Slayt 1

İyon Yükü ve Yükseltgenme Basamağı
Elektron alış verişinin tam olduğu varsayılan NaCl gibi
bileşikler için iyon yükü tabiri kullanılır.
NaCl suda çözündüğünde Na+ ve Cl- iyonlarını ortama
salar. Burada sodyumun iyon yükü 1+ ya da yükseltgenme
basamağı 1+ tabirleri kullanılır.
Ancak SO3 bileşiği suda çözündüğünde S6+ iyonu oluşmaz.
Bu yüzden bu tür atomlar için iyon yükü tabiri kullanılmaz.
Bu tür maddelerde iyon yükü tabiri yerine,
yükseltgenme basamağı tabiri kullanılır.
İyon Yükü ve Yükseltgenme Basamağı:
Bir atomun kimyasal davranışını değerlik elektron sayısı belirler. Daha
önceden de bildiğimiz gibi son katmanlarında 1 elektronu olanlar 1+, 2
elektronu olanlar 2+ yükle yüklenirler.
GRUP
DEĞERLİK
ELEKTRON
SAYISI
YÜKSELGENME
BASAMAĞI
1A
1
1+
2A
2
2+
3A
3
3+
4A
4
4+,4-
5A
5
3-,3+, 5+
6A
6
2-,4+, 6+
7A
7
1-,1+, 3+, 5+, 7+,
8A
8
0
Bir Atomda;
Ps = Es ise bu atoma yüksüz yani nötr atom denir.
Ps<Es ise - yüklü iyon (ANYON)
Ps>Es ise + yüklü iyon (KATYON)
İyon Yükü ve Yükseltgenme Basamağı:
KÖK: Kimyasal tepkimelerde tek bir atom gibi
davranan atom gruplarına kök denir.
Örnek: NO31- = 4 atomdan oluşur ama kimyasal
tepkimelerde X1- iyonu gibi davranır.
Örnek: SO42- = 5 atomdan oluşur ama kimyasal
tepkimelerde X2- iyonu gibi davranır.
Yükseltgenme Basamağı Hesaplamaları:
•Elementlerin yükseltgenme basamakları “0” dır
•1A grubu elementleri (hidrojen hariç) 1+ dır.
•2A grubu elementlerinin yükseltgenme basamağı 2+ dir.
•3A da Al un yükseltgenme basamağı 3+
•Hidrojenin yükseltgenme basamağı genellikle 1+ iken,
metallerle bileşiklerinde 1- değerini alırlar.
•Oksijenin yükseltgenme basamağı genellikle 2- dir.
•Bileşiklerde tüm atomların yükseltgenme basamakları toplamı
0 dır.
•Köklerde ise atomların yükseltgenme basamağı toplamı kökün
yüküne eşittir.
NOT : A grubu metallerinin yükseltgenme basamakları sabitken,
ametaller ve B grubu metalleri birden fazla yükseltgenme
basamağına sahip olabilirler.
Yükseltgenme Basamağı Hesaplamaları:
ÖRNEK:
H2SO4 bileşiğinde S ün yükseltgenme basamağını
bulunuz.
H2+SxO42- =0 ve 1+x+(-8)=0 ve X=+6
ÖRNEK:
K2Cr2O7 bileşiğinde Cr un yükseltgenme basamağını
bulunuz.
K2+Cr2xO72- ve 2+2x+(-14)=0 ve x=+6
ÖRNEK:
CaMnO4 ‘de Mn’nın yükseltgenme basamağını bulunuz.
Ca2+MnxO42- ve 2+x+(-8)=0 ve x=+6
ÖRNEK:
SO42- ‘de S ‘ün yükseltgenme basamağını bulunuz.
2.ÜNİTE
II.BÖLÜM
İyonik Bileşiklerin Oluşumu
2.1.1 Değerlik elektron sayısı ve Lewis Yapısı
Bir atomun son katmanındaki toplam elektron sayısına değerlik elektron
sayısı denir. Değerlik elektronların atomların etrafında noktalar şeklinde
gösterilmesine LEWİS yapısı denir. Aşağıdaki tabloda A grupları
elementlerinin lewis yapıları gösterilmiştir.
(:) çiftleşmiş
elektronu,
(.)çiftleşmemiş
elektronu
göstermektedir.
Lewis yapıları yazılırken element
sembolünün çevresine değerlik
elektron sayısı kadar nokta konur.
Bu noktalar sembolün dört tarafına
önce teker teker yerleştirilir. Eğer
dörtten fazla elektronu varsa sekize
(oktete) ulaşıncaya kadar noktalar
ikişerli olacak şekilde yerleştirilir.
10Ne
) )
2
8
Ne
İyonlarda Bileşik Oluşumu
“Kimyasal tepkimelerde, verilen elektron sayısı alınan elektron
sayısına eşittir.” Bileşik formülleri bu mantığa göre yazılır.
Na
F
İyonlarda Bileşik Oluşumu
ÖRNEK: Mg Cl2 bileşiğinin oluşumu:
12Mg: 2)8)2 ve Magnezyum 2 elektron vererek
Mg+2 iyonunu oluşturur.
17Cl: 2)8)7 ve Klor 1 elektron alarak Cl iyonunu
oluşturur.
Görüldüğü gibi bir Mg atomunun verdiği 2
elektronu, 2 Cl atomu alabildiğinden MgCl2 bileşiği
oluşmuş olur.
ÖRNEK:
MgO bileşiğinin oluşumu:
2+
12Mg: 2)8)2 ve Magnezyum 2 elektron vererek Mg
iyonunu oluşturur.
28O: 2)6 ve Oksijen 2 elektron alarak O iyonunu
oluşturur.
Görüldüğü gibi bir Mg atomunun verdiği 2
elektronu, 1 tane O’atomu alabildiğinden MgO
bileşiği oluşmuş olur.
Mg+2 Cl-
Mg+2 O-2
MgCl2
MgO
2.1.3 İyonlarda Bileşik Oluşumu (Çaparazlama Kuralı)
Katyon ve anyonların yükseltgenme basamakları bulunur. Katyonun
değerliğinin anyonun altına yazılması ve anyonun değerliğinin pozitif
olarak katyonun altına yazılması ve en sade biçimde
sadeleştirilmesiyle oluşacak bileşiğin formülü bulunmuş olur. Bu
olaya “Çarprazlanma Kuralı” denir. Çaprazlama yapılırken + ve –
dikkate alınmaz.
X+m Y-n
Xm Yn
İyonik Bileşiklerin İsimlendirilmesi
Metal ametal bileşiklerinin İsimlendirilmesi
Metalin adı+ Ametal iyonunun adı
ÖRNEK:
CaF2
: Kalsiyum Florür
AlBr3
: Alüminyum Bromür
NaCl
MgI2
: Sodyum Klorür
: Magnezyum İyodür
NOT: Her ametal iyonu sonuna –ür eki almaya bilir.
CaH2
: Kalsiyum Hidrür
Ca2C
: Kalsiyum Karbür
Ca3N2 :Kalsiyum Nitrür
Ca3P2 : Kalsiyum Fosfür
CaO
: Kalsiyum Oksit
CaS
: Kalsiyum Sülfür
Eğer metal değişik değerlik alabiliyorsa;
Metalinadı + Metalin Yükü + Ametal iyonunun adı
CuCl
: Bakır (I)klorür
CuCl2 : Bakır (II)klorür
FeO
:Demir (II)oksit
Fe2O3 :Demir (III)oksit
Metal - kök bileşiklerinin isimlendirilmesi
Metalin adı + kökün adı
ÖRNEK:
CaSO4 : Kalsiyum Sülfat
AlPO4 : Alüminyum Fosfat
CaCr2O7 : Kalsiyum di Kromat
FeSO4 : Demir(II) Sülfat
NaNO3 : Sodyum Nitrat
Mg(ClO3)2: Magnezyum Klorat
CaCO3 : Kalsiyum Karbonat
Fe2(SO4)3 : Demir(III) Sülfat
Kök - kök bileşiklerinin isimlendirilmesi
Kökün adı + kökün adı
ÖRNEK:
NH4NO3 : Amonyum Nitrat
(NH4)2SO4 : Amonyum Sülfat
(NH4)3 PO4 : Amonyum Fosfat
NH4ClO3 : Amonyum klorat
Kök- ametal bileşiklerinin isimlendirilmesi
Kökün adı + ametalin adı
ÖRNEK:
NH4Cl
: Amonyum Klorür
(NH4)3N : Amonyum Nitrür
Bazı bileşikler özel olarak adlandırılır.
ÖRNEK:
H2O: Su
NH3: Amonyak
NaCl: Yemek tuzu
CH4: Metan
H2SO4: Sülfirik asit
CaCO3: Kireç taşı
CaO: Sönmemiş kireç
NH4 )2S : Amonyum Sülfür
(NH4)3P : Amonyum Fosfür