(Banka finansla tablolari).
advertisement
TÜRKİYE MUHASEBE STANDARDI - 16 BANKA VE BENZERİ FİNANSAL KURULUŞLARIN FİNANSAL TABLOLARININ KAMUYA AÇIKLANMASI I- AMAÇ Madde 1Bu standardın amacı, bankalar ile benzeri finansal kuruluşların düzenleyecekleri finansal tabloların hazırlanmasına ve bu tablolarda ve eklerinde yer alacak bilgilerin sunulmasına ilişkin esasların belirlenmesidir. ll- TANIMLAR Madde 2 – Bu standardın uygulanması bakımından, bu standartta geçen terimlerin anlamları aşağıdaki gibidir: a) Banka: Banka adı altında Türkiye'de kurulan kuruluşlar ile yurtdışında kurulu bankaların Türkiye’deki şubelerini ifade eder. Bankacılık mevzuatı çerçevesinde yetkili merciden yatırım ve kalkınma bankacılığı da dahil olmak üzere banka unvanı altında bankacılık faaliyetleri yapma ve mevduat kabul etme izni almış, ana faaliyeti, kredi vermek ve finansal plasmanlarda bulunmak amacıyla mevduat kabul eden ve/veya borç alan kuruluşlardır. b) Banka Benzeri Finansal Kuruluşlar: Finans piyasalarını ve kurumlarını düzenleyen mevzuat çerçevesinde ana faaliyetleri, borç vermek ve finansal plasmanlarda bulunmak olan ve bu amaçla, borçlanarak mevduat kabulü dışında fon sağlayan veya kendi özkaynaklarıyla faaliyette bulunan finansal kuruluşlardır. Bu standartta yer alan banka terimi; banka ve banka benzeri finansal kuruluşları ifade etmek için kullanılır. c) Likidite: Vadesi gelen mevduatın ödenmesi ve diğer finansal yükümlülüklerin yerine getirilmesi için yeterli derecede fon bulundurmayı ifade eder. d) Sermaye Yeterliliği: Varlık toplamının; yabancı kaynak toplamından fazla olması durumunu ifade eder. e) İlişkili Taraflar: Taraflardan biri, faaliyet ve finansman kararlarının verilmesinde diğer bir tarafı kontrol etme gücüne veya diğeri üzerinde önemli etkinliğe sahip ise ilişkili taraf olarak kabul edilir. f) Önemli Etkinlik: Yatırım yapılan ortaklığın finansal ve işletme politikalarının belirlenmesine katılma gücüdür. Ancak bu, politikaların uygulanmasında kontrol gücü olduğu anlamına gelmez. g) Kontrol Gücü: Ana ortaklığın iştirak veya bağlı menkul kıymet kapsamındaki şirketlerin yönetim çoğunluğuna sahip olma ya da yasa veya bir anlaşma sonucu yönetim kararlarında tamamen etkin rol oynama gücüdür. h) İlişkili Taraf İşlemleri: Bir fiyat uygulanıp uygulanmadığına bakılmaksızın varlıkların ve yükümlülüklerin ilişkili taraflar arasındaki transferi olup, kamuya açıklamayı yapan banka ile ilişkili taraflar arasındaki bu tür işlemleri ifade eder. i) Finansal Varlıklar: Aşağıdakiler finansal varlıkları oluşturur: - Para, - Diğer bir işletmeden para veya diğer bir finansal varlık alma hakkı sağlayan finansal sözleşmeler, - Diğer bir işletmeyle yapılan finansal varlıkların değiştirilmesine ilişkin finansal sözleşmeler - Diğer bir işletmeye ortaklık hakkı sağlayan sözleşmeler. j) Finansal Yükümlülükler: Aşağıdakiler finansal yükümlülükleri oluşturur: - Diğer bir işletmeye para teslim yükümlülüğünü içeren sözleşmeler, - Diğer bir finansal varlığın teslim yükümlülüğünü içeren sözleşmeler, 1 - Diğer bir işletmeyle elverişli koşullarda finansal varlığın değiştirilmesine ilişkin yükümlülüğü içeren sözleşmeler. k) Netleştirme (Mahsup): Bu standartta kullanıldığı anlamıyla netleştirme, varlıkların, yabancı kaynaklar ve özkaynaklar ile gelir ve gider hesaplarının da birbiriyle karşılaştırılarak mahsup edilmesidir. Bu standart böyle bir netleştirmeye izin vermez. Ancak netleştirmeye ilişkin yasal bir hakkın bulunduğu durumlarda netleştirme yapılır. III- STANDARDIN İÇERİĞİ Madde 3 Bu standartta yer alan esaslar, bankaların hazırlayacakları finansal tablolara uygulanır. Bu standartta yer alan hükümler, diğer standartlar tersine bir hüküm içermediği sürece bankalara uygulanan diğer Türkiye Muhasebe Standartlarını tamamlar. Bu standart, bankaların tüm bireysel ve konsolide finansal tabloları için geçerlidir. Bankacılık faaliyetlerinin ve benzeri diğer finansal hizmetlerin çeşitli ortaklıklardan oluşan bir grup tarafından gerçekleştirildiği durumlarda, bu standart, konsolide esasa göre uygulanır. Madde 4Bankalar, bütün dünyada etkin ve önemli bir sektörü temsil eder. Kişiler ve kuruluşlar mevduat sahibi veya kredi alan olarak bankadan yararlanırlar. Birçok kişi ve kuruluş, mevduat sahibi veya borç temin eden sıfatıyla bankalardan finansal aracılar olarak yararlanır. Bankalar finansal sistemde güvenin sürdürülmesinde, parasal ve finansal istikrarın sağlanmasında büyük rol oynarlar. Bunu, devletle ve finansal sistemdeki düzenleyici ve denetleyici otoritelerle mevzuat hükümleri çerçevesinde yakın ilişki içinde bulunarak gerçekleştirirler. Bankaların bu faaliyetleri yürürlükteki yasal düzenlemeler çerçevesinde finansal sistemdeki ilgili otoriteler tarafından düzenlenir ve denetlenir. Bundan dolayı, bankaların durumunun değerlendirilmesi bakımından; sermaye yeterliliği, likiditesi ve bankaların değişik türdeki faaliyetleri ile ilgili riskler konusundaki bilgilerin kamuoyuna açıklanması gerekir. Bankaların faaliyetleri diğer işletmelerin faaliyetlerinden farklı bir yapıda olup, bu nedenle muhasebe ve raporlama yükümlülükleri de ticari işletmelerden farklıdır. Bu standart, bankaların muhasebe ve raporlama yükümlülüklerine ilişkin özel gereksinimlerinin karşılanmasına yönelik olup, aynı zamanda, likiditenin ve değişik türlerdeki risklerin yönetilmesi ve kontrolü gibi konulara ilişkin olarak bankaların finansal tablolarının daha iyi yorumlanabilmesine yönelik açıklama ve sunumu esaslarını belirler. Bankaların finansal tablolarını kullananlar, bankaların finansal durumlarının ve performanslarının değerlendirilmesi hususunda ve kendi ekonomik kararlarını vermelerinde yararlı olacak tutarlı, güvenilir ve karşılaştırılabilir bilgilere gereksinim duyarlar. Bankaların, yoğun denetim ve gözetime tabi olup, düzenleyici ve denetleyici otoritelere, kamuoyuna her zaman sunulamayan türdeki bilgileri sunarlar. Buna karşın, bankaların finansal tablolarını kullananlar, bir bankanın yapısını, faaliyetlerinin ve özelliğini hakkında farklı ve ayrıntılı bilgiye gereksinim duyarlar. Bu nedenle, bankaların finansal tablolarında yer alan dipnot ve ekleri, bu tablo kullanıcılarının gereksinimlerini ve banka yöneticilerinin gereksinimlerini karşılayacak şekilde ve kapsamda olmalıdır. Ancak düzenleme yönetimin öngördüğü sınırlar içinde yapılır. Bir bankanın finansal tablo kullanıcıları, bu bankanın likiditesi ve sermaye yeterliliği yanında, bilançosunda yer alan varlıkları ve yabancı kaynakları ile bilanço dışı kalemleriyle ilgili çeşitli risklerle de ilgilenirler. Bir bankanın, likidite riskine ek olarak döviz kuru riski, faiz oranı riski ve fiyat ile kredi riski gibi diğer riskleri de bulunmaktadır. Bu riskler finansal tablolara yansıtılır. Finansal tablo kullanıcılarının daha iyi anlayıp değerlendirebilmeleri için, banka yönetimi, finansal tablolarda mevcut risklerin nasıl yönetildiğine ilişkin yeterli ölçüde açıklamada bulunur. IV- AÇIKLAMALAR a) Muhasebe Politikaları 2 Madde 5Bankalar finansal tablolarındaki kalemlerin tahakkuku ve değerlemesi için farklı yöntemler kullanırlar. Kullanılan yöntemlerin uyumlaştırılması tercih edilebilir bir amaç olmakla beraber, bu husus standardın kapsamı dışındadır. Bir bankanın hazırladığı finansal tabloların TMS-1 Finansal Tabloların Sunuluşu standardına uyumlu olması ve tablo kullanıcıları tarafından bu tabloların hazırlanma esaslarının anlaşılır olması gerekmektedir. Bu nedenle aşağıdaki konulara ilişkin muhasebe politikalarının finansal tablolarda açıklanması zorunludur. a) Başlıca gelir türlerinin tahakkuku (Bkz. Madde 7), b) Uzun ve kısa vadeli amaçlarla yapılan menkul kıymet yatırımlarının değerlemesi (Bkz.Madde 16), c) Bilançoda varlıklar ve borçların tahakkuku ile sonuçlanan işlemler ve diğer olaylar ile yalnızca koşullu işlemler ve taahhütlere neden olan işlem ve diğer olayların birbirinden ayırt edilmesi (Bkz. Madde 17,18 ve 19), d) Kredilerden ve diğer alacaklardan doğan zararların belirlenmesine ve tahsil edilemeyen krediler ve diğer alacakların aktiften silinmesine ilişkin esaslar (Bkz.28.maddeden itibaren 34. madde dahil), e) Genel bankacılık riskleri ile ilgili karşılık giderlerinin belirlenmesine ve bu karşılıkların muhasebe uygulamasına ilişkin esaslar (Bkz. Madde 35,36 ve 37). f) Bankaların kredi müşterilerine ait aşağıdaki bilgiler: - Toplam müşteri sayısı ve bu müşterilerin finansal tablolarının denetlenme oranı - Toplam kredi tutarı ve bu kredilerin denetlenme oranı b) Gelir Tablosu Madde 6 Bir banka, gelir ve giderlerinin niteliklerine uygun olarak gruplandırıldığı ve başlıca gelir ve giderinin türlerine ilişkin tutarların gösterildiği bir gelir tablosu sunmalıdır. Madde 7 Diğer Türkiye Muhasebe Standartlarında yer alan yükümlülüklere ek olarak, gelir tablosu ve buna ilişkin dipnotlar ve eklerdeki sunumlar, üzere aşağıda belirtilen gelir ve gider kalemlerini de içermelidir. -Faiz ve benzeri gelirler; -Faiz ve benzeri giderler; -Temettü gelirleri; -Alınan ücretler ve komisyon gelirleri; -Verilen ücretler ve komisyon giderleri; -Menkul kıymetlerin kısa vadeli alım-satımından doğan karlar ve zararlar arasındaki fark; -Menkul kıymetlerin uzun vadeli yatırımlarından elde edilen karlar ve zararlar arasındaki fark; -Yabancı paralı işlemlerden doğan karlar ve zararlar arasındaki fark; -Diğer faaliyet gelirleri; -Krediler ve diğer alacaklardan doğan zararlar; -Genel yönetim giderleri; -Diğer faaliyet giderleri. Madde 8Bankanın esas faaliyetlerinden kaynaklanan başlıca gelir türleri; faiz gelirleri, hizmetler karşılığı alınan ücretler ve komisyonlar ile alım-satım gelirleridir. Finansal tablo kullanıcılarının bankanın performansını daha iyi değerlendirebilmeleri için her gelir türü ayrı ayrı sunulur. Bu sunumlar, TMS–11 Finansal Bilgilerin Bölümlere Göre Raporlanması standardında belirtilen gelir kaynaklarına ek olarak yapılır. Madde 9 - 3 Bankanın esas faaliyetlerinden kaynaklanan başlıca gider türleri faiz giderleri, ödenen ücret ve komisyonlar, kredi ve diğer alacaklar ile diğer alacaklardan doğan zararlar için ayrılan karşılık giderleri, menkul kıymet değerindeki azalmaya ilişkin olarak ayrılan karşılık giderleri ve genel yönetim giderleridir. Finansal tablo kullanıcılarının bankanın performansını daha iyi değerlendirebilmelerini sağlamak için her gider türü ayrı ayrı gösterilir. Madde 10– Gelir ve gider kalemleri netleştirilmemelidir. Bu ilke, finansal riskten korunmayla (hedging) ilgili gelir ve gider kalemleri ve Madde 7’ye uygun olarak netleştirilen varlıklar ve borçlara uygulanmaz. Varlık ve borçlar dışındaki netleştirme finansal tablo kullanıcılarının bir bankanın farklı faaliyetlerine ve belli varlık gruplarının getirilerine ilişkin performansının doğru olarak değerlendirilmesini önler. Aşağıda belirtilen işlemlerden kaynaklanan karlar ve zararlar genellikle net değerle raporlanır. a) Alım-satım amaçlı menkul kıymetlerin elden çıkarılması ve defter değerindeki değişiklikler, b) Uzun vadeli menkul kıymet yatırımlarının elden çıkarılması, c) Yabancı paralı işlemler. Madde 11 Net faiz gelirinin oluşumundaki değişim nedenlerinin daha iyi anlaşılabilmesi için faiz gelirleri ve faiz giderlerinin ayrı ayrı sunulması gerekir. Net faiz geliri, hem faiz oranlarının hem de verilen veya alınan borçların bir sonucudur. Banka yönetiminin finansal tablolara ek olarak, döneme ilişkin ortalama faiz oranlarını, faiz getirili varlıkların ortalama tutarını ve faiz ödenen borçların ortalama tutarını ayrıntılarıyla belirten bir açıklama sunması gerekir. Bazı durumlarda hükümetler piyasa faiz oranlarının altında mevduat ve diğer kredi olanakları sağlamak suretiyle bankaları destekleyebilirler. Bu gibi durumlarda banka yönetiminin bu yardımları dönem net karı üzerindeki etkisini finansal tablo dipnot ve eklerinde açıklaması gerekir. c) Bilanço Madde 12 – Bir banka varlık ve borçlarının niteliklerine göre gruplandırıldığı ve varlıklarının likidite ilkesine göre yansıtıldığını gösteren bir bilanço sunmalıdır. Madde 13 – Diğer Türkiye Muhasebe Standartlarının öngördüğü dipnot ve ekler dışında, bilanço ve buna ilişkin dipnot ve eklerdeki açıklamalar aşağıdaki varlıklar ve borçlarla ilgili olanları da içermelidir: Varlıklar (Aktifler) -Para, para benzeri değerler ve Merkez Bankasındaki hesaplar; -Hazine bonoları ve Merkez Bankasına iskonto ettirilebilir diğer senetler; -Alım-satım amacıyla bulundurulan Devlet tahvilleri ve diğer menkul kıymetler; -Diğer bankalara verilen krediler ve yapılan diğer plasmanlar; -Diğer para piyasası plasmanları; -Müşterilere verilen krediler ve diğer alacaklar; -Menkul kıymet yatırımları. Yabancı Kaynaklar (Borçlar) - Bankalar mevduatı -Para piyasası kaynaklı diğer mevduat; -Diğer mevduat sahiplerine olan borçlar; - Mevduat sertifikaları, -Borçlanmayı temsil eden çıkarılmış menkul kıymetler ve senede bağlı diğer borçlar; 4 -Borç alınan diğer fonlar, - Sermaye/Borç Oranı Madde 14 – Bir bankanın varlıklarını ve yabancı kaynaklarını sınıflandırmada en yararlı yaklaşım bunların niteliklerine göre gruplandırılması ve varlıklar ile kaynakların likidite durumlarının esas alınarak sıralandırılmasıdır. Bu gruplama ve sıralama işleminin söz konusu kalemlerin vadeleri itibariyle yapılması gerekir. Bir bankanın varlık ve yabancı kaynaklarının büyük bir çoğunluğu yakın bir gelecekte nakde dönüştürülebilir ve geri ödenebilir olması nedeniyle bu kalemler kısa ve uzun vadeli ayırımına tabi tutulmaz. Madde 15 Finansal tablolarda aşağıda belirtilen hesaplar arasında belirgin bir ayırım yapılması gerekir: - Diğer bankaların banka nezdindeki hesapları (bankalar arası mevduat), - Para piyasalarında yapılan işlemler için sağlanan fon hesapları, - Diğer mevduat sahiplerinin banka nezdindeki hesapları, - Bu ayırım, bir bankanın diğer bankalarla ve para piyasaları ile ilişkileri ve bunlara bağımlılığı hususunda değerlendirmelere olanak sağlar. Ayrıca, finansal tablolar, aşağıdaki kalemlerin her birini Türk Lirası ve yabancı para hesapları şeklinde ayırmak suretiyle ayrı ayrı sunar: a) Merkez Bankası nezdindeki hesaplar; b) Diğer bankalara yapılan plasmanlar; c) Diğer para piyasası plasmanları; d) Diğer bankalararası mevduat; e) Para piyasası kaynaklı diğer mevduat; f) Diğer mevduat; Madde 16Bir banka genellikle ihraç ettiği mevduat sertifikalarının veya diğer pazarlanabilir borçlanma senetlerinin kimlerde olduğunu bilemez. Bundan ötürü, banka ihraç ettiği mevduat sertifikaları veya diğer pazarlanabilir borç senetlerinden elde ettiği mevduat ve fonları ayrı olarak raporlar. Mevduat sigortası kapsamındaki mevduat hesaplarına ilişkin bilgilerin finansal tablo kullanıcılarına sunulması kamuyu aydınlatma ilkesine göre banka ile ilgili değerlendirmelerin daha gerçekçi yapılmasını sağlar. Mevduatın gruplandırılmasına ilişkin olarak ilgili kurumlara sorumluluk veren yasal bir düzenleme bulunması durumunda, banka yukarıda belirtilen mevduat gruplandırmasını ilgili kurumların yapmış olduğu düzenlemeleri de dikkate alarak genişletmek ve finansal tablolarında sunmak zorundadır. Madde 17 Yasal bir netleştirme (mahsup etme) hakkı mevcut olmadıkça ve ödeme yapılması yoluyla kapatılma, aktif veya yabancı kaynakların geri ödenmesine ve nakde dönüştürülmesine veya netleştirilmesine (mahsup edilmesine) ilişkin bir beklentiyi açıkça içermedikçe, bilançoda belirtilen herhangi bir aktif veya yabancı kaynakların tutarı, diğer bir aktif veya yabancı kaynaklara ilişkin tutarın azaltılması yoluyla tamamen yok edilemez veya hesaben kapatılamaz. Madde 18Bir banka, finansal varlıklarına ve finansal yükümlülüklerine ilişkin her bir kalemin gerçeğe uygun değerini finansal araçların açıklanması ve sunumuna ilişkin Türkiye Muhasebe standardı ile finansal araçların tahakkuku ve değerlemesine ilişkin Türkiye Muhasebe Standartlarının öngördüğü şekilde açıklamalıdır. finansal araçların tahakkuku ve değerlemesine ilişkin Türkiye Muhasebe Standardı, finansal varlıklar için dörtlü bir sınıflandırma getirmektedir. Bunlar; 5 -Krediler ve diğer alacaklar, -Vadelerinin sonuna kadar elde tutulan menkul kıymetler ve bağlı menkul kıymetler, -Alım-satım amacıyla elde bulundurulan finansal varlıklar, -Satılmaya hazır diğer finansal varlıklardır. Banka, elde tuttuğu finansal varlıklarının gerçeğe uygun değerlerini, en azından, yukarıda belirtilen dörtlü sınıflandırmaya göre gösterir. d) Bilanço Dışı Kalemleri Kapsamak Üzere Koşullu Borçlar, Koşullu Aktifler ve Taahhütler Madde 19 – Banka aşağıda belirtilen koşullu borçlar ve taahhütleri TMS-19 Karşılıklar, Koşullu Borçlar, Koşullu Aktifler standardının öngördüğü şekilde açıklar. a) Önemli sayılabilecek bir cezayla veya giderle karşılaşma riski dışında, bankanın kendi isteğiyle vazgeçememesi nedeniyle, üstlendiği cayılamaz taahhütlerin nitelik ve tutarı; b) Aşağıda belirtilenleri de içerecek biçimde, bilanço dışı kalemlerden kaynaklanan koşullu borç ve taahhütlerin nitelik ve tutarı: i- Garanti ve kefaletler; ii- Taahhütler; iii- Döviz ve faiz oranı ile ilgili işlemler; iv- Diğer yükümlülükler; Madde 20– TMS -19 Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Aktifler standardı genel olarak koşula bağlı yükümlülüklerin muhasebesi ve sunumuna ilişkin esasları içerir. Bankalar diğer ticari işletmelerden tutar olarak daha çok ve belirgin ve hacim olarak daha büyük olan cayılabilir veya cayılamaz çok sayıda koşullu borçlar ve taahhütler altına girdiklerinden ilgili standart hükümlerinin özellikle bankalarca uygulanması zorunludur. Madde 21– Bankalar bilançolarında aktif veya yabancı kaynak olarak yer almayan, koşullu borç ve taahhüt yaratan işlemler de yapmaktadırlar. Bankaların faaliyetlerinin önemli bir kısmını oluşturan bilanço dışı bu kalemlerin bankanın karşı karşıya kaldığı risklerin düzeyi üzerinde önemli etkileri vardır: Örneğin bu borçlar ve taahhütler, bilançodaki aktif ve pasiflere ilişkin finansal koruma sağlaması bakımından, diğer riskleri arttırabilir veya azaltabilir. Bilanço dışı kalemler müşteriler adına yürütülen işlemlerden veya bankanın alım-satım pozisyonundan doğabilir. Madde 22 Finansal tablo kullanıcıları, bankaların likiditesi ve sermaye yeterliliği ile potansiyel zararlarının olasılığından kaynaklanan riskleri değerlendirmek için bankanın yükümlülükleri ve cayılamaz taahhütleri hakkında bilgi sahibi olmak isterler. e) Aktifler ve Yabancı Kaynakların Vadeleri Madde 23 Banka, bilanço tarihinde taraf olduğu çeşitli sözleşmelerde yer alan vade tarihlerine kadar kalan süreleri temel alarak aktif ve yabancı kaynaklarının uygun bir vade gruplaması yaparak analiz etmeli ve finansal tablolarında açıklamalıdır. Madde 24 Banka yönetiminin temel işlevlerinden biri de, aktif ve yabancı kaynakların vadelerinin ve bunlara uygulanan faiz oranlarının uyumlaştırılması ve/veya kontrollü olarak uyumsuzlaştırılmasıdır. Yapılan işlemlere ilişkin koşulların sık olarak belirsizlikler taşıması ve işlemlerin farklı türlerde olması nedeniyle bankalar için vadeler ve faiz oranları bakımından tamamen uyumlu bir pozisyona sahip olunması olağan bir durum değildir. Bu gibi durumlar potansiyel olarak karı ve beraberinde zarar etme riskini de arttırır. Madde 25 - 6 Aktiflerin ve yabancı kaynakların vadeleri ve faiz ödenen yabancı kaynaklardan vadesi dolanların makul bir maliyet ile yenilenme veya değiştirilme gücü, bir bankanın likiditesinin ve faizler ile döviz kurlarındaki değişmelerden kaynaklanan riskinin değerlendirilmesinde önemli faktörlerdir. Banka, likiditesinin değerlendirilebilmesi amacıyla en azından aktiflerin ve yabancı kaynakların uygun vade grupları biçiminde analizini yapmalı ve bu bilgiyi finansal tablo kullanıcılarına açıklamalıdır. Madde 26 Bankalarca aktif ve yabancı kaynak kalemlerinin vadelerine göre gruplandırması ve belirli aktif ve yabancı kaynakların bu gruplandırmalar kapsamına alınma yöntemleri, bankalar arasında farklılıklar gösterebilir. Vade gruplandırmasında kullanılabilecek dönemlere ilişkin örnekler aşağıdaki gibidir: a) 1 aya kadar; b) 1 aydan 3 aya kadar; c) 3 aydan 1 yıla kadar; d) 1 yıldan 5 yıla kadar; ve e) 5 yıl ve daha uzun. Dönemler, verilen krediler ve diğer alacaklarda olduğu gibi genellikle bir yıla kadar olanlar ve bir yıldan fazla olanlar şeklinde gruplandırılabilir. Geri ödemeler bir döneme yayıldığında, bu ödemelere ilişkin taksitler; sözleşmede belirtilen, ödenmesi veya tahsil edilmesi beklenen dönemlere dağıtılır. Bankanın kabul ettiği vade dönemlerinin hem aktifler hem de yabancı kaynaklar için aynı olması temel ilkedir. Bu koşul, vade uyumunun ve bankanın diğer likit kaynaklarına bağımlılığının derecesini açıklar. Madde 27 – Vadelerin belirlenmesinde kullanılabilecek yöntemler aşağıdaki gibidir: a) Geri ödeme tarihine kadar kalan süre; b) Başlangıçtan geri ödeme tarihine kadar olan süre, c) Faiz oranlarının değişebileceği tarihe kadar kalan süre. Bankanın likiditesinin değerlendirilmesindeki en iyi yöntem yukarıda "a" şıkkında belirtilen yöntemi esas alan analizdir. Diğer taraftan banka, finansal tablo kullanıcılarına banka fonlama ve işletme stratejileri hakkında bilgi sağlamak için "b" şıkkında belirtilen yöntemi kullanılabilir. Ayrıca bir banka, faiz oranı riskine hangi ölçüde katlanmak zorunda olduğunu saptamak için "c" şıkkında belirtilen yöntemi finansal tablolarındaki açıklamalara esas alabilir. Yönetim, faiz oranı riskine ve bu riskin ne şekilde yönetildiğine ve kontrol edildiğine ilişkin bilgiyi finansal tablo dipnot ve eklerinde açıklayabilir. Madde 28Bankalardaki mevduat istenildiği anda çekilebilir veya banka tarafından kullandırılan krediler talep üzerine bankaya geri ödenebilir. Buna karşın uygulamada, bu mevduat ve kredilerin, çekilmeden ve geri ödenmeden devam ettirildiği görülmektedir. Böyle durumlarda, fiili işlem tarihi, sözleşmedeki tarihten daha sonraki bir tarihte gerçekleşmektedir. Bununla birlikte, bir bankanın aktif ve yabancı kaynaklarına bağlı riskleri sözleşme tarihlerine göre yansıtıldığından, sözleşmedeki geri ödeme süresi çoğunlukla fiili işlem süresi olmamasına karşın, banka sözleşmede yer alan vadeleri esas alarak yapacağı bir likidite analizini finansal tablolarında sunmalıdır. Diğer yandan, bankanın bazı aktiflerinin sözleşmeyle belirlenmiş bir vade tarihi yoktur. Bu aktiflerin vadelerinin sona ereceğinin kabul edildiği dönem, genellikle anılan aktiflerin gerçekleşmesinin beklendiği tarih dikkate alınarak saptanır. Madde 29 - 7 Bankacılık işlemlerinin normal akışı sırasında kısa sureli kaynaklar para piyasalarından veya zorunluluk durumunda nihai kredi verme mercii olan Merkez Bankasından sağlanabilir. Finansal tablo kullanıcılarının, bir bankanın vade gruplandırmasına ilişkin açıklamaları esas alarak yapacakları likidite değerlendirmesi, bankalara sağlanabilen fonlar da dikkate alınarak bankacılık uygulamalarına göre yapılır. Vade gruplandırmasının finansal tablo kullanıcıları tarafından tamamen anlaşılmasını sağlamak için, finansal tablolardaki açıklamaların, geri ödemelerin kalan süre içinde yapılma olasılığına ilişkin bilgilerle desteklenmesi gerekir. Bundan ötürü yönetim, finansal tablo dipnot ve eklerinde, fiili dönemler ile farklı vade ve faiz oranı durumlarına ilişkin risklerin ve pozisyonların nasıl yönetildiğine ve kontrol edildiğine ilişkin bilgileri sağlayabilir. f) Aktifler, Yabancı Kaynaklar ve Bilanço Dışı Kalemlere İlişkin Yoğunlaşma Özelliklerine Göre Açıklanması Madde 30 Bir banka aktif, pasif ve bilanço dışı kalemlerindeki önemli yoğunlaşmaları açıklamalıdır. Bu tür açıklamalar coğrafi bölgeler, müşteri, endüstri grupları veya içerdikleri diğer risk yoğunlaşmalarına göre yapılmalıdır. Banka, ayrıca önemli net yabancı para pozisyonlarına ilişkin tutarları da finansal tablo dipnot ve eklerinde açıklamalıdır. Madde 31 – Bir banka aktiflerinin dağılımına ve borçlarının kaynaklarına ilişkin önemli hususları açıklar. Bu açıklama, aktiflerinin paraya dönüştürülmesi ve bankanın sağlayabileceği fonlardan kaynaklanan potansiyel risklerin değerlendirilmesi bakımından önemli bir göstergedir. Bilanço dışı kalemlere ilişkin benzer analiz ve açıklamaların yapılması da önemlidir. Bu tür açıklamalar coğrafi bölgeler, müşteri ve endüstri grupları veya bankanın koşullarının gerektirdiği diğer risk yoğunlaşmaları şeklinde yapılmalıdır. Coğrafi bölgeler, ülkeleri, ülke gruplarını veya bir ülkedeki bölgeleri kapsar. Müşterilere ilişkin açıklamalar ise sektörler bazında olmak üzere, merkezi ve yerel yönetimler, diğer kamu kurum ve kuruluşları, ticari işletmeler seklinde gruplandırılabilir. Bu tür açıklamalar TMS-11 Finansal Bilgilerin Bölümlere Göre Raporlanması standardının öngördüğü bilgilere ek olarak yapılır. Madde 32 Bankalarca net yabancı para pozisyonlarının açıklanması kur değişimlerinden kaynaklanan zarar riskini de gösterir. g) Kredilerden ve Diğer Alacaklardan Doğan Zararlar Madde 33 Bankalar finansal tablolarında aşağıdaki hususları açıklamalıdır: a) Tahsil edilemeyen kredilerin ve diğer alacakların gider yazılmasına ve aktiften silinmesine ilişkin esasları açıklayan muhasebe politikası; b) Kredilerden ve diğer alacaklardan doğan zararlara ilişkin dönem içinde ayrılan karşılıklarda meydana gelen hareketlerin ayrıntıları aşağıdaki şekilde açıklanır: i- Tahsil edilemeyen kredilere ve diğer alacaklara ilişkin karşılık giderleri, ii- Dönem içinde aktiften silinen kredi ve diğer alacaklara ilişkin olarak gider yazılmış tutar, iii- Cari dönem içinde veya daha önceki dönemlerde aktiften silinen krediler ve diğer alacaklardan bankaya geri ödenenlerden gelir yazılan tutarlar, iv- İptal edilen karşılıklara ilişkin dönem içinde gelir yazılan tutarlar. c) Kredilerden ve diğer alacaklardan doğan zararlara ilişkin ayrılan karşılıkların bilanço tarihindeki toplam tutarı; d) Bilançoda yer alan tasnif edilmiş krediler ve diğer alacaklardan faiz tahakkuk ettirilmeyenlerin toplam tutarı ve bu tür krediler ve diğer alacakların defter değerinin belirlenmesine ilişkin esaslar. Madde 34 – 8 Genel veya özel amaçlı karşılıklar dışında dönem net karından ayrılan diğer ek karşılıklar tutarı özkaynaklar hesap grubunda gösterilir. Bu ek karşılıklarda meydana gelen herhangi bir azalış yine özkaynaklara yansıtılacak ve dönem kar veya zararının saptanmasında dikkate alınmayacaktır. Madde 35 Bankaların normal faaliyetleri sırasında krediler ve diğer alacaklarının kısmen veya tamamen tahsil edilemediği durumlarda zarara uğramaları kaçınılmazdır. Bu zararlar için bankaca ayrılan karşılıklar gider kabul edilerek finansal tablolarda "özel karşılıklar" başlığı altında krediler ve diğer alacakların altında bir indirim kalemi olarak gösterilir. Kredi portföyünde ve diğer alacaklar arasında tutarı kesinlikle belirlenmemiş olup, finansal sektördeki duruma göre istatistiksel ölçüm yöntemleri ve geçmiş yıl deneyimleri ile belirlenen potansiyel zararlar için de "genel karşılıklar" ayrılır. Bu özel ve genel karşılıklar finansal tablolarda kredi ve diğer alacakların bir indirim kalemi olarak yer alır.Bu özel ve genel karşılıkların değerlemesinde birbirini izleyen dönemlerde tutarlılık kavramına uyulur. Madde 36 Bankalar, kredi kullananlar ile diğer borçluların belli bir dönemden daha fazla süre için anapara veya faizi ödemekte zorlanması durumunda, bu kredi ve alacaklarına faiz tahakkuk ettirmeyebilir. Banka, bilançodaki faiz tahakkuk ettirmediği krediler ve diğer alacakların toplam tutarını ve bu tür krediler ve diğer alacakların değerlemesinde kullandığı esasları finansal tablolarında açıklamalıdır. Banka, bu tür kredilere ve diğer alacaklara ilişkin faiz tahakkuk ettirilmemesinin gelir tablosuna olan etkisini açıklar. Madde 37 – Banka tahsil edilme olanakları tamamen ortadan kalkmış kredilerinin ve diğer alacaklarının aktiften silinmesi hususundaki izlediği politikaları finansal tablolarında açıklamalıdır. h) Genel Bankacılık Riskleri Madde 38 TMS-19 Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Aktifler standardı hükümleri kapsamında yapılması gereken tahakkuklara ek olarak; bankalar, gelecekteki zararları ve öngörülemeyen diğer risk veya koşullu yükümlülükleri de içeren genel bankacılık risklerine ilişkin olarak ayrılan karşılıklar, dönem net karından ayrılmalı, finansal tablolarda özkaynaklar hesap grubunda ayrı bir kalem olarak gösterilmelidir. Bu ek karşılıklarda meydana gelen herhangi bir azalış yine özkaynaklara yansıtılacak ve dönem kar veya zararının saptanmasında dikkate alınmayacaktır. Madde 39 Dönem net karı veya zararının oluşmasında aşağıdaki kalemlerin finansal tablo dipnot ve eklerinde açıklanmadığı durumlarda, gelir tablosu bankanın performansına ilişkin konuyla ilgili ve güvenilir bilgileri sunamaz. a) Genel bankacılık riskleri ve koşullu işlemler için ayrılmış tutarlar, b) İptal edilen karşılıklara ilişkin tutarlar. Aynı şekilde bilançoda da olduğundan daha fazla tutarda gösterilen borçların veya olduğundan daha az gösterilen aktiflerin veya açıklanmamış tahakkukların ve karşılıkların bulunduğu durumlarda, bilanço bir bankanın finansal durumuyla ilgili ve güvenilir bilgi sağlayamaz. ı) Teminat Olarak Bağlanan Aktifler Madde 40 Banka teminata bağlanmış borçlarının toplam tutarını ve teminat olarak verilen aktiflerinin niteliğini ve defter değerini finansal tablo dipnot ve eklerinde açıklamalıdır. Madde 41 Bankalar, mevzuat hükümleri veya finansal gelenek gereği mevduatın ve diğer yükümlülüklerin likidite riski bakımından korunması veya güvence altına alınması amacıyla 9 varlıklarını teminata verme durumunda bırakılmışlarsa veya bu konuda mevduat munzam karşılıkları gibi yasal bir yükümlüğe tabi tutulmuşlar ise, bu durum bir bankanın finansal durumunun değerlendirilmesinde önemli bir faktör olarak kabul edilmeli ve finansal tablolarda açıklanmalıdır. j) Saklama, Emanetçilik ve Fon Yönetimi Faaliyetleri Madde 42 Bankalar, genelde, kişiler, fonlar, vakıflar, sandıklar ve diğer kuruluşların adına yeddi emin olarak davranarak veya diğer güvene dayalı benzeri imkanlar sunarak çeşitli varlıkları saklama amacıyla emanetlerinde tutarlar veya yönetmek amacıyla plase ederler. Bu yedieminlik görevi veya benzeri statü bankalara mevzuat çerçevesinde bir yükümlülük şeklinde verilmiş ise, bu varlıklar bankaya ait değildir. Bu nedenle, söz konusu varlıklar bankanın bilançosunda gösterilemezler. Eğer banka önemli ölçüde fonların yönetilmesi faaliyetinde bulunmakta ise, bu durumun ve bu faaliyetlerin detayının, bankanın güvene dayalı yükümlülüklerinde başarısızlığa uğraması durumunda bankanın potansiyel yükümlülüklerini göstermesi bakımından açıklanması gerekir. Bu nedenle, fonların yönetilmesi faaliyetleri, finansal tabloların değerlendirilmesi bakımından güvenceli saklama fonksiyonunun kapsamına dahil değildir. k) İlişkili Taraflarla İşlemler Madde 43 İlişkili tarafların açıklanmasına ilişkin Türkiye Muhasebe Standardı, aralarında ilişki bulunan tarafların ilişkilerinin ve raporlamayı yapan kuruluş ile ilişkili taraflar ile olan işlemlerinin sunulmasına yöneliktir. Mevzuat hükümleri ve/veya düzenleme ve denetim otoriteleri bankaların ilişkili taraflar ile işlem yapmalarını yasaklayabilir veya sınırlayabilir. Anılan standart, özellikle bu tür işlemlerine izin verilen bir bankanın finansal tablolarının raporlanması ya da sunulması ile ilgilidir. Madde 44 İlişkili taraflarla yapılan belirli işlemler, ilişkili olmayan taraflarla yapılan işlemlerle karşılaştırıldığında daha farklı koşullarda gerçekleştirilebilir. Örneğin, bir banka ilişkili bir tarafa, aynı koşullara sahip ilişkili olmayan diğer tarafa sağlamayacağı koşullarla kredi kullandırabilir veya mevduat kabul edebilir. Formaliteden kaçınma, farklı tutar ve oranların uygulanması vb. İlişkili taraflarla işlemler, bankanın normal faaliyetlerinden doğması durumunda bile, bu tür işlemlerle ilgili bilgiler finansal tabloları kullananlar için gerekli olup, bu bilgilerin sunumu ilişkili tarafların açıklanmasına ilişkin Türkiye Muhasebe Standardında öngörülmüştür. Madde 45 – İlişkili taraflarla işlemler yapmaya başlayan bir banka, finansal tablolarının anlaşılması için gerekli olan, ilişkili taraflarla ilişkisinin niteliğine, işlem türlerine ve söz konusu işlemlerin unsurlarına ait açıklamasını ve sunumunu finansal tabloların dipnot ve eklerinde yapmalıdır. İlişkili tarafların açıklanmasına ilişkin Türkiye Muhasebe Standardı gereği olağan bir şekilde açıklanması gerekli unsurlar, bankanın ilişkili tarafları kredilendirme politikası ile ilişkili taraf işlemlerinin aşağıdakilerle karşılaştırmalı tutarını ve bunlar içindeki pay oranını kapsar: a) Dönem başı ve sonunda hesaplarda yer alan krediler, diğer alacaklar, menkul kıymetler, mevduat, temin edilen krediler, garantiler ve banka kabulleri gibi temel kalemlerin toplam tutarları ile bunlara ilişkin olarak dönem işinde meydana gelen değişimler ve geri ödemelere ilişkin açıklama ve gösterimler; b) Her bir ana gelir türü ile faiz giderleri, ödenen ücretler ve komisyonlara ilişkin tutarlar: c) Dönem içinde krediler ve diğer alacaklardan doğan zararlar için ayrılan karşılık giderleri ile bilanço tarihindeki karşılık tutarları; d) Cayılamaz koşullu taahhütler ve yükümlülükler ile bilanço dışı işlemlerden doğan kalemlere ilişkin tutarlar. 10 V- YÜRÜRLÜK TARİHİ Madde 46– Bu Türkiye Muhasebe Standardı 1 Ocak 2002 tarihinde yürürlüğe girer. 11
