adana, 2016 mağdurun suçtan doğan zararının giderilmesi ve

MAĞDURUN SUÇTAN DOĞAN
ZARARININ GİDERİLMESİ VE
UZLAŞMA
ADANA, 2016
1
Murat BİNİCİ
Adalet Bakanlığı
Ceza İşleri Genel Müdürlüğü
Mağdur Hakları Daire Başkanlığı
Tetkik Hakimi
2
SUNUM PLÂNI
•CEZA ADALET SİSTEMİNDE MAĞDURUN KEŞFİ
•SUÇTAN DOĞAN ZARARIN GİDERİLMESİ FİKRİNİN TARİHSEL
GELİŞİMİ
•MODERN
CEZA
HUKUKUNDA
MAĞDURUN
GİDERİLMESİNE YÖNELİK UYGULAMALAR
ZARARININ
•SUÇTAN DOĞAN ZARARIN DEVLET TARAFINDAN GİDERİLMESİ
•TÜRK CEZA HUKUKUNDA MAĞDURUN ZARARININ GİDERİLMESİ
•CEZALANDIRICI ADALET
ANLAYIŞINA GEÇİŞ
ANLAYIŞINDAN
ONARICI
ADALET
•MAĞDUR HAKLARI DAİRE BAŞKANLIĞI
3
CEZA ADALET SİSTEMİNDE MAĞDURUN KEŞFİ
• İlk toplumlar
Öç alma
• Cezalandırma yetkisinin devlete geçişi
• Fail odaklı ceza adaleti sistemi
Denetimli serbestlik
• Mağdur odaklı ceza adaleti sitemi
Onarıcı adalet
4
SUÇTAN DOĞAN ZARARIN GİDERİLMESİ FİKRİNİN
TARİHSEL GELİŞİMİ
• Eski Mezopotamya
Ur-Nammu Kanunları
Esnunna Kanunları
Hammurabi Kanunları
• Hitit
• Hint
• Moğol
• Antik Yunan
• Roma
• Fransa
• Almanya
5
Türk Hukuku
• Hunlar
• Göktürkler
• Osmanlı İmparatorluğu
Tanzimattan önce
Tanzimattan sonra
1879 tarihli Usul-i Muhakemat-ı Cezaiye Kanun-u
Muvakkatı
• Cumhuriyet dönemi
1929 tarihli 1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu
2005 tarihli 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu
6
MODERN CEZA HUKUKUNDA MAĞDURUN ZARARININ
GİDERİLMESİNE YÖNELİK UYGULAMALAR
• Para cezaları ve müsadere edilen eşyalarla kaynağı sağlanacak
tazminat ve para kasası sistemi (Hollanda, Norveç, İsveç, İngiltere,
Danimarka)
• Tazminat ödendiğinde tamamen veya kısmen cezada indirim
yapılması
• Hafifletici nedenler, cezanın ertelenmesi veya yasaklanan hakların
iadesi gibi kanuni lütufların tazminatın ödenmiş olması koşuluna
bağlanması (İtalya, İspanya, Arjantin, Küba, Meksika, Peru, Uruguay,
Venezüela)
• Ağır cezalık suçlarda suçlunun zararı karşılayamayacağı
anlaşıldığında para cezasının, müsadere edilen eşya ve değerlerin
mağdura tahsis edilmesi (İsviçre ve İskandinav ülkeleri)
7
• Suç ortaklarının zararın giderilmesinde müteselsil sorumluluğu
(Fransa, Belçika, Finlandiya)
• Suçlunun hem para cezasını hem de tazminatı ödeme gücü
yoksa tazminatın “imtiyazlı alacak” sayılması (İspanya,
Yunanistan, Lüksemburg)
• Hükümden önce zararların giderilmesi ya da giderilmeye
çalışılmasının pişmanlığın ifadesi sayılarak kanuni hafifletici
neden olarak benimsenmesi (Avusturya, Danimarka, İspanya,
İzlanda, İtalya, Portekiz, İsviçre)
• Suçlunun zararı karşılaması için zorunlu olarak çalıştırılması,
cezaevi atölyesindeki kazancının bir kısmının zararın
giderilmesinde kullanılması (Fransa, Danimarka)
• Mala karşı suçlarda zorunlu sigorta sistemi
8
SUÇTAN DOĞAN ZARARIN DEVLET TARAFINDAN GİDERİLMESİ
• Suçla mücadele etmekle görevli olan kamu kurumlarının yeterince
iyi çalışmaması nedeniyle doğan zarara devletin katlanma
yükümlülüğü
• Uluslararası alanda suçtan doğan mağduriyetin devlet tarafından
giderilmesine olanak sağlayan temel düzenlemeler
1985 tarihli “Birleşmiş Milletler Suçtan ve Yetki İstismarından
Mağdur Olanlara Adalet Sağlanmasına Dair Temel Prensipler
Bildirisi”
1983 tarihli “Şiddet Suçu Mağdurlarına Tazminat Ödenmesine
İlişkin Avrupa Sözleşmesi”
Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin 25 Ekim 2012 tarihli ve 2012/29
EU sayılı Direktifi
9
TÜRK CEZA HUKUKUNDA MAĞDURUN ZARARININ
GİDERİLMESİ
• 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu
• 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu
• 5233 sayılı Terör ve Terörle Mücadeleden Doğan Zararların
Karşılanması Hakkında Kanun
• 5411 sayılı Bankacılık Kanunu
• 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu
10
Türk Ceza Mevzuatında soruşturma-kovuşturma
aşamalarında mağdurun zararının giderilmesine imkan
sağlayan kurumlar
• Uzlaşma
• Kamu davasının açılmasının ertelenmesi
• Etkin Pişmanlık
• Adli Kontrol
• Kısa süreli hapis cezasına seçenek yaptırım
• Hükmün açıklanmasının geri bırakılması
• Hapis cezasının ertelenmesi
11
CEZALANDIRICI ADALET ANLAYIŞINDAN ONARICI ADALET
ANLAYIŞINA GEÇİŞ
2005 yılında;
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ile
Cezalandırıcı adalet anlayışından onarıcı adalet anlayışına geçiş
Mağdurun korunmasına yönelik önemli yenilikler
Ceza muhakemesinde mağdurun etkinliğini sağlayacak haklar,
Uzlaşma başta olmak üzere mağdurun suçtan doğan zararının
giderilmesini amaçlayan kurumlar
12
ONARICI ADALET ANLAYIŞI
Onarıcı adalet fikrinin temelinde; genel olarak, suçtan doğrudan
etkilenen kişilere suça verilecek tepkinin belirleneceği sürece doğrudan
katılma imkanı verilmesi ve mağdurun uğradığı zararların giderilmesi
yatmaktadır.
Onarıcı adalet;
Zarar vermekten çok onarıcı,
Eğitici,
Affedici,
Sorumluluk yükleyici,
Toplumsal katılımı ve müzakereyi teşvik edici bir süreçtir.
MAĞDUR HAKLARI DAİRE BAŞKANLIĞI
• Onarıcı adalet anlayışının bir yansıması olarak
• 18/11/2013 tarihli Bakan Olur’u ile
• Ceza İşleri Genel Müdürlüğü bünyesinde
kurulmuştur.
Mağdur Hakları Kanunu Taslağı
• Teşkilatlanma
• Temel mağdur hakları
• Suç mağdurlarına sunulacak
hizmetleri
yardım
ve
destek
14
• 1985 tarihli “Birleşmiş Milletler Suçtan ve Yetki
İstismarından Mağdur Olanlara Adalet Sağlanmasına Dair
Temel Prensipler Bildirisi”
• 1983 tarihli “Şiddet Suçu Mağdurlarına Tazminat
Ödenmesine İlişkin Avrupa Sözleşmesi”
• Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin 25 Ekim 2012 tarihli ve
2012/29 EU sayılı Direktifi
Karşılayacak hükümlere yer verilmesi öngörülmektedir.
Onarıcı adalet kurumlarının geliştirilmesine yönelik faaliyetler,
Mağdurların uzlaşma kurumu hakkında etkin şekilde
bilgilendirilmeleri ve yönlendirilmeleri,
Uzlaştırma aşamasında mağdura yönelik destek ve
danışmanlık hizmeti sunulması
15
Mağdur Hakları Daire Başkanlığı
Adalet Bakanlığı Ek Bina Kat:3
İletişim
Web: magdur.adalet.gov.tr
E-posta:magdur@adalet.gov.tr.
Facebook: facebook.com/magdurhaklari
Twitter: twitter.com/magdurhaklari
16
TEŞEKKÜRLER…
17