Ders Notları

ÜNİTE 1
BİLGİ TEKNOLOJİLERİ
Bilgi Çağı ve Bilgi Toplumu
İnsanlık günümüze dek şu toplumsal aşamalardan geçmiştir:
Avcı-Toplayıcı Toplum(İlkel toplum)
Tarım Toplumu
Sanayi Toplumu
Sanayi Ötesi Toplum(Bilgi Toplumu)
Avcı-Toplayıcı
Tarım
Sanayi
Bilgi
Enerji Kaynağı
İnsan gücü
Zenginliğin Kaynağı
Kişisel Yetenek
İnsan ve hayvan
gücü
Toprak
Sembol
Çoğunluğun Yaptığı
İş
İşlenen Nesne
Zamanın
Düzenlemesi
Toplumsal
Örgütlenme
İnsan
Avcılık toplayıcılık
Çiftlik
Tarım
Kömür petrol gibi
fosil yakıtlar
Enerji kaynakları
ve sanayi
Fabrika
Fabrika İşçiliği
Elektrik
ve
nükleer enerji
Bilgi ve kişisel
yetenek
Bilgisayar
Sembol işleme
Tabiat
Tabiatın
ritmi
Kabile
Toprak
Tabiatın
yıllık
ritmi
İmparatorluk
Malzeme
Doğrusal
zamanı
Ulus-Devlet
Sembol
Kişisel
biyolojik
ritim
Uluslar
arası
Geçirgenlik
yıllık
saat
TEMEL KAVRAMLAR
BİLGİ: Bir şeyin ya da olayın belirli bir özelliğini tanımlar.
FİKİR: Bir konuya ilişkin bir görüşe sahip olmaktır.
İLİM: Bir işin yapılmasına, bir aracın kullanımına ilişkin yeterliliklere sahip olmaktır.
MALUMAT(Enformasyon):Herhangi bir konuya ilişkin olarak bilgi işlem sürecinde ortaya çıkan
üründür.(Bilgi terimi malumat karşılığı olarak kullanılacak)
BİLGİNİN DEĞERİ
Doğruluk, kolay, hızlı ve zamanında elde edilebilme; ihtiyaçlarına uygun olma;açık, kapsamlı ve esnek
olma gibi niteliklerle belirlenir. Bilginin değeri en anlamlı biçimde bir karar bağlamında kullanıldığında
açıklanabilir.
Bilgi alınacak kararları ya da yapılacak işleri etkilediği oranda değerlidir.
Bilginin ekonomik olması için, bilgiyi elde etmenin maliyeti onun değerinden düşük olmalıdır.
BİLGİNİN NİTELİKLERİ
-
Doğruluk
Noksansız Olma
Uygunluk
Zamanında Bulunma
BİLGİNİN ÖNEMİ: Bir yargıda bulunmak bir karar vermek için gerekli olmasından kaynaklanır. Her
karar çeşitli bilgilere sahip olmayı gerektirir.
Bilgi bütün insanlık tarihi boyunca önemliydi. Çünkü Her çağda karar verme işlevi söz konusuydu. Ama
bilginin önemi giderek artmaktadır.
∙Birincisi sahip olduğumuz seçeneklerin bizden önce yaşayan insanların sahip olduğu seçeneklerden çok
daha fazla olmasıdır. Seçeneklerin artmasında en önemli rol üretim teknolojilerindeki gelişmeler
üstlenmektedir.
∙İkinci olarak geçmiş dönemlerde yaşayan insanlar bizim yaşadığımız çevreden daha küçük çevrelerde
yaşıyorlardı. Çevreleri dışındaki insanların yaşam tarzı ve tercihlerinden haberdar değillerdi.
Günümüzde ise kitle iletişim araçları sayesinde dünyanın başka bir ucunda yaşayan insanların yaşam ve
tercihleri hakkında bilgiye sahip olmak mümkündür.
Aynı seçeneklere sahip olduğu halde bizim hiç aklımıza gelmeyen tercihlerde bulunan insanlar,
seçenekleri değerlendirirken başvurduğumuz ölçütlerin değişmesine yol açarlar. Aynı tercihleri
bambaşka kriterlerle değerlendirebilmek için bilgiye ihtiyacımız vardı.
∙Üçüncü olarak da eskiden büyük miktarda bilgiyi değerlendirmeyi gerektiren durumlarda bize yardımcı
olarak araçlar olmadığı için, seçeneklerin birçoğunu baştan elemek zorundan olabilir iken; bugün çok
büyük miktardaki bilgilere, büyük miktardaki bilgileri işleyebilecek araçlar sayesinde kolaylıkla
ulaşabilir ve onları kullanabiliriz.
BİLGİYİ İŞLEMEKTE KULLANILAN ARAÇLAR İKİ ANA GRUPTA TOPLANABİLİR:
1)MADDİ CİHAZLAR (Bilgisayar, telefon, radyo…)
2)KAVRAMSAL CİHAZLAR(alfabe, matematik bilgisi…)
BİLGİ TEKNOLOJİSİ
Bilgi işlemekte kullanılan maddi cihazlar ile kavramsal araçların tamamıdır.
BİLGİ SİSTEMLERİ
SİSTEM
Belirli bir amaca(ya da birden fazla amaca) ya da sonuca ulaşmak için bir araya getirilmiş, aralarında
ilişki bulunan kavramsal ya da fiziksel bileşenlerden meydana gelen bir bütündür.
SİSTEMİN ÇEVRESİ
Soyut bir sistemin belirlenmesi için,sınırlayıcıların ortaya konması gerekir.Bu sınırlayıcıların dışında
kalan her şey sistemin çevresini oluşturur.Sistemi bileşenleri oluşturduğuna göre,bunların dışında
kalanlar sistemin çevresidir.
KAPALI SİSTEMLER
Kendi dışında başka hiçbir sistem mevcut olmayan veya çevresinde varolan sistemlerden hiçbir biçimde
etkilenmeyen sistemlere kapalı sistemler denir.
AÇIK SİSTEMLER
Çevresiyle ya da çevresinde yer alan diğer sistemlerle ilişkide olan,iletişim kuran ve etkileşen sistemlere
açık sistemler denir.
Bilgi sistemleri açık sistemlerdir.
AÇIK SİSTEMLERDE;
GİRDİ:Sistemin çevresi ile olan ilişkisi sırasında çevreden sisteme doğru olan akışa veya sistemin
çevreden aldığı ya da sistem dışından sisteme dahil edilen unsura girdi denir.
ÇIKTI:Sistemden çevreye doğru akışa veya diğer sistemlere doğru akışa ya da çevreye ihraç edilen
unsura çıktı denir.Çıktı girdiden hareketle sistemde oluşturulan ürünlerdir.
İŞLEM:Girdileri çıktılar biçimine dönüştüren faaliyetler dizisine işlem denir.
BİLGİ İŞLEM SÜRECİ
VERİ:
Bilgi işlem sürecinde işlenen malzemedir.
Bilgi işleme sisteminin temel hammaddesidir.
Çeşitli harf,rakam ya da işaretlerle temsil edilen,ham,işlenmeye hazır,işlenmemiş gerçekler ya da
izlenimlerdir.
BİLGİ:
Bilgi işlem sürecinin sonunda elde edilen mamuldür.
Herhangi bir değer ya da durum faktörü tanımlayan bütün gerçeklerdir.
Verinin karar sürecinde destek sunacak biçimde analiz edilerek anlamlandırılmış biçimidir.
Mevcut karar durumu ile doğrudan ilgilidir ve karar vericinin ihtiyaçlarını karşıladığı sürece bir anlam
taşır.
Bilgi;bilgi işleme sisteminin çıktısıdır.
BİLGİ İŞLEME:
Verilen ilk giriş bilgisinin üzerinde önceden tasarlanmış birtakım işlemlerin uygulanması
sonucunda,verinin kullanıma daha yararlı bir çıktı haline dönüştürülmesine bilgi işleme denir.Bu işlemin
bilgisayar ile yapılması haline kısaca bilgi-işlem adı verilmektedir.
BİLGİ İŞEM SÜRECİNİN ADIMLARI
-Kaydetme
-Sınama
-Sıralama
-Sınıflandırma
-Özetleme
-Erişim
-Hesaplama
-Saklama
-Çoğaltma
-İletme
1-KAYDETME
Bilgi işlem sürecine konu olan verinin öncelikle kaydedilmesi gerekir.
Örn:Üniversite sınavına başvurduğumuz zaman ÖSYM başvuru bilgilerimizi kaydeder.
-Sınavlarda kullandığınız cevap formlarına doğru seçenekleri kaydedersiniz.
-Bir işletme aylık gelir tablosunu elde edebilmek için çeşitli alım satım vb. işlemleri çeşitli araçlar ile
kaydeder.
2-SINAMA
Kaydedilen verilerin kontrol edilmesidir.
Örn:Optik formları doldurduktan sonra kodlamalarınızı kontrol edersiniz.Optik formlar okuyucular ile
okunurken de çeşitli biçimlerde sınanırlar.Örneğin aynı soruda iki seçenek birden işaretlemişseniz,optik
okuyucular bu hatayı fark eder ve cevabınız geçersiz sayılır.
3-SINIFLANDIRMA
Verilen çeşitli kriterlere göre sınıflandırılırlar.
Örn:Üniversite sınavından aldığımız puanlar,ÖSYM tarafında fakültelere göre,mezun olduğumuz
okullara göre, ya da mezun olduğumuz okulun bulunduğu ile göre sınıflandırılır.
Marketten aldığımız mallar,KDV oranlarına göre sınıflandırılabilir ve her KDV kategorisi için
ödeyeceğimiz vergi ayrıca hesaplanabilir.
4-ÖZETLEME
Özetleme çeşitli ihtiyaca göre,çeşitli biçimlerde gerçekleştirilebilir.Örneğin ÖSYM’nin il bazında
sınıflandırılması,bir yandan da bir turlu özetlemedir.İldeki bütün öğrencilerin hepsinin il için özetlenmiş
halini gösterir.
Markette bir ürüne ilişkin eksilmeler belirli aralıklarla toplanır ve depodan raflara taşınacak bir ürün
miktarı hakkında rapor hazırlanır.Ayrı ayrı gerçekleşen işlemler tek satır halinde özetlenmiş olur.
5-SIRALAMA
Örn:Sınav sonuçlarının gazetelerde öğrencilerim soyadlarına göre sınıflandırılması yada okullarda
notların numara sırasına göre ilan edilmesi örnektir.
6-Hesaplama
Örn:ÖSYM puanının hesaplanması
7-ÇOĞALTMA
Örn:Üniversite sınavına giren bütün öğrencilerin puanları için ayrı,kazandığı fakülte için ayrı,bilgilerin
gönderileceği diğer kurumlar için ayrı olmak üzere çoğaltılırlar.Sonuçlar ayrıca duyurulmak ve
internetten yayınlanmak üzere de çoğaltılırlar.
8-SAKLAMA
Örn:Üniversite sınavının sonuçları hukuki nedenlerle saklanmak zorunda olduğu gibi,puan bilgilerinin
internet üzerinden ulaşılabileceği biçimde bilgisayarlara yerleştirilmesi de bir saklama işlemidir.
9-ERİŞME
Farklı amaçlarla farklı verilere ihtiyacı ortaya çıkabilir.Örn:ÖSYM puanları öğrencilere iletmesi
gerektiğinde,Saklandığı adres verilere erişir.Sınav Sonucu öğrenmek isteyen öğrenci de,internete girerek
puan bilgilerine erişelebilir.
10-İLETME
Örn:ÖSYM ürettiği bilgileri öğrencilere,fakültelere,basma,ilgili olan diğer kurumlara iletir.
Bir işletmede hazırlanan bilanço ilgili yöneticilere iletilir.
Marketin kasasında hazırlanan fatura bilgileri müşteriye kasa fişi aracılığıyla iletilir.
NOT:Bütün bilgi işlem süreçlerinde bütün adımlar uygulanmak zorunda değildir.Gerekli olan işlem
adımları
uygulanır.Önemli
olan
bilgi
işlem
süreci
sonunda,
istenen
bilginin
elde
edilebilmesidir.Bilgisayarda da yapılabilir,elde de yapılabilir.
Bu noktada bilgi daha net biçimde tanımlanabilir.Buna göre,Bilgi,karar vermekte anlam taşıyan,karar
vericiye gerektiği zamanda ve gereken biçimde ulaştırılan ve doğru olan işlenmiş veridir.
Bilgi işlem sürecinde bilgisayarlar üç durumda büyük avantaj sağlar.
1.Çok miktarda veri işlenecekse
2.Çok kısa süre içinde sonuca ulaşmak gerekiyorsa
3.Çok yoğun ve karmaşık işlem gereken durumlarda
BİLGİ SİSTEMİ
Hangi verilerin nasıl toplanacağı ve üzerinde ne tip işlemlerin uygulanacağını belirleyen kurallar
dizisidir.Bilgi sistemi belirli hedefleri karşılamak üzere verileri karar verici için anlamlı bilgilere
dönüştüren insan gücü,programlar ve yönetsel süreçlerden oluşan bir kümedir.
BİLGİ SİSTEMLERİNİN HEDEFİ;
En genel anlamda karar alama sürecinde gereksinim duyulan bilgileri sağlamaktır.Bilgi sistemleri
örgüt yönetiminde,karar alma işlevini desteklemek için kullanılır.Bilginin amacı gelecekte ortaya
çıkabilecek bir olay yada durumla ilgili olarak belirsizliği azaltmaktır.
BİLGİSAYAR
Bilgisayar; elektronik yapılı açık bir sistemdir.
Bilgisayar;
Kendisine yöneltilen komutları takip ederek,
Girdi kabul eden,
Girdi ile kendisine sağlanan veri üzerinde işlem uygulayıp Bilgi üreten,
Ve Bilgiyi çıktı biçiminde insana sunan elektronik bir sistemdir.
ÜNİTE 2-BİLGİSAYAR ORGİNAZYONU
İŞLEMCİ(İŞLEMCİ BİRİMİ)
Veriler üzerinde işlem yapan birimdir.
Temel faaliyetlerin gerçekleştirildiği bilgisayar bölümüdür.
Her bilgisayarda en az bir işlemci bulunmak zorundadır.
İşlem biriminin
Kontrol birimi
Aritmetik/Mantık Birimi olmak üzere iki bileşeni vardır.
Kontrol Birimi:
Bilgisayar bileşenlerinin birbirleriyle uyumlu bir şekilde çalışmasını denetler.Program deyimlerinin nasıl
uygulanabileceğini bilgisayar sisteminin diğer bileşenlerine bildirir.
Aritmetik/Mantık Birimi
-Aritmetik işlemler(4 işlem yapar)
-Mantıksal işlemler: iki veri parçasını
Eşitlik (=)
Büyülük( >)
Küçüklük(<)
Olarak karşılaştırır..
Bilgisayar işlemcilerinin tanıdıkları rakamlar sadece 0 ve 1’dir.
Bilgisayarın ondalık sayı sistemi ile verilen sayıları işleyebilmesi için,hepsini ikili sayı sistemine
dönüştürmesi gerekir.
Günümüz hesaplamalarının teorik temeli;
Veri ve/veya deyimlerin ikili sistem yardımıyla temsil edilmesidir.
Metin, Ses, Resim ve Video görüntüsü, fiziki ölçüm gibi herhangi bir türde bilgi sayılar yardımıyla temsil
edilebilir.
Herhangi bir sayı iki tabanlı bir sayıya ya da ikili sayı sistemine (0’lar veya 1’ler
katarına)dönüştürülebilir.
Bundan sonra, kullanılan teknoloji; bu 0 ve 1’leri fiziksel durumlar ( elektriksel ya da manyetik yükler)
biçiminde ifade eder. Bilgisayar iletilen veri elektrik sinyali olarak taşınır devrenin açık ya da kapalı
konumuna göre bir çeşit kodlama ile işlevini yerine getirir.
KODLAMA SİSTEMLERİ
1)Binary Coded Decimal-BCD
Her karakter 6 bit yardımıyla temsil edilmekteydi.
26 =64 karakter
2)Extended BCD Interchange code-EBCDIC
Her bir karakter 8 bit ile temsil edilir.
28=256
3)American Standart Code for Information Interchance-ASCII
Her bir karakter 8 bit yardımıyla temsil edilir.
4)UNİCODE
Her bir karakter 16 bit yardımıyla temsil edilir.
İkili sistemin her bir 0 ve 1’ine BİT denir.(Binary Digit’in kısaltması)Sekiz bit birleşerek bir BYTE’ı
oluşturur. Bir BYTE kabaca bir karaktere(harf,rakam,özel işaret) veya ana bellekte adreslenebilir en
küçük depolama yerine eşdeğerdir.
Bellek kapasitesi BYTE cinsinden ölçülür.
8 BİT=1 BYTE
1024 BYTE ≈ 1000 BYTE = 1 KİLOBYTE(KB)
1024 KB ≈ 1000 KB = 1 MEGABYTE (MB)
1024 MB ≈1000 MB = 1 GIGABYTE (GB)
VEYA
KILOBYTE
BIN BYTE
MEGABYTE MILYON BYTE
GIGABYTE
MILYAR BYTE
TERABYTE
TRILYON BYTE
Bilgisayarda işlem yapmakta kullanılan başka bir birim yoktur.İşlemci bilgisayarın en önemli
unsurudur.Bilgisayarda gerçekleştirilen herşey işlemci aracılığıyla gerçekleştirilir.
İşlemcinin bir işi yapabilmesi için iki şeyi bilmesi gerekir.
-Hangi işlemin yapılacağı
-Bu işlemin hangi sayılar üzerinde yapılacağını
İşlemcinin ne yapacağını ve yapacağı işi hangi veriler üzerinde yapacağı, ana bellek adı verilen bir
birimde saklanır.
ANA BELLEK: İşlemciye bağlı olan bellek ünitesidir. Bilgisayarın herhangi bir andan işlemek
durumunda olduğu bilgilerin saklandığı bellektir.
RAM(RANDOM ACCESS MEMORY)
Rassal erişimli bellektir.Ana belleğin kullanıcılara ayrılan kısmıdır.Okuma yazma faaliyeti
gerçekleştirilir.
İşlemci ana belleğin istediği adresine erişebilir, eriştiği adresteki veriyi okuyabilir ve değiştirebilir.
Çalıştırılan programlar bu belleğe yüklenir. Bilgisayar kapatıldığında bu bellek üzerindeki bilgiler silinir.
ROM(READ ONLY MEMORY)
Salt okunur bellektir. Ana belleğin bilgisayar tarafından kullanılan kısmıdır.Bilgisayarın işleyişinin temel
kurallarının kayıtlı olduğu bellektir.ROM işlemci tarafından okunabilir ama ROM daki veriler
değiştirilemez. Bilgisayarın kapanması ile bu bellekte yer alan bilgiler silinmez. Diğer
bellek:PROM,EPROM…..
İŞLEMCİNİN HIZI: Saniyede yapılan işlem ile ölçülür.Ölçü birimi HERTZ(Hz)
Sistem saatinin darbeleri arasındaki süre bilgisayar birimlerinin en basit bir işi gerçekleştirebilmeleri için
gerekli olan süredir.
1 Hz= Saniyede 1 darbe
1 KHz=Saniyede 1000 darbe
1 MHz= Saniyede 1 000 000 darbe
1 GHz= Saniyede 1000 000 000 darbe
İşlemci ve ana bellek,bir arada,bir bilgisayarın temel bileşenlerini meydana getirirler.Bilgisayarların bu
kadar basit bir yapıyla çok karmaşık işlemleri hızlı ve doğru biçimde gerçekleştirebilmeleri,işlemcilerinin
hızı ve belleklerinin büyüklüğü sayesindedir.
VERİ YOLLARI:
İşlemci ile ana bellek ya da çevre birimleri ile işlemci ve ana bellek arasında karşılıklı olarak sürekli bir
veri transferi vardır. Söz konusu veri transferi veri yolu adı verilen bağlantılar aracılığıyla sağlanır.Veri
yollarının genişliği ve veri transfer hızı,bilgisayarın hızını etkileyen en önemli faktörlerden biridir.
ADRES YOLLARI
Örnek ana bellek şeklinde de görüldüğü gibi,komutlar işlemciyi bellek hücrelerin adresine
yönlendirir.Dolayısıyla sadece hücreden verilerin değil,hücre adreslerinin de taşınması gerekir.Hücre
adreslerinin taşınması amacyıla kullanılan bağlantılar da adres yolu adını almaktadır.
DENETİM YOLU:
Bilgisayar bileşenlerinin birbiriyle eş uyumlu çalışabilmesini sağlamak için gereken bilgilerinin denetim
yolu adı verilen bağalntılar aracılığıyla sağlanır.
RAM’deki bilgiler bilgisayar kapanınca silinir.Bu nedenle yeni açılan bir bilgisayarın RAM’inde hiçbir
komut ya da veri bulunmaz.Kkullanıcının biligisayara gerekli komut ve verileri verebilmesi,bu komut ve
verileri ileride kullanmak üzere saklayabilmesi vb. işleri için işlemci ve ana belek dışında çeşitli birimler
gerekir.Bu birimler 3 ana başlık altında incelenir.
1-Giriş-çıkış birimleri
2-Yardımcı bellek birimleri
3-Diğer çevre birimleri
GİRİŞ-ÇIKIŞ BİRİMLERİ
Kullanıcın bilgisayar komut ve veri girişi yapmasını,bilgisayarın da kullanıcıya uyarı ya da sonuçları
iletmesini sağlayan birimlerdir.
Klavye
Fare
Yazıcı
Ekran
Klavye:En klasik ve yaygın kullanılan giriş birimidir.Klavye bir tuş takımıdır.
-Karakter tuşarlı(A-Z,0-9,!,*)
-Fonskiyon tuşları (F1,F2,…,F12)
-Sayısal Tuşlar
-Özel amaçlı tuşlar ve imleç denetim tuşları
(Kullanılan dile göre Q ve F klavye vardır.)
Yazıcı:Kalıcı çıktı almak için kullanılan çıkış birimidir.
Satır Yazıcı:Bir satırı düzen ve bir kerede basan yazıcılardır.Çok hızlı çıktı üretebilir.
Günümüzün satır yazıcıları dakikada onbinlerce satır yazabilmektedir.Ancak yeterince esnek
değillerdir.Yalnızca kendi karakter setlerinde var olan karakterleri basabilirler ve saıt aralarına herhangi
bir işaret koyamadıklarından örneğin kesintisiz grafik çizemezler.Kişisel bilgisayarlarda kullanılmaz.
Nokta Vuruşlu Yazıcılar:
Bu tür yazıcılarda bir sütun halinde dizilmiş olan iğnelerin mürekkepli bir şeride vurması yardımıyla
kağıt üzerinde noktalar oluşturulur.Her harf farklı nokta kombinasyonlarından oluşur.Bu yazıcılar son
derece yavaştır ama satır yazıcılara kıyasla son derece ucuz olduğu için,birçok uygulamada kullanılır.
Örn:Belediye faturaları,KDV fişleri
Sayfa yazıcılar:Sayfanın tamamını hazırlayıp bir kerede basan yazıcılardır.
Kitap,gazete,dergi
Sayfa yazıcılar lazer,termel ya da mürekkep püskürtmeli olmak üzere farklı teknolojiler kullanabilirler.
Ekran:Kalıcı çıktığı istenmediği durumlarda kullanılan çıktı birimdir.
Ekranlardaki görüntüyü meydana getiren küçük noktalara piksel denir.Günümüz kişisel bilgisayarlarının
ekranlarında düşeyda 768,yatayda 1024 dilim olması olağandır.Böyle bir ekran 768x1024=786432
pikselden meydana gelmektedir ve ekran çözünürlüğü 768x1024 tür.
Günümüz bikgisayarlarında her piksel milyarlarca farklı renkten herhangi birini alabilir.Ekranların çok
sayıda pikselden meydana gelmesi ve piksellerin çok farklı renkler alabilmeleri yüzünden,ekranları
doğrudan işlemci aracılığıyla kontrol etmek sakıncalıdır.Bu işi kişisel bilgisayarlarda ekran kartı adı
verilen özel donanım birimleri üstlenir.Bu nedenle ekran performansı ekran ile birlikte ekran kartının
kapasitesine de bağlıdır.
Ekran kartları bilgisayarların ana kartı üzerine monte edilmiştir.Eekran kablosu bilgisayarın kasasının
arkasında ekrana ait olan yere bağlanır ve ekran bu kablo aracılığıyla ekran karı ile haberleşir.Ekran
kartı da ana kart üzerindeki veri yolları aracılığıyla işlemci ile bağlantılıdır.
FARE:Ekranda çeşitli noktaları çeşitli biçimlerde uyararak bilgisayara bilgi ya da tercihlerimizi
ulaştırmamızı sağlayan giriş cihazıdır.Dolayısıyla farenin kullanımı ancak ekran teknolojisi kabul
edilebilir düzeyde geliştikten sonra mümkün olmuştur.
Yol faresi:Günümüzde en yaygın kullanılan fare türüdür.Masanın üzerinde kullanıcı tarafından hareket
ettirildikçe,bu hareketi bilgisayara aktarır.Bilgisayar fareinn hareketine paralel olarak,ekrandaki fare
imlecini hareket ettirir.Farenin hareket ettirilmesi sırasında masaya temas eden top döner.Topun dönmesi
mekanik olarak,bu dönmeyi algılayan silindirler aracılığıyla bilgisayara aktarılır.
Optik fareler:Bu tür farelerde mekanik unsurlar yoktur.Optik fare özel altlığı üzerinde hareket ettirilir
ve farenin hareketi bu özel altlık yardımıyla optik olarak algılanıp bilgisayara aktarılır.
İz topu:Yaygın olarak dizüstü bilgisayarlarda kullanılan fare türüdür.
İz topunun prensipleri yol faresi ile aynıdır.Farkı,fare topunu bir yuva içinde bilgisayara yerleştirilmiş
olmasıdır.By top parmaklar ya da avuç içi ile döndürülüp ekrandaki fare imleci hareket ettirilir.
YARDIMCI BELLEK BİRİMLERİ:
Bilgisayarda veri ve programların saklandığı ortamlar yardımcı bellek ortamlarıdır.
Günümüzde en yaygın kullanılan yardımcı bellek ortamları sabit diskler,disketler,CD’ler ve
DVD’lerdir.Bunların dışında büyük miktarda verileri yedeklemek amacıyla başvurulan teyp ya da kartuş
gibi birimler de bulunmaktadır.
SABİT DİSKLER:Kısaca disk olarak adlandırılır.Doğrudan ana bellek ve işlemci ile bağlantılıdır.Okuma
yazma faaliyetinin her ikisi de gerçekleşebilir.Çok sayıda manyetik plaktan meydana
gelmektedir.Disklerin kapasiteleri GB mertebesindendir.
Diskin hızı,diskte belirli bir adrese erişim hızıdır.
Disketler:Kapasitesi çok düşük taşınabilir bellek birimleridir.Disketler bir tek manyetik plaktan meydana
gelir.Erişim hızlları diğer ortamlara göre hala çok düşüktür.
Kapasiteleri 1.44 mb dır.
CD’ler(compact disc)Fonksiyonel olarak daha hızlı ve güve
nli ve daha yüksek kapasiteli birer disket olarak düşünülebilirler.Daha güvenlidirler,çünkü verileri
okumak için fiziksel temas gerçekleşmez,sürücü verileri lazer ışınları yardımıyla okur.
Kapasiteleri 700 MB civarındadır.
DVDLER(Digital video disc):Cdlerin 20 katı kadar veri depolayabilirler.Bu yüzden günümüzde DVDler
genellikle sinema filmlerinin sayısal oratamda saklanması için kullanılır.
DİĞER ÇEVRE BİRİMLERİ:
Tarayıcılar.Çizim ve fotoğrafların sayısallaştırılarak bilgisayar ortamına aktraılmasını sağlayan
cihazlardır.
Ses araçları:Ses işlemek amacıyla kullanılan donanım birimleridir.Örn:Ses kartı,hoparlör,mikrofon
Sayısal Kameralar:Bilgisayarın hareketli görüntüleri işleyebilmesi için bu görüntüleri sayısallaştıran ve
bilgisayar ortamına aktarılmasını sağlayan donanım biriminin başında sayısal kameralar gelmektedir.
Televizyon KARTI:Hareketli görünütün bir kaynağı da TV yayınlarıdır.Bilgisayara takılacak bir tv kartı
yardımıyla tv yayınları da biglisayar ortamına aktarılabilir.
Modemler:Günümüzde hemen her türlü iletişim sayısallaşmıştır.
Modemler telefon hatlarını kullanarak bilgisayarlar arasında iletişim ve dolayısıyla veri transferini
sağlayan cihazlardır.
(Modemler,hem giriş hem çıkış birimidir.)
ÜNİTE 3
BİLGİSAYAR YAZILIMI
Yazılım:
Bilgisayara belirli bir işi gerçekleştirmesi için yöneltilen komutlar toplamına program adı
verilir.
Genel olarak bütün bilgisayar programlarının tamamı yazılım olarak adlandırılır.
Yazılım,donanımın işleyebilmesi için gereken ve maddi olmayan komutlara verilen genel
isimdir.
Bilgisayarın herhangi bir işi yapabilmesi için bir programın çalışması gerekir.
Örneğin farenin hareket ettirildiğini ya da tıklandığını algılayan programdır.
Bilgisayarın açılışında kendiliğinden çalışan ve bilgisayarı komutu bekler duruma hazırlayan
programlar bütününe işletim sistemi adı verilir.
BİLGİSAYAR PROGRAMLAMA
Birleştirici Diller:
Kullanıcının sembolleri ile yazılmış olan komutları farklı bilgisayar donanımları için
bilgisayarın anlayacağı dile çeviren programlara birleştirici diller adı verilir.
Programlama Dilleri:
Programlama dilleri iki genel kategoriye ayrılabilir:
*Yorumlayıcılar
*Derleyiciler
Yorumlayıcılar ve derleyiciler kendi bilgisayar dilleri ile yazılmış olan programları
bilgisayarın anlayacağı dile tercüme eden bilgisayar programlarıdır.
Yorumlayıcıların Çalışma Biçimleri:
Komut yorumlayıcı adı verilen bir bilgisayar programına gönderilir.Her bilgisayar dilinin
yorumlayıcısı farklıdır.Yorumlayıcı komutun,söz dizim kurallarına uygun olup olmadığını
denetler.
Eğer uygunsa komutu birleştirici dile çevirir,işlenmek üzere yollayıp programın izleyen
komutunu geçerek aynı işlemi tekrar eder.Aksi halde programı işlemeyi keser ve
kullanıcıya,komutun hatalı olduğuna dair bir uyarı mesajı yollar.
Derleyiciler;
Bir programdaki bütün komutları okur,hiçbirini çalıştırmadan önce her birinin söz dizim
kurallarına uygun olup olmadığını denetler.
Eğer programın bütün komutları bilgisayar dilinin söz dizim kurallarına uygunsa programı
birleştirici dile çevirir ve çalıştırılmak üzere yollar.
Aksi halde hatalı komutlara işaret eden bir mesaj hazırlar ve kullanıcıya iletir.
Her programlama dilinin derleyici farklıdır.Derleyici yabancı dil bilen bir tercüman olarak
düşünülebilir.Bildiği yabancı dilde verilen mesajları bilgisayarın anlayacağı dile çevirmekle
yükümlüdür.Ancak bu işi yapmadan önce kendisine ulaştırılan mesajların,kendi bildiği
yabancı dilin kurallarına uygun olup olmadığını araştırır.Uygunsa çeviri işlemini
gerçekleştirir aksi takdirde hangi komutları çeviremeyeceği raporlar.
Programlama dillerinin kullanımı hızla azaldı,çünkü belirli işleri yapmak için hazır
programlar geliştirildi.
Ancak söz konusu programları geliştirmek için de programlama dillerinin kullanıldığı
unutulmamalıdır.
PAKET PROGRAMLAR:
Paket program,herhangi bir amaç için hazırlanmış ve bilgisayar konusunda uzmanlık
gerekmeden kullanılabilecek olan bilgisayar programlarına verilen addır.
ÖRN:Bordro programları,ETA,LOGO gibi muhasebe paket programları.
Herhangi bir amaçla geliştirilmiş olan paket program piyasaya sürüldükten sonra çeşitli
sebeplerle değişikliğe uğrar.
Örn:Programın ilk hali KL 0.1 olsun gelişmiş bir sonraki versiyonu KL 0.2 olur.
0.1 0.2 programının sürümünü gösterir.Programda köklü değişiklikler yapılmışsa adı
genellikle KL 1.0 biçiminde değiştirilir.
Bu adlandırma biçimi kesin kural değil bir gelenek biçimidir.
Paket programlar çeşitli biçimlerde sınıflandırılabilir.
Belirli bir probleme ya da uzmanlık alanına yönelik paket programlara uygulama yazılımları
denir.
Örn:Bordro programları,stok yönetim programları,mühendis uygulamaları,eczacılar için
geliştirilen programlar.
Masaüstü yayıncılık programları,büyük gazete ve dergilerin,kitapların büyük bir bölümünün
bilgisayar yardımıyla dizilip baskıya hazırlandığı programlardır.Bilgisayarla grafik çizimi
gerçekleştiren,fotoğraf ya da film karelerini işleyen programlar da bulunmaktadır.Bu tür
programlar da uygulama yazılımı kategorisindedir.
İkinci paket program kategorisi,kişisel verimliliği arttırıcı programlardır.Farklı uzmanlık
alanlarından her kullanıcın gündelik ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik,kişisel verimliliği
arttırıcı paket programlara büro yazılımları denilmektedir.
Örn:Kelime işlemciler,işlem tabloları,sunum programları,veri tabanı yönetim sistemleri gibi
yazılımlardır.Bilgisayar kullanımının en yoğun olduğu programlardır.
İŞLETİM SİSTEMLERİ:
Bilgisayarın en temel yazılımı işletim sistemidir.İşletim sistemleri çeşitli görevleri üstlenmiş
çok sayıda küçük programdan oluşmaktadır.Bilgisayar açıldığı zaman öncelikle işletim
sistemi yüklenmektedir.İşletim sisteminin uygun bileşenleri sırasıyla bilgisayar donanımının
bileşenlerini denetler.Bu denetleme başarıyla tamamlanırsa bilgisayar kullanıma hazır hale
gelir.
İşletim sistemi yüklendikten sonra,bütün çevre birimlerini düzenli olarak kontrol eder.Çevre
birimlerinden gelecek herhangi bir talebe göre de ihtiyaç duyulan programı yardımcı bellekten
bulup ana belleğe taşır.
İşletim sisteminin temel görevi bilgisayar kaynaklarının yönetimidir.Ana bellek,yardımcı
bellek gibi temel kaynakların yanı sıra her türlü çevre birimi işletim sistemi tarafından
yönetilen kaynaklar arasındadır.
ÜNİTE 4
İŞLETİM SİSTEMİ
İşletim sistemi;
Kullanıcılar ve bilgisayar sistemini oluşturan tüm donanım ve yazılımlar arasındaki
yorumlayıcı ve düzenleyicidir.
Tüm masaüstü bilgisayarlarında işletim sistemi vardır.Bunlardan en bilinenleri Windows
Grubu(Windows 95,98,2000,NT,XP) Linux grubu(Linux,BSD Unix) ve Macintosh işletim
sistemleridir.
İŞLETİM SİSTEMİ TÜRLERİ
Kontrol ettikleri bilgisayar türlerine ve destekledikleri uygulama türlerine göre işletim
sistemleri genel olarak 4 sınıfta toplanmaktadır:
*Gerçek zamanlı işletim sistemleri
--Tek Kullanıcı-Tek Görev
--Tek Kullanıcı-Çoklu Görev
--Çoklu Kullanıcı
*Gerçek zamanlı işletim sistemleri
Herhangi bir işlem gerçekleştiğinde bunun her defasında aynı sürede yapılmasını sağlamak
üzere bilgisayar kaynaklarını yönetmektedir. Sistem kaynakları bazen uygun bazen de meşgul
olabilir.Her iki durumda da belirli parçaların standart bir şekilde işlenmesi veya hareket
etmesi gerekmektedir.Kullanıcı ara yüzü kapasitesi oldukça sınırlıdır.
Örn:Endüstriyel sistemlerin kontrolünde kullanılırlar.

Tek kullanıcı-Tek görev
Tek bir kullanıcın her defasında tek bir işi yapabilmesine yönelik olarak tasarlanmış işletim
sistemidir.
Örn:Avuç içi bilgisayarların işletim sistemleri

Tek kullanıcı-Çoklu görev
Tek bir kullanıcının aynı anda birçok işi yerine getirebildiği işletim sistemidir.Bir taraftan MS
Word’de yazı yazarken,bir taraftan internetten bir dosya indirebilir,başka bir dosyanın
çıktısını alabilirsiniz.
Örn:Kullandığınız masaüstü ve dizüstü bilgisayar sistemlerinin işletim sistemleri
Windows,Macintosh

Çoklu Kullanıcı:
Farklı birçok kullanıcının,bilgisayar kaynaklarından aynı anda yararlanmasına olanak tanır.
Örn:Unix,MVS(Multiple Virtual Storage)
İŞLETIM SISTEMININ TEMEL IŞLEVLERİ
1.İşlemci bellek disk alanı vb. gibi bilgisayar sisteminin donanım ve yazılım kaynaklarını
yönetmek.
2.Uygulamalar donanım arasındaki iletişim kurup düzenlemek ve bunu belirli tutarlı bir
şekilde devam ettirmektir.
Bellek ve saklama yöntemi:
İşletim sistemi bilgisayarın belleğini yönettiğinde iki temel görevi yerine getirir
1.her işlemin görevini yerine getirebilmesi için yeterli oranda bellekten yararlanması ve bu
sırada işlemlerin birbirini engellememesi.
2.sistem içinde ki farklı bellek türlerinin uygun bir şekilde kullanılması
Hızlarına göre farklılaşan bellek türleri
Yüksek hızlı ön bellek :diğerlerine göre daha hızlı daha küçük birimlerle ifade edilen ve hızlı
bağlantılarla merkezi işlem biriminin kullanımına yönelik olan bellek türüdür.
Ana bellek:bilgisayar sistemindeki temel bellektir.
İkincil ya da sanal bellek:İşletim sisteminin kontrolü altında sanal ram olarak çalışan
uygulama ve verileri daha sonra kullanmak üzere saklanmasını sağlayan manyetik saklama
ortamlarına verilen sistemidir.
İşletim sistemi; farklı bellek türlerinin sayesinde değişik işlemlerin gereksinimlerini dengeler
ve verilerin mevcut bellekler arasında düzenli akışını sağlar.
KULLANCI ARA YÜZÜ :
Bilgisayar ve kullanıcı arasındaki etkileşimin yapısını oluşturmaktadır.geçmişte kullanılan
metin tabanlı kullanıcı ara yüzler yerini günümüzde artık grafik tabanlı ara yüzlere
bırakmıştır.
Örn; Macintosh ve Windows işletim sistemleri grafik tabanlı ara yüzlere sahiptir.
Sürücü Dosya ve klasörler
Dosya :bilgisayar sisteminde verilerin ve programların bulunduğu bilgi kümeleridir.
Hangi yardımcı bellekte olursa olsun tüm dosyalar ikili sayı sistemi kullanılarak oluşturulur.
Bir bilgisayar sisteminde değişik dosya türleri bulunabilir.Bunlar;
Başlangıç dosyaları
Sistem dosyaları
Uygulama programları çalıştıran dosyaları
Veri dosyaları
Kullanıcı dosyaları
Dosyaların bazı özellikleri
Dosyanın adı
Dosyanın konumu
Dosyanın uzunluğu
Dosya uzantıları
Dosyaların uzantılarını, dosya adlarından sonra eklenen bir nokta işaretinden gelir ve üç
karakterden oluşur. Bu uzantı dosyanın türü ve içeriği konusunda hem işletim istemine ,hem
de kullanıcıya bilgi verir.
Örn;
Exe.bir uygulamayı çalıştıran dosya uzantısıdır
Txt not defteri programın uzantısı
doc (word)
ppt (power point )
bmp ( paint )
Klasör:Birbiri ile ilişkili dosyaların ya da alt klasörlerinin yerleştirdiği yapılardır.
Sürücü:bilgisayarda bulunan veri ve program dosyalarının saklandığı sabit disk ,disk,disket ve
CD-rom ortamlarıdır.
C:Disk sürücü
D:2 disk sürücü
A:Disket sürücü
E :CD-ROM sürücü
Bilgisayarda ki dosya yapısı bir kitaplığa benzetilebilir.Sürücüler kitaplığın
İşletim sistemini kullanma
İşletim sisteminin kurulumu sırasında otomatik olarak oluşturulan masaüstü simgeleri :
Bilgisayarım,Belgelerim,Ağ bağlantılarım,Geri dönüşüm kutusu, Internet Explorer.
Masaüstünün en alt satır görev çubuğudur.
Bilgisayarım nesnesine ilişkin pencere içinde sürücüler ,dosya ve klasörler görüntülenir.
Bunlardan denetim masası,sistemi özelleştirme ve yapılandırmaya yardımcı olan iletişim
Belgelerim klasörler:sistemdeki her kullanıcı için otomatik oluşturulan özel bir
klasördür.Birçok uygulamanın belgeleri kaydetmek için kullanacağı varsayılan konum olarak
tasarlanmıştır.
Kısa yol farklı program veya uygulamayı masaüstünden çalıştırmak üzere oluşturulan
nesnelerdir.