Fizibilite Etüdü

Yatırım Projesi Değerlemenin Temelleri
Doç.Dr. G. Cenk AKKAYA
SERMAYE BÜTÇELEMESİ KARARI
İşletme Biliminde Yatırım
İşletmeye uzun süre gelir sağlayacak her türlü harcamadır.
Örneğin







Arazi
Bina
Materyal
Aletler
Donanım gibi sürekli kullanma elemanlarının tedariki için
yapılan harcamalar yatırım (envestisman) kapsamına girer.
MİKRO AÇIDAN YATIRIM
İşletmenin amacını oluşturan faaliyetleri yürütmek, belli
bir anda işletmenin varlığını, rekabet gücünü korumak
veya geliştirmek üzere sürekli bir şekilde sahip olmak
ihtiyacında olduğu araçları tedarik için yapılan
harcamalardır.
YATIRIM
Uzun bir dönemde gerçekleşeceği beklenen
yararlar için fon kaynaklarının bağlanmasıdır.
PROJE VE YATIRIM PROJELERİ

Proje: Bir konu etrafında düşüncenin
yoğunlaşması, bir çözüm yolunun aranması
çabasıdır.

Yatırım Projesi: Belli kaynakları en az
maliyetle gerçekleştirmek ve bu faaliyetler
sonucunda yaratılan kapasiteden en fazla
faydayı sağlamak amacıyla yapılan bir
plandır.
YATIRIM PROJESİ
Belli bir yerde kurularak, ekonomiden insan
gücü, hammadde, mamul madde ve sermaye
malları alarak ve bunlar üzerinde belirli bir
teknolojiyi uyguladıktan sonra, ekonomiye mal
ve hizmet arzederek var olan veya gelecekteki
talebin belli bir kısmını karşılamaya yönelmiş
faaliyetleri, girişimci ve/veya toplum yararına en
az fedakârlıkla sağlamak amacıyla önceden
yapılan çalışmaların tümüne yatırım projesi
denir.
Yatırım Projesinin Sınırları


Yatırım projesi;
Projeyle belirli ve uzun ömürlü bir kapasite
yaratmalıdır.
Ekonomiden fiziki girdiler almalıdır.




Hammadde
İşgücü
Sermaye Malları
İç ve dış ekonomilere mal ve hizmet arz etmelidir.
Örneğin;
 Yeni
bir otomobil alınması
(Yatırım)
 Otomobil
için yapılan harcamalar
(Yatırım Projesi Değildir!!!)
Dönen Varlıklara Yapılan Yatırımlarla Sabit Varlıklara Yapılan Yatırımlar
Arasındaki Farklılıklar





Sabit varlıklara yapılan harcamalar, dönen varlıklara yapılan
harcamalara kıyasla daha büyük tutarlara ulaşmaktadır.
Dönen
varlıklara
yapılan
harcamalar
daha
fazla
çeşitlendirilebilmekle birlikte duruna varlıklar için aynı şey
söylenemez.
Dönen varlıklara yapılan harcamalar, kısa zamanda revize
edilebilirken, sabit varlıklar konusunda yapılacak hatalar
işletme açısından önemli sonuçlar doğurur (Enron örneğindeki
gibi).
Likidite farklılığı ve işletme sermayesi üzerindeki etki.
Sabit varlıklara yapılan yatırımlar, işletmenin risk derecesini
önemli ölçüde artırmaktadır.
Yeni Yatırım Projesi
Yenileme yatırımı: Üretimin devamlılığı açısından önemli.
Genişleme yatırımı (Tevsi): Mevcut üretimin arttırılması
Modernizasyon yatırımları: Maliyet tasarrufu
Uyarılmış Yatırımlar
Bağımlı ve Bağımsız Yatırımların karşılaştırılması
Yatırımlar:
Bağımsız Yatırımlar, Bir yatırımın kabulünün ya da
reddinin diğer yatırımın nakit akışları üzerinde bir etkisi
yoksa bu iki proje ekonomik olarak bağımsızdır (Köprü,
baraj, yol vs.).
Bağımlı Yatırımlar, Bir yatırımın nakit akışları diğer bir
yatırımın kabul edilmesi ya da reddedilmesi kararıyla
etkileniyorsa, ilk yatırım ikinci yatırıma ekonomik olarak
bağımlıdır
denir.
Bağımlı
yatırımlar;
tamamlayıcı
yatırımlar, ikame yatırımlar ve almaşık yatırımlar olarak
üçe ayrılır.
Uyarılmış Yatırımlar
Milli gelirdeki ve talepteki artışların tüketim
harcamaları ve satışlara yansıması sonucu
(yani “uyarılmış” olarak) girişimcilerin karar
verdikleri yatırımlardır.
Tamamlayıcı Yatırımlar: İkinci yatırım kararı, diğer bir
yatırımdan beklenen faydayı artırıyorsa veya diğer yatırımın
sağlayacağı yarar aynı kalmak koşuluyla söz konusu yatırımın
maliyetini azaltıyorsa, bu yatırım diğerlerinin tamamlayıcısı olarak
nitelendirilir.
İkame Yatırımlar: İkinci bir yatırımın yapılması diğer bir
yatırımın sağlayacağı faydayı azaltıyorsa ya da sağlanacak fayda
aynı kalmakla birlikte diğer yatırımın maliyetini artırıyorsa, bu
durumda ikinci yatırım diğerinin ikamesi olarak nitelendirilir.
Almaşık Yatırımlar: İkame yatırımların bir aşırı uç halidir. Eğer
ikinci yatırım kabul edildiğinde birinci yatırımın sağlayacağı
faydalar tamamen ortadan kalkıyorsa ya da diğer yatırımın teknik
olarak gerçekleştirilmesi mümkün olmuyorsa, bu iki yatırım
alternatif yatırım olarak nitelendirilir.
Yatırım Kararlarının Alınması İçin Gerekli Veriler





Yatırım harcamalarının tutarı
Yatırımın işletmeye sağlayacağı
yararlar ve bu yararların zaman
içerisinde dağılımı
Yatırımın ekonomik ömrü
Yatırımın ekonomik ömrü sonundaki
hurda değeri
Yatırımlardan beklenen verim veya
getiri oranı
YATIRIM TUTARININ HESAPLANMASI ÜÇ
BAKIMDAN SON DERECE ÖNEMLİDİR
Gerekli harcama miktarı belirlenerek özkaynak ve kredi
miktarı tespit edilir.
Toplam yatırım tutarının büyük bölümünü oluşturan sabit
sermaye yatırımları tutarının belirlenmesi yoluyla
amortisman miktarının saptanması mümkün hale gelir.
Ayrıca çeşitli teşviklerinden yararlanabilmek için de bu
hesaplamanın yapılması zorunluluğu vardır
Bir projenin kapsadığı zaman dönemi yaşam devri “kuruluş
dönemi” ve “işletme dönemi” olmak üzere iki devreye
ayrılır. Yatırım önerisinin ortaya çıkışından tesisin
işletmeye açılma zamanına kadar olan kuruluş dönemi
içinde yapılan harcamalar, tesisin kurulmasını sağlayan
sabit sermaye yatırım giderleri ve kurulmuş tesisin fiilen
işletilebilmesi için gerekli işletme ya da çalışma
sermayesinden oluşur.
Yatırım tutarının hesaplanması ve kullanılacak kaynakların
bileşimleri ile yabancı kaynakların nereden, nasıl, ne zaman ve
hangi koşullarla sağlanacağını belirten finansal planların
hazırlanması gereklidir. Hazırlanacak olan finansal planların
amaçları şu şekilde sıralanabilir:
Proje için gerekli fonları sağlamak,
Fon sağlanmasında finansman maliyetini en düşük kılmak
İşletmenin mülkiyetini ve denetimini korumak için maliyetler
ve riskler arasındaki dengeyi sağlamak,
İşletmenin finansal yapısını, değişen koşullara uydurmak
Sağlanacak nakit fazlalıklarını verimli kullanmak, muhtemel
mali açıklar için önceden tedbir almak ve finansal dengeyi
korumaktır.
YATIRIM TUTARI
SABİT YATIRIM TOPLAMI
İŞLETME SERMAYESİ
Sabit sermayeyi oluşturan maddi ve maddi olmayan unsurlar
başka bir şekle girmeden olduğu gibi kalan, birçok üretim
devresine katıldıktan sonra giderek tükenip üretimde
kullanılamaz hale gelen unsurlardır. Bu malların üretim sürecine
girmesiyle ülkenin sabit sermaye stokunda ve dolayısıyla üretim
kapasitesinde artış oluşur.
Net Nakit Akışlarına Ulaşılması







Amortisman ve vergi öncesi karlar
(-) Amortismanlar
= Vergi Öncesi Kar
x (1-vergi oranı)
= Vergi Sonrası Kar
+ Amortismanlar
= Net Nakit Akışları
AVÖK
(-) AMORT
= VÖK
(-) VERGİ
= VSK
(+) AMORT
= NNA
Amortisman Ayrılması
Maddi duran varlıkların eskimesi veya yıpranması nedeniyle, maliyet
değerinin faydalı ömrüne dağıtılmasıdır.
Ekonomik Ömür
Teknik Ömür


Bir yatırımın ekonomik ömrü, söz
konusu yatırımın faydalı üretimde
bulunabileceği süredir.
Teknik iş ve faaliyetlerin yerine
getirilerek fiilen üretim yapılabilecek
süredir. Yatırım projelerinin
değerlendirilmesinde, teknik ömür
değil, ekonomik ömür dikkate
alınmalıdır.
Hurda Değer
Bir yatırımın ekonomik ömrü sonundaki
değeridir. Hurda değer, nakit girişi olarak
kabul edilir ve yatırımın ekonomik ömrü
sonundaki net nakit girişine ilave edilir.
FİNANSAL POLİTİKA
Sermaye
Kullanma
Politikası
Yatırım politikası (Uzun Vade)
Stok politikası (Kısa Vade)
Likidite Politikası (Kısa Vade)
Sermaye
Tedarik
Politikası
Yatırım Politikası

Yatırım politikasının işlemede bir sorun
olmasının nedenleri:
Yatırımların uzun süreli olması

Maliyet masraflarının yapısı

Sermaye fonlarının kıt olması
Yatırımların Uzun Süreli Olması



İşletme yatırımları, işletmenin karlılık ve
istikrarını uzun sürede etkileyen bir sermaye
tahsisidir.
Bugünkü yatırım kararları gelecekteki
gelişmenin sınır ve imkanlarını belirler.
Fonların yatırılan tesisten geri çekilmesi
ekonomik olmayan sonuçlar doğuracaktır.
Maliyet Masraflarının Yapısı

İşletme tesisleri sabit maliyetleri doğurur.

Sabit maliyetler faaliyet dalgalanmalarına
karşı hareketsizdir.

Sabit maliyetler nedeni ile artan risk, isabetli
yatırım kararı ile azaltılırsa, risk kara
dönüştürülebilir.
Sermaye Fonlarının Kıt Olması



Sınırlı sermaye tedarik imkanları, buna karşılık
sınırsız yatırım ihtiyacı, sermayenin rasyonel
kullanılması işletme politikasına ilişkin kararlarda
ilk sırada yer alır.
Sermaye kullanma imkanları mevcut finansal
fonları aşmamalıdır.
Fonlar kıt olduğunda belirli finansman kuralları
kesinlikle gözardı edilmemelidir.
Yatırım Planlaması




Yatırım planlaması karlı yatırım imkanlarının
araştırılması ve bu imkanların hem teknik,
hem ekonomik, hem de finansal açıdan
incelenmesidir.
Yatırım Planlamasında Yapılacak İşlemler
Teknik İşlemler
Finansal İşlemler
Yasal ve örgütlenme ile ilgili işlemler
Proje Geliştirme Süreci
 Yatırım
öncesi aşama
 Yatırım
aşaması
 İşletme
aşaması süreçlerinden oluşur.
1. YATIRIM ÖNCESİ AŞAMA




Yatırım imkanlarının belirlenmesi (Olanak Etüdü)
Proje önseçim aşaması (Ön Yapılabilirlik Etüdü)
Proje formülasyonu aşaması (Yapılabilirlik Etüdü)
Nihai değerlendirme ve yatırım kararının verilmesi