ülkeler coğrafyası

ÜLKELER COĞRAFYASI DERS NOTLARI
ASYA KITASI'NIN FİZİKİ ÖZELLİKLERİ
Asya kıtasındaki yer şekillerinin oluşumunda kıtada etkili olan Huron, Kaledonya, Hersinya ve Alp
Himalaya kıvrım sistemi etkili olmuştur.
1. zamandan önce oluşan Huron kıvrım sistemi kıtanın güneyinde Arabistan ile Hindistan(Dekkan)
yarımadalarında etkili olmuştur.
1. zamanda ilk oluşan Kaledonya kıvrımları kıtanın kuzeyinde Yenisey ve Lena nehirleri arasında etkili
olmuştur.
1. zamanın sonunda Hersinya kıvrımları kıtanın Güneyi, Batısı ve Güneydoğusunda etkili olmuştur.
Kıtadaki en etkili kıvrım sistemi ise 3. zamandaki Alp Himalaya kıvrım sistemidir. Kıtanın batısından doğusuna
kadar çok geniş sahada etkilidir. Kıtanın en yüksek yerleri bu kıvrım sisteminin olduğu yerlerdir.
Kıtanın ve aynı zamanda dünyanın en yüksek zirvesi EVEREST (8848 mt. ) Himalayalar üzerinde yer alır. ÇinNepal sınırındadır. Kıtada buzul etkisi Avrupa' ya göre çok azdır.
Asya kıtasında çok geniş alanlar kaplayan platolar vardır. Kapladığı alan en fazla olan, aynı zamanda yükseltisi
en fazla olan platosu TİBET PLATOSU'dur.
Kıtada; Pamir, Orta Sibirya, Doğu Sibirya, Kazakistan, Dekkan, İran, Arabistan platosu gibi genişliği fazla olan
platolar vardır. Ortalama yükseltisi en az olan platoyu ORTA SİBİRYA PLATOSU oluşturur.
Kıtanın en büyük ovasını BATI SİBİRYA OVASI oluşturur. Batı Türkistan ovasıda Asya
Kıtası'nın iç kesimlerindeki önemli bir ovadır. Ancak bir kısmını Kızılkum ve Karakum Çölleri oluşturur. Kuzey
Sibirya Ovası'da önemli bir düzlüktür.
Orta Asya'da dağlar ve platolar arasındaki kapalı havzalarda önemli düzlüklerdir . Bunlar. TARIM ve TURFAN
HAVZASI'dır. Turfan Havzası dünyanın en alçak havzasıdır. (-154 mt. )
Asya Kıtası'ndaki Kızılkum, Karakum, Taklamakan, Gobi, Tar, Rubul Hali, Nüfud, Deşt-i Lut, Deşt-i Kebir gibi
büyük çöller vardır.
Asya'da akarsular tarafından oluşturulmuş büyük alüvyal ovalarda vardır. Bunlar: Mezapotamya (Irak), İndus
Ovası
(Pakistan),
Ganj
Ovası
(Hindistan)
ve
Kuzey
Çin
Ovası'dır.
(sarı
ve
mavi
ırmaklar
tarafından
oluşturulmuştur.)
Yeryüzünde sadece Amerika ve Asya kıtasında bütün iklimler görülür. ( Amerika'yı bütün olarak düşünürsek
geçerlidir. ) dolayısıyla da bütün iklim tipleri görülür.
En fazla görülen iklim tipini ise Karasal İklim tipi oluşurur.
Sıcaklıklar Kuzeyden Güneye doğru artış gösterir. Yıllık ortalama sıcaklık farkının en fazla olduğu yer ORTA
ASYA'dır.
Kıtadaki yıllık yağış tutarında da büyük farklılıklar görülür. Kıtanın en az yağış alan yerleri;
Kuzey Kıyıları, Çöl alanları, çok yüksek dağlık alanlardır.
Kıtada en fazla yağış Güney ve Güneydoğu Asya'dadır. (Bu sahadaki yağışların fazla olmasındaki en etkili
faktör Muson Rüzgarları' dır. Dolayısyla buraya Muson Bölgesi adı verilir. ( Musonlar Asyası)
Kıtada yağışı en fazla ASSAM bölgesinde görülür. (Hindistan'ın Kuzeydoğusu) kıtanın ve aynı zamanda
dünyanın en fazla yağış ölçülen istasyonu Assam'daki ÇERAPUNÇİ'dir. (11. 630 mm. )
Asya kıtasının akarsularının boyları uzun, su toplama havzaları geniş, eğimleri fazla, rejimleri düzensizdir.
Uzunluğu en fazla olan akarsuyu OBİ'dir. (5700 km. )
1
Kıta akarsuları döküldükleri yerlere göre gruplandırılır:
Kuzey Buz Denizi'ne dökülenler
Büyük Okyanusa dökülenler
: Obi, Yenisey, Lena
: Amur, Sarı (Hoang-ho), Mavi (Yangçe)
Hint Okyanusuna dökülenler : Mekkong, Brahmaputra, Ganj, İndus, Şattül Arap (Fırat-Dicle)
Kapalı havzaların en önemli akrsuları ise Seyhun (Siriderya), Ceyhun (Amuderya) ve Tarım'dır. Seyhun ve
Ceyhun Aral Gölü'ne dökülür. Tarım ise Tarım havzasında kaybolur.
Obi Nehri ; Ural, Altay ve Sayan Dağlarından beslenir.
Asya Kıtasında göl sayısı azdır.
En büyük gölünü Aral Gölü oluşturur. (64. 500 km kare. ), (Hazar deniz olarak kabul edildiği takdirde)
Diğer önamli göllerini ; Baykal, Balkaş, Issık, Lop, Zatsan, Lut gölleri oluşturur.
Her türlü iklim tipi görüldüğü için bitki örtüsünde de büyük çeşitlilik vardır. Her tür bitki örtüsü görülmekle
birlikte 3 belirgin bitki örtüsü kuşağı seçilir ; Kuzey'de Tundra, Sibirya'da ve Güney'de Orman (Sibirya'da iğne
yapraklı Tayga Ormanları), iç kesimlerde ve diğer bölgelerde Step bitki örtüsüdür.
Asya'da en fazla Step bitki örtüsü yayılış gösterir.
Kıta'nın yüzölçüm bakımından en büyük ülkeleri ; Rusya (17 milyon km kare), Çin (9, 5 milyon km kare),
Hindistan'dır., (3,3 milyon km kare)
ASYA KITASI'NIN SOSYO EKONOMİK ÖZELLİKLERİ
Nüfusu en fazla olan kıtadır. Yoğunluk bakımından birinci sırada yer alır. Nüfusun dağılışında büyük farklılıklar
görülür.
Nüfusun en az olduğu yerler : Kuzey Kıyıları, yüksek dağlık alanlar ve çöl sahalarıdır.
Nüfusun en fazla olduğu yerler ise: Güney ve Güneydoğu Asya'dır. Nüfusun %80'den fazlası burada yaşar.
Nüfusu en fazla olan ülkeler: Çin (1. 2 milyar) ve Hindistan (936 milyon)'dır.
Asya Kıtası sanayileşmemiş bir kıtadır. En fazla sanayileşen ülkesi Japonyadır. Japonya kadar olmasada
sanayileşen diğer ülkeler;Güney Kore, Tayvan, Malezya, Singapur, Endonezya, Çin, Rusya, İsrail, Türkiye'dir.
Bu ülkelerin dış satımında sanayi ürünleri ilk sırayı alır. Diğer kıta ülkelerinde ise hammaddeler ve tarım
ürünleri ilk sırada yeralır.
Güneydoğu Asya ülkelerinde elektronik, otomotiv, demir-çelik ve makine sanayi sektörleri daha fazla
gelişmiştir. Güneybatı ve Batı Asya'daki ülkelerde ise ; dokuma, tekstil, gıda, petro kimya sanayi sektörleri daha
fazla gelişme göstermiştir.
Asya kıtasının ve aynı zamanda dünya'nın en fazla maden hammaddesi olan ülkesi JAPONYA'dır.
Kişi başına yıllık milli gelirin en fazla olduğu ülke JAPONYA'dır. (31. 450 $). Ekonomide tarım ön plandadır.
Buğday ve pirinç temel ürünlerdir. Orta ve Batı Asya'da buğday, Muson Asya'sında çeltik ziraati önemlidir. Dünya
pirinç üretiminin %90'ını Asya sağlar. Patates, Bezelye, Çay, Hindistan cevizi, Hurma, Kenevir, ürünlerininde
%80'den fazlasını Asya üretir. Dünya Tütün üretiminin %50'den fazlasını Asya üretir. Çay üretiminde Seylan ve Çin
ilk sıradadır.
Baharat üretiminde Hindistan, Endonezya, Malezya, Seylan ve Çin önde gelen ülkelerdir.
Kıtada hayvancılıkta önemli bir uğraşıdır. Orta Asya'da koyun ve sığır, Ön Asya'da (Güney Batı Asya) Koyun ve
Keçi, Güney ve Güneydoğu Asya'da Manda besiciliği daha fazla görülür. Çin'de ise manda 380 milyondan fazladır.
Domuz besiciliğide önemlidir. Dünya'da önemli üreticilerden biridir. Dünya'da beslenen Mandaların %90' ını Asya
Kıtası sağlar. (Muson Asya'sı)
İpek böcekçiliği ve ipek üretiminde Asya Kıtası ilk sırada yer alır. Birinci sırada Çin daha sonra Özbekistan ve
Hindistan önemli üreticilerdir.
Balıkçılık faaliyetleri de Hayvancılığın önemli bir kolu olarak kıtada önem taşır. Dünya deniz ürünleri üretiminin
%80' ini Asya karşılar. Dünya tatlı su balık üretimininde % 50' sini karşılar.
Japonya ve Çin balıkçılıkta ilk iki sırada yer alan ülkelerdir.
2
Asya Kıtası madenler bakımından zengin bir kıtadır. Yakıt madenlerinden; Taşkömürü rezervinin en fazla
olduğu ilk iki ülke Rusya ve Çin' dir.
Dünya petrol rezervlerinin % 75' i Asya kıtasındadır. % 33' ünden fazlası Rusya ve Orta Asya Türk
Cumhuriyetleri' nde bulunur. Daha sonra ise Güneybatı Asya gelir.
Hidroelektrik enerji üretiminde önde gelen ilkeler ; Çin, Rusya, Hindistan ve Endonezya'dır.
Kıtada hizmet sektörüde gelişme içindedir. Özellikle Turizm ve Ulaştırma sektörü gelişmektedir.
Turizm geliri en fazla olan ülkeler ; Filipinler, İsrail, Tayvan,, Tayland, Singapur'dur.
Asya Kıtası ulaşım yolları açısından Kuzey Amerika ve Avrupa Kıtası'na göre gelişememiştir. (Yüksek dağlar ve
dağlık alanların fazla olması) Otoyollar bakımından en gelişmiş ülke Japonya'dır.
Kıtada Demiryolu ulaşımı daha fazla görülür. Japonya, Hindistan, Çin ve Rusya önde gelen ülkelerdir.
Demiryolu hattı uzunluğu açısından Rusya ve Çin ; konfor, hız ve güvenlik açısından Japonya ilk sırada yer alır.
3
ORTA ASYA CUMHURİYETLERİ
Batı'da Hazar Denizi ve Ural Dağları, Kuzey'de Kazak bozkırları, Doğu'da Altay Dağları ve Çin sınırları içindeki
Doğu Türkistan, Güney'de Tibet Platosu, Karakum, Hindikuş ve Kopet Dağları arasındaki sahaya ORTA ASYA denir.
Orta Asya tarih boyunca Türkler' in yaşadığı, yerleştiği ve anayurdu olan yerdir.
Dünya'da insanların ilk yaşadıkları, yerleştikleri yerlerden birininde Orta Asya olduğu araştırmalarla
belirlenmiştir. Günümüzden 100 bin ila 40 bin yıl önce Semerkand yakınlarında insanların yaşadıkları araştırmalarla
belirlenmiştir.
Orta Asya'nın yazılı tarihi MÖ. 6. yy' da Maveraünnehir'de yaşayan toplımlarda başlamıştır. Orta Asya' da ilk ve
en büyük Türk Devleti MÖ. 3. yy' da kurulan Büyük Hun Devleti'dir. İkinci büyük Türk Devleti ise 6. yy' da kurulan
Göktürk Devleti'dir. Her iki devlette Büyük Okyanus'tan Hazar'a kadar ki alanda egemenlik kurmuşlardır. Orta Asya'
nın Kuzeydoğusu' nda bugünkü Doğu Türkistan' da 745 yılında kurulan Uygur Devleti de çağının önemli
devletlerinden birisidir.
9. yy' da orta Asya'da kültürel faaliyetler önem kazanmış Buhara, Semerkand ve Kaşgar en önemli kültür
merkezleri olmuştur.
11. yy'da B. Selçuklu Devleti egemenliğinde kalmıştır. 13. yy'da Moğol istilasına uğramıştır. 16. yy' dan 1991
yılına kadar yayılmacı politika izleyen Rusya' nın kontrolünde kalmıştır. Sovyetler Birliği' nin dağılmasıyla birlikte
Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan, Kırgızistan ve Tacikistan bağımsızlıklarını kazanmışlardır. Bu ülkelerin
toplam yüzölçümleri 5. 800. 000 km kare' dir. Doğu Türkistan ile birlikte 7, 5 milyon km. kare' yi bulur.
Orta Asya geniş düzlüklerin yer aldığı, yer yer geniş çöllerin ( Kızılkum, Taklamakan, Karakum ) bulunduğu
yükseklikleri değişmekle beraber platoluk alanların yer aldığı, yükseklikleri 6000 m' yi aşan sıra dağların görüldüğü,
bir bütün olan kapalı havzadır.
Dağlar ve platolarla birbirinden ayrılmış en büyük havzalarını; Hazar, Balkaş, Çungarya ve Tarım oluşturur.
Orta Asya' nın en önemli akarsularını; Seyhun, Ceyhun ve İrtiş nehri oluşturur.
En önemli göllerini ise; Hazar, Aral, Balkaş gölleri oluşturur.
Orta Asya'da Karasal iklimin Şiddetli Karasal tipi görülür.
Doğal bitki örtüsü Stepler' dir. Bitki örtüsünden yoksun alanlarda vardır.
ORTA ASYA CUMHURİYETLERİ' NİN BAZI FARKLI ÖZELLİKLERİ ŞUNLARDIR :

Yüzölçümü en büyük olan Kazakistan (2. 710. 000 km kare)

Yüzölçümü en küçük olan Tacikistan (143 bin km kare)

Yüzölçümü ikinci küçük olan Kırgızistan (199 bin km kare)

Nüfusu en çok olan Özbekistan (22. 964. 000 )

Nüfusu en az olan Kırgızistan ( 4. 405. 000 )

Nüfus artış oranı en yüksek olan Özbekistan ( binde 28 )

Nüfus artış oranı en düşük olan Kazakistan ( binde 9 )

Kazakistan Türk nüfusunun en düşük olduğu ülkedir.

Kişi başına düşen milli gelirin en yüksek olduğu ülke Türkmenistan'dır. (2120 $)

Kişi başına düşen milli gelirin en az olduğu ülke Tacikistan' dır.

Step alanlarının, meralık alanların toplam yüzölçüm içinde ülke yüzölçüm oranına göre en fazla olan ülke
Kazakistan'dır.

Çöllerin ülke yüzölçümüne göre en fazla olduğu ülke Türkmenistan'dır. ( % 80 )

Ortalama yükseltisi en fazla olan ülke Kırgızistan 'dır.

Dağlık alanların ülke yüzölçümüne göre en fazla alan kapladığı ülke Kırgızistan' dır. (Tyenşan ve Tanrı
Dağları )
KAZAKİSTAN
Başkenti: Astana, Yüzölçümü: 2. 717. 000 km kare, Nüfusu: 16. 876. 000, Komşuları: Özbekistan Kırgızistan,
Çin ve Rusya' dır.
4
Orta Asya' nın ortasında yer alan, Orta Asya' nın ve Türk Dünyası' nın en büyük alanlı ülkesidir.
Ülkenin Doğu' sunda Altay, Güneydoğu' sunda ise Tanrı Dağları yer alır. Bu dağlık alanlar haricinde tamamen
düzlüklerle kaplıdır.
Düzlük alanların büyük çoğunluğuna Kazak Bozkırları adı da verilir. Düzlük alanların bir kısmını ise çöller
oluşturur.
En önemli akarsuları Seyhun ve İrtiş' tir.
En önemli gölleri ise Balkaş (tamamı kendi topraklarındadır) ve özbekistan sınırındaki Aral' dır. Hazar' ada
kıyısı vardır.
Karasal iklim tipi görülür.
Doğal bitki örtüsünü stepler oluşturur.
Nüfusun % 57' si şehirlerde yaşar. Nüfusun %40' ını Kazaklar oluşturur. Nüfusun büyük çoğunluğu ülkenin
Kuzey ve Güney! indeki verimli tarım alanları ve sanayi bölgesinde toplanmıştır.
Almatı ve Çimkent önemli şehirlerindendir.
Ülkenin ekonomik faaliyetlerinde tarım en önemli gelir kaynağıdır.
Buğday en önemli tarım ürünüdür. (15 milyon ton yıllık üretim )
Meraların geniş yer tutmasından dolayı hayvancılıkta ülkede önem taşır. Karakul koyunları (Kürk yapımında
hem yününden hem derisinden faydalanılır. ) yetiştirilir. Doğu' sunda yarı göçebelik şeklinde koyun ve sığır
besiciliği ilk sırada yer alır. At yetiştiriciliğinin hala önem taşıdığı bir ülkedir.
Yer altı kaynakları zengin olan bir ülkedir:
Yakıt madenlerinden rezervi ve yıllık üretimi en çok olanı Kömür' dür. Daha sonra Petrol ve Doğal gaz gelir.
Metalik madenlerden; Demir, Boksit, Bakır, Çinko madenleri rezervi de yüksektir. Bağımsız Devletler
Topluluğu' nda Bakır üretiminde ilk sırada yer alır. En gelişmiş sanayi sektörünü maden sanayisi oluşturur. DemirÇelik, Petro - Kimya, Zirai makinalar ve gıda sanayide gelişme içindedir.
Dünya'nın ikinci büyük uzay üssü BAYKONUR Kazakistan' da dır.
Ticarette ise Kazakistan daha ziyade tüketim ve yatırım malları yer alır. Buna karşılık Kömür, Petrol ve diğer
maddeleri satar.
ÖZBEKİSTAN
Başkenti: Taşkent, Nüfusu: 22. 000. 000,
Komşuları: Türkmenistan, Kırgızistan, Kazakistan, Tacikistan, Afganistan
Orta Asya Türk Cumhuriyetleri' nin hepsine sınırı olan tek ülke' dir.
Güneydoğu' sundaki Fergana Vadisi Orta Asya' nın en geniş ve en verimli vadisidir.
En önemli nehri Seyhun' dur.
Ülkenin Güney' inde Zerefşan Vadisi yer alır.
Kuzeybatı' da Aral Gölü çevresinde Turan Ovası bulunur.
Orta kesiminde ülkenin yaklaşık %80' ini kaplayan Kızılkum Çölü uzanır.
Taşkent, Semerkant, Buhara ve Fergana en önemli şehirleridir.
Ülke de karasal iklim görülür. Doğal bitki örtüsü step' tir. Ülkenin %12' sini orman bitki örtüsü oluşturur.
En önemli gölü Kazakistan sınırındaki Aral' dır.
Nüfusunun %75' ini Özbekler oluşturur. Nüfusunun %40' ı şehirlerde yaşar.
Ülke ekonomisinde tarım ve hayvancılık ön plandadır. Sulama kanalları bakımından en gelişmiş ülkedir ve
böylece tarım üretimi gittikçe artmaktadır.
En önemli tarım ürünü pamuk' tur. Dünya' nın sayılı pamuk üreticilerindendir. B.D.T. ' nin pamuk üretiminin
%65' ini üretir.
Derisinden astragon kürk yapılan Karakul koyunları besiciliği hayvancılıkta ilk sırada yer alır. Sığır besiciliği de
vardır.
İpek böcekçiliği ve ipek üretiminde ilk sırada yer alır.
Dokuma, Tekstil ve Maden sanayisi de gelişmiştir.
5
İhracatında; Pamuk, Tekstil ve Altın ilk sırada yer alır.
En önemli gelir kaynağını Altın satışı oluşturur.
TÜRKMENİSTAN
Başkenti: Aşkabat, Komşuları: Afganistan, Özbekistan, Kazakistan ve İran' dır.
Topraklarının % 80' ini Çöller oluşturur. En geniş alanlı çölü Karakum' dur.
İki önemli ovası vardır: Hazar yakınlarındaki Turan ve Ceyhun akarsuyu boylarıdır.
En önemli akarsuyu Ceyhun' dur.
Hazar' a kıyısı olan 5 ülkeden biridir. ( Rusya, Türkmenistan, İran, Kazakistan, Azerbaycan' dır)
Karasal iklim görülür.
Ekonomisi tarıma dayanır. Orta Asya Cumhuriyetlerinde pamuk üreten ülkelerden biridir.
En önemli gelir kaynağını Petrol ve Doğalgaz satışı oluşturur.
6
DİĞER ASYA ÜLKELERİ
ENDONEZYA
Başkenti: Jakarta,
2. Dünya savaşı yıllarında Japonya' nın egemenliğinde kalmıştır. Daha önce 160 yılda Hollanda' nın
egemenliğinde kalmıştır. 1945 yılında bağımsızlığını kazanmıştır.
Takım adalar ülkesidir. Beş büyük adası vardır: Borneo, Java, Sumatra, celeves ve Yeni Gine' dir. En büyük
adası Borneo' dur.
Volkanizma faaliyetlerinin fazla görüldüğü bir ülkedir. Volkan Dağlarının ve faaliyetinin en fazla görüldüğü yer
Sumatra ve Java adalarıdır.
Ülkede ekvatoral iklim görülür. Güneydoğu Asya ülkelerinden orman bitki örtüsünün en fazla yer kapladığı
ülkedir. Nüfusunun % 40' ı şehirlerde yaşamaktadır. Nüfusunun % 60' ı Java adasında yaşamaktadır. Başkenti
Jakarta Java adasındadır.
İlkel yaşantının hala devam ettiği ülkelerden biridir. Ülke ekonomisi tarım ve madenciliğe dayanmaktadır.
Çalışan nüfusun yarıdan fazlası bu iki sektörde çalışmaktadır. En önemli tarım ürünleri: Mısır, Pirinç, Soya fasulyesi
ve Hindistan Cevizi oluşturur. Kauçuk plantasyonları yönünden Dünya' da 2. sırada yer alır. (1. Malezya, 3.
Brezilya' dır. )
Kereste üretiminde Dünya' da 1. sırada yer alır.
En önemli madeni Petrol' dür. İhracat ürünleri: Petrol, Doğalgaz, Kauçuk, Tarıma bağlı orman ürünleri ve
Madenciliğe bağlı sanayi kolları gelişmiştir.
Asya kıtası' nın önemli baharat üreticilerindendir.
JAPONYA
Başkenti. Tokyo' dur. Takımadalar ülkesidir.
En büyük adaları: Hokkaido, Honşu, Şikoku, Kyuşu' dur. En büyüğü Honşu' dur.
Volkanizma faaliyetlerinin ve depremlerin çok fazla görüldüğü bir ülkedir.
En yüksek dağını; Honsu adasındaki Fuji yanardağı oluşturur. En büyük şehri olan Başkent Tokyo' da Honşu'
dadır.
1945 yılında atom bombası felaketi yaşayan bir ülkedir. (Hiroşima ve Nagasaki şehirleri Atom Bombası atılan
ilk ülkedir. )
Ülkede Hokkaido adası haricinde muson iklimi görülür.
Nedeni;
1.
Oyoşio soğuksu akıntısı,
2.
Adanın yüksek enlemlerde bulunması,
3.
Muson rüzgarlarının etkisinin azalması.
Doğal bitki örtüsü ormanlardır.
Hiroşima Honşu adasında, Nagasaki ise Kyuşu adasındadır.
Japon halkına Aym halkıda denir.
Nüfusunun % 75' şehirlerde yaşar. Nüfus artış hızı düşüktür. (binde 6). En fazla nüfuslanmış adası Honşu' dur.
Ekonomisi sanayiye dayanır. Japonya' nın en az gelişen sanayi sektörlerini ; Tekstil ve Silah sanayisi oluşturur.
Dış ticaret fazlalığı Dünya' da en fazla olan ülkedir. (İhracat, ithalat' tan fazladır. ) İhracatında ilk sırada yer
alan ülke ABD' dir.
Tarımsal faaliyetler açısından en önemli kolunu açık deniz balıkçılığı oluşturur. ( Dünya' da 1. sırada)
Hammadde ithalatı dünyada en fazla olan ülkedir.
7
ÇİN HALK CUMHURİYETİ
Başkenti: Pekin,
Nüfusu: 1. 2 milyar,
Komşuları: Kazakistan, Moğolistan, Rusya, K. Kore, Laos, Birmanya, Vietnam, Bangladeş, Bhutan, Nepal,
Hindistan, Pakistan, Afganistan, Tacikistan ve Kırgızistan' dır.
Kara sınırı komşusu en fazla olan ülkedir.
Dünya' da yüzölçümü bakımından Rusya ve Kazakistan' dan sonra 3. sırada yer alır.
En önemli dağları; Altay, Tanrı ve Himalaya Dağları' dır.
Dört büyük önemli platosu vardır: Kuzey'inde bulunan, İç Moğolistan ve Lös platoları; Güneybatısında bulunan
Tibet ve Güney' inde bulunan Yunnan platolarıdır. (En geniş ve en yüksek platosu Tibet' tir. ) Tarım ve Çaydam
kapalı havzaları bulunmaktadır.
İki büyük çölü vardır. Bunlar: Taklamakan ve Gobi' dir.
Ovalar daha ziyade ülkenin Doğu' sunda toplanmıştır. Bunlar:
Kuzey Ovası (Sarı ırmağın boyları), Orta Aşağı Gökırmak Ovası( Mavi ırmağın boyları)' dır.
Orta Aşağı Gökırmak Ovası Pirinç' in ve tatlı su balıkçılığının vatanıdır.
En fazla nüfuslanan yerler ovalardır. (yani Doğu' su)
En önemli geçim kaynağı Tarım' dır. En önemli tarım ürünü ise Pirinç' tir.
Kuzey' inde en fazla üretilen tarım ürünü ise Buğday' dır.
Ülkede Çay üretimi de önemlidir. Ülkede ipek ve ipek böcekçiliği önem taşır.
Çin, Akdeniz balıkçığında Asya' da Japonya' dan sonra gelen ülkedir. Tatlı su balıkçılığında ise birinci sırada yer
alır. En önemli madenleri ; Taşkömürü, Doğal gaz ve Petrol' dür.
Ülkenin Doğal gaz üretiminin % 40' ını Tibet karşılar.
8
AFRİKA KITASI' NIN GENEL ÖZELLİKLERİ
Afrika adı, Kartaca' ya ilk gelen Romalılar' ın Afri veya Africani olarak bilinen oymaklarından alınmıştır.
Afrika kıtası geç tanınan bir kıtadır. (Sebebi; Çöl alanların ve ekvatoral alanların geniş yer tutmasıdır.) Bu
özelliğinden dolayı Karanlık Kıta olarakta bilinir. Ayrıca kıtada yaşayan insanların büyük çoğunluğunun renginden
dolayı da bu ad kullanılır.
30. 330. 000 km² alan kaplar.
Kıtanın büyük bir bölümünü Gondwana karası oluşturur. Kıtada Tektonik hareketlerin şiddetli olduğu yerlerde
kırık hatları oluşmuştur. Kırık hatlarının en belirgin olduğu yer; Doğu Afrika' dır. Yaklaşık 5 bin km. boyunca devam
eden Kızıldeniz üzerinden, Türkiye' de K. Maraş'a kadar uzanan kıtanın Doğu' sundaki bu kırık hattına Büyük
Graben Hattı veya Rift Vadisi adı verilir. burası aynı zamanda kıtada göllerin yoğunlaştığı yerdir.
Kıtanın yeryüzü şekilleri oldukça sadedir. Kıtanın Kuzeybatı' sı ile Kıtanın Güney' indeki Cap bölgesinde
sıradağlar yer alır. Kıtanın Kuzeybatı' sındaki dağlar Atlas Okyanusu kıyısından başlayıp Tunus' taki Bone burnuna
kadar 2400 km boyunca devam eder. Bu dağlara atlas Dağları adı verilir. Kendi arasında Batı ve Doğu Atlaslar diye
ikiye ayrılır. En yüksek zirvesini de Cebel Tubkal (4165 m) dağı oluşturur. Oluşum bakımından Alp Orojenezi' ne
dahildir.
Kıtanın Güney' indeki Cap Bölgesi dağları ise 400 km boyunca devam eder. Oluşum bakımından Atlaslar'dan
daha eskidir. Yükseklikleri de azdır. Cap ve Drakensberg Dağı sıraları olmak üzere ikiye ayrılır.
Kıtanın en yüksek dağları kıtanın doğusunda yer alır. Tek tek yer tutmuş olan dağların büyük çoğunluğu
volkanizma faaliyetleri ile oluşmuştur.
Doğu Afrika' nın en önemli dağlarını Etiyopya ( Daşan ), Elyon, Uhuru (Klimanjaro) oluşturur.
Büyük Sahra' nın en önemli dağlarını Ahaggar ve Tibesti;
Batı Afrika' nın en önemli dağlarını Futajalon, Nimba ve Kamerun Dağları oluşturur.
Tek tek yer tutmuş dağların ve aynı zamanda kıtanın en yüksek dağını Klimanjaro (6010 m) Dağı oluşturur.
Kıtanın önemli bir bölümünü platolar oluşturur. Platolar' ın yükseltileri 500 m. ila 3000 m. arasında değişir.
Platoların yükseltileri Batı' dan Doğu' ya doğru artış gösterir. En yüksek platolar kıtanın Doğu' sundadır.
Kıtanın en yüksek platosunu Lesotto ülkesindeki 3200 m. yükseltisiyle Malibu platosu oluşturur. Kıtanın diğer
önemli platolarını Doğu' daki; Etiyopya; Büyük Sahra' daki ; Fasilli ; Orta kesimde ; Darfur; Batı' da Adamawa ve
Madagaskar platolarıdır.
Afrika' da çok sayıda geniş havzalar vardır. Kıta' nın Kuzey' inde Batı' dan Doğu' ya doğru; Elcuf, Gabes, Libya,
Aşağı Nil Havzaları yer alır. Kıta'nın batı' sında; Senegal; Orta kesimde ; Çad, Sudan ve Kongo Havzaları yer alır.
Kıta' nın Güney' inde de ; Kalahari Havzası yer alır.
En geniş alanlı havzasını Kongo Havzası oluşturur.
Kongo, Senegal, Sudan ve Aşağı Nil havzalarında sürekli akarsu ağı vardır. ( Dışa akışlıdır. )
Kıta' nın Kuzey' inde Dünya' nın en büyük çölü olan Büyük Sahra yer alır. (7. 500. 000 km² )
Kıta' nın Güney' inde Namib ve Kalahari Çölleri yer alır.
Kıta kıyıları diğer kıta kıyılarına göre sadedir. Körfez ve Yarımadaların en az olduğu kıtadır. Toplam kıyı
uzunluğu (30. 500 km) ile en az olan kıtadır. Ada sayısı en az olan kıtadır. En büyük adası madagaskar' dır.
Enlem derecelerinden dolayı Kıta' nın 3/4' ü Tropikal Kuşak' ta yer alır.
Afrika' da sıcak iklim tipleri, çöl iklimi ve subtropikal iklim tipleri görülür. Ekvatoral bölgede tıllık ortalama
sıcaklıklar 27 °C civarında iken Kıta' nın Kuzey ve Güney' inde ise 17 ilâ 25 °C arasında değişir.
Kıta' da en fazla yağışlar Ekvatoral Bölge' de ; en az yağışlar ise çöl alanlarında görülür.
Kıta' da Ekvatoral Bölge' de ; Kıta' nın Kuzey ve Güney' ine doğru Nemli Tropikal Ormanlar'ı, Savan Bitki
Örtüsü, Çöl Altı Stepleri, Çöller ve Ilıman Ormanlar bitki örtüsü kuşakları yer alır.
Kıta' nın en önemli akarsularını: Nil, Kongo, Nijer, Senegal ve Zambezi nehirleri oluşturur.
Kıta' nın en uzun nehri Nil' dir. (6600 km. ) Dünya' da, Misisipi' den sonra 2. uzunluğa sahiptir.
9
Su toplama havzasının genişliği ve debisinin yüksekliği bakımından Kıta' nın en önemli akarsuyu Kongo' dur.
Dünya' da Amazon Nehri' nden sonra 2. sıradadır. Kıtada fazla sayıda göl yoktur. Göllerin büyük bir çoğunluğu da
Doğu' da toplanmıştır.
Doğu Afrika' nın en önemli göllerini : Victoria, Nyassa, Tanganisa, Rudolf ve Albert Gölleri oluşturur.
Kıta' nın en büyük gölü Victoria' dır.
Büyük Sahra'daki Çad Gölü ise yağışlı ve kurak dönemlere göre yüzölçümü en büyük oranda değişikliğe
uğrayan göldür. (Yağışlı dönemde:22. 000 km² ; kurak dönemde: 10. 000 km² alan kaplar. )
Kıta' nın yüzölçümü en büyük olan ülkesini Sudan oluşturur. (2. 505. 000 km² ), 2. Cezayir, 3. Zaire
(Demokratik Kongo Cumhuriyeti)
AFRİKA'NIN BEŞERİ ÖZELLİKLERİ
1995 yılına göre nüfusu 878 milyondur.
Nüfus sayımlarında hata oranının en yüksek olduğu kıtadır. Nüfusun dağılışında büyük farklılıklar vardır.
Doğu Afrika Platoları, Kuzeybatı Afrika ve Cap Bölgesi nüfus yoğunluğunun fazla olduğu yerlerdir.
Nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu yer ise Nil Vadisi ve deltasıdır.
Dünya' nın en kısa boylu insanları Pigmeler, Orta Afrika' da yaşarlar. Kıta' nın diğer bazı yerli kabilelerini ise;
Hotantolar, Bantular, Masailer, Zulular oluşturur.
Nüfusu en fazla olan ülke Nijerya' dır. (101. 230. 000 )
Hâlâ diğer kıtalara göç veren kıta özelliğine sahiptir.
Dünya' nın en ilkel yerleşme birimlerine Afrika Kıta sı' nda rastlanır. Daimi kırsal yerleşmelerin yanı sıra geçici
kırsal yerleşmelerin en fazla görüldüğü kıtadır. Kırsal yerleşmelerde en fazla görülen yerleşme tipini kulübeler
oluşturur.
Sosyal yaşantı bakımından en gelişmiş bölgeler; Kıta' nın Kuzey' i ve Güney' idir. Kuzey' inde Arap uygarlığı,
Güney' inde; sömürgeciliğe dayalı Avrupa hayat düzeni egemendir.
Bağımsızlığını en geç kazanan ülkelerin olduğu kıtadır.
Birleşik Krallık' tan bağımsızlığını ilk kazanan ülke Gana' dır. (1957) Kıta ülkelerine öncülük etmiştir.
Son zamanlarda şehir sayısı ve şehirli nüfus sayısı artış göstermektedir.
AFRİKA' NIN EKONOMİK ÖZELLİKLERİ
Kıta' nın ekonomisi tarıma dayanır. Ancak tarım toprakları fazla değildir.
En önemli tarım alanlarını Akdeniz kıyı bölgesi, Nil vadisi ve deltası ve Cap bölgesi oluşturur. Geçim tipi
tarımsal faaliyetler ağırlıktadır.
Az da olsa Kahve, Kakao gibi tropikal iklim ürünlerinin yetiştiği plantasyon tarımı yapılmaktadır. Bunların
çoğunluğu hâlâ batılı şirketlerin elindedir. ( Muz plantasyonu gibi. )
Kıt' nın en önemli tarım ürünlerini: Yerfıstığı, Hindistan Cevizi, Şeker Kamışı, Kahve, Kakao, Muz ve Hurma
oluşturur. Bu ürünler aynı zamanda Kıta' nın ihracat tarım ürünleridir.
Yarı çöl ve step alanlarda: Koyun, keçi ve deve besiciliği; savanlar kuşağının yüksek alanlarında ise büyük baş
hayvancılık görülmektedir.
Balıkçılık faaliyetleri gelişememiştir. Deniz ürünleri satın alan bir kıta' dır. Daha ziyade kıyı balıkçılığı ve tatlı su
balıkçılığı görülür.
Afrika kıtası madenler bakımından zengindir: Fosfat, Cobalt, Altın ve Pırlanta üretiminin en fazla olduğu kıtadır.
Fosfat madeninde Fas ve Tunus ilk iki sırada yer alır.
Altın üretiminde Dünya' da ilk sırada yer alan ülke Güney Afrika Cumhuriyeti' dir.
Enerji kaynakları bakımından zengin olan ülkeler de vardır.
Doğal gaz rezervi en yüksek olan ülke Cezayir' dir.
Maden kömürü rezervi en fazla olan ülke; Güney Afrika Cumhuriyeti' dir.
Petrol üretimi en fazla olan ülke Nijerya' dır. Libya ve Cezayir de Nijerya' dan sonra gelir.
Hidroelektrik üretiminde de Sudan önde gelir.
10
Afrika Kıtası'nın ekonomisine en büyük katkıyı maden üretimi ve satışı sağlar. En iyi örgütlenen sektörde
madenciliktir.
Kıta' da sanayi gelişememiştir. Ancak maden üretimine bağlı sanayi kolları ile yerel ihtiyaçları karşılamaya
yönelik gıda sanayide gelişme gösterir.
Güney Afrika Cumhuriyeti ve Nijerya' da madenciliğe bağlı sanayi kolları; Mısır' da tarıma bağlı sanayi kolları
diğer kıta ülkelerine göre en fazla gelişmiştir.
Kıta' nın ekonomik yönden en gelişmiş en gelişmiş ülkesi Güney Afrika Cumhuriyeti' dir.
Kişi başına yıllık milli geliri en fazla olan ülke Libya (5. 500 $),
Kişi başına yıllık milli geliri en az olan ülke Mozambik (80 $),
Kıta' da ulaşım yolları gelişememiştir. Geniş çöl alanlarının varlığı, elverişsiz iklim şartları, nemli tropikal
ormanların bulunması ve kıtanın genel ekonomik yapısının iyi olmaması buna en büyük etkendir.
En gelişmiş otoyol ağına sahip olan ülke Güney Afrika Cumhuriyeti' dir.
Kıta aşırı yolculuklarda ise en fazla hava yolu tercih edilir.
11
AMERİKA KITASI' NIN GENEL ÖZELLİKLERİ
Kıta' nın toplam yüzölçümü : 42. 037. 784 km² ' dir. Bunun 24. 242. 364 km² ' sini Kuzey ve Orta Amerika
oluşturur.
Kıta genel olarak 82º Kuzey, 55º Güney enlemleri arasındadır.
Kuzey ve Güney Kutup noktasına en yakın olan kıtadır.
Güney Yarım Küre' de en fazla kara parçasına sahip olan kıtadır.
YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ:
Kuzey ve Güney Amerika' nın yeryüzü şekilleri birbirine benzerlik gösterir. Kıta' nın yeryüzü şekillerini 3 ana
ünite meydana getirir: Platolar, Dağlar ve Ovalar.
Kıta' nın en geniş platoları Kıta' nın Doğu' sunda yer alır. Kıta'nın Doğu' sundaki platolar, Hersinya ve
Kaledonya kıvrımları çevresinde, Huran kıvrımlarının üzerinde gelişmişlerdir.
Bu özelliği gösteren, Kıta' nın en önemli platolarını Kuzey Amerika' da Labrador ve Ozark, Güney Amerika' da ;
Guyana ve Brezilya platoları oluşturur.
Kıta' nın Batı' sında 3. Zamanda oluşan dağların çevresinde platolar yer alır. bunlarında en önemlilerini Kuzey
Amerika' da ; Colarado, Colombiya ve Büyük Havza oluşturur. G. Amerika' da; Peru, Bolivya ve Patagonya Platoları
oluşturur.
Amerika Kıtası' nın ovalarının toplam yüzölçümü, Avrupa' nın ovalarının toplam yüzölçümünden daha fazladır.
Kıta' da kıyı ovaları fazla değildir.
Kıta' nın en önemli kıyı ovaları K. Amerika' nın Doğu' sundaki Atlantik kıyı ovası ile K. Amerika' nın Güney'
indeki Körfez kıyı ovasıdır.
Kıta' da en çok iç ovalar yer alır. Kıta' nın en büyük ovasını K. Amerika' da Kayalık ve Appalach dağları ile
göller Yöresi- Meksika Körfezi arasındaki merkezi ovalar oluşturur. ( Büyük Ovalar. ) G. Amerika' da en önemli iç
ovaları Parana ve Pampalar iç ovaları oluşturur.
Kıta' daki dağlar Atlantik ve Pasifik cephesi dağları olmak üzere 2 gruba ayrılır.
Kıta' nın Doğu' sunda 1. zamanda oluşmuş yükseklikleri ve devamlılıkları fazla olmayan dağlara Atlantik
Cephesi dağları adı verilir. Bu açıdan K. Amerika' nın en önemli dağlarını Appalach Dağları oluşturur. (Bu dağlar
ABD' nin en zengin Kömür rezervi sahasıdır. )
Güney Amerika'daki bu oluşum özelliğini gösteren dağlara ise Atlantik Kıyısı Dağları adı verilir. Bu dağların
büyük bir kısmı Brezilya sınırları içindedir.
Kıta' nın Batı' sında 3. Zamanda oluşan dağlara ise Pasifik Cephesi Dağları adı verilir. K. Amerika' daki bu
dağlara Kanditileraralar( Kayalık) denir. K. Amerika' nın ve kayalık Dağları' n en yüksek zirvesi Alaska' daki Mc
Kinley Dağı' dır (6194 m. )
G. Amerika' daki dağlara ise Ant Dağları adı verilir. devamlılığın ve yükseltinin en fazla olduğu dağlardır.
Ant Dağları' nın, G. Amerika' nın ve Amerika Kıtası' nın en yüksek zirvesi Arjantin- Şili sınırındaki Acancagua
Dağı' dır. (7070 m. )
Orta Amerika' da Kayalık ve Ant dağları' nı birleştiren, aynı oluşum özelliği gösteren, yükseltisi fazla olmayan
dağlar ve platoluk alanlar yer alır.
Amerika Kıtası' nda çöller fazla yer tutmaz. K. Amerika' nın en önemli çöllerini : Nevada ve Arizona çölleri
oluşturur. G. Amerika' da ise Atacama Çölü yer alır.
İKLİMİ :
Kıta' da Muson İklimi haricine bütün iklim tipleri ve kuşakları görülür.
Kıta' da yıllık ortalama sıcaklıklar en fazla Ekvator' dadır. En az ise Alaska ve Grönland' dadır.
G. Amerika' nın 2/3 ' si Tropikal kuşakta yer aldığı için en fazla sıcak iklimler görülür.
K. Amerika' da ise en fazla Orta Kuşak iklim tipleri görülür.
Kıta' da ; Tropikal, Subtropikal, Orta Kuşak, Kutup Bölgeleri bitki örtüsü kuşakları görülür.
12
Amazon Havzası nemli tropikal ormanların en geniş alan kapladığı yerdir.
Kıta' da orman bitki örtüsünün en fazla olduğu ülke Brezilya' dır. (% 62' si)
Amazon alçak sahası ova karakteri göstermesine karşılık, esas önemli olma özelliğini orman bitki örtüsü olması
oluşturur.
Amerika Kıtası' nda atlas Okyanusu' na dökülen akarsuların boyları uzun, su toplama havzaları daha geniştir. 2
önemli su toplama kaynağı vardır. Bunlar:Kayalık ve Ant Dağları' dır.
Kıta' nın ve Dünya' nın en uzun nehrini Missisipi oluşturur. Amerikan halkı uzunluğu ve ekonomik katkısından
dolayı bu nehre Suların Babası adını vermiştir.
K. Amerika' nın diğer önemli nehirleri ise : Yukon, Nelson, Kolarado oluşturur.
G. Amerika' nın en önemli akarsuyu ise Amazon' dur. Su toplama hazasının genişliği (7.000.050 km² ),
debisinin yüksekliği, (120.000 m³/ san. ) açısından Dünya' nın en önemli akarsuyudur. Atlas Okyanusu' na
döküldüğü kesimde med-cezir olayından dolayı birkaç metre yüksekliğinde su seddi meydana getirir ki buna
Pororoca veya Amaçunu adı verilir. G. Amerika' nın diğer önemli akarsuyunu ise San Francisco ve Parana ( Rio de
La Plata) oluşturur.
Kıta' da göller K. Amerika' da toplanmıştır. K. Amerika' nın ve Kıta' nın en büyük gölünü Superior (83.100
km² ) oluşturur. Kanada ile ABD sınır sahasına Göller Bölgesi veya Göller yöresi adı verilir. Bu göller kanallarla
birbirine bağlantılıdır. Lawrence Körfezine kadar bu durum devam eder.
Dünya' nın ve Kıta' nın en büyük yüzölçümlü ülkesi; Kanada' dır. (9.970.106 km² ) Sonra ABD ve Brezilya
gelir.
KITA' NIN BEŞERİ ÖZELLİKLERİ :
1995 yılına göre nüfusu 810 milyon' dur. K. Amerika' daki nufus artış hızı, Orta ve G. Amerika' ya göre
düşüktür.
Nüfus yoğunluğu en fazla Orta Amerika ülkelerindedir.
Alan olarak ise nufus yoğunluğu en çok olan yer Göller Yöresi ve Kaliforniya Yarımadası' dır. Nüfus
yoğunluğunun en az olduğu yerler ise Patagonya, Any dağları' nın yüksek kesimleri, Alaska ve Kanada' nın kuzeyi'
ve çöllerdir. En az olan yer ise Grönland' dır.
Avrupalılar' ın en fazla olduğu kıtadır.
K. Amerika' ya en çok İngilizler; Orta ve G. Amerika' ya ise İspanyollar ve Portekizliler göç eder.
Amerika' da daha önceki yy. ' larda yerlilerin kurduğu uygarlıklar vardır: Astekler, Meksika' da ; İnkalar, Peru'
da ; Mayalar, Yukatan Yarımadası' nda ; Şipkalar, Kolombiya' da dırlar. en gelişmiş olanı İnka uygarlığıdır.
Kıta' da günümüzde azda olsa ilkel yerleşmeler görülür. K. Amerika' da yerlilerin Ren geyiği ve Bufala
derisinden yaptıkları kulübelere Tipi adı verilir ve hâlâ kullanılmaktadır. Eskimoların kar evlerine ise İnglu adı verilir.
Ekvatoral Bölgede de ağaçtan yapraktan ve sazlardan yapılan kulübeler kullanılır.
Kıta' da modern yerleşmeler en fazla ; ABD, Kanada ve Brezilya' da görülür.
Şehir sayısı ve şehirli nüfus artışı Anglo Amerikan ülkelerinde ( ABD, Kanada) ve Orta Amerika ülkelerinde
daha fazladır.
KITA' NIN EKONOMİK ÖZELLİKLERİ :
Kıta' nın ekonomik faaliyetlerinde ülkeler düzeyinde büyük farklılıklar görülür.
Tarım faaliyetlerinde; ürün çeşitliliği ve zirai sistem çeşitliliği en fazla olan Kıta' dır.
Kıta' nın en önemli tarım ürünü; Buğday, Mısır, Pamuk, Tütün, Ayçiçeği, kahve, Kakao ve muz oluşturur.
Mısır, Buğday Pamuk, Tütün ve Ayçiçeği üretimi Dünya' da en fazla olan ülke ABD' dir
Kıta' da Kahve üretimi en fazla olan ülke Brezilya' dır.
Beslenen hayvan sayısı, et ve süt üretimi açısından ; ABD, Brezilya, Arjantin, Kanada başta gelir.
Arjantin özellikle koyun besiciliği ile ön plandadır.
Balıkçılıkta Anglo Amerikan ülkeleri başta gelir.
Dünya' da balıkçılık faaliyetleri en gelişmiş olan ülke ABD' dir
13
Balina avcılığında ise Japonya, Norveç ve ABD ilk üç sırayı oluşturur.
Kıta' nın bazı sahaları madenler bakımından zengindir.
Demir, Bakır ve Kurşun maden rezervi en çok olan kıtadır.
Demir madeni rezervinin Dünya' da en fazla olduğu ülke Brezilyadır.
Bakır madeni en çok kıtada ABD' de bulunur.
Yakıt madenleri içinde kıtanın en önemli rezerv kaynağını Linyit kömürü oluşturur. Linyit kömürü rezervinin en
fazla olduğu kıtadır.

Dünya Linyit Kömürü rezevinin % 49' u,

Dünya Taş Kömürü rezervinin % 25' i,

Dünya Petrol rezervinin % 15' i bu kıtadadır.
Kömür ve Petrol bakımından kıtanın en zengin ülkelerini ; ABD, Kanada, Meksika, Venezüella, Brezilya
oluşturur.
Yıllık kömür üretimi Dünya' da en fazla olan ülke 9 milyon tonla ABD' dir.
Hidroelektrik enerji üretiminde kıtada ; ABD, Kanada, Brezilya, Meksika, Peru ve Kolombiya önde gelir.
Alternatif enerji kaynaklarından enerji üretme çalışmalarının ve harcamalarının en fazla olduğu kıtadır.
SANAYİ :
Kıta' da en fazla sanayileşmiş olan ülke ABD' dir. 2. sırada ise Kanada gelir.
Bu ülkelerde her alanda sanayi üretimi gelişmiştir.
Meksika, Venezüella, Brezilya ve Arjantin! sanayileşme hızı yüksek olan ülkelerdir.
Meksika ve Venezüella' da ; madenciliğe bağlı ( Petro- Kimya )sanayi kolları ; Arjantin' de, tarıma bağlı sanayi
kolları(Gıda endüstrisi); Brezilya' da, tarım, orman ürünleri, demir- çelik sanayi kolları ülke ekonomisine en çok
katkı sağlayan öncü sektörlerdir.
Dünya' da kişi başına ne fazla gıda maddesi tüketen ve en fazla kalori alan ülke; ABD' dir.
Dünya' da ; enerji tüketimi, otomobil ve telefon kullanımı en fazla olan ülke ABD' dir.
ULAŞIM :
Ulaşım yolları çeşitliliği en fazla olan kıtadır. Kara ulaşımında en büyük zorluk, ekvatoral ormanlarda ve Ant
Dağları' nda görülür.
Kara yolu ulaşımında en fazla gelişen ülke ABD' dir.
Hava yolu ulaşımında da ABD ve Kanada gelir.
Kıtada deniz yolu ulaşımında en büyük gelişmeyi 15 Ağustos 1914 yılında açılan Panama Kanalı sağlamıştır.
Yapımını Fransızlar başlatmış, ABDliler bitirmiştir.
TİCARET :
Kıta ülkelerinin ihracatında bazı ürünler ön plandadır:

Brezilya' da; Orman ürünleri, Demirçelik, Kahve,

Meksika ve Venezüella' da ; Petrol,

Arjantin' de canlı hayvan (koyun), et ve süt ürünleri,

ABD ve Kanada da çeşitlilik vardır.

Dünya' da kıtada ticaret hacmi en yüksek olan ülke ABD' dir.

Kıtada turizm geliri en fazla olan ülke ABD'dir. (60 milyar $)

Kişi başına yıllık milli gelirin en yüksek olduğu ülke ABD' dir. (24. 750 $).
14