Alev ATEŞ* Eralp ALTUN** Bilgisayar ve Öğretim

Eurasian Journal of Educational Research, 30, pp, 1-16 / 2008
Alev ATEŞ*
Eralp ALTUN**
Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Öğrencilerinin Öğrenme
Biçemleri ve Öğrenme Tercihleri
(Özet)
Problem Durumu: Öğrenme, bireye özgü olan çok sayıda etmene bağlı olarak gerçekleşmektedir. Bu etmenlerden biri olan öğrenme stili ya da biçemi, bireyin bilgiyi
alma ve işleme konusunda sahip oldukları güçlü yanları ve bu konudaki tercihlerini
temsil eder. Öğrencilerin öğrenme biçemlerinin belirlenmesi ile elde edilen bilgiler,
düzenlenecek öğrenme-öğretme ortamlarında nasıl bir yöntem geliştirileceği konusunda eğitimcilere yardımcı olabilir. Bu kapsamda araştırmanın problemini, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi (BÖTE) öğrencilerinin öğrenme biçemleri ve tercihleri hakkında bilgi sahibi olmanın BÖTE öğretim elemanları açısından önemi oluşturmaktadır. Araştırmanın alt problemleri ise şu şekilde belirlenmiştir:
1. Öğrencilerin Kolb’ün modeline göre öğrenme biçemleri nasıl bir dağılım göstermektedir?
2. Öğrencilerin Kolb’ün modeline göre öğrenme biçemleri, sınıf düzeylerine göre
değişmekte midir?
3. Öğrencilerin Kolb’ün modeline göre öğrenme biçemleri, cinsiyetlerine göre değişmekte midir?
4. Öğrencilerin VARK modeline göre öğrenme tercihleri nasıl bir dağılım göstermektedir?
5. Öğrencilerin VARK modeline göre öğrenme tercihleri, sınıf düzeylerine göre
nasıl bir dağılım göstermektedir?
6. Öğrencilerin VARK modeline göre öğrenme tercihleri, cinsiyetlerine göre değişmekte midir?
7. Kolb ve VARK ölçme araçlarından edinilen sonuçlar nasıl bir dağılım göstermektedir?
Araştırmanın Amacı: Araştırmanın amacı, Ege Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi (BÖTE) öğrencilerinin öğrenme biçemlerini,
Kolb’ün Öğrenme Stili Modeli ve VARK-“En iyi nasıl öğrenebilirim?” öğrenme tercihleri modeline göre belirlemektir. Kolb ve VARK öğrenme biçemleri modellerinin
ortak yanı, öğrenme biçemlerini, bilgiyi işleme ve zaman içinde dönüştürme tercihleri olarak ele almalarıdır. Bu araştırmada, her iki modele göre, BÖTE öğrencilerinin
* Lecturer, Ege University, Faculty of Education, Computer Education and Instructional Technologies
Department, Izmir, Turkiye, alev.ates@ege.edu.tr
** Assoc. Prof. Dr., Ege University, Faculty of Education, Computer Education and Instructional Technologies
Department, Izmir, Turkiye, eralp.altun@ege.edu.tr
1
2
Eurasian Journal of Educational Research
öğrenme biçemlerini belirleyerek, cinsiyet ve sınıf düzeyi bağımsız değişkenlerine
göre dağılımı ortaya çıkarmak ve daha etkili öğrenme-öğretmenin sağlanması için
önerilerde bulunmak amaçlanmaktadır.
Araştırmanın Yöntemi: Araştırma örneklemini, Ege Üniversitesi, Eğitim Fakültesi,
BÖTE Bölümü’nde 2006-2007 öğretim yılında öğrenim görmekte olan 94 bayan ve
166 erkek öğretmen adayı oluşturmaktadır (n=260). Araştırmada, öğrenci bilgi formu, Kolb Öğrenme Stilleri Envanteri ve VARK Öğrenme Tercihleri Anketi olmak üzere, üç adet veri toplama aracı kullanılmıştır. Bu araçların özellikleri ise aşağıda belirtilmektedir.
1. Öğrenci bilgi formu: Öğrencilerin cinsiyetleri, sınıf düzeyleri, bilgisayar kullanım düzeyleriyle ilgili soruların yer aldığı kişisel bilgi formu kullanılmıştır.
2. Kolb Öğrenme Stilleri Envanteri: Aslı, 1985 yılında Kolb tarafından geliştirilmiş
olan bu envanterde; her birinden dörder tümce olan 12 tane durum verilmektedir.
Envanterin Türkçe’ye çevrilerek güvenirlik çalışması Aşkar ve Akkoyunlu tarafından
yapılmıştır. Envanter, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Öğretmenlik Sertifikası kurslarına katılan çeşitli alanlardan mezun 62 bayan, 41 erkek toplam 103 yetişkine uygulanmıştır. Öğrencilerin %37’si Fen Bilimlerinden (Matematik, Kimya, Biyoloji), %52’si Sosyal Bilimlerden (Edebiyat, Tarih, Coğrafya, Kütüphanecilik, Sosyoloji,
Psikoloji), %12’si de mühendislikten (Fizik, Kimya, Orman, Jeoloji)‘dir. 4 temel öğrenme biçemi puanları ile birleştirilmiş puanların güvenirliği, Cronbach-alpha ile hesaplanmıştır (n=103). Güvenirlik katsayıları somut yaşantı için .58, yansıtıcı gözlem
için .70, soyut kavramsallaştırma için .71, aktif yaşantı için .65, soyut-somut için .77,
aktif yansıtıcı için .76 bulunmuştur. Örneklemde “yerleştiren” içerisinde yer alan bireylerin yüzdesinin düşük olması, somut yaşantı ve aktif yaşantı için güvenirlik katsayılarını düşürmüş olabileceği vurgulanmıştır.
3. VARK Öğrenme Tercihleri AnketiVARK modeli, yalnızca bireylerin bilgi alışverişlerini nasıl yaptıklarını, bilgiyi işleme tercihlerinin neler olduğunu ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. İlk olarak 1987 yılında, Yeni Zelanda Lincoln Üniversitesi’nden Neil Fleming tarafından geliştirilmiştir. VARK’ı oluşturan 13 anket sorusunda 13 farklı senaryo yaratılarak, bireyin o durumda ne yapacağı sorulmaktadır. Birey
birden fazla yolu tercih edebileceğinden, birden fazla seçeneği işaretleyebilir ya da
seçeneklerden hiçbirini uygun bulmuyorsa soruyu boş bırakabilmektedir.
Verilerin analizinde öğrenme biçemleri ve tercihleri için frekans ve yüzde istatistiklerinden yararlanılmıştır. Öğrencilerin cinsiyetine ve sınıf düzeylerine göre öğrenme stilleri ve tercihleri arasında bir ilişki olup olmadığı parametrik olmayan kikare testiyle analiz edilmiştir. İki değişken arasında ilişkinin olması, bir değişkenin
düzeylerindeki cevapların diğer değişkenin düzeylerinde farklılaştığını gösterir. İki
sınıflamalı değişkenin düzeylerine göre oluşan gözeneklerde, gözlenen değerlerle,
beklenen değerlerin birbirlerinden anlamlı farklılık gösterip göstermediğini sınar.
Verilerin çözümlenmesinde SPSS 11.0 programından yararlanılmıştır. Kolb’ün Öğrenme Stili envanterinin çözümlenmesinden elde edilen birleştirilmiş puanlar bireyin
soyuttan somuta (SK-SY), aktiften yansıtıcıya (AY-YG) tercihlerini göstermektedir.
Buna göre, öğrenme biçemleri; öğrenmenin somut olduğu yerleştiren ve değiştiren
ile öğrenmenin soyut olduğu ayrıştıran ve özümseyen olarak belirlenmiştir. VARK
anketindeki her soruda farklı seçenekler görsel (V), işitsel (A), okuyup yazarak (R) ve
devinimsel (K) öğrenme tercihlerine karşılık gelir. Analiz için, ilk aşamada yanıtlarda
Eğitim Araştırmaları
3
V, A, R, K toplamları elde edilir, büyükten küçüğe sıralanır. 4 tercihe ait sayılar toplanır. Bu sayı 10-16 arasıysa uzaklık 1; 17-22 arasıysa uzaklık 2; 23-30 arasıysa uzaklık
3; 30 üzeriyse uzaklık 4’tür. Tercihlerden en yüksek puan ilk öğrenme tercihidir. 2.
yüksek puan, en yüksekten çıkarılır, bu sayı uzaklık değerinden büyükse bu birey
tek öğrenme tercihlidir, değilse 3. yüksek puan 2.den çıkarılır, bu sayı uzaklık değerinden büyükse bu birey çift öğrenme tercihlidir, değilse 4. puan 3. yüksek puandan
çıkarılır, bu sayı uzaklık değerinden büyükse bu birey üç öğrenme tercihlidir. Eğer
bu durum da sağlanmıyorsa birey çok modelli öğrenme tercihlidir denilmektedir.
Sonuç olarak, bireyin yalnızca görerek, duyarak, okuyup yazarak ya da yaparak öğrenen olduğu ya da bu öğelerin ikili, üçlü ya da çok modelli kombinasyonlarıyla öğrenen olduğu sonucuna da varılabilmektedir. Kolb ve VARK öğrenme biçemleri belirleme araçlarından edinilen verilerin çözümlenmesinde, geliştiricileri tarafından belirlenen hesaplama yöntemleri izlendikten sonra frekans, yüzde ve ki-kare çözümlemelerinden yararlanılmıştır.
Araştırmanın Bulguları ve Sonuçları: Kolb’ün Öğrenme Stili Modeli’ne göre, BÖTE
öğrencilerinin öğrenme biçemlerinin cinsiyete göre farklılaşmadığı saptanmıştır. Öğrencilerin, %63,8’inin “Ayrıştıran”, %25,8’inin “Özümseyen”, %6,2’sinin “Yerleştiren” ve %4,2’sinin “Değiştiren” öğrenme biçemine sahip oldukları saptanmıştır.
Teknik ilgi alanları olan ayrıştıranların, sayısal bilimlerde uzmanlaşabildikleri düşünülmektedir. Buna göre, BÖTE bölümü öğrencilerinin neden özellikle ayrıştıran oldukları açıklanabilmektedir.
VARK’a göre, tek baskın öğrenme tercihliler %28,8, çift öğrenme tercihliler %12,3,
üç öğrenme tercihliler %18,1 ve çok modelli öğrenme tercihliler ise %40,8’dir. VARK
tercihleri açısından BÖTE öğrencileri çok modelli öğrenme tercihinde yoğunlaşmaktadır. Öğrencilerin tek baskın öğrenme tercihlerinin olup olmama durumları cinsiyete göre farklılaşmakta, sınıf düzeyine göre farklılaşmamaktadır. Son olarak, VARK
modeline göre çok modelli öğrenme tercihlilerin %66’sı; devinimsel öğrenme tercihlilerin ise % 66,7’si Kolb’ün modeline göre ayrıştıran öğrenme biçemine sahiptir.
Araştırmanın Önerileri: VARK modeline göre görsel, işitsel, okur-yazar ve devinimsel/yaparak şeklinde belirlenen öğrenme tercihleri, Kolb’ün Modeli’nde belirtilen öğrenme yolları (hissederek, izleyerek, düşünerek, yaparak) kapsamında ele alınabilir.
Anahtar Sözcükler: Bilgisayar, öğretmen, öğrenme biçemleri, Kolb, VARK