay on anatomy of educational innovation. School Review, Vol. 81(2), 254-293. Lortie, D. (1975). School teacher: A sociological study. Chicago: University of Chicago Press. Maguire, M. (2002). Globalisation, education policy and the teacher. International Studies in Sociology of Education, 12:3, 261-276. Marion, R. (1999). The edge of organization: Chaos and complexity theories of formal social systems. Thousand Oaks, CA: Sage. McLaughlin, M., & W. (1987). Learning from experience: Lessons from policy implementation. Educational Evaluation and Policy Analysis, 9(2), 171-178. McLaughlin, M. W., & Talbert, J. E. (2003). Reforming districts: How districts support school reform. Seattle, WA: Center for the Study of Teaching and Policy. Melnick, S. A., & Schubert, M. B. (1997). Curriculum Integration: Essential Elements for Success. Paper presented at the Annual Meeting of the American Educational Research Association (Chicago, IL, March 24-28, 1997). ERIC Document number: ED414330. Moncher, F. J., & Prinz, R. J. (1991). Treatment fidelity in outcome studies. Clinical Psychology Review, 11, 247-266. ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 261 Nehring, J. (2009). The Practice of School Reform; Lessons from Two Centuries. Albany, NY: State University of New York Press. Newmann, F., & Wehlage, G. (1995). Successful School Restructuring. Madison: Center on Organization and Restructuring of Schools, University of Wisconsin . Noddings, N. (2007). When school reform goes wrong. NY: Teachers College Press. Nye, B., Konstantopoulos, S., & Hedges, L. (2004). How large are teacher effects? Educational Evaluation and Policy Analysis, 26, 237-257. Opfer, V. D., & Pedder, D., (2011). Conceptualizing Teacher Professional Learning. Review of Educational Research, Vol. 81, No. 3, pp. 376-407. Osborn, M., McNess, E., Broadfoot, P., Pollard, A., & Triggs, P. (2000). What teachers do: Changing policy and practice in primary education. London: Continuum. Payne, C., M. (2008). So much reform, so little change: The persistence of failure in urban schools. Cambridge, MA: Harvard Education Press. Pinar, W. F., Reynolds, W. M., Slattery, P., & Taubman, P. M. (1995). Understanding curriculum: An introduction to the study of historical and contemporary curriculum discourse. NY: Peter Lang Publishing. Rosenholtz, S. J. (1989). Teachers’ workplace: The social organization of schools. NY: Longman. Sarason, S. (1990). The predictable failure of educational reform: Can we change course before it’s too late? San Francisco, CA: Jossey-Bass. Sarason, S. (1996). Revisiting “the Culture of the School and the Problem of Change” (The Series on School Reform) (Sociology of Education Series). New York: Teachers College Press. Sikes, P. (1992). ‘Imposed Change and the Experienced Teacher’ in Fullan, M. & Hargreaves, A. (Eds.) Teacher Development and Educational Change. London: Falmer, 36 – 55. Sisto, V. (2010). Reshaping Teachers’ Professional Identities Through New Public Management Labor Policies, AERA Paper. Southworth, G. (2002). Instructional leadership in schools: Reflections and empirical evidence. School Leadership & Management, 22(1), 73-91. Spillane, J. (2004). Standards deviation. Cambridge, MA: Harvard University Press. Spillane, P. (1999). External reform initiatives and teachers’ efforts to reconstruct their practice: The mediating role of teachers’ zones of enactment, Journal of Curriculum Studies, Volume 31, Issue 2, 143-175. Stake, R. E. (1995). The art of case study research. Thousand Oaks, CA: Sage. Stigler, J., & Hiebert, J. (1999). The teaching gap. New York, NY: Free Press. Supovitz, J. A., & Weinbaum, E. H. (2008). The implementation gap: Understanding reform in high schools. New York, NY: Teachers College Press. Tyack, D., & Cuban, L. (1995). Tinkering toward utopia: A century of public school reform. Cambridge, MA: Harvard University Press. 262 PŒƌĞƚŵĞŶzĞƟƔƟƌŵĞŒŝƟŵŝŶĚĞ&ĞůƐĞĨĞ͕ŒŝƟŵ&ĞůƐĞĨĞƐŝĞƌƐůĞƌŝǀĞŶůĂŵŦ Öğretmen Yetiştirme Eğitiminde Felsefe, Eğitim Felsefesi Dersleri ve Anlamı Mehmet Taki Yılmaz1 “Merak eksikliği” tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır.” I. Yalom “Radikal, ilerici bir kültür devrimi geçirmekte olan bir toplumda, “felsefe öğretimi” üstün bir kültür ve eğitim değeri taşır.” N. Berkes Giriş Eğitimin amacı, bireyde önceden belirlenmiş, planlanmış davranış değişiklikleri meydana getirmektir. Bu aynı zamanda “Nasıl bir insan?” sorusunun yanıtı olduğu gibi “Nasıl bir toplum?” sorusunun da yanıtıdır. Bireyin dolayısıyla toplumun inşasının en önemli kurumlarından birisi eğitim kurumudur. Bu inşa aktif olarak “öğretmen” dediğimiz bir meslek grubu tarafından gerçekleştirilir. Öyleyse eğitim felsefesinin ontolojik boyutunun konusunu oluşturan “Nasıl bir öğretmen?” sorusu gündeme gelmektedir. Bu sorunun yanıtını verebilmek için öğretmen yetiştirme tarihimize bakmamız gerekecektir. Tarih boyunca öğretmen yetiştirme eğitimi, diğer meslek alanlarına insan yetiştirme eğitimlerinden ayrı tutulmuş, bu alana farklı bir anlayışla yaklaşılmış ve sürekli müdahale edilmiştir. Çünkü ülke yönetimine egemen olan güç, üretim ilişkilerine, kendi dünya anlayışına ve ulusötesi sermayenin beklentilerine göre toplumu yeniden biçimlendirmek için eğitim sistemine müdahale ederken öncelikli olarak öğretmen yetiştirme eğitimine de müdahale etmesi kaçınılmaz olmuştur. Bu müdahaleler daha çok öğretmen yetiştirme eğitiminde öğretmenlik meslek bilgisi derslerine yönelik olmuştur. Bu dersler dönemin siyasal, ekonomik, teknolojik, toplumsal gelişimlerine bağlı olarak değişikliklere uğratılmıştır. Bu müdahalelerden en önemli payı da felsefe ve eğitim felsefesi dersleri almıştır. Bilgeliğin sevgisi anlamına gelen “felsefe” bize içine doğduğumuz evreni, dünyayı, toplumu, insanı algı, akıl ve sezgi yoluyla parçalara ayırarak değil, bir bütün olarak analitik ve eleştirel düşünerek anlama yöntemini verir. Başlı başına eğitimi, eğitimin amacını ve hedefini konu edinen “eğitim felsefesi” ise, eğitimi ve eğitimin bileşenleri olan öğreten ve öğrenen varlık olarak insanı, nasıl, neden ve kim için eğitmeliyiz sorularını konu edinir. 1 Sinop Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Görevlisi 288 PŒƌĞƚŵĞŶzĞƟƔƟƌŵĞŒŝƟŵŝŶĚĞ&ĞůƐĞĨĞ͕ŒŝƟŵ&ĞůƐĞĨĞƐŝĞƌƐůĞƌŝǀĞŶůĂŵŦ Kaynakça Akyüz, Y. (2004) Türk Eğitim Tarihi, Ankara: PegemA Yayıncılık. Arslan, A. (2010) Felsefeye Giriş, Ankara: Adres Yayıncılık. Binbaşıoğlu, C. (2009) Başlangıcından Günümüze Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Anı Yayıncılık. Cevizci, A. (2011) Eğitim Felsefesi, İstanbul: Say Yayıncılık. Çüçen, A.K. (2001) Felsefeye Giriş, İstanbul: Asa Yayıncılık. Gülbahar, G. (2006) Cumhuriyet Dönemi Türk Eğitim Sisteminin Felsefi Temelleri, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Bölümü, Yüksek Lisans Tezi Yayıncılık. Gür, B. S. (2006, Aralık 18). Öğretmenlerin Proleterleşmesi. Aralık 21, 2011 tarihinde Haber10 Web Sitesi: http://www.haber10.com/makale/5531 adresinden alındı. Sağıroğlu, N.A. (2008) Özgürleştirici Bir Eğitim Arayışı: Eleştirel Pedagoji Okulu, Eğitim Bilim Toplum Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 24, Güz: 2008, S: 50-61 Taşdelen, V. (2007) Felsefe Eğitimi: Bir Yaşantının Peşinde, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, Cilt:40, Sayı: 2, 277-294. Ünal, I. (2005) Öğretmen İmgesinde Neo-liberal Dönüşüm, Eğitim Bilim Toplum Dergisi, Cilt:3, Sayı:11. YÖK. (2007) Öğretmen Yetiştirme ve Eğitim Fakülteleri, Ankara: Yükseköğretim Kurulu Yayınları 2007-5. ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 289 İlköğretim Okullarında Adrese Dayalı Kayıt Sistemi ve Eğitimde Fırsat Eşitsizliği Ahmet Eskicumalı1, Beytullah Önce2 20. yüzyılın hızlı siyasi ve iktisadi süreçleri, geçmişte “bir veya daha fazla ayrı evler kümesinden oluşan ama görece kapalı bir yerleşim bölgesi” (Weber, 2000:73) kabul edilen “şehir/kent” yapısını ciddi biçimde değiştirmiştir. Bir mekân olmanın ötesinde işlevleri bulunan şehir, sosyolojisi, ekonomisi, coğrafyası ve kültürüyle birlikte farklı biçimlere bürünmüştür. Şehirlere ait yerleşme sahalarının ve bunların etki alanlarının sınırlarının yakınlaşmasında ya da iç içe geçmiş bir hâl almasında, küreselleşme ve neoliberalleşme gibi etkenler de rol oynamış, her şehrin mekânsal örgütlenmesi bu etkenlere bağlı olarak daha karmaşık hâller almıştır. Bazı araştırmacılar, geçmişte bir şehrin merkezi ile çevresinde kendisine bağlı bulunan saha arasındaki ilişkiyi incelerken, şehri çevreleyen sahaları ya da bölgeleri geometrik bir daireye benzetmişlerdir. Daha sonra bu basit yaklaşımı geliştirmişler ve şehri çevreleyen sahaların iç içe geçmiş ve merkezden çevreye doğru yayılan halkalar şeklinde olduklarını ileri sürmüşlerdir. Buna göre genelde üç kuşak şeklinde düşünülen halkalar, şehir sistemlerine, şehirlerin merkezi durumuna, kamusal hizmetlerin durumlarına ve dağılımına göre ortaya çıkmıştır. Şehir merkezinin etrafındaki ilk kuşakta hizmetlerin etkisi daha az farklılaşırken, dışarıya doğru gidildikçe şehir hizmetlerinin azaldığı bir kuşak mevcuttur. Günümüzde ise şehirler ve yakın çevresi arasındaki ilişki geçmişe göre yoğunlaşmıştır. Artık çevre de iktisadi ve sosyal açıdan şehre bağlıdır; şehir merkezi ve çevresi birbiriyle devamlı ve yakın bir ilişki içindedir (Göney, 1984). Şehirlerin oluşumuyla ilgili bu görüşler, merkezden çevreye doğru genişleyen bölgelerin farklı şehirlerle etkileşimi bağlamında geliştirilseler de, hiçbir şehrin yapısının iç içe geçen çemberler gibi düzenli bir gelişme gösteremeyeceği şeklinde eleştirilmiştir (Keleş, 2006:122). Yine de bu yaklaşım, belirli bir yere kadar gelişmelere izah etmek için referans alınabilir ve şehirlerin ve onların etrafında oluşan bölgesel kuşakların, özellikle büyüyen şehirlerde merkezden kenar ve dış mahallelere doğru -her defasında tam bir daire şeklinde olmasa da- genişlediği düşünülebilir. İhmal edilmemesi gereken husus, büyükşehirlerin, tek bir merkez etrafında değil farklı merkezler etrafında örgütlenebildiği, merkez-çevre ilişkisinin iktisadi gelişmelere bağlı olarak yer değiştirebildiği ve geçmişte çevrede kalan yerlerde bugün yeni merkezlerin oluşabildiğidir. Şehirlerin etki alanları içinde oluşan ve sos1 2 Doç. Dr., Sakarya Üniversitesi, EPÖ A.B.D Doktora Adayı, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, EPÖ A.B.D ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 303 Kaynakça Bal, H. (2008). Kent Sosyolojisi. Isparta: Fakülte Kitabevi. Bayhan, V. (2012). Postmodern Kentte Yaşam Alanlarının Ötekileştirilmesi: Yoksul Gettolar ve Varsıl Siteler. (içinde Sosyo-kültürel farklılık ve alaşım mekânları, Editörler: Neslihan Sam, Rıza Sam, sf. 425-453). İstanbul:Ezgi Kitabevi Erder, S. (2002). Kentsel Gerilim-Enformel İlişki Ağları Alan Çalışması. 2. Baskı, Ankara: Um:ag yayınları. Göney, S. (1984). Şehir Coğrafyası I. 2. Baskı, İstanbul: İ.Ü.Edebiyat Fakültesi Yayınları. Harvey, D. (2003). Sosyal Adalet ve Şehir. Çev. Mehmet Moralı, İstanbul: Metis Yayınları Keleş, R. (2006). Kentleşme Politikası. 9.Baskı, Ankara: İmge Kitabevi Marın, M.C. (2004). Globalleşme Sürecinde Kent ve Bölgelerin Mekansal Ekonomilerdeki Rolü ve Ekonomik Coğrafya Eşitsizliği: Bir Yerleşim Kuramı Yaklaşımı. Kentsel Ekonomik Araştırmalar Sempozyumu, Cilt 2, DPT-PAÜ, 20-39. Şentürk, M. (2012). Kentsel Dönüşümün Sosyolojisi. (içinde Kent Sosyolojisi, Editör: Köksal Alver, sf. 39-58). Ankara: Hece Yayınları Tekeli, İ., (1999) “Kent Yoksulluğu ve Modernite’nin Bu Soruya Yaklaşım Seçenekleri Üzerine”, Sivil Toplum İçin Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Seminerleri, Demokrasi Kitaplığı. Tezcan, M. (1981). Eğitim Sosyolojisine Giriş. Ankara: Atatürk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları. Ünal, I., Özsoy, S. Yıldız, A., Güngör, S., Aylar, E., Çankaya, D. (2010). Eğitimde Toplumsal Ayrışma. Ankara:Üniversitesi Basımevi. Yanık, C. (2012). Kent sosyolojisi ve bölgesel sabitleme kavramsallaştırması. (içinde Sosyo-kültürel farklılık ve alaşım mekânları, Editörler: Neslihan Sam, Rıza Sam, sf. 39-58). İstanbul:Ezgi Kitabevi Weber, M. (2000). Şehir Modern Kentin Oluşumu, 3. Baskı, Çev: Musa Ceylan, İstanbul: Bakış Yayınları. 304 7ůĞƟƔŝŵŒŝƟŵŝ^ĞŵŝŶĞƌůĞƌŝ İletişim Eğitimi Seminerleri İlker Özdemir1 Giriş 1990’lı yıllar yeni yönetim yaklaşımları ve esnek üretim biçimlerinin Türkiye’de etkinlik kazanmaya başladığı yıllardır. Bu yıllardan itibaren iletişim eğitimi başlığını içeren hizmet-içi eğitim, seminer ve konferansların yaygınlaşmaya başladığını ve 2000’li yıllara gelindiğinde bu çalışmaların çalışma yaşamının ayrılmaz bir parçası hâline geldiğini söyleyebiliriz. Hizmet-içi eğitim seminerleri ve çeşitli adlar altında yaygınlaşan iletişim becerileri seminer ve konferanslarıyla iletişim becerileri eğitiminin çerçevesi insanın bütün iletişimsel edimlerine ilişkin ‘geçerliliği kanıtlanmış tavsiyeler’ olduğu iddiasıyla standart iletişim yargıları geliştiren bir noktaya taşınmıştır (Köker, 2005, s. 19). İletişim ya da iletişim becerileri eğitimi başlıklı eğitimlerin finans sektöründen başlayarak özellikle hizmet sektöründe hizmet-içi eğitimin bir parçası hâine geldiği gibi, tüm kamu kurum ve kuruluşlarında da hizmet-içi eğitimin bir parçası haline geldiğini görüyoruz. Hizmet-içi ve diğer eğitim çalışmalarında mesleki bilgi ve beceriye yönelik konu başlıkları giderek azalırken, bunun yerine iletişim becerileri, kalite yönetimi, pazarlama, ekip çalışması, liderlik, duygu eğitimi, etkin yönetim, innovasyon gibi uzmanlık alanına değil stratejiye yönelik bilgiler ağırlık kazanmıştır. Bu çerçevede, hem kamu kurum ve kuruluşlarında, hem de özel sektör kuruluşlarında kalite belgeleri, web siteleri, eğitim kitapçıkları, broşürler, ilanlar, duyurular, gazeteler, eğitim cd’leri hazırlanmakta ve personele ulaştırılmaya, böylelikle bu ‘yeni’ yönetim ve iletişim anlayışının ve buna yönelik stratejilerin bütün çalışanlar tarafından benimsenmesine çalışılmaktadır. 2005 yılında öğrenci odaklı büyük bir eğitim reformu olduğu öne sürülen ilköğretimde yeni müfredata geçiş ile birlikte ilköğretim müfredatına da girişimcilik derslerinin yanı sıra öğrenci ve velilere yönelik iletişim eğitimi ile ilgili dersler ve çalışmalar konulmaya başlamıştır. Yeni ilköğretim müfredatında bireyin çok yönlü gelişiminden daha çok piyasa koşullarına uyumunu esas alan terimler kullanılmaktadır. “Bilgiye yapılan yatırım”, “insan kaynaklarına yatırım” gibi ifadeler eşliğinde sunulan yeni ilköğretim müfredatında insan kaynakları yönetimi, toplam kalite yönetimi ve kişisel gelişim yaklaşımlarının derin izleri görülmektedir. (MEB, 2004, s. 1-2) “Çocukların girişimci bir ruhla yetişmelerini” hedefleyen ve pragma1 Yard. Doç. Dr., Çukurova İletişim Fakültesi, İletişim Bilimleri Bölümü. ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 323 Kaynakça Apple, Michael W. (2007) ‘Eğitim Piyasaları ve Denetim Kültürü’, Küreselleşme ve Eğitim, Dipnot Yayınları, Ankara, Yayına Hazırlayanlar: Ebru Oğuz ve Ayfer Yakar, Sayfa: 9-45. Bourdieu, Pierre (2006) Pratik Nedenler, Hil Yayınları, Çeviren: Hülya Uğur Tanrıöver Doğanay, Ülkü ve Keskin, Fatih (2008) Kişilerarası İletişime Eleştirel Bir Bakış: Türkiye’de İletişim Disiplini İçinde Kişilerarası İletişimin Yeri, Kültür ve İletişim, 11/1, Kış 2008 Drucker, Peter F. (1994) Kapitalist-Ötesi Toplum, İnkilap Yayınları, İstanbul, Çeviren: Belkıs Çorakçı Habermas, Jürgen, (2001) İletişimsel Eylem Kuramı, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, Çeviren: Mustafa Tüzel İnal, Kemal (2005) “Neoliberal Eğitim ve Yeni İlköğretim Müfredatının Eleştirisi” Praksis, Sayı: 14, S.265-287 İnceoğlu, Metin (1985) Güdüleme Yöntemleri, Ankara Üniversitesi, Basın-Yayın Yüksek Okulu Yayınları Ankara Kavrakoğlu, İbrahim (2007) İnnovasyon: Yönetimde Devrimin Rehberi, Bir Bilgi Ekonomisi Çalışması, Alteo Yayıncılık, İstanbul Köker, Eser (2005) Kitapta Kurutulmuş Çiçekler ya da Sözlü Kültür Üzerine Düşünmek, Dipnot Yayınları, Ankara Lasch, Christopher (2006) Narsisizm Kültürü, Bilim ve sanat yayınları, Ankara, Çevirenler: Suzan Öztürk ve Ümit Hüsrev Yolsal Mattelart, Armand (2001) İletişimin Dünyasallaşması, İletişim Yayınları, İstanbul, Çeviren: Halime Yücel Mısırlıoğlu, Gülsen (1997) Yönetsel ve Örgütsel Etkililiği Sağlamada Bir Yönetim Aracı Olarak İletişim, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Milli Eğitim Bakanlığı (M.E.B.) (2004) “Programların Geliştirilmesini Gerekli Kılan Nedenler”, (Bknz. www. programlar. meb.gov.tr) Onaran, Oğuz (1981) Çalışma Yaşamında Güdülenme Kuramları, Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara Sennett, Richard (2002) Karakter Aşınması: Yeni Kapitalizmde İşin Kişilik Üzerine Etkileri, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, Çeviren: Barış Yıldırım Web Sayfaları: www.ankusem.ankara.edu.tr www.baskentiletişim.com www.dorukperformans.com www.hid.org.tr ƂŶƺƔƺŵƐĞůŝƌ<ĂƚĞŐŽƌŝKůĂƌĂŬ͞<ŝŵůŝŬ͟ǀĞ 324 PŒƌĞƚŵĞŶͲPŒƌĞŶĐŝƚŬŝůĞƔŝŵŝŶĚĞPŶĞŵŝ Dönüşümsel Bir Kategori Olarak “Kimlik” ve Öğretmen - Öğrenci Etkileşiminde Önemi Lina Render1 Çeviren: Rabia Vezne Giriş Öğretmen-öğrenci etkileşiminde kimlik ve kimlik teorisi merkezî bir rol oynamalıdır. Öyle olmazsa sol görüşlü eleştirel öğretmenler ve eşitlikçi eğilimleri olan diğer öğretmenler bile sosyal tabakalaşmayı azaltacaklarına, gerçekte onun artmasına katkıda bulunabilirler. Bunun nasıl mümkün olduğunu açıklamak için geç modernlikte kimlik sürecinin değişiminin önemli boyutlarını kısaca göstereceğim. İkinci bir adımda, kimliğin Bourdieu’nun Sosyal Tabakalaşma Teorisi açısından sermayenin bir türü olarak nasıl anlaşıldığını göstereceğim. Kimlik sürecindeki değişimlerden ve kimliğin (kaynaklar) rolünden sonuç çıkarılarak öğrencilerin güvenlik ve temsil ihtiyaçları özetlenecek ve bunlar öğretmenlerin ulusçuluk gibi ayrımcı, özcü (essentialist) kimliklere yapıbozum uygulama girişimleriyle ilişkilendirilecektir. Eğitimin ve pedagojinin en önemli sorununun kaynakların eşitsiz dağılımında yattığı ifadesi kolay ya da eski moda görünebilir. Geç modernlikte öznenin ana görevi olan bu kimlik-sürecine göre bu sadece materyal-varoluşsal ölçekte değil aynı zamanda psikolojik yapı düzeyinde de varoluşsal öneme sahiptir. Kimlik-sürecinin marjinaller ve sınıf dışı bireyler için kimlik yapımının olasılıklarını sınırlayarak “acı çekmenin yeni bir boyutu”nu yarattığını kabul etmek gereklidir (cf. Kaufmann 2005: 227,289). I) Bölüm: Geç Modernlik Dönem‘inde Kimlik Ortaya çıktığı alandan bağımsız olarak kimlikle ilgili sorular felsefi bir soru olan (görünüşte) “Ben kimim?” sorusuyla yakından ilişkilidir.2 Kaufman’ın yanı sıra Keupp ve diğerlerini takip ederek kimliğin standart bir cevap olduğunu ya da bu soruya cevaplar seti olduğunu değil, yaşam boyu bir süreç olduğunu 1 2 Goethe- Üniversite f,ranfurt, Almanya; GEW – Eğitim ve bilim Çalışanları Sendikası; Avrupa Çiftdili Eğitim Alanında Yükseklisans. Kimliğin ayırdedici olduğu kadar birleştirici işlevlerini anlamak için bu soruya ve önemine bir bakmak gerekir. Bunu cevaplamak için “kimliğin” en azından anlığına da olsa kalan ya da varolan bir şey olduğu farz edilmelidir. Bu gereklidir çünkü bir cevap ancak cevap hâlen soruyla kastedilen şeye karşılık geliyorsa anlamlı olur. ƂŶƺƔƺŵƐĞůŝƌ<ĂƚĞŐŽƌŝKůĂƌĂŬ͞<ŝŵůŝŬ͟ǀĞ 336 PŒƌĞƚŵĞŶͲPŒƌĞŶĐŝƚŬŝůĞƔŝŵŝŶĚĞPŶĞŵŝ Kaynakça Bauman, Zygmunt/Benedetto Vecchi (2010a): Identity. Conversations with Zygmunt Bauman. Cambridge, Polity. Bauman, Zygmunt (2010b): Die Mühen des Glücklichseins. Berlin, Suhrkamp. Bourdieu, Pierre (1997): Die verborgenen Mechanismen der Macht. Ökonomisches, kulturelles und soziales Kapital. In: Baumgart, Franzjörg (Hg.): Theorien der Sozialisation. Hamburg, Klinkhardt, 49-57. Bourdieu, Pierre (1993): Der Rassismus der Intelligenz. In: Ders.: Soziologische Fragen. Frankfurt am Main, Suhrkamp, 252-256. Elias, Norbert (1990a): Zur Theorie von Etablierten-Außenseiter-Beziehungen. In: Ders./John L. Scotson (Hg.): Etablierte und Außenseiter. Frankfurt am Main, Suhrkamp, 7-56. Elias, Norbert (1991b): Probleme des Selbstbewußtseins und des Menschenbildes. In: Schröter, Michael (Hg.): Die Gesellschaft der Individuen. Frankfurt am Main, Suhrkamp, 99-205. Gramelt, Katja (2010): Der Anti-Bias-Ansatz. Zu Konzept und Praxis einer Pädagogik für den Umgang mit (kultureller) Vielfalt. Wiesbaden, VS-Verlag. Heyes, Cressida (2007): Identity Politics. Stanford Encyclopedia of Philosophy. URL: http://plato. stanford.edu/entries/identity-politics/ - Accessed: 07.07.2013. Kaufmann, Jean-Claude (2005): Die Erfindung des Ich. Eine Theorie der Identität. Konstanz, UVK. Keupp, Heiner/Thomas Abhe et al. (2008): Identitätskonstruktionen. Das Patchwork der Identitäten in der Spätmoderne. 4. Auflage. Reinbek, Rowohlt. Messerschmidt, Astrid (2009): Weltbilder und Selbstbilder. Bildungsprozesse im Umgang mit Globalisierung, Migration und Zeitgeschichte. Frankfurt am Main, Brandes & Apsel. Scherschel, Karin (2006): Aufgeklärtes Denken und Abwertung ethnisch Anderer - historische und aktuelle Aspekte. In: Zeitschrift für Genozidforschung. Strukturen, Folgen, Gegenwart kollektiver Gewalt. 7. Jahrgang 2006, Heft 1. Hamburg, Fink & Schöningh, 49-70. Sen, Amartya (2010): Die Identitätsfalle. Warum es keinen Krieg der Kulturen gibt. München, dtv. Spivak, Gayatri, ed. Sara Harasym. 1990. The Post-Colonial Critic: Interviews, Strategies, Dialogues. New York: Routledge. Weber, Martina (2008): Intersektionalität sozialer Unterscheidungen im Schulalltag. In: Seemann, Malwine (Hg.): Ethnische Diversitäten, Gender und Schule. Geschlechterverhältnisse in Theorie und schulischer Praxis. Oldenburg, BIS-Verlag, 41-59. Weber, Max (1995): Wissenschaft als Beruf, Politik als Beruf. Bearbeitet von J. Vahrland. Stuttgart, Klett. ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 337 Yabancı Dil Olarak İngilizce Öğretimi (TEFL) ve İkinci Dil Olarak İngilizce Öğretiminde (TESL) Sosyal Adalet Bilinci: Edebiyat Yoluyla Eleştirel Vatandaşlık Becerileri Alıştırmaları Yapmak Mario José Francisco Vergara1 Çeviren: Süheyde Çaputçu Giriş Yaklaşık bir milyar insanın İngilizce’yi herhangi bir seviyede yabancı dil ya da ikinci dil olarak öğrenmekte olduğu tahmin edilmektedir (Gradol, 2006). Bunların büyük bir çoğunluğu, gelişmekte olan ülkelerin yeterince finanse edilmeyen devlet okullarında sadece temel İngilizce eğitimi alan düşük gelirli çocuklar ve yetişkinlerdir. Bununla birlikte İngilizce ders içerikleri ve materyalleri Amerikan ve İngiliz yayınevlerinde, ortalama “Üçüncü Dünya vatandaşı” öğrenenden oldukça farklı bir hedef öğrenci kitlesi gözetilerek tasarlanmaktadır. Diğer Dilleri Konuşanlara İngilizce Öğretimi (TESOL) seçkin bir organizasyondur. Neoliberal küreselleşmenin mutlak olarak geçerli sayılan dilinin İngilizce olduğu gerçeği göz önünde bulundurulduğunda, böyle olması şaşırtıcı değildir. Çok uluslu kapitalizmin dilbilim dalı İngilizce öğretme materyallerini sağlayanların karteli tarafından oluşturulmaktadır. Bu grup içerisinde Cambridge University Press, Oxford University Press, Macmillan ve Longman Pearson önemli roller oynamaktadır. Ürünlerinin arkasındaki felsefe Anglo-Amerikan burjuva değerlerinin ve yaşam tarzlarının reklamından oluşmaktadır. Geri Kalmış (Non-Developed) Dünyada İngilizce Öğretimi ve İngilizce Öğrenme İngilizce öğrenen bir milyar insanın çoğunluğunun İngilizce’yi yetkin düzeyde konuşur hale gelme şansı çok düşüktür. Düşük nitelikli eğitim, genellikle kalabalık olan sınıflarda az sayıda ders saati olması ve okul terk oranlarının yüksek olması gelişmekte olan dünyada okulları bir salgın gibi saran sorunlardır. Etkin yabancı dil öğrenme çoğunlukla, İngilizce konuşmayan yerli nüfusun daha varlıklı kesimlerine hizmet eden özel okullara mahsus kılınmıştır. Uluslararası TEFL/ TESL endüstrisi liderlerinin ilgisini çeken de bu kesimdir. Ortaya çıkan ürün, gelişmekte olan dünyadaki seçkinlerin (ve seçkin adaylarının) gelişmiş dünyadaki benzerlerinin yaşam tarzlarını öğrendikleri, kendi kendini pekiştiren bir bilgi ile1 Universidad Tecnológica Nacional-Facultad Regional Villa María, Córdoba, Argentina zĂďĂĐŦŝůKůĂƌĂŬ7ŶŐŝůŝnjĐĞPŒƌĞƟŵŝ;mĞnjŵͿ^ŽƐLJĂůĚĂůĞƚŝůŝŶĐŝ͘ 342 ĚĞďŝLJĂƚzŽůƵLJůĂůĞƔƟƌĞůsĂƚĂŶĚĂƔůŦŬĞĐĞƌŝůĞƌŝůŦƔƨƌŵĂůĂƌŦzĂƉŵĂŬ Kaynakça Chomsky, N. (1996) The Big Idea-Interview with Noam Chomky. Interviewed by Andrew Marr. [Television] British Broadcasting Corporation. February 1996. Graddol, D. (2006) English Next. London: British Council McLaren, P. and Farahmandpur R. (2005) Teaching against Global Capitalism. New York: Rowman & Littlefield Orwell, G. (1943) “Literature and the Left”. Tribune, [online] 4 June. Available at: http://georgeorwellnovels.com/essays/literature-and-the-left Petrella , I. (2012) Ivan Petrella on Liberation Theology in the 21st Century [online] Available at: < http://www.youtube.com/watch?v=QZAKBoVaOPs > [Accessed 2 Feb 2013] Simpson, G. (2012) The Wednesday Lectures hosted by Raimond Gaita 2012 - Prof. Gerry Simpson “Political Literacy” [online] Available at: http://www.youtube.com/watch?v=abYumaBYp7U Van Dijk, T. (1993) Principles of Critical Discourse Analysis. Discourse and Society, 4 (2), 249-83. ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 343 Kişisel Bilgi ile Toplumsal Bağlam Arasındaki İlişki: Eleştirel Bir Girişim Maria Pournari Çeviren: Ramazan Kızılaslan Öğretme, öğrenme ve bilgi kavramları eleştirel eğitimle ilgili algı ve beklentilerimize temel oluşturmaktadır. Bu makalenin amacı kişisel bilgi ile okul bağlamında elde edilen bilgi arasındaki ilişkileri ortaya çıkarmaktır. Bilgi, içgüdüsel olarak bireyin zihinsel eylemiyle açıklansa da zihinsel içerik ya da zihinsel sürecin okulda edinilen bilginin eleştirel bir ürünü hâline nasıl geldiği çok açıklanmış değildir. Bu çalışmada, bağlamsal bilişsel eylemin kişisel bilgi ile nasıl bir ilişki içinde olduğu ele alınmaktadır. Bilginin analiz sürecinde geleneksel sosyal epistemoloji yoluyla kazanılmış olan sezgilere rağmen hâlâ cevaplanmamış birçok önemli soru bulunmaktadır. Bilginin, daha eski zamanların belli inançlarında ve bilişsel taahhütlerinde yer alan bilginin akışıyla oluşturulduğu düşünülmektedir. Bu tür bir konumlandırılmış algı anlayışı, bilginin esasen bağlamsal, toplumsal ya da tarihsel olduğunu ima etmektedir. Ancak bu kullanışlı sav, bilginin edilgen olmayan eleştirel bilişsel eyleme nasıl dönüştürüldüğünü açıklığa kavuşturmamaktadır. Ürün ve süreç olarak bilgi dinamik bir yapıya sahip olsa da yine de bağlamsal inanışların bireylerin bilişsel yapılarında nasıl oluştuğu ve hayata geçirildiği çok net değildir. I. Analitik bakış açısına göre geleneksel epistemolojinin bir dalı olarak sosyal epistemoloji grupların ya da toplumsal bağlamların epistemolojik özellikleri kadar bireylerin başkalarıyla olan ilişkilerinden ortaya çıkan epistemik özellikleri de çalışma konusu yapmaktadır. Burada ele alınan ilk olgu bilginin bir bireyden diğerine aktarımı ya da bilginin yeniden üretiminin gerekçelendirilmesidir. Kişiler arası epistemik ilişkiler gibi deneysel çalışmalar epistemolojinin meşru bir parçası olarak kabul edilebilir. Sosyal epistemoloji bilginin toplumsal boyutlarının kavramsal ve normatif çalışmalarının yapıldığı alan olarak tanımlanabilir. Sosyal epistemoloji, toplumsal ilişkilerin, ilgilerin, rollerin ve okul gibi kurumların bilginin kavramsal ve normatif şartlarına etkilerini inceler. Kavramsal ve normatif olan, esas olarak deneysel olmayan bir çalışma dalı oluşuyla bilgi sosyolojisinden ayrışan sosyal epistemoloji, bilginin sadece umulmadık toplumsal koşullarını değil gerekli toplumsal şartlarını belirleme biçimiyle de bilgi sosyolojisinden ayrılır. ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 351 Kaynakça Baxter Magolda, M.B. (1992). Knowing and reasoning in college: Genter-related patterns in students’ intellectual development. San Francisco: Jossey-Bass. Bendixen, L.D. and F.C. Feucht (2010). Personal Epistemology in the Classroom. Theory, Research, and Implications for Practice. Cambridge: Cambridge University Press. Bidell, T.R. and K. Fisher (1992). Beyond the stage debate: Action, structure, and variability in Piagetian theory and research. In R. J. Sternberg and C.A. Berg (eds.). Intellectual Development. New York: Cambridge University Press (100-40). Craig, E. (1990). Knowledge and the State of Nature, Oxford: Clarendon Press. Chandler, M.J., Hallett, D., and Sokol, B.W. (2002). Competing claims about competing knowledge claims. In B.K. Hofer and P.R. Pintrich (eds). De Corte, E., Op ’t Eynde, P. and Verschaffel, L. (2002). “Knowing what to believe”: the relevance of students’ mathematical beliefs for mathematics education. In B.K. Hofer and P.R. (eds.). Elder, A.D. (2002). Characterizing fifth grade students’ epistemological beliefs in science. In B.K. Hofer and (eds.). Descartes, René (1887-1913), Oeuvres de Descartes. C. Adam and P. Tannery (eds.). ParisQ Vrin/CNRS. Feucht, F.C. (2008). The nature of epistemic climates in elementary classrooms. Unpublished doctoral dissertation. University of Nevada, Las Vegas. Fricker, M. “Rational Authority and Social Power: Towards a Truly Social Epistemology”. Proceeding of the Aristotelian Society, 98 (1998): 159-177. Fuller, S. (1966). “Recent Work in Social Epistemology”. American Philosophical Quarterly, 33 (1), 149-66. Fuller, S. (1988). Social Epistemology, Bloomington, IN: Indiana University Press. Goldman, A. (1999). Knowledge in a Social World. Oxford: Oxford University Press. Goldman, A. (2011), “A Guide to Social Epistemology”. In A. Goldman and D. Whitcomb (eds.), Social Epistemology: Essential Readings, New York: Oxford University Press (11-37). Haerle, F.C. (2006). Personal Epistemology of fourth-graders: Their beliefs about knowledge and knowing. Oldenburg, Germany: Didaktisches Zentrum. Hofer, B.K. and P.R. Pintrich (eds.) (1997). The development of epistemological theories: Beliefs about knowledge and knowing and their relation to learning. Review of Educational Research, 67, 88-140. Hofer, B.K. and P.R. Pintrich (eds.) (2002). Personal Epistemology: The psychology of beliefs about knowledge and knowing. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates. King, P. and K.S. Kitchener (1994). Developing reflective judgment: Understanding and promoting intellectual growth and critical thinking in adolescents and adults. San Francisco: JosseyBass. 352 <ŝƔŝƐĞůŝůŐŝ7ůĞdŽƉůƵŵƐĂůĂŒůĂŵƌĂƐŦŶĚĂŬŝ7ůƔŝŬŝ͗ůĞƔƟƌĞůŝƌ'ŝƌŝƔŝŵ Kuhn, D., Cheney, R., Weinstock, M. (2000). The development of epistemological understanding. Cognitive Development, 15, 309-28. Kuhn, D. and M. Weinstock. (2002). “What is epistemological thinking and why does it matter?”. In B.K. Hofer and P.R. Pintrich (eds.) (121-44). Kuhn, T. (1970). The Structure of Scientific Revolutions, Chicago: Chicago University Press. Kush, M. (2002). Knowledge by Agreement. Oxford: Oxford University Press. Mason, L. (2003). Personal epistemologies and intentional conceptual. In G.M. Sinatra and P.R. Pintrich (eds.). In G.M. Sinatra and P.R. Pintrich (eds.), Intentional Conceptual change. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates (199-236). Perry, W.G. Jr. (1970). Forms of intellectual and Ethical development in the college years: A scheme. New York: Holt, Rinehart and Winston. Schmitt, F. “Social Epistemology”, in J. Creco & E. Sosa (ed.) (1999). The Blackwell Guide to Epistemology, Oxford: Blackwell, 354-382. Schommer-Aikins, M. (2002). An evolving theoretical framework for an epistemological belief system. In B.K. Hofer and P.R. Pintrich (eds.). 103-18. Schommer-Aikins, M. (2004). A systematic approach to the conceptualization and study of epistemological belief: When researchers coordinate and cooperate. Educational Psychologist, 39, 19-30. Schommer, M., Crouse, A. and N. Rhodes (1992). Epistemological beliefs and Mathematical text comprehension Believing it is simple does not make it so. Journal of Educational Psychology, 84(4), 435-43. Vosniadou, S. and W.F. Prewer (1992). Mental models of the earth: A study of conceptual change in childhood. Cognitive Psychology, 24, 535-85. Walton, M.D. (2000). Say it’s a lie or I’ll punch you: Naive epistemology in classroom conflict episodes. Discourse Processes, 29(2), 113-36. ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 353 Toplumsal Değişim İçin Tasarlanan Bir Topluluk Müfredatı (Community Curriculum) Yüksek Eğitimde Öğretilebilir mi? Lori Young1 Çevirenler: Sinem Kebeli, Zeynep Alica Giriş Bu çalışma, Minnesota Duluth’ta bulunan özel bir üniversitedeki seçmeli bir ders olan Cinsel Şiddet ve Mağdur Savunma Dinamikleri dersini alan sınıfın öğrenme metotlarını incelemek üzere geliştirilmiştir. Çalışma, bu dersten önce kadına yönelik şiddet ve toplumsal değişimi zorunlu olarak çalışmamış bir grup öğrencinin cinsel şiddete yönelik anlayışlarını genişletecek öğrenme metotlarını bulmayı amaçlamıştır. Araştırma, öğrencilerin dönem boyunca toplumsal inanç kaybı ve yas süreçlerinin yanı sıra kurbanı suçlama ve dışlama gibi değişken savunma mekanizması örnekleri deneyimlediklerini tespit etmiştir. Ayrıca çalışmada, öğreticinin sınıf materyalindeki travmayı azaltma, güvenli bir çevre oluşturma ve içsel güdüyü teşvik etmek üzere kullandığı öğretim teknikleriyle ilişkili olarak öğrencileri öğrenmeye güdüleyen çeşitli faktörler araştırılmıştır. En etkili öğretim metotları, eğitmen ve/veya misafir konuşmacıların mesleki/kişisel deneyimlerinden kaynaklanan konularla oluşturulan sınıf içi tartışmalar ve yansıtma raporları (reflection papers) aracılığıyla öğrencilerin kişisel inanç sistemleri üzerine derinlemesine düşünmeleri için alan açanlardır. Diğer bir deyişle cinsel şiddet konusunda gerçek yaşam örnekleri ile öğrencilerin inanç sistemleri arasında ilişki kurmak, o inanç sisteminin böyle bir şiddetin tarihimizde ve günümüz toplumunda serpilebilmesine izin verdiğini fark ettirmek. Toplumsal Değişimin Tarihî ve Cinsel Şiddet Eğitimi Cinsel şiddet eğitimi sıklıkla kişisel olan politiktir (Sheffield, 1990), cinsel şiddet bireysel bir sorun olmaktan çok sistemik, toplumsal bir sorundur öncülünden hareketle öğretilir. Bu öncülden yola çıkarak cinsel şiddet üzerine yapılan öğretim, toplumsal değişimi öğretme deneyimini içermelidir. Cinsel şiddeti öğretmek, bu nedenle toplumsal değişimi de öğretmektir. Sheffield, öğrencilerin, sınıftaki materyallerin onlarla ilgisiz olduğu ya da materyalde erkeklerden nefret eden “feminist” bir gündemin olduğu inancıyla sınıfa girdiklerini vurgulamaktadır (1990). Bu sınıflar, öğretim için ek bariyer yaratarak etiketlenmiş hâle getirilebilir. Toplumun daha geniş kesiminde öğrenilen materyale az ya da hiç destek 1 The College of Saint Scholastica, Duluth, Minnesota, Amerika Birleşik Devletleri dŽƉůƵŵƐĂůĞŒŝƔŝŵ7ĕŝŶdĂƐĂƌůĂŶĂŶŝƌdŽƉůƵůƵŬDƺĨƌĞĚĂƨ 362 ;ŽŵŵƵŶŝƚLJƵƌƌŝĐƵůƵŵͿzƺŬƐĞŬŒŝƟŵĚĞPŒƌĞƟůĞďŝůŝƌŵŝ͍ Kaynakça Boniecki, K., & Moore, S. (2003). Breaking the Silence: Using a token economy to reinforce classroom participation. Teaching of Psychology, 30(3), 224. Brickman, W. W. (2002). History of education. Retrieved from Funk & Wagnalls New World Encycolopedia database. Chantrill, P., & Spence, R. (2002). Developing curricular and appropriate learning strategies for community development and peace studies. Peace & Change, 27(1), 106. Retrieved from Academic Search Premier database. Colby, A., & Sullivan, W. (2009). Strengthening the foundations of students’ excellence, integrity, and social contribution. Liberal Education, 95(1), 22-29. Retrieved from ERIC database. Eckerth, J. (2008). Investigating consciousness-raising tasks: pedagogically targeted and nontargeted learning gains. International Journal of Applied Linguistics, 18(2), 119-145. Feldman, R. (2001). Health care and social work education in a changing world. Social Work In Health Care, 34(1-2), 31-41. Retrieved from MEDLINE with Full Text database. Freire, P. (1970). Pedagogy of the oppressed (Myra Bergman Ramos, Trans.). (pp. 43-69). New York: New York. (Original work published 1970). Friedrichs, D. (1987). Bringing ourselves back in: The reflexive dimension in teaching a humanist sociology. Teaching Sociology, 15(1), 1-6. Retrieved from ERIC database. Harpine, E. (2007). Faculty Forum: Applying motivation theory to real-world problems. Teaching of Psychology, 34(2), 111-113. Kohn, A. (1997). How not to teach values a critical look at character education [Electronic Version]. Phi Delta Kappan, 78(6), 428-439. Retrieved July 15, 2010 from http://www.alfiekohn.org/articles.htm#null Kubler-Ross, Elizabeth. (1997). On death and dying: What the dying have to teach doctors, nurses, clergy and their own families. New York, NY: Touchstone. Leistyna, P. (2004). Presence of mind in the process of learning and knowing: A dialogue with Paulo Freire. Teacher Education Quarterly, 31(1), 17-29. Retrieved from ERIC database. Long, D. (1995). Sociology and pedagogy for liberation: Cultivating a dialogue of discernment in our classrooms. Teaching Sociology, 23(4), 321-30. Retrieved from ERIC database. Putnam, R. (2000). Bowling Alone: The collapse and revival of american community. New York. Simon and Schuster (pp.15-64). Sheffield, C. (1990). Transforming students’ attitudes about sexual violence. Retrieved from ERIC database. ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 363 Küresel Tüketim Kapitalizmi Çağında Etik Bir Sorun Olarak Bağımlılık ve Eğitimciler S. Yetkin Işık Giriş Kapitalist modernleşmenin tarihi, sürekli krizlerin de tarihidir. Üretim tüketim ilişkilerindeki sürdürülemez yapısal dengesizliklerin sonucu olan ve bazıları dünya çapındaki savaşlara dönüşen bu krizler, bu denli şiddetli olmadıkları dönemlerde de genellikle sosyal kurumları değişmeye zorlayan geniş çaplı bir etkiye sahiptirler. Karl Polanyi’nin daha İkinci Dünya Savaşı yıllarında sürdürülemez olduğunu yazdığı 19. yüzyıl kapitalizminin 1970’li yıllardaki büyük krizle birlikte kendisini yenilediği, yeni ve daha pervasız bir liberalizmin, özellikle 1980’lerden sonra bütün dünyaya hâkim bir anlayış olarak yayıldığını biliyoruz. Simgelerin, sermayenin ve insanların hızlı bir biçimde hareket ettikleri, mekânsızlaştıkları küresel kapitalizm çağında kültürler de değişmiş, katı olan bütün kurum ve ilişkiler de bir kez daha ve hızla buharlaşmıştır. Bu yeni kapitalizmi özlü ama aynı zamanda kapsayıcı bir biçimde tanımlamak için küresel tüketim kapitalizmi kavramını tercih edeceğim1. Küresel tüketim kapitalizminin daha çok yayılma ve pazarı sürekli büyütme gerekliliğinin özerk rasyonel bireyi ve etik ilkeler temelinde gelişen, her türden uzun vadeli insani ilişkileri tehdit ettiği iddiasını içeren ve aşağıda ele alınacak olan fikirler, üç temel kaynaktan esinlenerek oluşturulmuştur: Zygmunt Bauman’ın postmodern dönem ve küresel kapitalizm üzerine çalışmaları, Jürgen Habermas’ın (2001) insanın toplumsallığından kaynaklanan ve iletişimsel rasyonalitesine içkin olduğunu varsaydığı, a priori bilgi istemi temelinde geliştirdiği etik anlayışı, son olarak da Pierre Bourdieu’nün fikirleri ve onun kuramında özgün anlamlar taşıyan alan ve çıkar2 kavramları. 1 Bu kavramlardan biri olan tüketim terimi günümüz küresel kapitalizm çağında oldukça olumsuz çağırışımlar yaparken bu çağın ruhundaki karanlığa da işaret etmektedir: bitki ve hayvan türlerinin yok oluşu, insan kültürlerinin, dillerinin ve toplumlarının yok oluşu, doğal düzenin, dengenin ve doğal kaynakların yok oluşu ve kısaca, gezegenini yavaş yavaş tükenip yok oluşu. 2 Bourdieu, çıkarı Batı rasyonalist düşünce geleneğinde ele alındığı gibi ele almamaktadır; ona göre, “daima kendi maddi çıkarlarını gözeten rasyonel bireyler” ekonomik alandaki mantığın diğer alanlar için de geçerli olduğunu sanmaktan kaynaklanan bir hata, bir indirgemedir (Bourdieu 2006, s.146). Bu hatadan kurtulmak için toplumsal uzamda yapılaşmış faaliyetleri, ilişkileri oyunlar olarak, failleri de bu oyunlara katılanlar olarak ele alan Bourdieu, “oyuna yoğunlaşmak, oyun tarafından ele geçirilmek, oyunun çabalamaya değdi- <ƺƌĞƐĞůdƺŬĞƟŵ<ĂƉŝƚĂůŝnjŵŝĂŒŦŶĚĂƟŬ 380 ŝƌ^ŽƌƵŶKůĂƌĂŬĂŒŦŵůŦůŦŬǀĞŒŝƟŵĐŝůĞƌ Kaynakça BAUMAN, Zygmunt. (2001). Parçalanmış Hayat Postmodern Ahlâk Denemeleri. (İ.Türkmen, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. BOURDİEU, Pierre. (2006). Pratik Nedenler. (H.Uğur Tanrıöver, Çev.). İstanbul:Hil Yayın. BOURDİEU, Pierre. (2006). Karşı Ateşler. (Halime Yücel, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. CASTORİADİS, Cornelius. (2001). Dünyaya, İnsana ve Topluma Dair. (H. Tufan, Çev.). İstanbul:İletişim Yayınları. ERTÜRK, Esin. (2010). Türkiye’de Öğretmenlik Mesleğinin Dönüşümü s.113-149, Ed:Ayşe Buğra Sınıftan Sınıfa. İstanbul: İletişim Yayınevi. FUNK, R (2007). Ben ve Biz Postmodern İnsanın Psikanalizi, (Ç. Tanyeri, çev.), İstanbul: Yapı Kredi. HABERMAS, Jürgen (1990). “Modernite: Tamamlanmamıs Bir Proje”, Postmodernizm s. 31-44, Hazırlayan: Necmi Zeka. (Gülengül Nalis, Çev.). İstanbul: Kıyı Yayınları. HABERMAS, Jürgen. (2001). İletişimsel Eylem Kuramı. (Mustafa Tüzel, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi. ROBİNSON, Ken.(2012). http://www.ted.com/talks/ken_robinson_says_schools_kill_ creativity.html, erişim: 13/06/2012 SAYILAN, Fevziye (2007). Küreselleşme ve Eğitimdeki Değişim, Küreselleşme ve Eğitim, Dipnot Yayınları, Ankara, Yayına Haz.: Ebru Oğuz ve A. Yakar, Sayfa: 59-82 SENNETT, Richard. (2005). Karakter Aşınması. (Barış Yıldırım, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. WERNİCK, Andrew. (1996) Promosyon Kültürü, çev. O. Akınhay, Ankara: Bilim ve Sanat Kitabevi. ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 381 Freire’nin Ezilenlerin Pedagojisi” İdeolojisinin Uygulamaları Elit Tıp Mesleğine Giriş Eşitliğinin Yolunu Nasıl Açabilir? Jason Chan Çeviren: Aysu Özüstün Kıral Bu makale yirminci yüzyıl eğitimcisi Paulo Freire’nin çalışmalarının yeniden ele alınarak güncel tıp eğitimi alanıyla bağdaştırılması üzerinedir. Tıp mesleğindeki mevcut sosyal elitizmin İngiliz toplumunda varolan daha yaygın bir ezilme durumunun ve eğitim eşitsizliğinin göstergesi olduğu öne sürülmektedir. Makaledeki ilk bölüm, toplumda tıp mesleğinin sahip olduğu konumu ele alarak, varolan bu durumda Freireyen ezilme modelini yeni bir değerlendirmeye tabi tutmaktadır. Daha sonra, nüfusun iyileştirilmiş eğitimi ve bir ihtiyaç olarak doktorun toplumdaki rolünün yeniden tesisi yoluyla eleştirel pedagoji uygulamasının mesleğe giriş aşamasında toplumsal eşitliği nasıl geliştireceğini ortaya koymaktadır. İlk bakışta, resmî olarak finanse edilen Ulusal Sağlık Servisi (NHS)’nin açık erişimiyle Freire’nin ana yurdundan sürgün edilmesine şahit olan 1964 Brezilya askeri darbesi arasında büyük bir uçurum varmış gibi görünmektedir. Elitlerin eğitime erişim eşitsizliği aracılığıyla kitleleri “güçlerinin üstünlüğüyle baskıladığı, sömürdüğü [ve] gasp ettiği” Freire’nin (1970, s44) toplum modeli kesinlikle Freire’ye özgü toplumsal durumun bir ürünüdür. Bu nedenle Urban (1972), Freire’nin Ezilenlerin Pedagojisi kitabını, fikirlerinin günümüzdeki eğitim ve toplumla ilgisiz olduğunu öne sürerek eleştirmiştir. Bir diğer eleştiri ise, çalışmanın “belirsiz, karışık, yavan, aşırı derecede metafizik tarza sahip” olduğunu ifade eden Boston (1971) tarafından ortaya konmuştur. Ancak bu makalenin yazarı daha önce Ezilenlerin Pedagojisi’ni soyut bir model olduğunu ileri sürerek savunmuştur. “Bu beklenmeyen durum, bu çalışmanın bütün toplumlara uygulanmasına izin verir. Buradan hareketle bu anlam karmaşası fikirlerin uygulanabilirliğini sürdürmesine olanak sağlamaktadır” (Chan, 2012). Bu makale ilk olarak, tıp mesleğinin Birleşik Krallık’taki mevcut durumunu incelemekte ve toplumsal eşitsizlik modelinin geçerliliğini konumlandırmaktadır. Tıp mesleğinin toplumdaki yeri üzerine kuramsal bir sosyo-politik model uygulanırken, çalışmaya kamuoyuyla başlamak ilginçtir. Yakın zamanda İngiliz halkına uygulanmış bir ankette (Ipsos MORI, 2011), doktorlar listenin sonunda bulunan politikacılara karşılık olarak en güvenilir meslek olarak listenin en üstünde yer almışlardır. Başkalarının iyiliği için çalışan fedakar tıp mesleğinin toplumdaki bu algılanışı, görünürde, toplumsal ezilme modeliyle çelişmektedir. ůĞƔƚŝƌĞůŒŝƚŝŵ^ĞĕŬŝƐŝ 389 Kaynakça BBC News (2009) ‘Glass ceiling blocking top jobs’, BBC News Channel, 21 July [Online]. Available at: http://news.bbc.co.uk/1/hi/education/8160052.stm (Accessed 12 July 2012) BBC News (2011) ‘Life expectancy rises again, ONS say’, BBC News Channel, 19 October[Online]. Available at: http://www.bbc.co.uk/news/business-15372869. (Accessed 12 July 2012) Bernstein, R. (1983). Beyond Objectivism and Relativism: Science, hermeneutics and praxis. Oxford: Basil Blackwell. Boston, B. (1972) ‘Paulo Freire’, in Stanley, G. (ed) Paulo Freire. Syracuse University Publications in Continuing Education. Bowcott, O. (2009) ‘Medical schools fail to recruit students from low-income families, says BMA’, The Guardian, 16 Dec [Online]. Available at: http://www.guardian.co.uk/education/2009/dec/16/medical-schools-low-income-students (Accessed 12 July 2012) British Medical Association Health Policy and Economic Research Unit (2011). Briefing on UCAS applications to pre-clinical medicine 2009 to 2011. Campbell, A. , Gillet, G. & Jones, G. (2005) Medical Ethics. 4th Edition. Oxford: Oxford University Press. Centers for Disease Control and Prevention (1999) Ten Great Public Health AchievementsUnited States, 1900-1999. Morbidity and Mortality Weekly Report. 48 (12); 241-243 Chan, J. (2012) Paulo Freire: My Perspective. Individual report for Contemporary Educational Perspectives module of PGCE. University of Bedfordshire. Coben, D. (1998) Radical Heroes: Gramsci, Freire and the Politics of Adult Education. New York and London: Garland Publishing/Taylor and Francis. General Medical Council (2011) The state of medical education and practice in the UK. Available online at: http://www.gmc-uk.org/State_of_medicine_Final_web.pdf_44213427.pdf Hall, H. (2008) Paternalism revisited. Science-based Medicine, 16 Dec [Online]. Available at: http://www.sciencebasedmedicine.org/index.php/paternalism-revisited/ Hesse, B., Nelson, D., Kreps, G., Croyle, R., Arora, N., Rimer, B. & Viswanath, K. (2005) Trust and sources of health information: the impact of the Internet and its implications for health care providers: findings from the first Health Information National Trends Survey. Arch Intern Med. 165 (22); 2618-24. House of Commons (1999) A Century of Change: Trends in UK statistics since 1900. Ipsos MORI (2011) Ipsos MORI Veracity Index. Available at: http://www.ipsos-mori.com/Assets/Docs/Polls/Veracity2011.pdf Jones, L. & Moore, R. (1992) Equal opportunities: The curriculum and the subject. Cambridge Journal of Education; 22 (2), pp. 243-253. Jones, L. & Moore, R. (1993) Education, Competence and the Control of Expertise. British Journal of Sociology of Education; 14 (4), pp. 385-396 &ƌĞŝƌĞ͛ŶŝŶnjŝůĞŶůĞƌŝŶWĞĚĂŐŽũŝƐŝ͟7ĚĞŽůŽũŝƐŝŶŝŶhLJŐƵůĂŵĂůĂƌŦ 390 ůŝƚdŦƉDĞƐůĞŒŝŶĞ'ŝƌŝƔƔŝƚůŝŒŝŶŝŶzŽůƵŶƵEĂƐŦůĕĂďŝůŝƌ͍ Kelly, R. (2006) ‘Social Mobility: Narrowing Social Class Educational Attainment Gaps’, [Supporting Materials to a speech by the Secretary of State for Education and Skills to the Institute for Public Policy Research]. 26 April. Lewington, K. (2012) Changes to medical education over the past 20 years. BMJ Careers, 29 Jun [Online]. Available at: http://careers.bmj.com/careers/advice/view-article. html?id=20007762 McMullan, M. (2006) Patients using the Internet to obtain health information: how this affects the patient-health professional relationship. Patient Educ Couns. 63 (1-2); 24-28. [Epub] The Panel on Fair Access to the Professions (2009) Unleashing Aspiration: The Final Report of the Panel on Fair Access to the Professions. [Online]. Available at: http://www.cabinetoffice. gov.uk/accessprofessions Schipani, D. (1984) Conscientization and Creativity. University Press of America. Tauber, A. (2005) Patient Autonomy and the Ethics of Responsibility. MIT Press. Urban, W. (1972) Comments on Paulo Freire. Paper presented at a meeting of the American Educational Studies Association in Chicago. 23 Feb. Wald, H., Dube, C. & Anthony, D. (2007) Untangling the Web--the impact of Internet use on health care and the physician-patient relationship. Patient Educ Couns. 68 (3); 218-24.
