Bilim İnsanları ve Kâşifler Eşzamanlı Tarih Şeridi

ADI: BİLGİNLER VE KÂŞİFLER
DERS
SINIF
YAKLAŞIK SÜRE
ÖĞRENME ALANI
ÜNİTE
TEMEL BECERİLER
KAZANIMLAR
MATERYALLER
KAYNAK
: SOSYAL BİLGİLER
:7
: 40’+40’
: BİLİM, TEKNOLOJİ VE TOPLUM
: ZAMAN İÇİNDE BİLİM
: İletişim ve empati, araştırma, karar verme, Türkçe’yi doğru, güzel ve etkili
kullanma, zaman ve kronolojiyi algılama, değişim ve sürekliliği algılama.
: İlk uygarlıkların bilimsel ve teknolojik gelişmelere katkılarına örnekler verir.
Türk ve İslam devletlerinde yetişen bilginlerin bilimsel gelişme sürecine
katkılarını açıklar.
Coğrafi Keşiflerle birlikte Avrupa’da başlayan gelişmelerin günümüz bilimsel
birikiminin oluşmasına etkisini tartışır.
:
: www.biltek.tubitak.gov.tr/biliminsanlari, Türk ve Dünya Meşhurları Ans.
SÜREÇ
1. Aşağıdaki bilgi notunda ele alındığı şekilde bilim mirasının oluşum süreci, coğrafi keşifler ve
sonrasındaki gelişmeler hakkında kısa bilgi vererek sonuçları tahtaya özetleyin
Öğretmen Bilgi Notu
Bilim, dünya ve dünyanın işleyişi hakkında bilgi toplama ve bunlarla ilgili sorulara yanıt
verme süreci; bilim insanı da bilgi toplayan, soru soran, gözlem ve deneylerle sorularına cevaplar
arayan insandır. Bu tür sorulara cevap verme sürecinin başlangıcı, insanların yaşamlarını
sürdürme ihtiyacının ortaya çıkardığı bilgi arayışına kadar dayanır.
Her ülkenin, uygarlığın ya da ulusun tarihinde inişler çıkışlar, zaferler yenilgiler vardır.
Tarih bugün ileri olanın hep ileride ya da bugün geri olanın hep geride olduğu bir toplumsal akış
örneği vermiyor.
Dokuzuncu, onuncu, on birinci, on ikinci yüzyıllar Türk-İslam dünyasında bilimin
yükselme devirleriydi. Bu bilim insanları Endülüs'te, Buhara'da, Türkistan’da, Bağdat ve
Ürgenç'te, nerede olursa olsunlar her hükümdar, ünlü bilgin ve şairleri sarayına çekmeye
çalışırdı.
Bilim tarihinde kullanılan bir sınıflamada Mezopotamya, Mısır, Çin, Hint, Yunan, Türk,
İslam Avrupa bilimi tabirleri yer alır. Bunlar arasında gelenek farkları vardır; hakim olan
paradigmalar, yorumlar farklı. Mesela Türk-İslam bilimi kendinden önce gelen Yunan, Hint
bilim geleneklerini devraldı, özümsedi, yeni sentezlere, evrensel buluşlara ulaştı. Küresel
trigonometri, cebir, astronomiyi geliştirdi. Bu birikim Latince ve İbranice'ye çevirilip Avrupa'ya
taşındı, bilim mirası önemli ölçüde zenginleşti.
15. yüzyılda Coğrafi keşifler, Rönesans ile başlayan yaklaşık 200 yıllık keşif süreci Reform
ile hız kazanmış, Aydınlanma Çağı ve Sanayi İnkılâbı ile Avrupa'da oluşan sentezle bilimsel
alandaki yükseliş kendini göstermiştir. Bütün bu gelişmeler, insan düşüncesinde, deneyiminde ve
deney araçlarında görülen topyekün bir yenilenme sürecidir.
2. Aşağıda verilen tablo, bilimin bir süreç içinde geliştiği, her gelişmenin bu sürecin bir halkası
olduğu görüşünü içermektedir.
3. Etkinliğimizde bilim insanlarının ve bilim mirasına katkıda bulunanların yaşadığı dönemleri
gösteren eş zamanlı tarih şeridi bulunmaktadır.
4. Size örnek olması açısından, tabloya dayalı olarak birkaç soru sorulmuştur. Siz bu soruları
artırabilir, geliştirebilirsiniz.
638
SORULAR
1. Bilim insanı kimdir? Belirgin özellikleri nelerdir?
2. Tabloya göre, 800 ile 900 arasında kaç tane bilim insanı yetişmiştir?
3. Tablodan yararlanarak aynı dönemlerde yaşamış 3 bilim adamının ismini söyleyiniz.
4. Ali Kuşçu ile aynı dönemlerden yaşamış üç tane bilim adamı söyleyiniz.
5. Tabloya göre Türk- İslam dünyasında hangi yıllar arasında en fazla bilim adamı yaşamıştır?
6. Piri Reisten önce yaşamış bir Türk denizcisinin ismini söyleyiniz.
7. Tablonun 1800 ile 1900lü yıllara ait sütunlarını inceleyin. Bu bölümdeki yoğunlaşmanın
nedenleri neler olabilir?
8. Gutenberg ile Sait Efendi arasında kaç yıl vardır? Bu kişilerin mesleklerini göz önüne
getirerek, aradaki farkın neyi ifade ettiğini tahmin ediniz.
9. Tablodaki isimler arasında, bilinen ilk dünya haritasını kimin çizmiş olabileceğini tahmin
ediniz.
10. Dönemin şartları açısından pek çok olumsuzlukla karşılaşmalarına rağmen tablodaki isimler
arasında -az da olsa- bilim dünyasında boy gösteren kadınlar var. Bunları bulup hangi
konularda çalıştıklarını araştırınız. Bilim insanları arasında kadınların isimlerinin neden az
olduğunu tartışınız.
11. Ülkemizi 1300’lü yıllarda gezmiş bir seyyahın ismini bulunuz. Bu seyyahın Türkiye ile ilgili
bir anısını sınıfta paylaşınız.
12. Tabloda bulunan bilim insanlarından bir tanesini seçiniz. Seçtiğiniz bilim insanının hayatı ve
çalışmalarını ve yaşadığı dönem ve ülkeyi araştırınız. Seçtiğiniz kişiyi kartlara yazarak,
kişiyi sınıftaki arkadaşlarınıza tanıtınız.
639
Bilim İnsanları ve Kâşifler Eşzamanlı Tarih Şeridi
1.
Milattan Önce
500 400 300 200
0
M.S. 800
100
900
El-Battani
Harezmi
El-Kindi Er-Razi
Mes'ûdi
Ahmet Fergani
Cabir bin Hayyan
Farabi
2.
Arşimet
Sokrates Aristo
Platon Öklit
3. Tales
Hippokrates
Ezop
Demokritos
1300
4.
5.
6.
7.
8.
9.
1100
1200
İbn-i Rüşd
İdrisi
İbnu-l Heysem Gazali İbn-i Tufeyl
Ebu'l Vefa
Ömer Hayyam
Cezeri
El-Biruni
Kaşgarlı Mahmut
İbn-i Sina
1300
Nasreddin Tusi
Nasreddin Hoca
Mevlana
İbn-i Batuta
İbni Haldun
Hazini
Nizamülmülk
Yusuf Has Hacip
Batlamyus
Seneca
1400
1000
Dante
Marko Polo
1500
1600
1700
1800
1900
2000
Vidinli Hüseyin Tevfik Fuat Köprülü
İbrahim Müteferrika
Şerafeddin Sabuncuzade Turgut Reis
Gevrekzade Hasan E. Feza Gürsey
Akşemseddin Seydi Ali Reis Hezarfen Ahmet Çe. Sait Efendi
Hoca İshak Efendi Ziya Gökalp Mazhar Osman
Kadızade Rumi Oruç Reis Piri Reis
Mimar Sinan
İbrahim Hakkı
Mürsiyeli İbrahim
Kâtip Çelebi
Telgrafçı Mustafa E. Hulusi Behçet
Uluğ Bey
Kerim
Mirim Çelebi
Evliya Çelebi
Gelenbevi İsmail Ef. Hoca Tahsin E. Salih Zeki Fahrettin
Gökalp
Gıyaseddin Cemşid Ali Kuşçu
Takiyyüddin
Kimyacı Ferit Adnan Adıvar
Rene Descartes Spinoza
Kristof Kolomb
Wilbur-Orville Wright
John Dalton
Michael Faraday Marie Curie
Ameriko Vespuçi Tycho Brahe Robert Boyle
Galileo Blaise Pascal
Charles Darwin Albert Einstein
Vasko dö Gama
Johannes
Kepler Isaac Newton
Johan Gutenberg Macellan
J.Gregor Mendel Alexander Fleming
Leonardo da Vinci Giordano Bruno Evangelista Toricelli
Louis Pasteur Marconi
Gülbende
Kopernik Rene Descartes
Giuseppe Volta
Alfred Nobel
Michael Faraday Wilhelm Röntgen
Samuel Morse Roald Amundsen
Caroline Herschel Alexander Graham Bell
Thomas Edison
Marie Curie
640