4.snfkuvvetvehrkzet
advertisement
FEN BİLİMLERİ KUVVET VE HAREKET Cisimleri iterek ya da çekerek onlara kuvvet uygulamış oluruz. İtme ve çekmenin birer kuvvet olduğunu 3. sınıfta öğrenmiştik. Örnek : Hareket halindeki bir otomobilin gaz pedalına basınca otomobil hızlanır. 2 – Yavaşlatma Ve Durdurma Etkisi: Hareket halindeki bir cisme, hareket yönüne zıt bir kuvvet uygulanırsa cismin yavaşlamasına, hatta durmasına neden olur. Örnek : Sürtünme kuvveti cismin yavaşlamasına ve durmasına neden olan cismin hareketi ile zıt yönlü kuvvettir. Varlıkları hareket ettiren, durduran, şeklini değiştiren veya yönünü değiştiren itme ve çekme etkisine kuvvet denir. Bir cismi iterek veya çekerek hareket ettirebiliriz. Kuvvetin, duran cismi hareket ettirebildiğini, hareketli cisimleri hızlandırabildiğini, yavaşlatabildiğin veya onların hareket yönlerini değiştirir. 3 – Yön Değiştirme Etkisi: Hareket halindeki bir cisme hareket yönünden farklı bir yönde ve hareketine neden olan başka bir hareket uygulanırsa, hareket yönünün değişmesine neden olur. Hareket hâlindeki bir cisme hareketi yönünde kuvvet uygulandığında cisim hızlanır. Örneğin bebek arabasını iten bir anne, hareketi yönünde arabaya daha fazla kuvvet uygularsa arabayı hızlandırır. 4 – Döndürme Etkisi: * Bisikleti sürmek için pedala basarak tekerleği hareket ettirirken * Kapıyı açmak için kapı kolunu çevirirken Hareketli bir cisme, hareket yönüne zıt yönde uygulanan kuvvet, cismin yavaşlamasına neden olur. Hareketli cisimlere farklı yönde bir kuvvet uygulanarak bu cisimlerin hareket yönleri değiştirilebilir. * Otomobil direksiyonunu dondurup tekerleklerin yönünü değiştirirken * Tornavida ile vidaları sıkıştırırken kuvvetin döndürme etkisinden yararlanırız. Kuvvet cisimlere etki ederek onların hareketini; * Hızlandırır, * Yavaşlatır, * Durdurur, KUVVETİN CİSİMLERİN ŞEKLİNE ETKİSİ * Yönünü değiştirir Kuvvet cisimlerin şekillerinde; * Döndürür KUVVETİN ETKİLERİ * * * * 1 – Hızlandırma Etkisi: Kuvvet uygulayarak hareket halindeki bir cismin hareketi hızlandırılabilir. Bunun için cismin yönünde uygulanan kuvvet arttırılmalıdır. 2015 Bükme Sıkma Germe Vurma yoluyla değişiklik yapılabilir. FEN BİLİMLERİ * Oyun hamuruna parmağımızla bastığımız yerde parmağımızın izi kalır, sekli değişmez. * Bir lastiği iki ucundan çektiğimizde lastik uzar (germe) * Plastik cetveli büktüğümüzde cetvel eğilir. (bükme) * Süngeri avucumuzda sıkıştırdığımızda büzülür. Bütün bunlar kuvvetin sekil değiştirmesine örnektir. Hareketli varlıkların hareketi, hareketin yörüngesine ve hızına bağlı olarak iki grupta incelenir. A – Yörüngelerine göre Hareket Türleri Cisimlerin hareketleri boyunca izledikleri yola yörünge denir. 1 – Doğrusal Hareket : Düz bir yol üzerinde yer değiştiren cisimlerin yaptığı harekete denir. Kuvvetin etkisiyle şekil değiştiren cisimlerden bazıları, kuvvetin etkisi ortadan kalktığında eski şekline geri döner. Böyle cisimlere esnek cisim denir. Paket lastiği, yay ve sünger bu cisimlere örnek olarak verilebilir Doğrusal hareket Örnek : * Arabanın düz yolda ilerlemesi, * Bir çocuğun düz bir yolda koşması. Kuvvetin etkisi ortadan kalktığında bazı cisimler eski şekline dönmez. Böyle cisimlere de esnek olmayan cisimler denir. Vurduğumuz yumurtadaki ve büktüğümüz teldeki şekil değişikliği kalıcıdır. Çünkü bakır tel ve yumurta esnek olmayan cisimlerdir. Yere düşmekte olan bir cismin hareketi. 2 – Eğrisel Hareket : Eğrisel bir yol üzerinde yer değiştiren cisimlerin yaptığı harekete denir. Eğrisel hareket HAREKET NEDİR ? Örnek : Bir cismin sabit kabul edilen bir noktaya göre yerinin değişmesine hareket denir. Bir varlığın başka bir varlığa göre yer değiştirmesine hareket denir. Bir cismin bulunduğu yere konum denir. Cisimlerin konum değiştirmelerini yer değiştirme veya hareket denir. * Basketbol topunun potaya atılışı , * Virajı dönen araba, * Fıskiyeden akan su. 3 – Dairesel Hareket : Dairesel bir yol üzerinde yer değiştiren cisimlerin yaptığı harekete denir. HAREKET ÇEŞİTLERİ 2015 FEN BİLİMLERİ Örnek: Hareket halindeki bir arabanın durması. Dairesel hareket Örnek : Hareketli varlıkları * Saat üzerinde bulunan akrep ile yelkovanın yaptığı hareket, * Çevremizdeki varlıkların bazıları hareketli bazıları da hareketsizdir. * Atlı karınca , * Canız varlıklar hareketsizken canlı varlıklar hareketlidir. * Yel değirmeninin kanatları , * Hareket halindeki araba tekerleği * İnsanlar zamandan kazanmak için hareketli varlıklar icat etmişlerdir. Bunların en önemli olanı ise tekerleğin bulunmasıdır. B – Hızlarına Göre Hareket Türleri * Aynı hızla aynı yöne giden iki cisim hareketsizmiş gibi algılanabilir. 1 – Sabit Hızlı Hareket : Bir cismin hızı ,hareketi süresince değişmeyip sabit kalıyorsa bu harekete denir. * Dünya’nın hızının sabit olması bize hareket etmiyormuş gibi algılamamıza neden olur Örnek : * Dünya’nın hareketi ,Ay’ın hareketi , Bitkilerde Hareket * Saat üzerindeki akrep ve yelkovanın hareketi * Yaprakları ile güneş ışığına * Kökleriyle topraktaki suya yönelir. * Bitkilerde yer değiştirme hareketi görülmez. Bitkiler yönelme hareketi yaparlar. 2 – Düzgün – Değişen Hareket : Bir cismin hareketi süresince hızında artma veya azalma olmasıdır. a – Bir cismin hareketi süresince eğer hızı artıyorsa bu harekete düzgün hızlanan hareket denir. Örnek : Durmakta olan bir arabanın harekete geçmesi. b – Bir cismin hareketi süresince eğer hızı azalıyorsa bu harekete düzgün yavaşlayan hareket denir. 2015
