sarımsak

BÜŞRA DEMİRER
MÜKEMMEL BİR
FONKSİYONEL BESİN
 Anavatanı Orta ve Batı Asya, botanik adı Allium
sativum L. olan sarımsak, soğan adı verilen çok sayıda
soğancıktan (diş) oluşmuş, kendine özgü renk, koku ve
lezzeti çeşitlere göre değişebilen bir bitkidir.
 Kullanımı insanlık tarihi kadar eski, belki de en
tanınmış ve en çok kullanılan baharat olan sarımsak
günümüzde farklı ürünleriyle çok yönlü bir ingredient
olarak dünya ve ülkemiz mutfağında (tüm ya da
ezilmiş halde) geniş bir kullanım alanına sahiptir.
 Sarımsak 200 den fazla kimyasal bileşik içermekte
olup bunların en önemlilerinden bazıları kükürt ihtiva
eden bileşiklerden (alicin, alliin ve ajoene) oluşan
uçucu yağlar ve enzimler (alinaz, peroksidaz ve
mirasinaz), karbonhidratlar (sakaroz, glikoz),
mineraller, aminoasitler, A, B1, B2, Niasin ve C
vitaminidir. Keskin kokusunu veren allil sülfit, kükürtlü
ve eterli yağlardan oluşmuştur
Türk
sarımsakları
%0,4 oranında
alliin, alicin ve
uçucu yağ
taşımaktadır
 Sarımsak, tıbbi özellikleri binlerce yıldır bilinen bir
bitkidir. Orta Çağda bilhassa salgın hastalıklar (kolera,
veba) ile mücadelede kullanılmıştır. Bu dönemde
hekimler, bulaşıcı hastalıklardan korunmak için,
yüzlerine taktıkları maskeyi sarımsak usaresi ile
ıslatırlardı.
 Herodot’a göre Mısırlılar piramitlerin yapımında
çalıştırdıkları işçilere güç kazandırmak için, her öğün
sarımsak, soğan ve turp yediriyorlarmış.
 Rus askerlerine İkinci Dünya Savaşı sırasında, yara
enfeksiyonlarını önlemek için yaranın üzerine konmak
üzere ezilmiş sarımsak konulmuştur ve Afrika’da
amipli dizanteri tedavisinde kullanılmıştır. Ayrıca
1990’ da Washington’da ‘’Sarımsak ve Sarımsak
İçeriğinin Sağlık Açısından Önemi’’ ile ilgili dünya
kongresi yapılmıştır.
Besin Değerleri










Porsiyon Miktarı: 100 g
Kalori (kcal) 148
Toplam yağ 0,5 g
Kolesterol 0 mg
Sodyum 17 mg
Potasyum 401 mg
Karbonhidrat 33 g
Diyet lifi 2,1 g
Şeker 1 g
Protein 6 g










Sarımsağın Besin Değeri
4-5 diş sarımsak (yaklaşık 18 gr);
Günlük manganez ihtiyacının %15’ini
B6 vitamini ihtiyacının %11’ini
C vitamini ihtiyacının %9.3’ünü
Selenyum ihtiyacının %3.6’sını
Kalsiyum ihtiyacının 3.2’sini
Fosfor ihtiyacının %2.7’sini
B1 vitamini ihtiyacının 2.6’sını
Bakır ihtiyacının %2.5’ini karşılar.
Günümüzde;
 Genellikle iştah açıcı, lezzet verici ve koruyucu
özellikleri nedeniyle kullanılan sarımsak, ülkemizde
çemen, pastırma ve sucuk üretiminde, yoğurtlu ve
yumurtalı yiyeceklerde, et ve sebze yemeklerinde, sos,
turşu, çorba ve birçok yöresel ürünün üretiminde
yaygın bir tüketime sahiptir.
FONKSİYONLARI
 Tarih boyunca hastalıklar içerisinde en yaygın olarak
sarımsak tedavisi uygulananlar; arteriosklerosis, felç,
kanser, immun rahatsızlıklar ve katarakt oluşumu gibi
yaşlılıkla ilgili olan kronik hastalıklar (Rahman, 2001),
patojenik enfeksiyonlar, kalp hastalıkları ve
tümörlerdir (Jakubovvski, 2003).
Kalp Damar Hastalığına Karşı
Koruyucu!
 Sarımsağın yüksek kan
basıncı, yüksek kolesterol ve
trigliserid seviyelerini
düşürmek suretiyle kalp
hastalıklarına karşı koruma
sağladığı yapılan
araştırmalarda ortaya
konulmuştur.
Hindistan’da iki gruba bölünmüş 432 koroner hastası ile yapılan
çalışmalarda, üç yıl sonra sarımsak verilmeyen grupta bulunan
hastalardaki ölüm oranının, sarımsak verilenlerdekinin yaklaşık iki
katı olduğu, sarımsak verilenlerde kalp krizi geçirme oranının,
tansiyon ve kandaki kolesterol seviyesinin daha düşük olduğu
görülmüştür .
Tavşanlarda yapılan çalış- malarda önceden
oluşmuş arterosklerotik birikimlerin ve
lezyonların bile düzenli sarımsak tüketimi ile
geriye döndürülebileceği görülmüştür.
Kolesterol Düşürücü!
 Sarımsağın gerek zararlı LDL kolesterol’ün sentezini
inhibe etmek, gerekse kandaki faydalı HDL
kolesterol’ün miktarını artırmak suretiyle toplam kan
kolesterolünü düşürdüğü tespit edilmiştir.
Laboratuar farelerinde yapılan
çalışmalarda, diyetlerine sarımsak
eklenen farelerin kan ve doku
örneklerinin daha az lipid içerdiği, aynı
zamanda karaciğerlerindeki kolesterol
ve trigliseridlerin de daha düşük
seviyelerde olduğu bildirilmiştir.
Yüksek Kan Basıncını Düşürücü!
 Sarımsak Çin ve Japonya’da geleneksel olarak
hipertansiyonun tedavisinde kullanılmaktadır. Yapılan
çalışmalarda her gün sarımsak alımının
hipertansiyondan muzdarip olan hastaların sistolik
kan basıncında12 ila 30 mm Hg, diyastolik kan
basıncında ise 7 ila 20 mmHg azalma sağlayabileceği
görülmüştür.
Nagae ve ark ,
sarımsakta bulunan bir
peptit olan gammaglutamyl-S-allyl
cysteine’in tansiyonu
yükselten bazı
hormonların üretiminde
rol alan bir enzimi
inhibe ettiği ileri
sürmüşlerdir.
 Sarımsağın diğer bir çarpıcı özelliği de,
hipertansiyonluların olduğu kadar hipotansif
kimselerin de sarımsağın tedavi edici özelliğinden
faydalanabilmesi, diğer bir değişle sarımsağın, ilaçların
tersine, kan basıncını ister yüksek ister düşük
olsun regüle edebilmesidir
Doğal Bir Kan Sulandırıcı Olarak
Etkisi Vardır!
 Sarımsağın kandaki fibrin ve plakçık oluşumunu
azaltarak kalp krizi riskini önemli ölçüde düşürdüğü,
hatta bu konuda aspirinden daha ileri olduğu
ileri sürülmektedir...
 Bu pıhtılaşmayı önleyici etki sarımsağın ihtiva ettiği
bir kükürt bileşiği olan ajoen’in etkili olduğu
düşünülmekte, ancak bu madde yalnızca oda sıcaklığı
ve üstünde aktif olduğundan çiğ ya da kurutularak
dondurulmuş sarımsakta bulunmamaktadır
İmmun Sistemi Güçlendirir!
 Sarımsak, immun sistemin etkinliğini artırdığı
düşünülen kükürt ihtiva eden aminoasitler ve diğer
bileşiklerce zengindir. Böylelikle immün sİstemi
koruyucu etki gösterir.Sarımsağın bu etkinliğinin en
akla yakın açıklamasının toksik materyalleri vücut
dışına atması şeklinde olabileceği
belirtilmektedir.
 Sarımsağın antimikrobiyel özelliği ilk olarak 1858
yılında Louis Pasteur tarafından tespit edilmiştir
Doğal Antibiyotik!
 Sarımsak anti bakteriel ajan olarak Helicobacter pylori,
E.coli, Lactobacillus casei gibi daha bir çok gram
negatif ve gram pozitif bakterilere karşı etkidiği ve bu
etkinin içindeki allicin’den ileri geldiği
bildirilmektedir.
 Sarımsaktaki allisin miktarı %0.2-0.4 sınırları
arasındadır. Allisinden başka antimikrobiyel özellik
taşıyan bir diğer bileşik de alojen' dir. Sarımsak dişi
bütün haldeyken allisin oluşmamakta, ezildiği zaman
allinaz enziminin etkisiyle hızlı bir şekilde
oluşmaktadır.
Yapılan çalışmalarda, sarımsağın bakteriler üzerine
etki şekillerinin allisinin –SH grupları ile
etkileşimine bağlı olduğu, ayrıca asetil CoA
sentetazı inhibe etmek suretiyle lipit sentezi
blokaji ile olduğu ileri sürülmüş.
Sarımsaktaki kükürt ihtiva eden bileşiklerin yanı sıra,
içindeki quersetin ve siyanidin gibi
biyoflavonoidlerin de hastalıkların ve
enfeksiyonların önlenmesinde büyük değeri olduğu
bulunmuştur.
Sarımsaktaki allistatin I ve
allistatin II gibi etkin
maddelerin, stafilokok ve
E. coli bakterilerine karşı
güçlü ajanlar olduğu
ortaya konulmuştur.
Fungal Enfeksiyonlara Karşı
Koruyucu!
 Fungal enfeksiyonların da tedavisi güç olup, bu amaçla
kullanılan ilaçlar genelde toksiktir ve uzun dönemde
ilaca karşı direnç gelişebilir. Fungistatik bir madde
olan alisin ihtiva eden sarımsağın, candida,
aspergillus ve cryptococci gibi mikroorganizmalara
karşı etkin bir antifungal madde olarak kendini
kanıtladığı bildirilmektedir.
Çinliler, kriptokokkal menenjit
denilen öldü- rücü ve nadir görülen
bir fungal enfeksiyona karşı
intravenöz sarımsak ekstraktı
uygulamasının, çok zehirli bir
antibiyotik olan Amphotericin-B
standart uygulamasına kıyasla
daha etkili olduğunu ve dozu ne
olursa olsun toksik olmadığını
bildirmektedir
Paraziter Enfeksiyonlara Etkisi
 Sarımsak halk arasında kurt düşürücü olarak hem
ülkemizde hem de geleneksel tedavinin çok sık
uygulandığı uzak doğu ülkelerinde kullanılmaktadır.
 Harris ve ark. hem çiğ sarımsağın hem de içeriğinin
antigiardial aktiviteye sahip olduğunu göstermişlerdir.
Sarımsak bu etkisini allicinin diallyl disulfide, diallyl
sulfide, allyl mercaptana parçalanarak
göstermektedir.
 Halk arasında ise kurt düşürücü olarak, kabuğu
soyulmuş olan sarımsak dişi, bir ekmeğin içine
konarak, üzerine sürerek veya parçalanmış 100 gr
sarımsağın 200 ml su ve 200 gr şeker ile karıştırılarak
elde edilen şurubunun içilmesiyle kullanılmakta ve
olumlu neticeler alındığı bildirilmektedir.
Antikanser!
Bir anti-kanser ajanı olarak kabul edilen sarımsak,
immün sistemi mobilize etmeye yardımcı olduğundan,
tümör oluşumunu başlatabilecek olan karsinojenler,
immün sistemin kuvvetlenmesi sayesinde yok
edilebilmektedir
Sarımsağın bünyesindeki allinaz ve diğer
bileşiklerden kaynaklanan bu özelliği yapılan
çeşitli denemelerde doğrulanmış olup,
kanserli farelere sarımsak ekstraktı enjekte
edildiğinde tümör hücrelerinin çoğalmasını
bloke etmiş ve doğrudan kanser hücrelerinde
mutasyona yol açmıştır. Ulusal Kanser
Enstitüsü tarafından yapılan bir çalışmada da
Çin ve İtalya’da yaşayan ve çok fazla miktarda
sarımsak tüketen kişilerin, mide kanserine
karşı belli düzeyde korunmaya sahip olduğu
görülmüştür.
Kan Şekerini Düşürücü!
 Sarımsağın alicin bileşiklerinin kan şekerini önemli
ölçüde düşürme etkisine sahip olduğu, diyabetli
hayvanların ve insanların, sarımsak alırken kan
şekerinde bir düşme meydana geldiği bulunmuştur.
Antioksidan Etki!
 Sarımsağın içerisinde de fevkalade bir antioksidan
olan sülfihidril bol miktarda bulunmakta, ancak çiğ
sarımsak bu etkiyi göstermemekte, hatta istenmeyen
kısmi bir oksidan etkiye sahip bulunmaktadır.
Metallere Karşı Koruyucu!
 Yapılan araştırmalarda çiğ sarımsak ekstraktının,
vücudu metal zehirlenmesinden etkin şekilde
koruyabileceği ve gerek insanlarda, gerekse
hayvanlarda ağır metallerin zehirli etkisinin, eritrosit
membranını tahrip etmesini önleyebileceği sonucuna
varılmıştır
Ruhsal Durumu Düzeltici!
 Yine sarımsağın,ruhsal durumu düzelttiği, insanın
kendini iyi ve mutlu hissetmesine yardımcı olduğu
tespit edilmiştir. Bu araştırma Hannover
Üniversitesindeki Alman bilim adamları tarafından
teyit edilmiştir.
Uzmanların tespitlerine göre, sarımsağın insan sağlığı
açısından en önemli faydaları şöyle:











Ölümlere sebep olan atardamar kireçlenmesine iyi geliyor.
Yara ve çıbanları iyileştiriyor.
Krampları yok ediyor.
Akciğeri, karaciğeri, safra kesesini ve kalbi
kuvvetlendiriyor.
Bağırsak kurtlarını ve diğer parazitleri öldürüyor.
Mide ve bağırsakları dezenfekte ediyor.
Zararlı bakterileri yok ediyor.
İştahı açıyor.
Nezleyi yok ediyor.
Nefes borusu rahatsızlıklarına, bronşite çok iyi geliyor.
Veremlilere sarımsak yemeleri tavsiye ediliyor.














Tansiyonu düşürüyor.
Ateşi düşürüyor.
Bağırsak gazlarını ortadan kaldırıyor.
Grip mikrobunu öldürerek vücudu bu hastalığa karşı koruyor.
İdrar yollarında taş oluşumunu engelliyor.
Kalp adalelerini güçlendiriyor.
Kalbi besleyen kroner damarları genişletiyor.
Cinsel gücü arttırıyor.
İdrar söktürüyor.
Vücudu sivrisinek ve haşerelerden koruyor.
Safra salgısının salınımını arttırıyor.
Kabızlığı önlüyor.
Saç Dökülmesini yavaşlatıyor.
Sesi güzelleştiriyor.
 Sarımsağın sağlık üzerindeki olumlu etkilerinin
öğrenilmesi ile günümüzde oldukça farklı formlarda
hazırlanmakta ve tüketilmektedir.
Siyah sarımsak
 Sarımsak sabitlenen bir sıcaklık ortamında yaklaşık 60
– 75 derece arasında ve sabit bir nem oluşturulmuş
ortamda( doğal nem olarak %70-85 arasında) olduğu
belirtiliyor. Belirlenmiş bir zaman aralığında
bekletiliyor, bu da yaklaşık 25 ila 40 gün arasında
tekamül ediyor, devamlı olarak bu ortamda bu ortam
şartlarında bekletiliyor.
 Bu zaman içerisinde sarımsağın muhtevasında
bulunan maddeler etkileşime ve reaksiyona girerek
dönüşüme uğramakta ve fermante olmaktadır.Siyah
sarımsağın renginin beyazdan siyaha dönmesinin
sebebi reaksiyon sırasında şeker ve aminoasitler
reaksiyonu ile koyu renkli bir madde olan melanoin
ortaya çıkmasıdır.
 Siyah sarımsakta kurutulmuş meyve tadı hakimdir ve
ağızda kokmaz.Şeker oranıda daha yüksektir.
 Fermantasyon işlemi ile sarımsak başlarının
karakteristik kokusunu veren öncül maddeleri alliin
ve allicin azalmakta böylelikle hem istenmeyen
kokusunu kaybetmekte hem de tadındaki acılık
kaybolmaktadır.
 Siyah sarımsak, taze sarımsağa oranla 2 kat fazla
antioksidan aktiviteye sahiptir. Japonya ve Kore’de
yaygın kullanılmaktadır.
 Siyah sarımsak kansere karşı daha etkilidir.
Fermantasyon sonucu kanserle savaşan özellikleri
yoğunlaştırılmıştır.
 Kolesterolü düşürücü maddenin seviyesi normal
sarımsağa göre çok daha yüksektir.
Sarımsak nasıl tüketilmeli ?
 Sarımsak tüketirken dikkatli olunmadığında ya da aşırı
tüketim gerçekleştirmeniz söz konusu olabileceğinden
faydasından çok zararını görebilirsiniz. Sürekli olarak
televizyonlarda, gazetelerde ve internette sarımsağın
pek çok hastalık için antibiyotik olarak
değerlendirildiğini görebilirsiniz. Ancak kullanım
sırasında yapılan yanlışlar sebebi ile beklediğiniz
olumlu etkileri görmek bir yana aşırı tüketim sebebi ile
başta mide sorunları olmak üzere çeşitli sorunlarla
karşılaşabilirsiniz.
 Zeytinyağına sarımsak atarsanız bu karışımı uzun süre
oda (2-3 gün) sıcaklığında bekletmeyin. Çünkü
kavrulmuş veya çiğ olsun, sarımsak zeytinyağı içinde
uzun süre beklerse gıda zehirlenmesi için uygun bir
ortam yaratabilir!!!
Sarımsak Nasıl Tüketilmeli?
 Beslenme uzmanları, sarımsağın faydalarından
yararlanmak için çiğ olarak tüketilmesini öneriyor.
Ancak çiğ sarımsak yemeyi sevmiyorsanız, yaptığınız
yemeği ocaktan almadan hemen önce (3-4 dakika)
birkaç tane dilimlenmiş sarımsak atabilirsiniz.
 Sarımsağı 5-10 dakika pişirirseniz sağlığa faydalı sülfür
içeriğinin etkisi azalır.
UZMAN GÖRÜŞÜ: MUTLAKA ÇİĞNENMESİ
GEREK
 Günde 2 diş sarımsağın çiğnenerek tüketilmesi,
birçok hastalığı önlemede de etkili olan sarımsağın
damarları genişletici özelliği nedeniyle kalp krizi
geçirme riskini azaltıp, tansiyonu da düzenleyici etki
yapmaktadır.
 Sarımsak, çok sayıda hastalığın
mikrobuna karşı vücudu dirençli
tutar. Yalnız, sarımsağın
koruyucu özelliğinden
faydalanmak için mutlaka
çiğnenmesi gerekir. Yutularak
yenilen sarımsak insan vücuduna
fayda sağlamaz, aksine zarar verir.
(Marmara Üniversitesi Öğretim
Üyesi Doç. Dr. Emel Alphan, )
 Sarımsağın içindeki "alliin" adlı maddenin etkili
olabilmesi için, sarımsak dişlerindeki allinaz
enzimiyle etkileşime geçerek, allisin adlı maddeye
dönüşmesi gerekir. Sarımsak çiğnenmeden
yutulursa, söz konusu enzim ile etkili hale
gelemeyen alliin, midede ajoene dönüşür ve
yalnızca kan sulandırıcı etki yapar.
 Bu yüzden sarımsağın faydalarından tam olarak
yararlanabilmek için, çiğnenerek yenmesi veya,
bunun yapılması zor geliyorsa, bağırsakta çözünen
sarımsak kapsüllerini kullanmak diğer bir
alternatif. Ancak bu konuda seçici olmakta yarar
var.
Candidate of Medical Sciences'ta, sindirim bozuklukları
uzmanı olan Konstantin Spachov'un görüşleri şöyle:
Bir diş sarımsağı ezmeli, ya da parçalara
ayırmalısınız. Yemeden önce 10-15 dakika
beklemelisiniz. Oksijen
fermantasyonu(mayalanmayı) aktive eder
ve süperaktif maddeler oluşamaya başlar. Aynı
uygulamalar, pişirmeden önce de yapılmalıdır.
Günlük en az 4 gram(iki dişe tekabül eder) alınması
gerekir.
 Sarımsağın nahoş kokusunu hafifletebilmek için;
küçük parçalara ayırıp farklı yemeklere katmak işe
yarayabilir. Fakat eğer gripseniz ve sarımsağı tedavi
amaçlı kullanacaksanız, dozu iki katına çıkarmanızı
öneriyorlar.
 Nefesinizle beraber sarımsağın kokusunu da
verdiğiniz sırada; yalnızca kendinize yardım etmiş
olmuyorsunuz, etrafınızdaki insanlara da yardım etmiş
oluyorsunuz. İnsanlara grip bulaştırma riskiniz
azalıyor.
 Hatta eğer sarımsak yemek istemiyorsanız, odanızın
havasının dezenfekte olması için, içinde ezilmiş ya da
ince ince doğranmış sarımsak bulunan bir çay
tabağını odanıza koyun.
Ülkemizde sarımsağın kullanım
şekilleri:
 Ülkemizde sarımsak geleneksel amaçla taze olarak
lapa halinde yara üzerine yara iyi edici olarak
kullanılmaktadır. Bunun için bir miktar sarımsak
havanda ezilip sıkılarak elde edilen eksratın 1 gr
miktarına 10 gr su ilavesi ile yaraların, apselerin
tedavisinde kullanılmaktadır.
Limon Sarımsak Kürü Faydaları
 Limon sarımsak kürü vücudu toksinlerden arındırır.
 Özellikle kan damarlarını esnek hale getirerek





tıkanıklıkları açar.
Yüksek kolesterole, yükselmiş trigliseride iyi gelir.
Kalp krizine karşı kalbi güçlendirir.
Felç riskini azaltır ve anjiyo etkisi gösterir.
Vücudu gençleştirir ve kansere karşı koruma sağlar.
Uzun ve sağlıklı bir yaşam sürmenize fayda sağlar.
Anadolu’da yaşayan insanların yıllardır kullandığı,
yıllanmış sarımsak ekstraktı, şöyle hazırlanmaktadır:
1 kilo sarımsak soyulup, iyice ezilir. Bir kavanozun
içine koyulan ezilmiş sarımsakların içine, 1 litre su, 5
adet limon sıkılarak, karıştırılır. Bu karışıma 1 litre
sirke eklenir. Bunlar karıştırıldıktan sonra, kavanozun
kapağı sıkılıp, karanlık ve serin bir yerde 6 ay ile, 10 ay
arasında bekletilir. Daha sonra yıllanan sarımsak,
günde 1 tatlı kaşığı tüketilir. Hiçbir yan etkisi olmayan
bu karışımın, kokusuz ve çok lezzetli bir tadı vardır.
Damar sertliğine karşı
 Aterosklerozda (damar sertliği) kolesterol,
yüksek tansiyon, idrar söktürücü, midebağırsak enfeksiyonlarında ve bakterisit
olarak bir baş sarımsak ezilir. 200-300 gr
yoğurtla karıştırılır. Bir gece bekletilir. Ertesi
günü 2-3 defada yenilir.
Kurt düşürücü olarak;
 Bir diş sarımsak ezilir. Suyu bir miktar ekmek
kabuğuna emdirilip, yenilir veya sarımsak şurubu
yapılır, aynı maksatla içilir.
 Bir baş sarımsak, kabukları soyulmadan buharda veya
pilav içinde pişirilerek yenilirse kurtların düşmesine
yardımcı olur.
Sinirleri yenileyici
 1 bardak süte bir diş ezilmiş sarımsak konur, kaynatılır.
Yatarken sıcak olarak içilir.
Gripte
 • İki diş sarımsak, 1 çay bardağı sütle kaynatılıp içilir.
• Koruyucu olarak buruna tampon şeklinde (sarımsak
suyu) pamuğa emdirilerek konulur
 Migrende
 • Sarımsak ezililerek, suyu çıkarılır. Suyu buruna
çekilirse, faydalı olur
 Diş ağrısında..
 • Ağrıyan dişin üzeri, ezilmiş sarımsakla ovulur
 Saçları büyütmek için
 • Sarımsak ezilerek suyu çıkarılır, saçlar bu suyla
ovulur, taranır
 Önemli bir işlevsel besin olan sarımsağı günlük
beslenme programımızda uygun miktarlarda
kullanmalıyız!!!
“Günde bir
diş
sarımsak,
tutar
doktoru
uzak“
Kaynakça
 Sermenli M H. 2007. Farklı Yöntemlerle Elde Edilmiş Sarımsak (Allium sativum L.)
Ekstraktlarının Antimutagenik Etkilerinin Araştırılması. Adnan Menderes Üniversitesi Fen
Bilimleri Enstitüsü Yüksek lisans tezi, Aydın, Türkiye, 20 s
 Baytop T, 1999. Türkiye’de Bitkilerle Tedavi. Nobel Tıp Kitabevi, İstanbul, ISBN No:
9754200211.
 Özçelik S, Sümer Z, Değerli S, Özan F, Sökmen A, 2006. Sarımsak (Allium sativum) özütü
skolosidal ajan olarak kullanı- labilir mi? 3. Ulusal Hidatidoloji Kongresi, 6-9 Eylül, 2006,
Samsun, Sözlü Bildiri. S.52
 Vural H, Eşiyok D, Duman İ, 2000. Kültür Sebzeleri (Sebze yetiştirme). Ege Üniv Basımevi,
Bornova, İzmir.
 Ayaz E, Alpsoy H C. 2007. Sar›msak (Allium sativum L.) ve Geleneksel Tedavide Kullan›m›.
Türkiye Parazitoloji Dergisi, 31(2): 145-149.
 Akan S,2014. Siyah sarımsak. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü,
Ankara.
 Two Cloves of Garlic a Day Keep Doctors Far, Far Away, english.pravda.ru , Çev.Furkan
Eser, yaklasansaat.com, 19/02/2008.
 http://www.infethiye.net/turkish/notlar/sarimsak-ve-kullanimi.htm#ixzz4SBmqKuOk
 Nazan Başoğul - hakaynasi.com milliyet.com.tr/doganin-ilaci-sarimsak--pembenar-detayalternatiftip-1219193/
 El-Mofty MM, 1994. Preventive action of garlic on aflatoxin B1-induced carcinosgenisis





in the toad Bufo regularis. Nutr Cancer, 21(1): 95-100
Fleischauer A T, Poole C, Arab L, 2000. Garlic consumption and cancer prevention: metaanalyses of colorectal and stomach cancers. Am J Clin Nutr, 72: 1047–1052.
www.nutraceutical.com/educate/pdf/garlic.pdf 1995. Nature’s Amazing Nutritional
Medicinal Wonder Food Woodland Publishing, Inc., P.O. Box 160, Pleasant Grove, UT
84062
Koçak M. 2001. Kastamonu ilinde sarımsak yetiştiriciliği ve sarımsağın insan
sağlığındaki önemi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü
Mezuniyet Çalışması, 39s, Erzurum.
Tazıcı N. 1996. Klinik materyallerden izole edilen çeşitli mikroorganizmalara karşı
sarımsağın (Allium sativum) etkisinin araştırılması. A.Ü. Tıp Fak. Mikrobiyoloji
Anabilim Dalı Uzmanlık Tezi, 57s, Ankara 4.
Artık N, Poyrazoğlu ES. 1994. Kastamonu sarımsağının bileşimi unsurları ve
sarımsak ürünleri üretimi üzerine araştırma. Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi.