Elektrik devresi ile su tesisatının benzerlikleri

YAŞAMIMIZDAKİ
ELEKTRİK
YÜKSÜZ CİSİM
( nötr cisim )
 Elektron sayısı,proton sayısına eşit olan
atoma nötr atom,atomları nötr olan cisme
de nötr cisim denir. Nötr cisim yüksüz
cisim demek değildir. (+ )yükü, ( - )
yüküne sayıca eşit cisim demektir.
POZİTİF ( + ) YÜKLÜ CİSİM
Elektron kaybetmiş nötr bir cisimde
( + ) yük fazlalığı olacağından pozitif
yükle yüklenmiştir. Böyle ( + ) yük
fazlalığı olan cisimlere (+) yüklü
cisimler denir.
NEGATİF ( - ) YÜKLÜ CİSİM
Elektron kazanmış ( almış ) nötr bir
cisimde( - ) yük fazlalığı olacağından
(- ) yükle yüklenmiştir.Böyle (-) yük
fazlalığı olan cisimlere negatif yüklü
cisimler denir.
 Aynı elektrik yüklü cisimler birbirini iter.
 Farklı elektrik yüklü cisimler birbirini iter.
+
+
-
-
+
-
-
+
 Evimize girerken kapının metal koluna
dokunduğumuzda parmağımızda çarpma acısı
hissederiz.
 Üzerimizdeki yün kazağı çıkarırken kıvılcım ve çıt
çıt sesleri oluşarak saçlarımız dikleşir.
 Petrol tankeri arkasında yere sürtünen bir zincir
dikkatimizi çekmiştir.
 Günlük hayatta karşılaştığımız bu
durumların sebebini hiç düşündünüz mü?
ELEKTRİKLENME
 Etkinliklerde gözlemlediğimiz bu itme ve
çekme şeklindeki etkileşimler elektriklenme
adı verilen bir olayın sonucudur.
 Elektriklenme 3’e ayrılır.
a)Sürtünme İle Elektriklenme
b)Dokunma İle Elektriklenme
c)Etki İle Elektriklenme
a)Sürtünme İle Elektriklenme
 Sürtünme ile elektriklenmeyi bir örnekle
açıklayalım. Plastik tarak yünlü kazağa
sürtüldüğünde, yünlü kazaktan elektron
alır. Böylece plastik tarakta elektronların
sayısı artar. Toplam elektron sayısı proton
sayısından fazla olduğu için plastik tarak
negatif yüklü duruma gelir. Yünlü kazakta
proton sayısı fazla olduğu için pozitif yüklü
duruma gelir.
b)Dokunma İle Elektriklenme
Cisimlerin temas etmelerini
sağlayarak onlarda yük dengesizliği
meydana getirilmesine
temas(dokunma) ile elektriklenme
denir.
c)Etki İle Elektriklenme
 Elektrikle yülü ebonit yada cam çubuk küçük kağıt
parçalarına veya elektrik sarkacındaki küreye
yaklaştırıldığında bunları çeker. Bu durum cisimlerin
sürtme yada dokunma olmadan da birbirlerini
etkilediklerini gösterir.
 Etki ile elektriklenmede yüklü cisimle nötr cisim
birbirine dokunmadığından aralarında elektron
alışverişi olmaz. Yalnız nötr cismin elektronlarının
yerleri değişir.
ELEKTRİK AKIMI NEDİR?
Masa lambasının fişini prize
takıp anahtarı kapattığımızda
ampul ışık verir.Ampulün ışık
vermesinin sebebi nedir?
ELEKTRİK DEVRESİNDE NELER OLUYOR?
Elektrik devresi ile su
tesisatının benzerlikleri
 Su tesisatındaki suyu,elektrik devresindeki
negatif yüklere benzetebiliriz.Pil,pompaya
benzer bir görevle elektrik yüklerine
elektriksel bir kuvvet uygulayarak elektrik
enerjisi kazandırır.Bu enerji tel boyuca
iletilerek yükler arasında enerji aktarımını
sağlar.
 Negatif yüklerin titreşiminden kaynaklanan
bu enerji aktarımına elektrik akımı denir.
Elektrik devresi ile su
tesisatının farklılıkları
 Su tesisatında su borusu kesildiğinde suyun
akışı bir süre devam eder ancak elektrik
devresindeki tel kesilirse elektrik akımı
anında kesilir.
 Su tesisatında su,tesisat boyunca hareket
eder.Elektrik devresinde ise negatif yükler
titreşim hareketi sonucu sahip oldukları
hareket enerjisini yakınındaki negatif
yüklerle etkileşerek elektriğin tel boyunca
iletilmesini sağlar.
YÜKLERİN YOLCULUĞU
1) Negatif yükler pilden enerji alarak titreşim
hareketi yapar.
2) Negatif yükler sahip olduğu enerjiyi komşu
negatif yüklere ileterek devreyi tamamlar.
3) Ampul,enerjiyi ışık ve ısıya dönüştürür.
Not:Bütün negatif yükler ortalama aynı
süratle hareket eder.
Elektrik Akımının Yönü
Elektrik Akımını Ölçelim
 Elektrik akımının birimi amperdir. “A” ile gösterilir.
 Elektrik akımı ampermetre adı verilen aletle ölçülür.
 Ampermetre devreye seri bir şekilde bağlanır.
GERİLİM
Elektrik devrelerindeki elektrik
enerjisi kaynağının işleyişini su
pompasının işleyişine benzetelim.
Şekildeki su akışı, su seviyesinin
yüksek olduğu koldan düşük
olduğu kola doğru olur. Su akışı, su
seviyeleri her iki kolda da eşit
oluncaya kadar devam eder ve su
seviyeleri eşitlenince durur.
Su seviyeleri arasında fark olduğu
sürece su akışı devam eder.
Şekildeki gibi uygun bir pompa
kullanarak bu akışın sürekli olarak
devam etmesi sağlanabilir.
Suyun akışı elektrik devrelerindeki
elektrik akımına benzer.
Elektrik akımı da, devrenin iki ucu
arasındaki yüklerin enerjileri
arasında fark olduğu sürece olur.
Bu enerji farkı gerilime sebep olur.
Sonuç olarak gerilim enerji
farkının bir göstergesidir. Su
tesisatında suyun akışının
devam etmesini sağlayan bir
pompa bulunduğu gibi,
elektrik devrelerinde de
elektrik akımının devamlı
olmasını sağlayan elektrik
enerjisi kaynakları yer alır.
GERİLİMİ ÖLÇELİM
 Gerilimin birimi volttur. . “V” ile gösterilir.
 Gerilim voltmetre adı verilen aletle ölçülür.
 Voltmetre devreye paralel bir şekilde bağlanır.
GERİLİM İLE AKIM ARASINDAKİ İLİŞKİ
 Basit bir elektrik devresine akım ölçmek için
ampermetre, gerilim ölçmek için ise
voltmetre bağlanır.
 Devredeki pil sayılarını değiştirildiğinde
gerilimle akım arasındaki oranın her
durumda sabit kaldığı gözlemlendi.Bu oranı
George Simon Ohm bulmuştur.Bu
Volt/Amper oranı direncin birimi olan ohm
ile eş değerdir.
SERİ VE PARALEL BAĞLANMA
Bahçeyi aydınlatmak için uzun bir kabloya ,çok
sayıda ampul bağlarız.Fakat bu ampuller çok
sönük yanar ve ampullerden biri patlarsa bütün
ampuller söner.
Salonumuzdaki avizelerde ise birçok ampul
vardır.Hepsi de parlak yanar ve ampullerden biri
patlarsa diğerleri yanmaya devam eder.
Sizce bu iki durum arasındaki
fark nedendir?
SERİ BAĞLAMA
 Ampuller aşağıda görüldüğü gibi seri olarak
bağlandığı devrede pillerin sağladığı akım birinci ve
ikinci ampulden geçer.Bu akım daha sonra kapalı
anahtar üzerinden geçerek pillere geri döner.
 Şekilde görüldüğü gibi,market ve banka aynı yolda
bulundukları için önlerinden geçen araba sayısı
birbirine eşittir.Arabaları akıma,market ve bankayı
ampullere benzetirsek;
 Seri bağlı devrelerde devre elemanlarının hepsinin
üzerinden aynı akım geçer.Çünkü tek yol vardır.
 İki direnç seri bağlandığında bu dirençlerin
değerlerinin toplamı(eş değer direnç) büyük olan
direncin değerinden fazladır.Bunu şöyle düşünebiliriz:
 Bir iletkenin direnç değeri o direncin uzunluğuna bağlı
olarak artar.Dirençlerde seri bağlanmada yan yana
oldukları için direnç değeri artar.
 Dirençler akım geçişini zorlaştırmaktadırlar.Burada
direnç değeri arttığı için akım geçişi de azalacaktır.
Bu devreye bir ampul daha bağlarsak ampullerin
parlaklıkları ne olur?
PARALEL BAĞLAMA
 Ampuller yanda
görüldüğü gibi paralel
olarak bağlandığı
devrede pilden çıkan
akım sonra iki kola
ayrılır.Akımı bir kısmı
ampulün birinden,diğer
kısmı ise öbüründen
geçer.Daha sonra bu
kollar tekrar birleştiği
için akımda birleşir.
 Şekilde görüldüğü gibi yolda ilerlerken kavşağa gelen
arabaların bir kısmı bankanın önünden diğer kısmı ise
marketin önünden geçer. Daha sonra bu arabalar bir yol
üzerinde birleşir ve hareketlerine devam eder.
 Paralel devrede birden fazla yol olduğu için böyle bir
durum ortaya çıkar
Paralel bağlı dirençlerin eş değer direncini bulma
İki direnç paralel bağlandığında,bu dirençlerin eş değer direnci her iki
dirençten de küçüktür.
Direnç değeri azaldığından ana koldan geçen akım artar.
SORULAR
1)Bir devredeki seri bağlı ampuller
paralel bağlanmış olsaydı devrede ne
gibi farklılıklar meydana gelirdi?
A) Ampuller daha parlak ışık verirdi.
B) Ampuller daha kısa süre ışık verirdi.
C) Ampullerden ana koldakine eşit
değerde akım geçerdi
D) Pil daha fazla gerilim uygulardı.
2)Devrede oluşan akım ile ilgili olarak aşağıda
verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?
A)Elektrik akımının yönünün pilin pozitif
kutbundan negatif kutbuna doğru olması
B)Elektrik akımının,devredeki elektrik enerjisi
kaynakları tarafından sağlanmaz
C)Paralel bağlı devrelerde direncin küçük olan
koldan küçük,direnci büyük olan koldan
büyük akım geçmesi
D)Ampermetrenin devredeki elektrik akımını
ölçmek için kullanılması
3)Ampullerin seri olarak bağlandığı devre
aşağıdakilerden hangisidir?
4)Aşağıdaki devrelerden hangisinde ampermetre ve
voltmetre bağlanışı doğru olarak verilmiştir?
HAZIRLAYAN:
ENES AKKOYUN
FEN BİLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ
4. SINIF (İ.Ö)
KAYNAKÇA
 Meb 7.Sınıf Fen ve Teknoloji Kitabı
 www.fenokulu.com
 www.fen1.com
 www.slaytlar.com