Çevremizdeki Kimyasal Maddeler

Kimyasal Maddeler
1
Çevremizdeki Kimyasal Maddeler
Ana Tema
Önerilen Süre
Kazanımlar
Öğrenciye
Kazandırılacak
Beceriler
Yöntem ve Teknikler
Araç ve Gereçler
Kimyasal maddeler, çevreyi ve insan sağlığını olumsuz
yönde etkileyebilir.
2-3 ders saati
• Kimyasal maddelerin çevreye ve insan sağlığına etkilerini
açıklar.
• Evdeki kimyasal maddeleri güvenli bir şekilde saklamanın
ve kullanmanın önemini fark eder.
• Evdeki kimyasal maddeleri güvenli bir şekilde saklamaya
ve kullanmaya yönelik önerilerde bulunur.
Karşılaştırma, eleştirel düşünme, yansıtıcı düşünme,
tablolaştırma, çıkarımda bulunma
Anlatım, tartışma, beyin fırtınası
Yeşil Kutu CD ve DVD'si
Giriş
Günlük yaşamımızda, içinde çeşitli kimyasal maddeler bulunan pek çok ürün kullanıyoruz.
Deterjanlar, parfümler, oda spreyleri, diş macunları, ilaçlar, cilalar, boyalar gibi. Bugün dünyada
doğal ya da insan ürünü 10 milyondan fazla çeşit kimyasal maddenin kullanıldığı tahmin ediliyor.
Ayrıca her yıl piyasaya 200-300 yeni kimyasal madde sürülüyor.
Çevremizdeki Kimyasal Maddeler
115
1
Kimyasal Maddeler
Kimyasal maddelerin, modern yaşam için vazgeçilmez oldukları bir gerçek. Ancak birçok kimyasal
madde, doğrudan ya da kullanıldıktan sonra çevreye salınır ve çevrede kirliliğe neden olur.
Kimyasal maddelerin bazıları zehirlidir. Bunlar, havada, suda ve toprakta birikerek tehlike
oluştururlar. Besin zinciri aracılığıyla yiyeceklerimize karışır ve sağlığımızı olumsuz yönde etkilerler.
Etkinlikler
Kimyasal maddeler hakkında ne biliyoruz?
1
Öğrencilere, günlük yaşamda en çok hangi kimyasal maddeleri kullandığımıza ilişkin bir
beyin fırtınası yaptırın. (İlk akla gelecekler şunlar olabilir: İlaç ve diğer eczacılık ürünleri,
kozmetikler, plastikler, sabun, deterjan, yapay gübreler ve tarım ilaçları, elyaflar, lastik, boya vb.)
Yanıtları tahtaya yazın ve bunlar üzerinde konuşun. Ardından onlara “Giriş” bölümündeki
bilgileri aktarın.
2
Kimyasal maddelerin olmadığı bir yaşamın düşünülemeyeceği gerçeğini vurgulayın. Birçok
kimyasal maddenin tartışılmaz yararları olduğu gibi, birçoğunun da çevreye ve insan sağlığına
zararları olduğunu belirtin.
Kullanılmış piller ne olacak?
116
1
Öğrencilere aşağıdaki soruları sorarak onları konuya
hazırlayın:
• Kullandığınız saat mekanik mi, yoksa pilli mi?
Bu iki saat tipi arasındaki fark nedir?
2
Pillerin en yaygın kullanılan enerji kaynaklarından biri
olduğunu anlatın. Ancak pillerin hem insan sağlığı
hem de çevre için tehlikeli olabileceğini söyleyin.
Pillerin, kullanım sırasında sorun oluşturmadığını
ancak bitip çöpe atıldıklarında tehlikeli hâle
geldiklerini vurgulayın. Bazı pillerin, çok düşük
miktarlarda bile insan sağlığına zarar verebilen
kadmiyum, kurşun ve cıva gibi ağır metaller içerdiğini
belirtin. Piller çöpe atıldıktan sonra, metal kılıflarının aşınıp parçalandığını ve içindeki ağır
metallerin açığa çıktığını anlatın. Yağmur yağdığında topraktan süzülen suyun, bu ağır
metalleri ırmaklara, göllere ve yer altı sularına taşıyabildiğini söyleyin. Bu yolla, en tehlikeli ağır
metallerden biri olan cıvanın, doğrudan içme suyuyla ya da besinler aracılığıyla bedenimize
girdiğini açıklayın.
3
4
Öğrencilere “Günlük yaşamda pilleri nerede kullanırız?” sorusunu sorun. Verdikleri yanıtları
tahtaya yazın ve bunlar üzerinde konuşun.
5
Öğrencilere, yaşadıkları yerde böyle bir geri kazanım kuruluşu yoksa atık pillerin toplanıp
depolanmasını sağlamak amacıyla bir girişim başlatabileceklerini söyleyin.
Öğrencilere pillerin yaratabileceği sorunların nasıl çözülebileceği konusunda bir beyin
fırtınası yaptırın. Ortaya çıkan fikirleri tahtaya yazın. Bunlardan bazıları şunlar olabilir:
• Şarj edilebilen piller kullanmak. Böylece daha az sayıda pil kullanılır ve çöpe atılır.
• Atık pilleri bir toplama kutusunda biriktirmek ve bunları bir geri kazanım
kuruluşuna götürmek.
Çevremizdeki Kimyasal Maddeler
Kimyasal Maddeler
Evdeki kimyasal maddeleri tanıyalım
A.
1
Öğrencilere aşağıdaki soruları sorun:
•
•
•
•
1
Evinizde ne tip kimyasal maddeler kullanılıyor?
Bunlar evin neresinde saklanıyor?
Kimyasal maddelerin insan sağlığı ve çevre açısından tehlikeleri neler?
Evde kullanılan kimyasal maddelerin zararlarını azaltmak üzere hangi önlemler alınabilir?
Bu etkinlik sırasında, CD’nin “Evdeki kimyasal maddeler” adlı bölümünden
yararlanabilirsiniz.
B.
1
Öğrencilere DVD’deki “Zehirli
Maddelerle Yaşamak” adlı filmi
izlettirin.
2
Öğrencilere bu filmde üç konunun
ele alındığını söyleyin. Bunlar:
•
•
•
3
Kişisel bakım ürünlerinde
kullanılan kimyasal maddeler
Otomobil bakım ürünlerinde
kullanılan kimyasal maddeler
Ev ve bahçe bakım ürünlerinde
kullanılan kimyasal maddeler
Ardından öğrencilere “Başlangıçta” adlı çizgi filmi izlettirin.
C.
1
“Yaygın Olarak Kullanılan ve Tehlikeli Maddeler İçeren Ürünler” başlıklı bilgi sayfasını
öğrencilere dağıtın. Bu sayfadaki “Uyarılara Dikkat!” başlıklı bilgiler üzerinde konuşun.
Evlerinde bilgi sayfasında adı geçen ürünlerden olup olmadığını sorun. Öğrencilere
“Evimizdeki Tehlikeli Maddeler” başlıklı bilgi sayfasını dağıtın. Onlara, evlerinde bulunan
ürünlerin etiketlerindeki uyarıları bu bilgi sayfasındaki tabloya yazmalarını söyleyin.
2
Öğrencilere daha fazla bilgi aktarmak için CD’nin “Kimyasal Maddeler” bölümünden
yararlanabilirsiniz.
Tamamlayıcı Çalışmalar
•
Öğrencileri, tehlikeli maddeler içeren ürünler yerine kullanılabilecek doğal ürünleri
araştırmaya yönlendirin. Bunun için İnternet’ten ve başka kaynaklardan yararlanmalarını
sağlayın. (Örneğin kireç çözücü ya da çamaşır yumuşatıcısı yerine sirke kullanılabilir.)
Çevremizdeki Kimyasal Maddeler
117
Öğrenci bilgi sayfası
Kimyasal Maddeler
Yaygın Olarak Kullanılan ve
Tehlikeli Maddeler İçeren Ürünler
Çamaşır deterjanları derisi
duyarlı olan kişilere zarar
verebilir. Ayrıca fazla
miktarda kullanıldığında
solunum sorunlarına
yol açar.
Böcek ilaçlarının çoğu,
zehirli kimyasal bileşikler
içerir. Bu bileşikler,
gözlere zarar verebilir.
Solunması tehlikelidir.
Tuvalet temizleyiciler,
hidroklorik asit gibi bazı asitleri
içerir. Bunlar, başka kimyasal
maddelerle karıştıklarında zehirli
gazlar açığa çıkar. Bu gazların
solunması sağlık için tehlikelidir.
Boyaların çoğu organik
çözücüler içerir. Bu çözücüler,
gözlere ve deriye zarar verir.
Bu maddeleri solumak baş
ağrısı, bulantı, kusma gibi
sorunlara neden olur.
Cam temizleyiciler gözlere,
deriye ve solunum yollarına
zarar verebilir. Yanlışlıkla
yutulduğunda yaşamı
tehlikeye sokabilir.
Bulaşık makinesi deterjanları
derinin zarar görmesine ve
yanmasına neden olabilir.
Zehirli oldukları için kesinlikle
yutulmamaları gerekir.
Elde yıkamada kullanılan
bulaşık deterjanları bunlara
göre daha az zararlıdır.
Ocak ve fırın temizleyiciler
çok zehirlidir. Deriyi ve
gözleri yakabilir. Ayrıca
aşındırıcı etkileri vardır.
Yutulduğunda yaşamı
tehlikeye sokar.
Mobilya cilaları gözlere,
deriye ve solunum yollarına
zarar verebilir.
Yutulduğunda bulantı ve
kusma görülebilir.
Oda spreyleri ve koku giderici
maddeler yüksek derecede
yanıcıdır. Gözlere, deriye ve
solunum yollarına zarar
verebilir. Katı olanları yutulursa
yaşam tehlikeye girer.
Uyarılara Dikkat!
Evde kullandığımız pek çok ürün, insanlara, hayvanlara ya da çevreye zarar
veren zehirli kimyasal maddeler içerir. Bu tür ürünlerden, genellikle evimizi
temizlemek ya da zararlı böceklerden korunmak amacıyla yararlanırız.
Bunları güvenli ve verimli bir şekilde kullanmak için üzerlerindeki etiketleri
okumak çok önemlidir.
Ürün etiketlerinde, kimyasal maddelerin kullanımıyla ilgili öneri ve uyarılar yer
alır. Bu öneri ve uyarılara dikkat etmeliyiz. Ayrıca bu ürünlerle hiçbir zaman
doğrudan temas etmemeliyiz. Satın aldığımız ürünlerin etiketlerindeki bilgileri
dikkatle okumak sağlığımızı güvence altına almamızı sağlar.
118
Kimyasal Maddeler
Evinizde, kimyasal madde içeren ürünlerin etiketlerine bakın.
Aşağıdaki tabloyu doldurun:
Nu.
Ürün adı
Etikette herhangi bir
uyarı var mı?
Etikette uyarı varsa
bu uyarıda ne yazıyor?
Öğrenci bilgi sayfası
Evimizdeki
Tehlikeli Maddeler
119