PowerPoint Sunusu - files.eba.gov.tr

SICAKLIĞI ETKİLEYEN
FAKTÖRLER
1) Dünyanın Günlük Hareketi
2) Dünyanın Yıllık Hareketi
3) Dünyanın Şekli
4) Atmosferin Etkisi
5) Nemin Etkisi
6) Bakı Etkisi
7) Yükseltinin Etkisi
8) Kara ve Denizlerin Etkisi
9) Okyanus Akıntılarının Etkisi
10) Rüzgarların Etkisi
11) Yüzey Örtülerinin Etkisi
Dünyanın günlük hareketine bağlı olarak güneşin gökyüzündeki konumu ve ışınların geliş açısı gün boyunca değişir. Bu
durum sıcaklığın da gün içinde değişmesine neden olur.
Dünya’nın Eksen eğikliği nedeniyle yıllık hareketi sırasında güneş ışınlarının dik düştüğü noktalar yıl içinde dönenceler arasında
yer değiştirir.
Eksen eğikliği sonucunda Türkiye’de ve KYK’de haziran, temmuz, ağustos ayları güneş ışınları daha dik geldiği için sıcak olurken,
aynı dönem GYK’ye güneş ışınları eğik geldiği için kış mevsimini oluşturur.
Dünyanın şeklinden dolayı Ekvatordan kutuplara gidildikçe güneş ışınlarının yere düşme açısı küçülür, ışınların atmosferde
aldığı yol uzar. Buna bağlı olarak ekvatordan kutuplara gidildikçe sıcaklık genel olarak azalır.
Nemli havalar geç ısınır, geç soğur. Buna karşılık
kuru hava çabuk ısınıp, çabuk soğur.
Bulutlar da havanın geç ısınıp geç soğumasına
neden olur.
Bulutlu havalarda güneş ışınları bulutlardan geri
yansır ve yere az enerji gelir. Bulutlar aynı
zamanda ısı kaybını azaltarak havanın
soğumasını engeller.
Atmosferdeki
gazlar
güneş
ışınlarının
dağılması, emilmesi ve yansımasına neden
olur. Buna bağlı olarak yeryüzüne ulaşan
enerji; güneşten gelen enerjinin yarısına
yakındır.
Atmosfer olmasaydı gündüz güneşten gelen
enerjinin tamamı yeryüzüne ulaşır, sıcaklık
aşırı derecede artardı. Aynı şekilde geceleri
kısa enerji sürede kaybedilir ve yeryüzü aşırı
derecede soğurdu.
Dağlık alanlarda dağın bir yamacı güneşten daha çok enerji alır. Bu
yamaca bakı etkisindeki yamaç denir.
KYK’de Dağların güney yamaçları, GYK’de dağların kuzey yamaçları bakı
etkisindedir ve daha fazla ısınır.
Bakı etkisine bağlı olarak güneşe dönük yamaçlarda;
– Sıcaklık ortalamaları daha yüksektir.
– Karlar daha erken erir.
– Kalıcı kar sınırı, yerleşme sınırı, orman sınırları daha yüksekte
yer alır.
– Ürünler daha çabuk olgunlaşır.
Yer yüzüne ulaşan güneş ışınları yeri ısıtır. Yerle temas halinde olan hava da yerin ısısıyla ısınır. Böylece Troposfer yerden
yansıyan ışınlarla ısınır. Bu nedenle yerden yükseklere çıkıldıkça her 200 m de 1 ̊C sıcaklık azalır.
Bir yerin yükseltiden dolayı kaybedilen sıcaklığının gerçek sıcaklığa (ölçülen) eklenmesi ile o yerin deniz seviyesine
indirgenmiş sıcaklığı bulunur.
Bir yerin indirgenmiş sıcaklığını hesaplamak için yükseltiden kaynaklanan sıcaklık farkı hesaplanır.
Bu fark o yerin gerçek sıcaklığına eklenir.
Örnek :
900 m yükseklikteki Ankara’da Ocak ayı ortalama sıcaklığı -2°C’dir. Ankara’nın deniz seviyesine indirgenmiş sıcaklığı kaç °C
dir?
Örnek:
2900 m'de ölçülen sıcaklık -8 °C ise bu yerin indirgenmiş sıcaklığı kaç °C 'dir?
Karalarda güneş ışınları 100 cm derinliğe kadar etki edebilirken; denizlerde 200 m derinliğe
kadar etki eder. Bu nedenle; Karalar çabuk ısınır, çabuk soğur. Denizler ise geç ısınır geç
soğur.
- Yeryüzündeki en yüksek ve en düşük
sıcaklıklar karalarda yaşanır.
- KYK’de karalar daha geniş alan kapladığından GYK
göre sıcaklık ortalaması daha yüksektir.
- Denizden esen rüzgarlar, kışın ılıtıcı yazın serinletici
etki yapar.
- Deniz kıyılarında sıcaklık farkı iç kesimlere oranla
daha düşüktür.
- Karalarda en sıcak ay Temmuz en soğuk ay Ocaktır.
Denizlerde en sıcak ay Ağustos en soğuk ay
Şubattır.
Kutuplara yakın yerlerden gelen okyanus akıntıları soğuk, ekvatordan gelen okyanus akıntıları sıcaktır. Kutuplardan gelen
akıntılar sıcaklığı düşürürken; Ekvatordan gelen akıntılar sıcaklığı yükseltir.
Kutuplara yakın yerlerden esen rüzgarlar soğuk, ekvatordan esen rüzgarlar sıcaktır. Kutuplardan esen rüzgarlar sıcaklığı
düşürürken; Ekvatordan esen rüzgarlar sıcaklığı yükseltir.
Koyu renkli topraklar veya kayaçlar, açık renkli yüzeylere göre daha fazla ısınır.
Bitki örtüşünün gür ormanlık olduğu yerlerdeki sıcaklık farkları, bitki örtüsünün cılız olduğu yerlere göre daha azdır.
Kar örtüsü güneş ışınlarını yansıttığı için bu tür yüzeyler daha geç ve daha az ısınır.
Nemli yüzeyler kuru yüzeylere göre daha geç ısınır.
Yıllık Ortalama Sıcaklık Dağılışı