Toplu Taşıma Yönetimi - Dr. Gültekin Altuntaş

YÖN339
Taşımacılık Yönetimine Giriş
Ders - IX
Yrd. Doç. Dr. A. Özgür KARAGÜLLE
Arş. Grv. Gültekin ALTUNTAŞ
Toplu Taşımacılık Yönetimi

Devlet, taşımacılık işini yalnızca yasa ve
mevzuatlar
aracılığıyla
düzenlemekle
kalmaz; çeşitli kurumlar oluşturarak bizzat
işi yürütür:

Örneklemek gerekirse,
 THY,
Anadolu Jet, DHMİ, vb. ile hava
taşımacılığını,
 TCDD, İstanbul Ulaşım, vb. ile demiryolu
taşımacılığını,
 İDO, devlete ait limanlar, vb. ile denizyolu
taşımacılığını,
 İETT,
PTT, vb. ile karayolu taşımacılığını
yönlendirir.
Toplu Taşımacılık Yönetimi

Kamuya ait taşıyıcı işletme ile özel sektöre
ait işletme arasındaki temel farklılık,
performans
ölçümüne
yönelik
olarak
oluşturulan kriterlerdir:

Özel işletmelerin en önemli amaçlarından bir
tanesi kâr elde etmektir. Dolayısıyla, kârlılık
önemli bir performans kriteridir.

Kamu işletmelerinin birincil amacı kâr elde
etmek değildir.
Toplu Taşımacılık Yönetimi

Kamu açısından bakıldığında,




Toplu taşımacılık performansı önemlidir.
Bazen yatırımlar öngörülenden daha
maliyetli olabilir.
Çevreyi korumak daha önemli hale
gelebilir.
‘Toplu
taşımacılığın
geliştirilmesi
otoyollardaki trafiği rahatlatır’ düşüncesi
ön plandadır.


Örneğin, bu anlamda, park et ve devam et noktaları
oluşturulmaktadır (Chicago, İstanbul, vb.)
Şehir merkezlerine otomobille girmek maliyetli olabilir
(Londra, vb.)
Toplu Taşımacılık Yönetimi

Kamu açısından bakıldığında,




Akaryakıt
zamları,
bireyleri
toplu
taşımacılığa doğru yönlendirebilir.
Toplu
taşıma,
gelir
adaletsizliğinin
giderilmesine
yönelik
olarak
da
kullanılabilir.
Soğuk
havalarda,
istasyonlar,
havalimanları, duraklar, vb. evsizlere
barınak olarak görev yapar.
Kamunun
görevlerinden
birisi
de
engellilere yönelik ulaşım hizmetlerinin
sağlanmasıdır.
Taşıyıcılar Arası İlişkiler


Devlet, istisnalar mevcut olmakla birlikte, sıklıkla
tek bir taşıyıcı işletir; aynı alanda birkaç işletme
kurarak aralarında direkt bir rekabet yaratmaz.
Farklı taşıma modları için işletmeler kurarak
dolaylı rekabet yaratabilir:


İETT, İDO, vb.
Ayrıca, taşıyıcıların kullandıkları terminalleri
(istasyon, havalimanı, iskele, gar, vb.) işletir.


Terminal
yönetimlerinin
özel
sektöre
devredilmemesinin arkasında ‘özel sektörün kendi işini
tamamlayan ve kendi işine zarar vermeyen terminal
kurmak ister’ düşüncesinin engellenmesi vardır.
Örneğin, Panama Kanalı…
Taşıyıcılar Arası İlişkiler

Devletin terminal inşa etmesinin arkasında yatan
bir diğer sebep, bölgesel olarak endüstriyel ve
ticari kalkınmanın kaldıracı olarak kullanmasıdır.


Taşıyıcılar, sermaye yetersizliği nedeniyle inşa
maliyetlerini devletin üstlenmesini ve sistemden
yararlandıkça ödemeyi isterler.
Devlet de alternatif bir model olarak yap-işlet-devret
sistemini geliştirmiştir.
Taşıyıcılar Arası İlişkiler


Özel sektöre ait taşıyıcı işletmeler uymak
zorunda oldukları yasa ve mevzuatın
büyüklüğünde şikayetçiyken, kamuya ait
işletmelerin üzerindeki yük çok daha fazladır.
Kamuya ait çeşitli işletmeler direkt olarak
rekabet halinde de olabilirler:




Örneğin, devlete ait limanların performans ölçütü
belirli bir sürede elleçlenen tonajdır.
Endüstriyel devrim  Bireyleri topluluk haline getirdi.
Bilgisel devrim  Toplulukları birey haline getiriyor.
Taşıma yapısı buna uygun gelişmek zorunda…
Toplu Taşıma Yönetimi
Maliyet – Gelir Yapısı




Taşıma
işletmelerinin
bütçeleri
yapılırken,
dikkate alınması gerekli
iki tür kalem vardır:
İkisi arasındaki ilişkiye
de dikkat edilmelidir.
Sermaye
Yatırımları:



Bina,
Araç,
Ekipman, vb.
Faaliyet Giderleri:



İşçilik,
Kira,
finansal
kiralama, vb.
Sarf
tüketim
malzemeleri, vb.
Toplu Taşıma Yönetimi
Maliyet – Gelir Yapısı

Sermaye gereksinimi,






Devlet iç borçlanma senetleri,
Hisse senedi çıkarma,
Finansal kiralama yapma,
Banka kredisi kullanma,
Yap – işlet – devret yöntemi kullanma, vb. yöntemler
aracılığıyla karşılanabilir.
Faaliyet giderleri,


Doğrudan ve dolaylı devlet destekleri,
Her zaman olmasa da elde edilen
kullanılması, vb. araçlarla karşılanabilir.
gelirlerin
Toplu Taşıma Yönetimi
Maliyet – Gelir Yapısı

Gelir kullanımı,


İstenmese de kâr elde edilebilir.
Elde edilen kâr,



Yatırımlarda,
Fiyatların düşürülmesinde,
Alternatif taşıma modlarının sübvanse edilmesinde
kullanılabilir:


İstanbul Ulaşım, İETT arasındaki ilişki gibi…
Ücretler,

Devlet, sıklıkla tarife üzerinden iş görür.
Toplu Taşıma Yönetimi
Hizmet Pazarlaması



Kamu taşıma işletmeleri çok farklı pazarlama
amaçları taşısalar ve pazarlama programları
uygulasalar
da
temel
amaç
kullanımı
yaygınlaştırmaktır.
Bu anlamda, yıllık yolcu taşıma, açılan yeni hat
sayısı, elleçlenen yük miktarı, vb. başarı ölçütü
olarak kullanılabilir.
Kamu taşıma işletmeleri
açısından esnek değildir:

ürün/hizmet
karması
Örneğin, Atatürk Havalimanına metro hattının bağlanması
sırasında meydana gelen olaylar…




Taksiciler,
HAVAŞ, vb.
Araç kiralama şirketleri,
Dünya üzerinde limuzin kiralama işletmeleri, vb.
Toplu Taşıma Yönetimi
Hizmet Pazarlaması

Fiyatlama açısından bakıldığında,

Sübvansiyon fiyatlama,


Tam fiyatlama,


Talep yoğun gün ve saatlerde farklı, az olduğu gün ve
saatlerde farklı fiyatlamadır. Örneğin, gece – gündüz tarifesi,
vb.
Uzaklığa göre fiyatlama söz konusu olabilir.


Fiyatlar tam, kullanım az. Sübvansiyon miktarını en az
indirmek içindir.
Talep miktarına göre fiyatlama,


Fiyatlar düşük, kullanım sık. Zararın bir kısmını devlet
üstlenir.
Gittiğin kadar öde sistemidir. Örneğin, metrobüs ücretlerinin
üç durağa kadar farklı, daha uzun mesafelerde farklı olması,
vb.
Reklamda da amaç kullanımı arttırmaktır.
Toplu Taşıma Yönetimi
Hizmet Pazarlaması

Müşteri hizmetleri ise,




İyi işleyen bir halkla ilişkiler birimi,



Hizmet kalitesi ile,
Güzergah ve hareket saatlerini içeren tarifelere ve
rötar, vb. durumlarda bilgilendirmeye yönelik işlemler
ile,
Kayıp eşyanın bulunmasına yönelik uygulamalar ile
doğru orantılı olarak algılanır.
Halkın gözünde olumlu bir imajın geliştirilmesi ve
Finansman olanaklarının arttırılmasına yol açar.
Pazarlama planı,

Değişen koşullara uyum sağlamaya yönelik olarak
yapılmalıdır:

Ödül bilet, akaryakıt ücretlerine gelen zam, vb.
Toplu Taşıma Yönetimi
Planlama

Özellikle geri dönülmesi pek de mümkün
olmayan sabit yatırımlar anlamında uzun
dönem gözetilerek yapılmalıdır.

Örneğin,





Metrobüsler,
Metro ve hızlı tramvaylar,
Deniz otobüsleri,
Havalimanları, vb.
Ayrıca planlama aşamasında, diğer
modları ile entegrasyon sağlanmalıdır.

taşıma
Örneğin, Bursa – Yenikapı (İDO) – Aksaray (İETT) –
Havalimanı (İstanbul Ulaşım) – Manchaster (THY)
Toplu Taşıma Yönetimi
İnsan Kaynakları Yönetimi

Kamuya ait taşıma işletmelerinde
bireyler genellikle sendikalıdır:





çalışan
TCDD  Demiryol – İş Sendikası
THY  Hava – İş Sendikası, vb.
Bu anlamda, sendikalar ile ilişkiler önemlidir.
Kamuda çalışanların işleri sıklıkla zaman
içerisinde monoton hale geldiğinden motivasyon
kaybı en büyük sorunlardan birisidir.
Bu nedenle, devamsızlık sorunu büyüyebilir.
Toplu Taşıma Yönetimi
Bakım

Kamuya ait taşıma işletmelerinde,







Çalışanları,
Araçları,
Durakları,
İstasyonları,
Limanları,
Havaalanlarını, vb. temiz ve bakımlı tutmak kolay
başarılabilecek iş değildir.
Ek olarak, liman, vb. noktaların ekolojik
dengeyi bozduğu, toksin içeren atıkların
miktarının arttığı durumlarda da devlet sorumlu
tutulur.
Toplu Taşıma Yönetimi
Sistem Kontrolü

Kamuya ait taşıma işletmelerinde, özel sektör
işletmelerine göre farklı kontrol sistemleri
geliştirilmelidir:



Çünkü kamu işletmeleri açısından bakıldığında, kâr bir
amaç değildir.
Rüşvetin engellenmesi gerekir.
Yolcu ve yüke ait güvenlik daha gelişmiş olmalıdır.