Uluslararası örgüt

Çağ Üniversitesi
Yrd. Doç.Dr. Sami Doğru
1/39
Uluslararası Örgütler
Uluslararası Örgütlerin Tanımı
En geniş anlamda, uluslararası düzeyde faaliyet
gösteren ticari amaç taşımayan her türlü birleşme
anlaşılmaktadır:
- Hükümetler arası uluslararası örgütler
- Hükümetler dışı uluslararası örgütler
2/39
Uluslararası Örgütler
Uluslararası Örgütlerin Tanımı
- Hükümetler arası uluslararası örgütler
Devletlerarası oluşturulan fakat kendilerini oluşturan
devletlerden ayrı ve sürekli bir iradeye sahip olan ve
devlet niteliği taşımayan birleşmelerdir (BM, NATO vb).
«Uluslararası örgüt» denildiği ve herhangi bir başka
sıfat eklenmediği zaman yalnızca bu hükümetler arası
uluslararası örgütler kastedilmektedir.
İnceleme
olacaktır.
konumuz
bu
tür uluslararası
örgütler
3/39
Uluslararası Örgütler
Uluslararası Örgütlerin Tanımı
- Hükümetler dışı uluslararası örgütler
Değişik uyruktan özel yada kamu kişilerinin birleşmesi
sonucu oluşan hiçbir devletlerarası anlaşma konusunu
oluşturmayan ve uluslararası düzeyde faaliyet gösteren
örgütlenmeleri belirtmektedir (UEFA, FIFA vb.).
4/39
Uluslararası Örgütler
Uluslararası Örgütleri Devletlerden Ayıran Özellikleri:
Bir devletin sahip olduğu birtakım öğelere sahip
değildir.
Bununla birlikte ortak bazı özellikleri vardır:
- Ülkesi ve kendisine uyrukluk bağı ile bağlı bir insan
topluluğu yoktur.
- Imperium denilen buyruk verme ve
uymayanları zorlama yetkilerine sahip değildir.
bunlara
- Yaptırımlar üye devletler aracılığı ile uygulanır.
5/39
Uluslararası Örgütler
Uluslararası Örgütleri Devletlerden Ayıran Özellikleri:
- Bir uluslararası örgütün doğması, ancak üye
devletlerin bu yönde kesin bir irade açıklamaları
(andlaşma, ortak bildiri vb.) ile gerçekleşmektedir.
- Her bir örgüte göre değişen işlevsel (fonctionnelle) bir
kişilikleri vardır.
6/39
Uluslararası Örgütler
Uluslararası Örgütlerin Sınıflandırılması:
- Evrensel yada bölgesel olma:
Bütün devletlerin üyeliğine açık olan örgütler evrensel
örgütlerdir. Buna karşın, sadece bir bölgenin devletlerine
açık olan örgütlere bölgesel örgütler denir.
- Genel (siyasal) kapsamlı yada belirli bir konu ile ilgili
olma:
Ya amaçları bakımından herhangi bir sınırlandırmaya
tabi tutulmayan ya da belirtilen amaçları aslında çok
geniş kapsamlı olan uluslar arası örgütlerdir.
Belirli bir alanda faaliyet göstermek maksadıyla
kurulmuş örgütler de uzmanlaşmış ya da teknik
7/39
Uluslararası Örgütler
Uluslararası Örgütlerin Sınıflandırılması:
- Genel (siyasal) kapsamlı yada belirli bir konu ile ilgili
olma:
Bunlarda kendi içinde alt bölümlere ayrılır:
- Ekonomik ve ticari (OECD-),
- Askeri (NATO),
- Kültürel ve bilimsel (UNESCO),
- Teknik hizmetler (Dünya Posta Birliği),
- Sağlık (Dünya Sağlık Örgütü),
- Çalışma (ILO) vb.
8/39
Uluslararası Örgütler
Uluslararası Örgütlerin Yapısı
- Çoğunlukla devletler ve
- İstisna olarak, devlet niteliği kazanmamış topluluklar.
* MC Sözleşmesi m.1/2 “kendisini serbestçe yöneten
dominyon ya da sömürge” statüsündeki topluluklarının da
MC üyesi olabileceğini kabul eder:
• O dönem henüz bağımsız birer devlet olmayan İngiliz
Uluslar Topluluğu üyeleri Kanada, Avustralya, Güney Afrika
Birliği, Yeni Zelanda ve Hindistan bu örgüte tam üye
olmuşlardır.
• Yine, Ukrayna ve Beyaz Rusya, SSCB’den bağımsızlıklarını kazanana kadar, federe devlet statülerine rağmen,
9/39
BM üyesi sıfatını taşımışlardır.
Uluslararası Örgütler
Uluslararası Örgütlerin Yapısı
- İstisna olarak, devlet niteliği kazanmamış topluluklar.
• Ayrıca, o dönemde henüz hukuksal olarak bağımsız
devlet statüsünü kazanmamış Hindistan ve Filipinler gibi
birimlerin de BM’ye kabul edilmiştir.
• Bunu nedeni, BM’nin kurucu andlaşmasının
hazırlandığı San Fransisco Konferansı’na siyasal
nedenlerle çağrılı olmasından doğmuştur.
• Öte yandan Kurtuluş Hareketlerinin bile bazı
örgütlere tam üye olarak kabul edildiği görülmektedir.
Ör: Filistin Kurtuluş Örgütü’nün Arap Birliğine üye
olması gibi.
10/39
Uluslararası Örgütler
Uluslararası Örgütlerin Yapısı
- Gözlemci
Uluslararası örgütün çalışmalarına üye olmayan
devletlerin ve öteki birimlerin oy hakkı olmadan
katılmasını belirtmektedir.
Örgütlere göre, bazen gözlemcilerin söz haklarının
bulunduğu kabul edilmektedir. Şu durumlarda gözlemci
statüsü kabul edilir:
- Henüz devlet olarak tanınmamış devlet iddiasındaki
topluluklar,
- Uluslar arası örgütler,
- Bazı ulusal bağımsızlık hareketleri,
11/39
Uluslararası Örgütler
Üyelik
Üyeliğe kabul edilme, gerek örgütün gerekse üyeliğe
başvuran devletin isteğine bağlıdır.
Bununla birlikte, BM gibi bazı uluslararası örgütler “genel
nitelikli bir takım koşulları” yerine getiren bir devleti üye
olarak kabul etme yoluna gitmektedir.
Bu durumda yapılan incelemeler ve oylama, ilke olarak,
sadece aranan genel koşulların yerine gelip gelmediği ile
ilgilidir. Bunlara “açık uluslararası örgütler” denmektedir.
Buna karşılık, bir takım uluslar arası örgütler sadece belirli
bir durum ve konumdaki devletleri üye olarak kabul
etmektedir. NATO gibi bu tür örgütlere “kapalı uluslararası
örgütler” denilmektedir.
12/39
Uluslararası Örgütler
Üyelik
Açık uluslar arası örgütlere yeni üye kabulü genellikle
“oyçokluğu” ile gerçekleştirilir.
Kapalı uluslar arası örgütlere yeni üye kabulü yalnızca
“oybirliği” ile gerçekleşebilmektedir.
Uluslararası hukuk uluslararası örgüt üyelerini iki
gruba ayırmaktadır:
- Asli Üyeler: Örgütün kurucu üyeleridir.
- Sonradan kabul edilen üyeler
13/39
Uluslararası Örgütler
Üyelik
Üyeler ilke olarak eşittir.
Bu her üyenin bir oy hakkına sahip olması ile kendini
gösterir.
Ancak bu eşitlik, her üyenin bütün organlarda yer
alacağı anlamına gelmez.
Buradaki eşitlik, özellikle örgütlerin yürütme
organlarına seçme ve seçilme açısından eşit haklara sahip
olma biçiminde ortaya çıkmaktadır.
14/39
Uluslararası Örgütler
Üyelik
Kuraldışılıklar:
- Her üyeye bir oy hakkı tanınmakla birlikte, kimi
üyelerin oylarının olumsuz olmasının karar alınmasına
engel oluşturması durumu olmaktadır. “Veto” hakkı:
Ör: BMGK “sürekli üyelerin” durumudur.
- Bazı parasal örgütlerdeki üye devletlere, fonlara
katkıları oranında oy hakkı tanındığı görülmektedir:
“Ağırlıklı oy hakkı” denilen bu tür düzenlemelere
Dünya Bankası ve IMF gibi örgütlerde rastlanmaktadır.
15/39
Uluslararası Örgütler
Üyelik
Temsil
“hükümet
gerçekleştirilmektedir.
temsilcileri”
tarafından
Bu da genellikle “diplomasi temsilcileri” aracılığı ile
yapılmaktadır.
Ancak, ender olarak, bazı “hükümet dışı kurumların
(ILO)”
ve
hatta
halkın
temsilcileri
olan
“milletvekillerinin” (Avrupa Konseyi’nin bir organı olan
Parlamenter Meclis ile AB’nin organı olan Avrupa
Parlamentosu) devletleri adına çalışmalara katıldıkları
görülmektedir.
16/39
Uluslararası Örgütler
Üyeliğin sona ermesi;
- Çekilme,
- Çıkarılma şeklinde olmaktadır.
17/39
Uluslararası Örgütler
Organlar
- Ana organlar genellikle kurucu andlaşma ile
kurulmaktadır. Ancak gerektiğinde yeni bir andlaşmayla
yapılmaktadır.
- Yardımcı organlar, kurucu andlaşmaların ana
organlara
tanıdığı
yetki
çerçevesinde
kurulan
organlardır.
Ör: BM Andlaşmasının 22. maddesi Genel Kurul’a
görevlerini yapabilmesi için bu nitelikte yardımcı
organları kurma yetkisi verdiği görülmektedir.
Bu tür yetki veren hüküm yoksa, üstü kapalı yetkilere
dayalı olarak, bu tür organları kurabilir.
18/39
Uluslararası Örgütler
Görevliler
Uluslar arası örgütlerin görevlerini yerlerine
getirmeleri için çeşitli düzeylerde yetki ve dokunulmazlıklarla donatılmış görevlilerin hizmetlerinden
yararlanmaları gerekir.
Bunlara uluslararası örgüt görevlileri adı verilir. Bu
görevliler;
- Bağımsız kişiler,
- Devlet temsilcisi,
- Birey olabilir. Ama genelde çoğunluk, bu örgüte
hizmet sözleşmesi ile bağlı “uluslararası memurlar”dan
19/39
oluşmaktadır.”
Uluslararası Örgütler
Görevliler
Bu memurların statüsüleri:
- Hizmetleri süreklilik ve genellik arz ederler
- Sadece
bağımsızdır.
örgütün
buyruğundadır,
devletlerden
- Hukuksal sorunları bu amaçla kurulmuş özel başvuru
komisyonlarına ya da varsa örgütlerin yönetim
mahkemelerine götürülür.
- Memurlar görevleriyle ilgili dokunulmazlık, bağışıklık
ve ayrıcalıklardan yararlanır.
20/39
Birleşmiş Milletler
Dünya ülkeleri arasında barış ve işbirliği sağlamak
amacıyla daha önce de çeşitli girişimler yapılmıştı.
İki savaş arası dönemde bu amaca yönelik “Milletler
Cemiyeti” adlı bir örgüt kurulmuştu.
Birleşmiş
Milletler'in
temeli
sayılabilecek
bu
organizasyon, I. Dünya Savaşı'nın ardından İsviçre’de
1919'da "Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti)” adıyla
kuruldu.
21/39
Milletler Cemiyeti
Amacı: ülkeler arasındaki sorunları barışçı yollarla
çözmek.
Örgüt II. Dünya Savaşı'nın ardından dağıldı.
Cemiyet-i Akvam, 6 Temmuz 1932'de Türkiye'yi
üyeliğe davet etmiş, 9 Temmuz'da TBMM Türkiye’nin
Milletler Cemiyeti'ne giriş davetini onaylamış ve 18
Temmuz 1932'de Türkiye Milletler Cemiyetine katılmıştı.
22/39
Milletler Cemiyeti
Amacı, savaşı önlemek ve uyuşmazlıkların barış
yollarıyla çözümünü sağlamak olan MC, bu amacı, hiç
bir zaman gerçekleştiremeyerek II. Dünya Savaşının
çıkmasını önleyememiştir.
Genel Kurul, 1946’da son toplantısını Cenevre’de
yaparak cemiyetin feshi kararını almıştır.
23/39
Birleşmiş Milletler
Kuruluşu
BM örgütünün kurulması çalışmaları II. Dünya Savaşı
sırasında, dönemin ABD Başkanı Roosevelt ile İngiltere
Başbakanı Churchil’in 14 Ağustos 1941 tarihli Atlantik
Bildirisi ile başlamıştır.
1 Ocak 1942’de Sovyet, Amerikan ve İngiliz liderleri,
Washington’da
“Birleşmiş
Milletler
Bildirisi”ni
imzalamışlardır.
1 Kasım 1943’de Moskova Bildirisi’nin ABD, SSCB,
Çin, İngiltere tarafından imzalanmasını müteakip 3-11
Şubat 1943 Yalta Konferansı ile kuruluş süreci
tamamlanmıştır.
24/39
Birleşmiş Milletler
Kuruluşu
BM’nin nihai kuruluş imzası, 25 Nisan 1945’te San
Francisco’da, 50 ülkenin katılımıyla saptanan ilkeler
tartışıldı ve BM Ana Sözleşmesi 26 Haziran 1945’de
imzalandı.
Ana Sözleşmenin katılan ülkelerin parlamentolarınca
benimsenmesinden sonra BM Andlaşması 24 Ekim
1945’de yürürlüğe girmiştir.
Her yıl 24 Ekim günü, üye ülkelerde Birleşmiş Milletler
Günü olarak kutlanmaktadır.
25/39
Birleşmiş Milletler
Kuruluşu
BM kendini "adalet ve güvenliği, ekonomik kalkınma
ve sosyal eşitliği uluslararasında tüm ülkelere sağlamayı
amaç
edinmiş
global
bir
kuruluş"
olarak
tanımlamaktadır.
Uluslararası İlişkilerde, kuvvet kullanılmasını ilk
olarak evrensel düzeyde yasaklayan ilk antlaşma BM
Sözleşmesi'dir.
26/39
Birleşmiş Milletler
Kuruluşu
Örgütün, kurulduğu yıllarda 51 olan üye sayısı şu an
itibariyle 193'e ulaşmıştır. Türkiye kurucu üyeler
arasında yer almaktadır.
Örgütün yönetimi New
merkezinden yürütülür.
York’ta
bulunan
genel
Her yıl düzenli olarak yapılan toplantılar yine bu genel
merkezde gerçekleştirilir.
27/39
Birleşmiş Milletler
BM Andlaşmasının İçeriği
Giriş ve I. Bölümü
- Savaş belasından, insan haklarından, adalet ve sosyal
ilerlemeden, barış ve güvenliğin öneminden söz
edilmektedir.
- Uluslararası barış ve güvenliği korumak, uyuşmazlıkları
barışçı yollarla çözmeğe yardımcı olmak, ulusların hak ve
eşitliğine ve self determinasyon hakkına saygı gösterilerek,
devletler arasında dostça ilişkileri geliştirmek,
- Ekonomik, sosyal, düşünsel ve insancıl nitelikteki
sorunlar üzerinde işbirliğini gerçekleştirmek ve bu
doğrultudaki çabaları uyumlu kılmak gibi amaçlar
28/39
gütmektedir.
Birleşmiş Milletler
BM Andlaşmasının İçeriği
II. Bölüm
Üyelikle ilgilidir. Bu kapsamda;
- Yasadaki yükümlülükleri yerine getirmeğe hazır her
devletin, Güvenlik Konseyinin tavsiyesi üzerine Genel
Kurul Kararıyla üye olabilmesi,
- İsteyenin üyelikten ayrılabilmesi,
- Gerektiğinde bir üyenin üyelik hak ve yetkilerini
kullanmasının yasaklanabilmesi,
- Hatta örgütten çıkarılabilmesi öngörülmüştür.
29/39
Birleşmiş Milletler
BM Andlaşmasının İçeriği
III. Bölüm
BM organları sıralanmaktadır.
IV. Bölümde
Genel Kurulun bileşimi, görev ve yetkileri, kurulda
oylama ve yöntem işleri düzenlenmiştir.
V. Bölüm
Güvenlik Konseyinin bileşimi görev ve yetkileri oy ve
yöntem işleri ile ilgilidir.
30/39
Birleşmiş Milletler
BM Andlaşmasının İçeriği
Diğer bölümlerde
- Uyuşmazlıkların Barışçı yoldan çözümü yöntemlerinin
düzenlenmesi,
- Ekonomik ve sosyal konseyin çalışması,
- Uluslararası Vesayet Rejimi gibi konular yer
almaktadır.
31/39
Birleşmiş Milletler
Amaçlar, İlkeleri ve Faaliyetleri
BM Andlaşmasının 1. m.’ne göre örgütün amacı;
- Uluslararası barış ve güvenliği sağlamak,
- Ülkelerarası dostça ilişkiler geliştirmek,
- Uluslararası iş birliğini sağlamak,
- İnsanlık sorunların çözüm bulduğu bir merkez olmak.
32/39
Birleşmiş Milletler
Amaçlar, İlkeleri ve Faaliyetleri
İlkeler:(Md.2):
- Örgüt, tüm üyelerinin egemen eşitliği ilkesi üzerine
kurulmuştur.
- Tüm üyeler yükümlülükleri iyi niyetle yerine getirirler.
- Tüm üyeler, uyuşmazlıklarını barışçı yollarla çözerler.
- Tüm üyeler, gerek herhangi bir başka devletin toprak
bütünlüğüne ya da siyasal bağımsızlığına karşı, gerek
BM‘nin amaçları ile bağdaşmayacak herhangi bir
biçimde kuvvet kullanma tehdidine ya da kuvvet
kullanılmasına başvurmaktan kaçınırlar.
33/39
Birleşmiş Milletler
Amaçlar, İlkeleri ve Faaliyetleri
- Tüm üyeler, örgütün işbu Antlaşma gereği giriştiği
tüm eylem ve kararına her türlü yardımı yaparlar.
- Örgüt, BM üyesi olmayan devletlerin de, uluslararası
barış ve güvenliğin korunmasının gerektirdiği ölçüde bu
ilkelere uygun biçimde hareket etmesini sağlar.
- Örgüt, üye devletlerin ulusal yetkisine giren konulara
karışmaz; ancak, bu ilke, VII. Bölüm'de öngörülmüş olan
zorlayıcı önlemlerin uygulanmasını hiçbir biçimde
engellemez.
34/39
Birleşmiş Milletler
Amaçlar, İlkeleri ve Faaliyetleri
Belirtilen bu amaç ve ilkeler çerçevesinde BM’nin şu
konularda geniş faaliyetlerde bulunduğu gözlenmektedir:
-
Uluslararası barış ve güvenliğin sağlanması ,
- Ekonomik ve toplumsal kalkınmada uluslararası
işbirliği,
-
İnsan haklarının uluslararası alanda korunması,
- Uluslararası
geliştirilmesi,
hukukun
yerleştirilmesi
ve
- Teknik gelişmelerden insanlığın en iyi biçimde
yararlanmasının sağlanması.
35/39
Birleşmiş Milletler
Amaçlar, İlkeleri ve Faaliyetleri
Belirtilen bu amaç ve ilkeler çerçevesinde BM’nin şu
konularda geniş faaliyetlerde bulunduğu gözlenmektedir:
-
Uluslararası barış ve güvenliğin sağlanması ,
- Ekonomik ve toplumsal kalkınmada uluslararası
işbirliği,
-
İnsan haklarının uluslararası alanda korunması,
- Uluslararası
geliştirilmesi,
hukukun
yerleştirilmesi
ve
- Teknik gelişmelerden insanlığın en iyi biçimde
yararlanmasının sağlanması.
36/39
Birleşmiş Milletler
BM’nin Organları
BM
Yardımcı
Organlar
Ana Organlar
Genel Kurul
Güvenlik
Konseyi
Ekonomik ve
Sosyal Konsey,
Vesayet
Konseyi
UAD
Genel
Sekreterlik
37/39
Birleşmiş Milletler
38/39
Birleşmiş Milletler
39/39
Birleşmiş Milletler
Genel Kurul
- Genel Kurul ana istişare organıdır.
- Tüm üye ülkelerin
temsilcilerinden oluşur.
birer oy
hakkı
bulunan
- Barış ve güvenlik, yeni üyelerin katılımı, bütçe gibi
önemli konuları ilgilendiren kararlarda üçte iki (2/3)
çoğunluk gereklidir.
- Diğer konuları ilgilendiren kararlar salt çoğunlukla
alınır.
40/39
Birleşmiş Milletler
Genel Kurul
- Kararları tavsiye niteliğindedir, hükümetler üzerinde
bağlayıcı bir etkisi yoktur.
- Ancak dünya kamuoyunun gözündeki ülke değeri ve
dünya düzeninin ahlaki etkileri, alınan kararları etkin
kılmaktadır.
- İlk birleşimi 10 Ocak 1946’da yapan Genel Kurul,
düzenli olarak her yılın Eylül-Aralık aylarında olağan
toplantısını yapar.
- Ayrıca, Güvenlik Konseyi’nin ya da BM üyelerinin
çoğunluğunun talebi üzerine Genel Sekreterin çağrısı
aracılığıyla özel oturumla toplanabilir.
41/39
Birleşmiş Milletler
Genel Kurul
- Organlar arasında bir hiyerarşi yoktur.
- Ancak Güvenlik Konseyi’nin bir sürekli üyesinin
vetosu nedeniyle uluslar arası barışın korunmasına ilişkin
bir karar alamaması durumunda, Genel Kurul bu
konuda kendini yetkili görmekte ve Güvenlik
Konseyi’nin yerine kararlar ve önlemler alabilmektedir.
- Merkezi New York’ta olan Genel Kurul’un kullandığı
resmi diller Arapça, Çince, Fransızca, İngilizce,
İspanyolca ve Rusça’dır.
42/39
Birleşmiş Milletler
Güvenlik Konseyi
İlk toplantısını 17 Ocak 1946’da yapan Güvenlik
Konseyi, uluslararası barış ve güvenlik konularında temel
sorumluluğu yüklenmiş bir organdır.
BM’nin tüm üyeleri Güvenlik Konseyi kararlarına
uymakla yükümlüdürler. (Bağlayıcı ve Tavsiye)
43/39
Birleşmiş Milletler
Güvenlik Konseyi
BMGK, 15 üyeye sahiptir. Üyeler iki gruba ayrılır:
Güvenlik Konseyi
Sürekli Üyeler
- İngiltere,
- Fransa,
- ABD,
- Çin ve
- Rusya’dır.
Geçici Üyeler
- 10 üyeden oluşur.
- 2 yıl için seçilir.
- Coğrafi dağılımı:
*Afr.-Asya.: 5
* Doğu.Av. : 1
*Lat.Ame. :2
*Bat. Dev. :2
44/39
Birleşmiş Milletler
Güvenlik Konseyi
Güvenlik Konseyi sürekli çalışma olanağına sahip bir
organ olarak öngörülmüş olup, her üyenin 1 oyu vardır.
Kararlar en az 9 üyenin olumlu oyu ile alınır. Ancak;
- “Usul” konusunda herhangi 9 üyenin olumlu oyu
yeterli olurken,
- “Öteki konularda” 9 olumlu oy arasında sürekli
üyelerin oylarının da yer alması ya da en azından
çekimser
kalması
veya
oylamaya
katılmaması
gerekmektedir.
- Bu bu hak “veto hakkı” olarak adlandırılır.
45/39
Birleşmiş Milletler
Güvenlik Konseyi
Güvenlik Konseyinde 9/15 çoğunluk aranmayan durumlar
da vardır. Örneğin, UAD’ye yargıç seçiminde oy çokluğu
yeterlidir.
BMGK asıl görevi, uluslararası barış ve güvenliğin
sağlanmasıdır. Bu çerçevede iki türlü yetki ile donatılmıştır:
- Bağlayıcı Karar: Andlaşmanın VII. Bölümünde
düzenlenen, uluslar arası barış ve güvenliğin tehdit edilmesi,
bozulması ve saldırı durumunda alacağı karar yetkisi,
- Tavsiye Kararı: Andlaşmanın VI. Bölümünde düzenlenen,
uyuşmazlıkların barışçı çözüm yolları konusunda vereceği
karar yetkisi.
46/39
Birleşmiş Milletler
Güvenlik Konseyi
- Güvenlik Konseyi, uluslararası barışa bir tehdit
oluştuğunda öncelikle tarafların anlaşmazlığı barışçıl
yollardan çözmelerini tavsiye eder.
- Hatta bazı durumlarda BMGK kendisi arabuluculuk
faaliyetlerini yürütür, bazen de bir arabulucu tayin eder.
Ör: Kıbrıs
47/39
Birleşmiş Milletler
Güvenlik Konseyi
- Çatışma durumunda ilk önce bunu durdurmayı ve
ateşkesi sağlamayı hedefler.
- BM Barış Gücü’nü bu sorunlu bölgelere sevk edebilir.
48/39
Birleşmiş Milletler
Güvenlik Konseyi
- BMGK,
* Ekonomik ambargo,
* Ticari ambargo veya
* Kuvvet kullanımına karar verme yetkisine sahiptir.
- Bu durumlarla karşılaşan bir üye ülke,
* BMGK tarafından üyelikten doğan haklarını
kullanamayacağı gibi,
* Yükümlülükleri ihlal durumunda üyelikten atılır.
49/39
Birleşmiş Milletler
Güvenlik Konseyi
- Türkiye bugüne kadar üç kez Güvenlik Konseyi
üyeliğine seçilmiştir:
* 1953-1955
* 1961-1963
* 2009-2010
50/39
Birleşmiş Milletler
Uluslararası Adalet Divanı
BM’nin asıl yasal organıdır.
Hollanda’da Hague’da faaliyet gösterir.
Amacı; uluslararası hukuku egemen kılmaktır. Ülkeler
arasındaki hukuki anlaşmazlıkları da çözmeyi hedefler.
51/39
Birleşmiş Milletler
Uluslararası Adalet Divanı
UAD, 9 yıllığına BM Genel Kurulu tarafından seçilen
15 yargıçtan oluşur.
Yargıçların ülkelerinin en yüksek yargı organlarının
üyesi olma koşulu vardır; uluslararası hukuku bilmeleri
beklenir.
UAD, uluslararası hukuk içtihadını da oluşturur.
Bugüne dek 24 olayı çözmüştür.
52/39
Birleşmiş Milletler
Uluslararası Adalet Divanı
Yetkileri:
- Uluslararası hukuki uyuşmazlıkların incelenip karara
bağlanması (Yargı İşlevi).
- Uluslar arası örgütlere danışma görüşü verilmesi
(Danışma İşlevi).
53/39
Birleşmiş Milletler
Uluslararası Adalet Divanı
Danışma İşlevi
Divandan danışma görüşü isteme imkanı devletlere
tanınmamıştır, ancak bazı uluslararası örgütler danışma
görüşü isteyebilir:
- BM Genel Kurulu ve Güvenlik Konseyi,
- Genel Kurulun verdiği yetki sonucu BM’nin öteki
organları ve uzmanlık kurumlar.
Danışma görüşü, soyut bir hukuki konuya ilişkin
olmalıdır; somut uyuşmazlığa ilişkin görüş istenmez.
Danışma görüşü bağlayıcı değildir, ama önemlidir.
54/39
Birleşmiş Milletler
Uluslararası Adalet Divanı
Yargı İşlevi
UAD Satatüsü Md. 38/I’e göre, UAD’nin temel görevi,
devletlerce önüne getirilen uyuşmazlıkları uluslararası
hukuka uygun olarak çözmektir.
Ancak bu uyuşmazlığı Divan’ın önüne getiren tarafın
devlet olması ve uyuşmazlığın uluslararası hukuk
kaynaklı olması gerekir.
55/39
Birleşmiş Milletler
Uluslararası Adalet Divanı
Yargı İşlevi
Divan önündeki davalara yalnızca Divan Statüsüne
taraf devletler taraf olabilmektedir (Statü Md. 34/1, 35/1).
Yani BM Andlaşması Md. 93/1’e göre Divan
Statüsünün otomatik bir biçimde tarafı olan BM üyesi
devletler taraf olabilmektedir.
56/39
Birleşmiş Milletler
Uluslararası Adalet Divanı
Yargı İşlevi
BM üyesi olmayan Divan Statüsüne taraf devletlerin
(BM Andlaşması Md. 93/2’deki devletlerin) Divan’da
görülen davaya taraf olması, BM’nin Güvenlik Konseyin
tavsiyesi üzerine Genel Kurulun kararına bırakılmıştır.
Divan Statüsü’ne taraf olmayan devletlerin de Divan
Statüsü’nün Md. 35/2’e göre BM Güvenlik Konseyince
belirlenecek koşullar uyarınca Divan önündeki davalarda
taraf olma hakları vardır.
57/39
Birleşmiş Milletler
Uluslararası Adalet Divanı
Yargı İşlevi
UAD önünde davalara taraf olma hakkına sahip bulunan
devletler bakımından Divan’ın belli bir davaya ilişkin
olarak yetkisi otomatik değildir.
Devletler Divan’ı ayrıca yetkilendirmelidir. Devletler
Divan’a bu etkiyi şu yöntemlerle tanıyabilirler:
a. Uyuşmazlıktan önce yapılmış
andlaşmayla (UAD Statüsü Md. 36/1).
bir
uluslararası
Devletler önceden yaptıkları bir andlaşmada çıkacak
uyuşmazlıkların çözümünde UAD’nin yetkili olacağını
açıkça hükme bağlamışlarsa, bu andlaşmadan doğacak
58/39
uyuşmazlığa UAD bakacaktır.
Birleşmiş Milletler
Uluslararası Adalet Divanı
Yargı İşlevi
b. UAD Statüsü’nün Md. 36/2 çerçevesinde, UAD’nin
yargı yetkisini önceden kabul etme.
Bu durumda, herhangi bir devlet, tek taraflı bir bildiri
ile, uluslararası uyuşmazlıklarını, aynı yükümü kabul
eden devletlere karşı Divan’ın yargı yetkisini tanıdığını
bildirme hakkına sahiptir.
Bu tanıma, süreli veya süresiz olabileceği gibi, bazı
koşullara da dayandırılabilir.
59/39
Birleşmiş Milletler
Uluslararası Adalet Divanı
Yargı İşlevi
c. UAD Statüsü’nün Md. 36/1 çerçevesinde, devletler
uyuşmazlıklarını özel bir andlaşma (Tahkinmame) ile
Divan’nın önüne götürebilirler.
Bu duruma, uyuşmazlığın
başvurulmaktadır.
doğmasından
sonra
Tahkimnamede uyuşmazlığın konusu ve taraflarının
bildirilmesi zorunludur (Md. 40/1).
60/39
Birleşmiş Milletler
Uluslararası Adalet Divanı
Yargı İşlevi
ç. Forum Prorogatum:
Bu Divan’ın yetkisinin açık olmayan bir şekilde kabul
edilmesidir.
Bu durumda, davacı devlet, diğer tarafın Divan’ın yargı
yetkisini kabul edip etmeyeceğini bilmeden Divan’a (Dilekçe
ile) başvurmakta, karşı taraf yargılama esnasında Divan’ın
yargı yetkisini Forum Prorogatum yoluyla, yani açık
olmayan bir şekilde kabul etmektedir:
* Açılan davaya vekil tayin ederek,
* Divanın yargı yetkisini tartışmadan esasa ilişkin görüş
61/39
beyan ederek, vb.
Birleşmiş Milletler
Uluslararası Adalet Divanı
Yargı Yetkisine Çekince
Divanın yargı yetkisini kabul eden devletler çekinceler
de koymaktadır.
Statü Md. 36/3’de öngörülen çekinceler,
- Karşılıklılık koşulu ve süre sınırlamasıdır.
- Ayrıca, “ülkesel konular” gibi esasa ilişkin çekincelere
de rastlanmaktadır.
62/39
Birleşmiş Milletler
Uluslararası Adalet Divanı
UAD’de Uygulanacak Kurallar
UAD, Statünün Md. 38/1’e göre uyuşmazlıkları uluslar
arası hukuka göre çözer.
Bu uluslararası hukukun kaynakları ise;
- Andlaşmalar, örf ve adet hukuku,
ilkeleri Asıl Kaynak,
hukukun genel
- Mahkeme kararları (içtihat), yazarların görüşleri
(doktrin) ise Yardımcı Kaynak olarak sayılmaktadır.
- Statünün Md. 38/2, tarafların açık rızaları ile Divanın
hakkaniyet ve nısfet ilkelerine göre (ex aeque et bono)
63/39
karar verebileceğini öngörmektedir.
Birleşmiş Milletler
Uluslararası Adalet Divanı
İnceleme ve Karar
- Kararlar sadece hukuki uyuşmazlıklara ilişkindir.
- Ancak, hukuki ve siyasi uyuşmazlıkları her zaman birbirinden
ayırmak kolay değildir.
- Önce ilk itirazlar ele alınır. Ör: yargı yetkisi, başvuru yollarının
tüketilip tüketilmediği gibi.
- Yazılı aşamada taraflar karşılıklı iddialarını sunarlar.
- Sözlü aşama açık duruşmalarda gerçekleşir.
- Karar aleni duruşmada açıklanır:
* İlk aşamada gerektiğinde ihtiyati tedbir kararı alınabilir.
* Nihai karar bağlayıcı ve kesindir. Ancak icrai gücü yoktur.
64/39
BMGK’den icrası talep edilebilir. Ama bugüne kadar olmamıştır.
Birleşmiş Milletler
Genel Sekreterlik
BM Genel Merkezinde New York’ta çalışır.
BM’nin günlük işlerini takip edip yürütür.
Programların çalışmasını sağlar.
Antonio Guterres
BM Genel Kurulu tarafından tekrarlanabilir 5 yıllık
dönem için seçilir.
Uygulamada, hiçbir büyük gücün mensubu olmayan
devletlerin uyruklarından seçilir.
BM’nin ilgilendiği her konuyu takiple görevlidir.
65/39
66/39
67/39
68/39
69/39
70/39
71/39
72/39
73/39
74/39
75/39
76/39
77/39
78/39
Çağ Üniversitesi
Hukuk Fakültesi
79/39