İLETİŞİM VE İŞBİRLİKÇİ MODELLER

İLETİŞİM VE İŞBİRLİKÇİ
MODELLER
Sedat AKBAL
BTÖ611-İnsan Bilgisayar Etkileşimi
İletişim Ve İşbirlikçi Modeller
E-Posta ve Konferans sistemleri gibi
yazılımlar birden fazla insanla
etkileşime geçerler
 Buna ek olarak yazılımlar içinde
bulundukları ortamda kişilerden ve
sosyal durumlardan etkilenir ve
etkilerler

HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
2/77
İletişim Ve İşbirlikçi Modeller
1.
2.
3.
4.
HÜ
BTÖ-611
Yüz Yüze İletişim
Diyalog
Metin Tabanlı İletişim
Grup Çalışması
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
3/77
1. Yüz Yüze İletişim
Yüz yüze kontak iletişimin en temel
formudur.
 Yüz yüze iletişim sadece konuşma ve
duymadan ibaret değildir.
 Vücut dilini ve göz kontağını da içerir

HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
4/77
1. Yüz Yüze İletişim

Etkinin İletimi ve Kişisel Alan
(Transfer Effects And Personel Space)

Göz Kontağı ve Bakış
(Eye Contact and Gaze)

Jest ve Vücut Dili
(Gestures And Body Language)

Arka Kanallar
(Back Channels)

Sıra Geçişi
(Turn-Taking)
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
5/77
1. Yüz Yüze İletişim
Etkinin
İletimi ve Kişisel Alan
(Transfer Effects And Personel Space)

Göz Kontağı ve Bakış
(Eye Contact and Gaze)

Jest ve Vücut Dili
(Gestures And Body Language)

Arka Kanallar
(Back Channels)

Sıra Geçişi
(Turn-Taking)
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
6/77
1-Yüz Yüze İletişim
Etkinin İletimi ve Kişisel Alan
Bilgisayar tabanlı iletişimi
kullandığımızda, bütün beklentilerimizi
yüz yüze iletişimden alırız.
 Yüz yüze iletişimin kuralları bilinçli
değildir.
 Kurallar bozulduğunda gerçek sorunu
belirlemek zordur.

HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
7/77
1-Yüz Yüze İletişim
Etkinin İletimi ve Kişisel Alan

İnsanlar yeni ortamların kurallarını
öğrenebilirler ve uyum sağlayabilirler.


Örneğin; “Tamam” kelimesinin telsizlerde
kullanılması gibi
Uyum sağlayabilme var olan normlarını
kullanabilip kullanamamasına bağlıdır.
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
8/77
1-Yüz Yüze İletişim
Etkinin İletimi ve Kişisel Alan
Kişisel alan; kişinin kendi uzantısıymış
gibi algıladığı alan veya boşluktur.
 Kültürden kültüre ve kişiden kişiye
değişebilir.



HÜ
BTÖ-611
Yakın hissettiğimiz kişilerde daha dar,
tanımadığımız kişilerde daha geniştir.
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
9/77
1-Yüz Yüze İletişim
Etkinin İletimi ve Kişisel Alan
Osman

Selami
Kişisel alan sorunu video konferansta da
meydana gelebilir.
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
10/77
1-Yüz Yüze İletişim
Etkinin İletimi ve Kişisel Alan

Osman, Selami’yi net görmek için
yaklaştıkça, Selami, Osman’ın ekranı
kaplayan yüzünden uzaklaşmaya çalışır.
“touche”
Sorun kameranın pozisyonu ve ekranın
boyutlarına göre daha da kötüleşebilir.
 Sorunun çözümü için karşılıklı kamera
açılarını ayarlayabilme önerilebilir.

HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
11/77
1. Yüz Yüze İletişim

Etkinin İletimi ve Kişisel alan
(Transfer Effects And Personel Space)
Göz
Kontağı ve Bakış
(Eye Contact and Gaze)

Jest ve Vücut Dili
(Gestures And Body Language)

Arka Kanallar
(Back Channels)

Sıra Geçişi
(Turn-Taking)
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
12/77
1-Yüz Yüze İletişim
Göz Kontağı ve Bakış
Normal diyaloglarda göz teması yaygın
olarak kullanılır
 Gözlerimiz bize karşımızdakinin





Sıkılıp sıkılmadığını
Dinleyip dinlemediğini
İlgilenip ilgilenmediğini
Anlayıp anlamadığını
söyler.
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
13/77
1-Yüz Yüze İletişim
Göz Kontağı ve Bakış
Görsel kontak kesildiğinde bütün ipuçları
yok olur
 Video konferans




Görsel ipuçlarını belli bir seviyeye kadar aktarabilir
Bazı durumlarda yanlış ipuçları gönderebilir.
Video konferans sesle desteklendiğinde
sosyal etkileşim hissi artar
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
14/77
1. Yüz Yüze İletişim

Etkinin İletimi ve Kişisel alan
(Transfer Effects And Personel Space)

Göz Kontağı ve Bakış
(Eye Contact and Gaze)
Jest
ve Vücut Dili
(Gestures And Body Language)

Arka Kanallar
(Back Channels)

Sıra Geçişi
(Turn-Taking)
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
15/77
1-Yüz Yüze İletişim
Jest ve Vücut Dili

İlgilendiğimiz nesneleri belirtmek için
ellerimizi kullanırız.



El harekelerimiz bilinçli ve kasten olabileceği gibi,
Küçük bir el hareketi yada vücudumuzun
hizalanması olabilir.
Video konferans hareketlerimizin
yorumlanması için yeterli olmayabilir.

HÜ
BTÖ-611
Diyalog tamamen “oraya”, “şunu” vb. ifadeler
içeriyorsa sorun yaratabilir (referanslı gösterim /
deictic reference)
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
16/77
1-Yüz Yüze İletişim
Arka Kanallar

Referanslı gösterim (deictic referece) sorunu
aşmak için “group pointer” fikri önerilebilir.
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
17/77
1. Yüz Yüze İletişim

Etkinin İletimi ve Kişisel alan
(Transfer Effects And Personel Space)

Göz Kontağı ve Bakış
(Eye Contact and Gaze)

Jest ve Vücut Dili
(Gestures And Body Language)
Arka
Kanallar
(Back Channels)

Sıra Geçişi
(Turn-Taking)
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
18/77
1-Yüz Yüze İletişim
Arka Kanallar

İletişim sadece kelimeler değildir



Güneş: Şu filmi hatırladın mı...eee... “Yeşil” hımm...
saat sekiz de başlıyor.
Rüzgar: Mükemmel!
İletişimde arka kanalları (back channels)
da kullanırız.
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
19/77
1-Yüz Yüze İletişim
Arka Kanallar

Arka kanallar (back channels)



Kafa, omuz sallama
Yüz buruşturma
Küçük parazitler
olabilir.
 Arka kanallar sayesinde ifadeler
belirsizlikten kurtulur.
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
20/77
1-Yüz Yüze İletişim
Arka Kanallar

Kullandığımız iletişim ortamlarını arka
kanal kullanımında sınırlılıkları bulunur.




HÜ
BTÖ-611
video
audio
text based
half duplex
–
–
–
–
vücut dilinin kaybı
yüz ifadelerini kaybı
hiç arka kanal yok
büyük miktarda geri bildirim
kaybı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
21/77
1. Yüz Yüze İletişim

Etkinin İletimi ve Kişisel alan
(Transfer Effects And Personel Space)

Göz Kontağı ve Bakış
(Eye Contact and Gaze)

Jest ve Vücut Dili
(Gestures And Body Language)

Arka Kanallar
(Back Channels)
Sıra
Geçişi
(Turn-Taking)
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
22/77
1-Yüz Yüze İletişim
Sıra Geçişi

Konuşma sırasını bir konuşmacıdan
diğerine geçmesini sağlamak için




El kaldırma
Vücut ve göz hareketleri
“ahım”, “aeh” vb ses parazitleri
Duraksamalar
kullanılabilir
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
23/77
1-Yüz Yüze İletişim
Sıra Geçişi

İletişim ortamlarında ise ses parazitleri
ve duraksamalar dışında sıra geçiş
kanalı kullanmada

Eşzamanlı olmaması gibi
sınırlılıklarımız vardır.
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
24/77
1-Yüz Yüze İletişim
Sıra Geçişi

Örneğin, kıtalar arası yapılan video
konferansta bir konuşmasının sesi ve görüntü
yaklaşık 4 sn sonra ulaşır.
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
25/77
1-Yüz Yüze İletişim
Sıra Geçişi
Bu durum sıra geçişinin karşımasına ve
karşısındaki konuşurken konuşmaya
başlanmasına neden olur.
 Karşıdaki kişi konuşmasının kesilmesini
kaba olarak yorumlayabilir.
 Geniş bant internet teknolojileri uydulara
göre daha etkili olabilir.

HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
26/77
2. Diyalog

Diyalog analizinin tasarım için 3 kullanım
şekli vardır.



HÜ
BTÖ-611
İnsanların elektronik iletişim ortamlarıyla nasıl başa
çıktıklarını anlamamızı sağlar
Tasarıma karar vermek için rehber olarak
kullanılabilir.
Sistemi teoriler etrafında yapılandırarak
tasarlamamızı sağlar (örneğin :söz edimi teorisi /
speech act theory)
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
27/77
2. Diyalog
1.
Temel Diyalog Yapısı
(Basick Conversational Structure)
2.
Bağlam
(Contex)
3.
4.
İfadenin, Konusu, Odağı ve Biçimi
(Topics, Focus And Forms Of Utterance)
Bozulma ve Tamir
(Breakdown And Repair)
5.
Ortak Anlayış İnşa Etme
(Constructing A Shared Understanding)
6.
Söz Edimi Teoremi
(Speech Act Theory)
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
28/77
2. Diyalog
1.
Temel Diyalog Yapısı
(Basick Conversational Structure)
2.
Bağlam
(Contex)
3.
İfadenin, Konusu, Odağı ve Biçimi
(Topics, focus and forms of utterance)
4.
Bozulma ve Tamir
(Breakdown And Repair)
5.
Ortak Anlayış İnşa Etme
(Constructing A Shared Understanding)
6.
Söz Edimi Teoremi
(Speech Act Theory)
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
29/77
2-Diyalog
Temel Diyalog Yapısı

“Sıra Değişimi” en temel diyalog yapısıdır.

‘A’ bir şeyler söyler sonra ‘B’ bir şeyler söyler
Her sıra değişimindeki konuşma ifade
(utterance) olarak tanımlanır.
 Diyalog ifadeleri çift olarak gruplanabilir.
(Soru-cevap--bitişik çiftler/adjancency
pair)

HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
30/77
2-Diyalog
Temel Diyalog Yapısı

Bitişiklik bazen açıklamalar yapmak için
içsel çiftlerle bozulabilir.







Burak:Biraz kremalı pasta ister misin?
Ada:Çok şişmanlatıcı değil mi?
Burak:Evet, çok
Ada:Ve çokça çikolata?
Burak:Çokça
Ada: Öyleyse büyük bir dilim alacağım.
Yapı:B-x, A-y, B-y, A-z, B-z, A-x
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
31/77
2. Diyalog
1.
Temel Diyalog Yapısı
(Basick Conversational Structure)
2.
Bağlam
3.
(Contex)
İfadenin, Konusu, Odağı ve Biçimi
(Topics, focus and forms of utterance)
4.
Bozulma ve Tamir
(Breakdown And Repair)
5.
Ortak Anlayış İnşa Etme
(Constructing A Shared Understanding)
6.
Söz Edimi Teoremi
(Speech Act Theory)
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
32/77
2-Diyalog
Bağlam
İfadeler tek başlarına yorumlandıkları
zaman belirsiz olabilirler.
 Belirsizliği ortadan kaldırmak için
bağlamı bilmek gerekir.
 İki çeşit bağlam vardır.



HÜ
BTÖ-611
İçsel bağlam
Dışsal bağlam
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
33/77
2-Diyalog
Bağlam
İçsel Bağlam: Önceki ifadelerin
oluşturduğu bağlamdır.
 Dışsal bağlam: Çevrenin oluşturduğu
bağlamdır.
 Bu bakımdan jestleri, bakışları, çevredeki
detayları not etmek önemlidir.


HÜ
BTÖ-611
Fazlaya kaçmadan
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
34/77
2. Diyalog
1.
Temel Diyalog Yapısı
(Basick Conversational Structure)
2.
Bağlam
(Contex)
3.
İfadenin, Konusu, Odağı ve Biçimi
(Topics, focus and forms of utterance)
4.
Bozulma ve Tamir
(Breakdown And Repair)
5.
Ortak Anlayış İnşa Etme
(Constructing A Shared Understanding)
6.
Söz Edimi Teoremi
(Speech Act Theory)
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
35/77
2-Diyalog
İfadenin, Konusu, Odağı ve Biçimi
Diyalogun ortak odağı olması önemlidir.
 Bu odak zaman zaman bozulabilir ve
düzeltilmelidir.
 Odağın bozulmasındaki sebebin teknoloji
olup olmadığını belirlemek önemlidir.

HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
36/77
2-Diyalog
İfadenin, Konusu, Odağı ve Biçimi

İfadeler teknolojinin işbirliğini
desteklemesi ile ilgili ise sorun teknoloji
olabilir.

HÜ
BTÖ-611
Upps, Orada başka siyah kalem var mı? Bu bitti.
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
37/77
2. Diyalog
1.
Temel Diyalog Yapısı
(Basick Conversational Structure)
2.
Bağlam
(Contex)
3.
İfadenin, Konusu, Odağı ve Biçimi
(Topics, focus and forms of utterance)
4.
Bozulma ve Tamir
5.
(Breakdown And Repair)
Ortak Anlayış İnşa Etme
(Constructing A Shared Understanding)
6.
Söz Edimi Teoremi
(Speech Act Theory)
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
38/77
2-Diyalog
Bozulma ve Tamir
Bozulma iletişim sırasında odağın
kaymasıdır.
 Bozulmadan sonra yapılan düzeltme
tamir olarak isimlendirilir.
 Bozulma her seviyede oluşabilir.
 Ayrışma bozulmanın en yüksek
seviyesidir.

HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
39/77
2-Diyalog
Bozulma ve Tamir
Bozulmanın sebebinin kaynağını bulunca
düzeltmek kolaydır.
 Bazen bozulmayı belirlemek zor olabilir

HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
40/77
2. Diyalog
1.
Temel Diyalog Yapısı
(Basick Conversational Structure)
2.
Bağlam
(Contex)
3.
İfadenin, Konusu, Odağı ve Biçimi
(Topics, focus and forms of utterance)
4.
Bozulma ve Tamir
(Breakdown And Repair)
5.
Ortak Anlayış İnşa Etme
6.
(Constructing A Shared Understanding)
Söz Edimi Teoremi
(Speech Act Theory)
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
41/77
2-Diyalog
Ortak Anlayış İnşa Etme
Bireyler farklı yaşantı ve bilgi
birikimlerine sahiptirler.
 Başkasını hayatını yaşamadan
yaşantılarımızı ve bilgi birikimlerimizi
birleştiremeyiz.

HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
42/77
2-Diyalog
Ortak Anlayış İnşa Etme
Ortak yaşantı ve bilgi birikimi yerine ortak
anlayış yaratmak yeterlidir.
 Diyalog, grupların birbirlerini anlaması
için sürekli test ve karşılıklı kontroller
içerir.

HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
43/77
2. Diyalog
1.
Temel Diyalog Yapısı
(Basick Conversational Structure)
2.
Bağlam
(Contex)
3.
İfadenin, Konusu, Odağı ve Biçimi
(Topics, focus and forms of utterance)
4.
Bozulma ve Tamir
(Breakdown And Repair)
5.
Ortak Anlayış İnşa Etme
(Constructing A Shared Understanding)
6.
Söz Edimi Teoremi
(Speech Act Theory)
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
44/77
2-Diyalog
Söz Edim Teoremi
Söz edimi teoremi, ifadelerin,
katılımcıların hareketleriyle etkileşim
yoluyla ilgilenir.
 Söz edim teoremin temel varsayımı,
ifadeler ne yaptıkları ile tanımlanabilirler.
 İfadelerin anlamları kime söylediğimize
göre anlam değiştirebilir.
 Bu özellikleri sayesinde “Koordinatör”
olarak kullanılmışlardır.

HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
45/77
2-Diyalog
Söz Edim Teoremi

Koordinatörler



HÜ
BTÖ-611
Yapısallaştırılmış e-posta sistemleridir
Kullanıcı CFA (Conversation For Act) ile uyumlu
olmalıdır.
Kullanıcılar tarafından sevilmezler.
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
46/77
2-Diyalog
Söz Edim Teoremi
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
47/77
3-Metin Tabanlı İletişim
Metin tabanlı diyalog konuşma işbirlikçi
grup yazılımlarında vekili olarak davranır.
 Bu iki ortamın arasında adaptasyon
sorunu vardır.
 metin tabanlı iletişim yazılımları 4 çeşittir.





HÜ
BTÖ-611
Ayrık (discrete)
Doğrusal (linear)
Doğrusal olmayan (non-linear)
Uzaysal (Spatial)
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
48/77
3-Metin Tabanlı İletişim

Arka Kanallar ve Etkililik Durumu
(Back Channels and Affective State)

Sıra Geçişi
(Turn-Taking)

Bağlam ve Deixis
(Context and Deixis)

Tempo ve Tanesellik
(Pace and Granularity)

Doğrusal Metin ve Hypertext
(Linear text vs. Hypertest)
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
49/77
3-Metin Tabanlı İletişim
 Arka
Kanallar ve Etkililik Durumu
(Back Channels and Affective State)

Sıra Geçişi
(Turn-Taking)

Bağlam ve Deixis
(Context and Deixis)

Tempo ve Tanesellik
(Pace and Granularity)

Doğrusal Metin ve Hypertext
(Linear text vs. Hypertest)
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
50/77
3-Metin Tabanlı İletişim
Arka Kanallar ve Etkililik Durumu
Metin tabanlı iletişim de arka kanallar
tamamen kaybolur.
 Sıra sunma söz konusu değildir.
 İfadeler yüz yüze olduğundan daha
gramatikseldir.
 Duyguların iletimindeki eksiklikten dolayı
etkiliği belirtmek için ‘gülümsemeler :-)”
ve ‘kısaltmalar-LOL’ gelişmiştir

HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
51/77
3-Metin Tabanlı İletişim

Arka Kanallar ve Etkililik Durumu
(Back Channels and Affective State)
Sıra

Geçişi
(Turn-Taking)
Bağlam ve Deixis
(Context and Deixis)

Tempo ve Tanesellik
(Pace and Granularity)

Doğrusal Metin ve Hypertext
(Linear text vs. Hypertest)
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
52/77
3-Metin Tabanlı İletişim
Sıra Geçişi
Metin tabanlı iletişimde konuşmanın
bitişini belirten kesilmeler iletişimdeki
gecikmeler nedeniyle belirgin olmadığı
için ifadeler birbirlerini beklemeden
gönderilir.
 Gecikme e-posta da daha çok sohbet
programlarında daha azdır.

HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
53/77
3-Metin Tabanlı İletişim
Sıra Geçişi
Sıra geçişi sorunu bitişik ifade çiftlerini
yorumlayarak bir nebze çözülebilinir.
 Katılımcı sayısı ikiden fazla oldukça sıra
geçişinde sorunlar katlanarak artmaya
başlar

HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
54/77
3-Metin Tabanlı İletişim

Arka Kanallar ve Etkililik Durumu
(Back Channels and Affective State)

Sıra Geçişi
(Turn-Taking)
Bağlam

ve Deixis
(Context and Deixis)
Tempo ve Tanesellik
(Pace and Granularity)

Doğrusal Metin ve Hypertext
(Linear text vs. Hypertest)
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
55/77
3-Metin Tabanlı İletişim
Bağlam Ve Deixis
Metin tabanlı iletişim ortamları dış
bağlamdan yoksundur.
 Bu belirsiz ifadelerin anlamlandırılmasını
zorlaştırır.
 Metin tabanlı iletişimde “bu”, “şunu” gibi
ifadeler yerine daha çok tanımlayıcı
ifadeler kullanılmalıdır.

HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
56/77
3-Metin Tabanlı İletişim

Arka Kanallar ve Etkililik Durumu
(Back Channels and Affective State)

Sıra Geçişi
(Turn-Taking)

Bağlam ve Deixis
(Context and Deixis)
Tempo

ve Tanesellik
(Pace and Granularity)
Doğrusal Metin ve Hypertext
(Linear text vs. Hypertest)
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
57/77
3-Metin Tabanlı İletişim
Tempo ve Tanesellik
Temponun azalması etkileşimi azaltır.
 Metin tabanlı iletişimde tempo görece az
olduğu için taneselliği arttırma eğilimi
vardır.
 Etkileşimi arttırmak için



Birden fazla ifadeyi aynı anda kullanma
Ve olasılıkları tahmin ederek ifadenin içine dahil
etme
yöntemleri kullanılır.
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
58/77
3-Metin Tabanlı İletişim

Arka Kanallar ve Etkililik Durumu
(Back Channels and Affective State)

Sıra Geçişi
(Turn-Taking)

Bağlam ve Deixis
(Context and Deixis)

Tempo ve Tanesellik
(Pace and Granularity)
Doğrusal
Metin ve Hypertext
(Linear text vs. Hypertest)
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
59/77
3-Metin Tabanlı İletişim
Doğrusal Metin ve Hypertext

Hypertext iletişimi doğrusal olan
iletişimde meydana gelen


Üst üste bine
Tempo
sorunlarına çözüm olarak kullanılabilir.
 Hypertextlerin takibi zor olabilir.
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
60/77
3-Metin Tabanlı İletişim
Doğrusal Metin ve Hypertext
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
61/77
3-Metin Tabanlı İletişim
Doğrusal Metin ve Hypertext

Doğrusal olmayan iletişim
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
62/77
4-Grup Çalışması

Dinamik sosyal ilişkilere sahip
olduğundan grup davranışları daha
karmaşıktır.
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
63/77
4-Grup Çalışması

Grup Dinamikleri
(Group Dynamics)

Fiziksel Yerleşim
(Physical Layout)

Dağıtık Biliş
(Distributed Cognition)
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
64/77
4-Grup Çalışması
Grup
Dinamikleri
(Group Dynamics)

Fiziksel Yerleşim
(Physical Layout)

Dağıtık Biliş
(Distributed Cognition)
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
65/77
4-Grup Çalışması
Grup Dinamikleri
Grup içi ilişkiler ve görevler genellikle
sabit olmakla birlikte, göreve süresince
dramatik bir şekilde değişebilir.
 Sistemin bu rollerin değişimine izin
verebilmesi gerekir.

HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
66/77
4-Grup Çalışması
Grup Dinamikleri

Ayrıca grubun yapısından



Bir üyenin gruptan ayrılması,
yeni bir üyenin gruba katılması ve
ayrıntılı tartışma için alt gruplara bölünmesi
nedenleri ile değişebilir.
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
67/77
4-Grup Çalışması
Grup Dinamikleri

Grup yazılımları

Yeni gelen üyenin uyumunu kolaylaştıracak
özelliklere sahip olmalıdır.



HÜ
BTÖ-611
Geçmiş içerik kaydı
Eşzamanlı konferansta yeniden gözden geçirebilme
özelliği
Grupların alt gruplara bölünmesine, alt gruplar arası
ve alt grupların kendi içinde iletişimlerine izin
verebilmelidir.
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
68/77
4-Grup Çalışması

Grup Dinamikleri
(Group Dynamics)
Fiziksel
Yerleşim
(Physical Layout)

Dağıtık Biliş
(Distributed Cognition)
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
69/77
4-Grup Çalışması
Fiziksel Yerleşim

Grup toplantı odaların tasarımında


Ekranların yerleşimi
Toplantıyı yönetenin konumu
etkileşimde önemli rol oynamaktadır.
 Masaya dahil edilmiş ekranlar yüz yüze
etkileşim kurmayı kolaylaştırır.
 Yönetenin konumu kullanılan teknolojiye
göre farklılık gösterebilir.
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
70/77
4-Grup Çalışması
Fiziksel Yerleşim

Toplantıyı yöneten geleneksel beyaz perdede
en önde.
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
71/77
4-Grup Çalışması
Fiziksel Yerleşim

Toplantıyı yöneten, ekran kontrollü ortamda en
arkada
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
72/77
4-Grup Çalışması

Grup Dinamikleri
(Group Dynamics)

Fiziksel Yerleşim
(Physical Layout)
Dağıtık
Biliş
(Distributed Cognition)
HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
73/77
4-Grup Çalışması
Dağıtık Biliş
Düşünme sadece bireyin kafasındakilerler
ilgili değildir.
 Diğer bireyler ve dış dünyadaki
uyaranlarla ilişkiyi de içerir. (dağıtık biliş)
 Bu bağlamda




HÜ
BTÖ-611
Aracı gösterim ortamları vurgulanmalıdır.
Yeni grup bilgisi yaratımı, bireylerinkinden önemlidir.
Harici formlar vurgulanmalıdır.
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
74/77
Özet
Yüz yüze iletişim karmaşıktır.
 Her ifadeye arka kanallar eşlik eder.
 Jest ve mimikler arka kanalları oluşturur.
 Üst seviyede, iletişimin yapısı, sıra
değişim dizisi olarak görülebilir.
 İfadelerin belirsizliğini önlemek için
bağlam önemlidir.

HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
75/77
Özet
Katılımcıların ortak anlayış oluşturması
önemlidir
 Odaktan kaymalar oluşabilir. Etkileşimli
tamir çok etkilidir.
 Metin tabanlı iletişim arka kanalların
çoğuna sahip değildir.
 Sıra değişimlerinin aşırılığı ifadeleri
belirsizleştirir.

HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
76/77
Özet
Metin tabalı iletişim katılımcıları,
taneselliği arttırmaya zorlar.
 Grubun nasıl davranacağını grup
dinamikleri zorlaştırır.
 Grup içi düşünmeyi dağıtık biliş olarak
görebiliriz

HÜ
BTÖ-611
İnsan Bilgisayar Etkileşimi 3. Baskı 14. Bölüm İletişim ve İşbirlikçi Modeller
77/77