çevre ile ilgili terimler - iop-teo-19-abal

ÇEVRE İLE İLGİLİ TERİMLER
KİRLİLİK: Kirli olma durumu, pislik olarak tanımlanmaktadır.
ÇEVRE : İnsanların ve diğer canlıların yaşamları boyunca ilişkilerini sürdürdükleri ve
karşılıklı olarak etkileşim içinde bulundukları fiziki, biyolojik, sosyal, ekonomik ve kültürel
ortamdır.
ÇEVRE KİRLİLİĞİ : Bütün canlıların sağlığını olumsuz yönde etkileyen, cansız çevre
öğeleri üzerinde yapısal zararlar meydana getiren ve niteliklerini bozan yabancı maddelerin;
hava, su ve toprağa yoğun bir şekilde karışması olayıdır.
EKOSİSTEM : Belirli bir alanda bulunan canlılar ile bunları saran cansız çevrelerinin
karşılıklı ilişkileri ile meydana gelen ve süreklilik arz eden ekolojik sistemlere denir.
Örnek : Bir ekosistemin 4 temel bileşeni vardır:
1-Üreticiler (ototroflar) : Başlıca yeşil bitkiler
2-Tüketiciler (hetotroflar) : Genelde hayvansal canlılar
3- Ayrıştırıcılar (saprofitler) : Mantar, bakteri, funguslar
4- Doğal çevre
İlk 3 bileşen, 4. bileşenin oluşturduğu cansız doğa içinde varlıklarını sürdüren canlı yaşamı
kapsar.
EKOLOJİ : Cansız doğal çevre ile bu çevre içinde yaşamlarını sürdüren canlılar arasındaki
ilişkilerin ve etkileşimleri inceleyen bilim dalına verilen addır.
GERİ DÖNÜŞÜM : Yeniden değerlendirilme imkanı olan atıkların çeşitli fiziksel ve/veya
kimyasal işlemlerden geçirilerek ikincil hammaddeye dönüştürülerek tekrar üretim sürecine
dahil edilmesidir.
Örnek : Kullanılmış kağıdın tekrar kağıt imalatında kullanılması;
Hava kirliliğinin %74-94, su kirliliğini %15, su kullanımını % 45 azaltırken
1 ton atık kağıdın, kağıt hamuruna katılmasıyla 8 ağacın kesilmesi önlenebilmektedir.
GERİ KAZANIM : Değerlendirilebilir atıkların; kaynağında ayrı toplanması,
sınıflandırılması, fiziksel ve kimyasal yöntemlerle başka ürünlere veya enerjiye
dönüştürülmesine denir.
Geri dönüşüm işleminin en önemli basamağı, kaynakta ayırma ve ayrı toplam
oluşturmaktadır. Bu atıklar, normal çöple karıştığında bu malzemelerden üretilen ikincil
malzemeler çok daha düşük nitelikte olmaktadır.
ATIK : Standart dışı ürün,
Sağlıklı kullanım süresi geçmiş olan ürün,
Dökülmüş ya da yanlış kullanılmış olan maddeler,
Kullanılmayan ürünler,
Kirlenmiş maddeler,
Hammadde işleme proses kalıntıları
İhracatçı ülkenin kanunlarına göre yasak getirilmiş olan maddeler,
Yeniden kullanım veya geri kazanım amacıyla getirilen maddelerdir.
KLİMAX : Bir orman yangınından sonra tekrar oluşması için, doğal yapının kabul ettiği bir
bitki örtüsü yerleşir(çayır), aradan bir zaman geçtikten sonra yerini fidanlık ve bataklık alır ve
zaman akışı içinde daha kuvvetli ağaç tipleri görülmeye başlar. Bu sirkülasyonunu doğal
seyrini takip ederek yörenin iklimine uygun bitki türleri yerleşir. İşte bu yerleşim sistemine
ekolojik dilde “klimax” denir.
SERA GAZLARI :
Küresel ısınmadaki paylarına göre:
1-Karbondioksit % 50 : Ormanlar, canlıların solunumu
2-Metan % 13 : Pirinç tarlaları, çiftlik gübreleri, çöp yığınları, bataklıklar
3-Azot oksitler % 5 : Egzoz gazları, fosil yakıtları
4-Kloroflourkarbon gazları % 22 : Spreylerdeki püskürtücü gazlar, Soğutucu aletlerde
bulunan gazlar, bilgisayar temizleyicileri
5-Ozon % 7 : Egzoz gazlarının ultraviye ışınlar (güneş ışıkları) ile reaksiyona girmesi ile ozon
gazları ortaya çıkar.
BİOSFER : Yerkürenin okyanusların en derin noktasından, atmosferin birkaç bin metre
yüksekliğine kadar olan kısımlarını kapsar.
BİOCEN : İnsan, hayvan ve bitki gibi çeşitli canlılara ait (popülasyon) topluluklarının
bilimidir.
TROPİK YAPI : Bir hücrenin beslenme ve yapı naklidir.
ANTROPOJEN KİRLİLİK : Bilinmeden yapılan kusurlar sonucunda ortaya çıkan
kirliliklere verilen isimdir.
Örnek : Haliç, İzmir, İzmit Körfezleri
POPÜLASYON : Belirli bir yetişme ortamında yaşayan ve karşılıklı ilişkiler içinde bulunan
aynı türe ait bireylerin oluşturduğu canlılar topluluğudur.
Örnek : Gelin böceği popülasyonu, ren geyiği popülasyonu
KOMÜNİTE : Ekolojide, belli bir bölgede yaşayan popülasyon gruplarının hepsine birden
komünite adı verilmektedir.
Örnek : Belli bir bölgede yaşamakta olan hayvan,kuş, böcek gibi popülasyonların tümü,
bölgenin komünitesini oluştururlar.
HABİTAT : Canlı organizmanın yaşam ortamıdır. Bu tanımın kapsamındaki yaşam
ortamının, yaşanabilirlik özelliği, büyük bir önem taşımaktadır. Yaşanabilir ortamın
bozulması ya popülasyonunu yer değiştirmesine ya da ortadan kalkmalarına yol açmaktadır.
Günümüzde kentlerin genişlemesi, tarım alanlarının açılması ve sanayileşme sonucunda,
habitatların bozulmasının, iklim türlerinin giderek azalmasına ve kimilerinin de yok olmasına
neden olduğu görülmektedir.