11.Hafta DUYGU DAVRANIŞ BOZUKLUĞU OLAN ÖĞRENCİLER File

MSÖ405
ÖZEL EĞİTİM
DOÇ. DR. HATİCE BAKKALOĞLU
DERSİN İÇERİĞİ
ÜNİTE
ÜNİTE
ÜNİTE
ÜNİTE
ÜNİTE
ÜNİTE
ÜNİTE
ÜNİTE
ÜNİTE
ÜNİTE
ÜNİTE
ÜNİTE
ÜNİTE
ÜNİTE
ÜNİTE
I: ÖZEL EĞİTİM
II:
ÖZEL EĞİTİMDE DEĞERLENDİRME
III:
BEP HAZIRLAMA ve ÖĞRETİMİN BİREYSELLEŞTİRİLMESİ
IV:
KAYNAŞTIRMA ve DESTEK ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ
V:
AİLE EĞİTİMİ
VI:
ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER
VII:
İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER
VIII:
GÖRME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER
IX:
FİZİKSEL YETERSİZLİĞİ/SÜREĞEN HASTALIĞI OLAN
ÖĞRENCİLER
X:
DİL VE KONUŞMA BOZUKLUĞU OLAN ÖĞRENCİLER
XI:
ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLER
XII:
DUYGU DAVRANIŞ BOZUKLUĞU OLAN ÖĞRENCİLER
XIII:
OTİSTİK BOZUKLUĞU OLAN ÖĞRENCİLER
XIV:
ÇOKLU YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER
XV:
ÜSTÜN ZEKALI ÖĞRENCİLER
Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU
2
ÜNİTE XII: DUYGU DAVRANIŞ
BOZUKLUĞU OLAN ÖĞRENCİLER







Tanım
Nedenler
Tanılama\Değerlendirme
Yaygınlık
Özellikler
Bilimsel Dayanaklı Müdahale Yöntemleri
Öğretmenlere Öneriler
Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU
3
Tanım

I- Duygu ve davranış bozuklukları tanımı, yaş, kültür ve etnik
normlardan farklılık gösteren, okul programlarında akademik,
sosyal, mesleki ve kişisel becerileri kapsayan akademik
performansı olumsuz etkileyen duygusal ve davranışsal
tepkiler ile karakterize edilen bir yetersizliktir:
(a) Çevredeki stresli olaylara geçici, beklenen bir tepkiden daha fazla olan
(b) Tutarlı olarak en az birisi okul ile ilgili olan iki farklı ortamda sergilenen
(c) Çocukla beraber çalışan kişilerin kararı çocuk ya da gencin geçmişi uygulanan sağaltımların etkili
olamayacağını göstermedikçe, eğitim programındaki kişisel sağaltıma rağmen devam eden,

II- Duygu ve davranış bozuklukları diğer bozukluklar ile beraber
görülebilir, eğitim performansını olumsuz etkileyen şizofreni bozukluğu
olan çocuk ve gençleri, heyecan bozukluklarını, anksiyete bozukluklarını
ya da süreklilik gösteren davranış ya da uyum bozukluklarını da
içerebilir.
Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU
4
Duygu davranış bozukluklarının tanımına
yönelik 8 temel ortak nokta:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Okulda sergilenen duygusal ve davranışsal tepkiler
Problemlerin yaş, kültür ve etnik normlardan farklılık göstermesi
Problemlerin eğitim performansı üzerinde olumsuz etkisinin
olması
Problemlerin strese yönelik beklenen ya da geçici bir tepkiden
daha fazla olması
Problemlerin okulunda dahil olduğu en az iki farklı ortamda
süreklilik göstermesi
Bozukluğun bireysel sağaltıma rağmen devam etmesi
Bozukluğun diğer yetersizliklerle beraber görülme olasılığı
Tüm duygu ve davranış bozukluklarını içermesi
Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU
5
Nedenler

Duygu davranış bozukluklarını etkileyen faktörler;
1.
2.
3.
biyolojik faktörler
aile ile ilgili faktörler
okul ile ilgili faktörler
Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU
6
1. Biyolojik faktörler




Doğuştan zor mizaçlı çocuklar (kolay sinirlenip zor
sakinleşen)
Doğuştan genetik yatkınlık
Olumsuz çevre koşulları
Anne karnında alkole maruz kalma
- İlaç tedavisi tek başına yetersizdir
- Sosyal ve akademik performansın desteklendiği psikososyal sağaltımın uygulanması
- Sosyal, duygusal ve akademik desteğin verilmesi.
Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU
7
2. Aile ile ilgili faktörler












Ailenin çocuğun yaşamını yeterince denetlememesi,
Disiplin eksikliği ya da ağır cezalandırıcı disiplin anlayışı,
Çocuğun yaşamına ilgisizlik,
İşsizlik, alkol ya da madde bağımlılığı,
Aile içi şiddet ve çocuk suistimali
Ebeveynlerdeki psikopatoloji ve suç davranışları,
Ebeveyn-çocuk etkileşimi,
Dağılmış aileler ve evlilik problemleri,
Ailenin büyüklüğü ve çocuğun doğum sırası,
Ailenin sosyal sınıfı
Anne babaların çocuk yetiştirme usulleri
Çocuklar tüm bu risk faktörlerine ne kadar uzun süre maruz kalırlarsa, çocuğun
üzerindeki olumsuz etkileri o kadar zarar verici olur.
Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU
8
3. Okul ile ilgili faktörler









Etkisiz öğretim yöntemleri,
Açık bir biçimde ifade edilmeyen okul kuralları,
Uygunsuz davranışa yönelik tutarsız bir biçimde uygulanan
cezalandırıcı disiplin teknikleri,
Öğretmenin uygun sosyal ve akademik davranışı yeterince
pekiştirmemesi,
Farklı öğretimsel ihtiyaçları olan çocukların ihtiyaçlarına büyük grup
öğretiminin cevap vermemesi,
Akademik başarısızlık,
Okuldaki öğretmen öğrenci oranı,
Okulun organizasyonu ve kötü fizik koşulları,
Öğretmenlerin özellikle sınıf yönetimi konusunda bilgili olmamaları.
Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU
9
Tanılama\Değerlendirme

Tanılama ve değerlendirmede yaşanan sorunlar;
-
Tanımda uzlaşamama,
DDB nin kültürle olan ilişkisi,
Objektif değerlendirme güçlüğü (normal/normal dışı),
Objektif ölçme kriterleri olmayışı (çok sık/normal)
Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU
10
Devam…


Ekip tarafından değerlendirme (sınıf öğretmeni, özel
eğitim öğretmeni, branş öğretmenleri, rehber öğretmen ve
okul yöneticileri)
Çocuğun eğitim performansına da bakmak önemlidir.
-
-
Müfredat temelli değerlendirme,
Sınıf ortamı ve serbest oyun ortamında gözlem (ODS kaydı),
Standardize edilmiş testler (Davranış Değerlendirme Ölçeği, Sosyal
Beceri Derecelendirme Ölçeği, Davranış Problemleri Kontrol Listesi)
Ekolojik/Çevresel değerlendirme
Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU
11
Yaygınlık




A.B.D.’de genellikle % 3 -7 arasında değişmektedir
Sadece yıkıcı davranış bozukluğu ve karşı gelme bozukluğu
sergileyen çocuklara dayandırıldığında yaygınlık rakamları % 2-10
arasında çıkmaktadır.
Yıkıcı davranış bozukluklarının erkek çocuklarda görülme oranı kız
çocuklara oranla 3’e 1 oranında daha fazladır.
Erken çocuklar kavga etme, çalma, eşyalara zarar verme ve diğer
açık agresif davranışları sergilerken, kız çocuklar ise yalan
söyleme, okuldan kaçma, evden kaçma, madde kullanımı gibi
daha az açık agresif davranışlar sergilerler.
Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU
12
Özellikler

Genel anlamda yapılan çalışmalarda duygu davranış
bozuklukları olan çocuklar iki önemli gruba
ayrılmaktadırlar:
1.
2.
Dışa yönelim bozuklukları
İçe yönelim bozuklukları
Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU
13
1-Dışa yönelim bozuklukları





Saldırgan, başkalarını rahatsız edici, karşı gelme
davranışlarını sıklıkla sergileyen
Problem davranışları diğer çocuklara oranla çok daha sık ve
yoğun şiddette sergilerler,
Anti-sosyal davranış problemleri (başkalarına düşmanca
davranma, saldırganlık, kural tanımayan gruplara katılmaya
isteklilik, yetişkin otoritesine karşı gelme, ve toplumdaki sosyal
normların ihlal edilmesini içeren bir davranış örüntüsü)
Ev, okul ve toplum yaşamı alanlarında genel kabul
görmüş değer ve kurallara karşı gelme,
Saldırgan ve zarar verme amaçlı yıkıcı davranışlar
(okuldan kaçma, kavga etme, başkalarına acımasızca davranma,
yalan söyleme, hile yapma ve başkalarının mallarına ve
eşyalarına zarar vermedir
Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU
14
Devam…

Duygu davranış bozuklukları olan çocukların sınıf ortamında
sergiledikleri genel problem davranışlar ise;











sık sık oturdukları sıradan kalkma, sınıfta dolaşma,
sınıf arkadaşlarını ders dışı konularla rahatsız etme, vurma, kavga etme,
öğretmeni görmezden gelme,
devamlı aşırı ölçüde şikayet edici bir ruh hali içerisinde olma,
çalma, eşyalara zarar verme,
arkadaşları ile sık sık tartışma,
karşı cevap verme,
gerçekleri değiştirerek anlatmaya çalışma,
ödevleri yapmama, sınıf kurallarına uymama,
yönergeleri takip etmeme, ve dersi dinlememe.
Bu problem davranışlar nedeniyle öğretmenlerinin tepkisini çekip
sık sık disiplin cezası alırlar ve öğretmenleri tarafından sıklıkla
rehberlik servislerine yönlendirilirler.
Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU
15
2-İçe yönelim bozuklukları






İçe kapanma, depresyon, kaygı, ve takıntılı düşünce ya
da davranışlar
Genelde kendi başlarına vakit geçiren, yaşıtı çocuklarla
oynamayan,
Sık sık hayallere ya da yoğun kaygı ve depresif duygulara
dalan,
Nedensiz korkuları olan ve sağlık problemlerinden
şikayet eden,
Başkaları için bir tehdit unsuru olmadıklarından
öğretmenlerinin çok dikkatlerini çekmeyebilirler,
Sosyal ilişkilerden devamlı kaçınmaları nedeniyle yaşlarına
uygun sosyal becerileri öğrenme fırsatları sınırlı olan bu gruptaki
çocukların, sosyal beceri yetersizliği sergiledikleri de
araştırmalarla saptanmış bulgular arasındadır.
Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU
16
Devam…

Dışa yönelim ve içe yönelim bozukluklarını incelerken göz
önüne alınması gereken en önemli noktalar;


Her iki bozukluk alt tipi arasında geçişlilik olabilir. Yani içe
yönelim bozuklukları sergileyen çocukların problemleri
zamanla dışa yönelim problemlerine doğru kayabilmektedir.
Akademik problemlerle sosyal problemler genellikle
beraber görülür. Diğer bir deyimle sosyal alanda yoğun
problemler sergileyen çocukların akademik alanda da
başarısızlık sergileme olasılıkları son derece yüksektir.
Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU
17
Bilişsel ve Akademik Özellikleri

Yaklaşık % 50’den fazlasında öğrenme güçlüğü,









dışa yönelim bozukluğu olanların akademik problemler sergileme olasılığı içe yönelim problemleri
olan çocuklardan daha yüksektir,
akademik etkinliklerde diğer çocuklara oranla çok daha az vakit harcama,
akranlarına oranla daha uyumsuz,
diğer öğrencilerle işbirliğinde bulunmama,
kendi kendini planlamada gerilik ve
yönergeleri dikkatle dinlememe,
okuma, yazma, ve matematikte sınıf düzeyinin altında başarı.
Akademik başarısızlıkla doğru orantılı olarak duygu davranış bozuklukları
sergileyen çocukların okuldan atılma oranları diğer yetersizlik gruplarından
daha yüksektir.
Yüksek öğrenime gitme olasılıkları ise tipik gelişim gösteren öğrencilerden
çok daha düşüktür.
Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU
18
Bilimsel Dayanaklı Müdahale
Yöntemleri
Üçüncül müdahale (yerleşmiş bozukluklarda
belirtileri kontrol altına almak ve belirtileri
azaltmak)
İkincil müdahale (oluşmuş bozukluğun
ağırlaşmasını engellemek ve mümkünse problemi
ortadan kaldırmak)
Birincil müdahale (ilk belirtilerin görüldüğü en
erken yaşlarda müdahale ederek bozukluğun
oluşmasının önüne geçmek
Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU
19
Öğretmenlere Öneriler

A: Hem DDB.li çocukların problem davranışlarını azaltıp olumlu
davranışlarını desteklemede hem de tüm sınıfın dahil olacağı olumlu
sınıf ortamı oluşturmada uygulanabilecek bazı temel uygulamalar;
1.
2.
3.
4.
5.

B: DDB.li çocuklar için iki müdahale yaklaşımı;
1.
2.

Olumlu sınıf atmosferi oluşturma,
Sosyal yeterliliği destekleme,
Olumlu davranış için somut pekiştireç kullanımı,
Görmezden gelme ve yönlendirme,
Problem davranışla başa çıkma.
Sosyal beceri eğitimi
İşlevsel davranış değerlendirmesi
Olumlu öğretmen-aile iletişimi
Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU
20