türkçe - Pegem.net

advertisement
Önce
biz sorduk
kpss
2 0 1 8
120 Soruda
83
SORU
Güncellenmiş
Yeni
Baskı
Genel Yetenek
Genel Kültür
TÜRKÇE
Konu Anlatımı
Pratik Bilgiler
Sınavlara En Yakın Özgün Sorular ve Açıklamaları
Çıkmış Sorular ve Açıklamaları
Komisyon
KPSS Türkçe Konu Anlatımlı
ISBN 978-605-318-848-3
Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.
© Pegem Akademi
Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları
Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ye aittir.
Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,
kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt
ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.
Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında
yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları
satın almamasını diliyoruz.
“Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ
SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir
kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da
kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi
Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.”
37. Baskı: 2017, Ankara
Yayın-Proje: Özge Işıkcı
Dizgi-Grafik Tasarım: Vedat Hancı
Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı
Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş.
İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105
Yenimahalle/ANKARA
(0312 394 55 91)
Yayıncı Sertifika No: 14749
Matbaa Sertifika No: 26687
İletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA
Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60
Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38
Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
İnternet: www.pegem.net
E-ileti: pegem@pegem.net
SUNU
Değerli Adaylar;
Bu kitap; Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Yetenek Testinde
önemli bir ağırlığı bulunan Sözel Akıl Yürütme, Dil Bilgisi ve Yazım Kuralları
kapsamındaki 30 sorunun hızlı ve hatasız bir şekilde çözümü hedeflenerek hazırlanmıştır.
Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle hazırlanmış olup;
Sözel Akıl Yürütme kapsamındaki;
■
Sözcükte Anlam,
■
Cümlede Anlam,
■
Paragraf ve Anlatım Biçimleri,
Dil Bilgisi kapsamındaki;
■
Ses Bilgisi,
■
Yapı Bilgisi,
■
Sözcük Bilgisi,
■
Cümle Bilgisi,
■
Anlatım Bozuklukları ve
Yazım Kuralları kapsamındaki;
■
Noktalama İşaretleri,
■
Yazım Kuralları
bölümlerinden oluşmaktadır.
Konuların sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde, açık ve anlaşılır bir
dille ifade edilmesine; bilgilerin resim, şekil, şema, kavram haritaları, tablo, grafik ve etkinliklerle
somutlaştırılmasına özen gösterilmiştir.
Her ünitenin sonunda;
■ çözümlü testler,
■ cevaplı testler ve
■ çıkmış sorulara
yer verilmiştir.
Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarıma,
PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerime teşekkürü bir borç bilirim.
Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz
bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle
pegem@pegem.net aracılığıyla paylaşınız.
Kitabın çalışmalarınızda yararlı olmasını temenni eder, KPSS’de ve meslek hayatınızda başarılar
dilerim.
Pegem Akademi
İÇİNDEKİLER
1. BÖLÜM
Sözcükte Anlam
Sözcüğün Anlam Özellikleri.......................................................................................... 3
Gerçek Anlam.......................................................................................................... 3
Mecaz Anlam........................................................................................................... 4
Terimsel Anlam........................................................................................................ 5
Sözcükte Anlam Olayları.............................................................................................. 6
Benzetme (Teşbih)................................................................................................... 6
Eğretileme (İstiare)................................................................................................... 6
Kişileştirme (Teşhis)................................................................................................. 7
Kinaye (Değinmece)................................................................................................ 8
Mecazımürsel (Ad Aktarması).................................................................................. 8
Dokundurma (Tariz)................................................................................................. 9
Mübalağa (Abartma)................................................................................................ 9
Dolaylama................................................................................................................ 9
Güzel Adlandırma.................................................................................................. 10
Sözcükler Arası Anlam İlişkileri.................................................................................. 10
Eş - Yakın Anlamlı Sözcükler................................................................................. 10
Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler................................................................................ 11
Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler................................................................................... 11
Somut - Soyut Anlamlı Sözcükler.......................................................................... 12
Nitel-Nicel Anlamlı Sözcükler................................................................................. 12
Genel-Özel Anlamlı Sözcükler............................................................................... 12
Yansıma Sözcükler................................................................................................ 13
Kalıplaşmış Söz Öbekleri........................................................................................... 13
İkilemeler................................................................................................................ 13
Pekiştirmeler.......................................................................................................... 14
Deyimler................................................................................................................. 14
Atasözleri............................................................................................................... 15
Kalıplaşmamış Söz Öbekleri...................................................................................... 17
Çözümlü Test.............................................................................................................. 18
Cevaplı Test................................................................................................................ 23
Çıkmış Sorular............................................................................................................ 26
v
2. BÖLÜM
Cümlede Anlam
Cümlenin Yorumu........................................................................................................35
Cümlenin İletisi........................................................................................................35
Cümleden Çıkarılacak Kesin Yargı.........................................................................36
Cümlede Vurgu.......................................................................................................36
Eş - Yakın Anlamlı Cümleler...................................................................................36
Anlamca Çelişen Cümleler......................................................................................37
Anlamlarına Göre Cümleler.........................................................................................37
Olumlu Cümleler.....................................................................................................37
Olumsuz Cümleler..................................................................................................37
Soru Cümleleri........................................................................................................38
Ünlem Cümleleri.....................................................................................................38
Emir Cümleleri........................................................................................................38
İçerdiği Duygu, Düşünce ve Duruma Göre Cümleler..................................................39
Çıkarım...................................................................................................................39
Kanıksama..............................................................................................................39
Saptama..................................................................................................................39
Değerlendirme........................................................................................................40
Yakınma - Sitem......................................................................................................40
Pişmanlık................................................................................................................41
Ön Yargı..................................................................................................................41
Olasılık....................................................................................................................41
Varsayım.................................................................................................................42
Tahmin....................................................................................................................42
Şaşırma...................................................................................................................42
Kuşku......................................................................................................................43
Uyarı.......................................................................................................................43
Öneri.......................................................................................................................43
Anlam İlişkilerine Göre Cümleler.................................................................................44
Neden - Sonuç (Gerekçe) İlişkisi............................................................................44
Amaç - Sonuç İlişkisi...............................................................................................44
Koşul (Şart) Cümleleri.............................................................................................45
Anlatım Özelliklerine Göre Cümleler...........................................................................45
Öznel ve Nesnel Anlatım........................................................................................45
Tanım Cümleleri......................................................................................................46
Karşılaştırma Cümleleri...........................................................................................46
İçerik ve Üslup (Biçem) Bildiren Cümleler...............................................................47
Doğrudan Anlatım (Aktarma) Cümleleri..................................................................47
Dolaylı Anlatım (Aktarma) Cümleleri.......................................................................48
Cümle Analizi (Cümle Değerlendirme)....................................................................48
Cümlenin Yapısı..........................................................................................................49
Cümle Tamamlama.................................................................................................49
Cümle Oluşturma....................................................................................................50
Çözümlü Test...............................................................................................................51
Cevaplı Test.................................................................................................................56
Çıkmış Sorular.............................................................................................................59
vi
3. BÖLÜM
Paragrafta Anlam
Paragraf Sorularının Genel Özellikleri ve Soru Çözümünde
Dikkat Edilecek Hususlar....................................................................................... 76
Paragrafın Yapısı........................................................................................................ 76
Paragrafın Bölümleri ve Boşluk Tamamlama......................................................... 76
Düşüncenin Akışını Bozan Cümleler..................................................................... 76
Paragrafı İkiye Bölme............................................................................................. 77
Paragraf Oluşturma.................................................................................................77
Paragrafta Yer Değiştirme.......................................................................................78
Paragrafın İçeriği........................................................................................................ 79
Konu....................................................................................................................... 79
Ana Düşünce......................................................................................................... 79
Yardımcı Düşünceler.............................................................................................. 80
Paragrafta Anlatım Biçimleri....................................................................................... 80
Açıklayıcı Anlatım.............................................................................................. 80
Tartışmacı Anlatım............................................................................................. 80
Öyküleyici Anlatım............................................................................................. 81
Betimleyici Anlatım............................................................................................ 81
Düşünceyi Geliştirme Yolları....................................................................................... 82
Tanımlama............................................................................................................. 82
Karşılaştırma.......................................................................................................... 82
Örnekleme............................................................................................................. 83
Tanık Gösterme (Alıntılama).................................................................................. 83
Soru Sorma............................................................................................................ 83
Sayısal Verilerden Yararlanma............................................................................... 83
Duyulardan Yararlanma......................................................................................... 83
Kişileştirme............................................................................................................. 83
Benzetme............................................................................................................... 84
Sayıp Dökme......................................................................................................... 84
Parçaya Dayalı Sorular.............................................................................................. 85
Anlatım Nitelikleri........................................................................................................ 87
Özgünlük................................................................................................................ 87
Özlülük (Yoğunluk)................................................................................................. 87
Yalınlık (Sadelik).................................................................................................... 87
Akıcılık................................................................................................................... 87
Sürükleyicilik.......................................................................................................... 87
Açıklık.................................................................................................................... 87
Duruluk................................................................................................................... 87
Tutarlılık................................................................................................................. 87
Çözümlü Test.............................................................................................................. 88
Cevaplı Test................................................................................................................ 94
Çıkmış Sorular............................................................................................................ 98
vii
4. BÖLÜM
Ses Bilgisi
Sesler....................................................................................................................... 137
Ünlü Sesler ve Ünlü Uyumları.............................................................................. 137
Ünsüz Sesler........................................................................................................ 138
Ses Olayları.............................................................................................................. 138
Ünsüz Değişimi - Yumuşama............................................................................... 138
Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşme)........................................................................... 138
Ses Düşmesi........................................................................................................ 139
Ses Türemesi....................................................................................................... 140
Ulama................................................................................................................... 140
Dudak Ünsüzlerinin Benzeşmesi......................................................................... 141
Ünlü Daralması.................................................................................................... 141
Kökte Ünlü Değişimi............................................................................................. 142
Yardımcı Sesler.................................................................................................... 142
Çözümlü Test............................................................................................................ 143
Cevaplı Test.............................................................................................................. 148
Çıkmış Sorular.......................................................................................................... 151
5. BÖLÜM
Yapı Bilgisi
Kök ve Gövde............................................................................................................155
Ekler..........................................................................................................................155
Yapım Ekleri..........................................................................................................155
Çekim Ekleri..........................................................................................................156
Yapılarına Göre Sözcükler.........................................................................................158
Çözümlü Test.............................................................................................................160
Cevaplı Test...............................................................................................................164
Çıkmış Sorular...........................................................................................................167
viii
6. BÖLÜM
Sözcük Türleri
İsim (Ad)................................................................................................................... 171
Varlıkların Türüne Göre İsimler............................................................................ 171
Varlıkların Sayılarına Göre İsimler....................................................................... 171
İsmin Hâlleri......................................................................................................... 171
İsim Tamlamaları.................................................................................................. 172
Zamir (Adıl)............................................................................................................... 173
Kişi Zamirleri........................................................................................................ 173
İşaret Zamirleri..................................................................................................... 174
Belgisiz Zamirler.................................................................................................. 174
Soru Zamirleri...................................................................................................... 174
İlgi Zamiri (Aitlik Eki)............................................................................................ 174
Sıfat (Ön Ad)............................................................................................................ 175
Niteleme Sıfatları................................................................................................. 175
Belirtme Sıfatları.................................................................................................. 175
Adlaşmış Sıfatlar.................................................................................................. 175
Zarf (Belirteç)............................................................................................................ 176
Durum Zarfları...................................................................................................... 176
Yer-Yön Zarfları.................................................................................................... 176
Zaman Zarfları..................................................................................................... 176
Ölçü-Miktar Zarfları.............................................................................................. 177
Soru Zarfları......................................................................................................... 177
Edat (İlgeç)............................................................................................................... 177
Bağlaç...................................................................................................................... 179
Ünlem....................................................................................................................... 179
Fiil (Eylem)................................................................................................................ 180
İş (Kılış) Fiilleri......................................................................................................180
Oluş Fiileri.............................................................................................................180
Durum Fiileri..........................................................................................................180
Fiillerde Kip...........................................................................................................180
Fiillerde Kişi...........................................................................................................183
Fiillerde Olumsuzluk..............................................................................................183
Fiillerde Anlam (Zaman) Kayması.........................................................................183
Fiillerde Çatı..........................................................................................................184
Fiilimsiler....................................................................................................................187
Fiilimsi Grupları.....................................................................................................188
Yardımcı Fiiller...........................................................................................................189
Ek Fiil (Ek-Eylem)......................................................................................................189
Çözümlü Test.............................................................................................................191
Cevaplı Test...............................................................................................................196
Çıkmış Sorular...........................................................................................................199
ix
7. BÖLÜM
Cümle Bilgisi
Cümle Türleri............................................................................................................ 209
Yüklemlerine Göre Cümleler................................................................................ 209
Öge Dizilişine Göre Cümleler............................................................................... 209
Yapılarına Göre Cümleler.................................................................................... 210
Cümlenin Ögeleri...................................................................................................... 211
Yüklem................................................................................................................. 211
Özne.................................................................................................................... 212
Nesne................................................................................................................... 213
Dolaylı Tümleç..................................................................................................... 213
Zarf Tümleci......................................................................................................... 214
Edat Tümleci........................................................................................................ 214
Çözümlü Test............................................................................................................ 215
Cevaplı Test.............................................................................................................. 220
Çıkmış Sorular.......................................................................................................... 223
8. BÖLÜM
Yazım Kuralları
Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler . ..........................................................................229
Kısaltmaların Yazımı..................................................................................................232
Sayıların Yazımı........................................................................................................233
Deyimlerin ve İkilemelerin Yazımı..............................................................................233
Birleşik Kelimelerin Yazımı........................................................................................234
Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler...........................................................................234
Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler..............................................................................235
Yabancı Özel Adların Yazımı.....................................................................................239
Ses Olaylarıyla İlgili Yazım Kuralları..........................................................................239
Çözümlü Test.............................................................................................................242
Cevaplı Test...............................................................................................................247
Çıkmış Sorular...........................................................................................................250
x
9. BÖLÜM
Noktalama İşaretleri
Nokta ( . ) . ................................................................................................................255
Virgül ( , ) ..................................................................................................................255
Noktalı Virgül ( ; ).......................................................................................................257
İki Nokta ( : )..............................................................................................................258
Üç Nokta ( ... )...........................................................................................................258
Soru İşareti ( ? ).........................................................................................................259
Ünlem İşareti ( ! ).......................................................................................................259
Kısa Çizgi ( - )............................................................................................................259
Uzun Çizgi (–)............................................................................................................260
Tırnak İşareti ( “ ” ).....................................................................................................260
Parantez ( )................................................................................................................261
Kesme İşareti ( ’ )......................................................................................................261
Çözümlü Test.............................................................................................................264
Cevaplı Test...............................................................................................................269
Çıkmış Sorular...........................................................................................................272
10. BÖLÜM
Anlatım Bozuklukları
Anlama Dayalı Anlatım Bozuklukları.........................................................................279
Gereksiz Ek ve Sözcük Kullanımı.........................................................................279
Çelişen Sözcüklerin Bir Arada Kullanımı..............................................................280
Yanlış Ek ve Sözcük Kullanımı.............................................................................280
Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanımı.........................................................................280
Deyim-Atasözü Yanlışları......................................................................................281
Anlam Belirsizliği...................................................................................................281
Mantık Hataları......................................................................................................282
Dil Bilgisine Dayalı Anlatım Bozuklukları...................................................................282
Fiil ve Yüklem Yanlışları........................................................................................282
Özne - Yüklem Uyuşmazlığı.................................................................................283
Özne Eksikliği.......................................................................................................283
Nesne Eksikliği......................................................................................................284
Dolaylı Tümleç Eksikliği........................................................................................284
Zarf ve Edat Tümleci Eksikliği...............................................................................285
Tamlama Yanlışları................................................................................................285
Çatı Uyuşmazlığı...................................................................................................286
Çözümlü Test.............................................................................................................287
Cevaplı Test...............................................................................................................292
Çıkmış Sorular...........................................................................................................295
SÖZCÜKTE ANLAM
<×
OOD
6R UD*
UX |
$ UH
QD d×
OL] NP
OH
UL ×Ā
2005
Sözcüğün Anlam Özellikleri
3
2006
5
Sözcükte Anlam Olayları
2007
4
Sözcükler Arası Anlam İlişkileri
2008
Kalıplaşmış Söz Öbekleri
2009
4
İkilemeler
4
Pekiştirmeler
4
Deyimler
4
Atasözleri
2
5
2010
2
2011
3
Kalıplaşmamış Söz Öbekleri
2012
1
2013
2
2014
2
2017
1
2016
2
2015
2
"Dilimin sınırları, dünyamın sınırlarıdır."
LUDWING WITTGENSTEIN
1. BÖLÜM
SÖZCÜKTE ANLAM
n SÖZCÜĞÜN ANLAM ÖZELLİKLERİ
Başlarken...
Bu üniteden KPSS’de yoruma dayalı olarak her yıl ortalama
2-3 soru gelmektedir.
Sözcükte Anlam ünitesi, gelen soru sayısı kadar cümle ve
paragrafların tam olarak anlaşılmasında bir temel olması
açısından da çok önemlidir.
4. Vurmak, değmek, rastlamak:
İnce uzun dallı badem ağaçlarının alaca gölgeleri
sahile inen keçi yoluna düşüyordu.
Dilimizdeki sözcüklerin büyük bir bölümü çok anlamlıdır, yani temel anlamı dışında kullanılmaya uygundur.
Dilimizde sözcüklerin kullanıldıkları cümleye göre kazandıkları bu farklı anlamlara yan anlam ya da mecaz anlam denir.
Gerçek Anlam
Anlamı olan ya da anlamı olmadığı hâlde cümle kuruluşunda görev üstlenen ses birliklerine sözcük denir.
Zengin bir söz dağarcığına sahip dilimizde bazı sözcükler tek bir kavramı karşılarken bazıları birden çok
kavramı karşılamaktadır.
Tek anlamlı sözcükler: Sadece bir kavramı karşılayan sözcüklerdir.
Temel Anlam
Bir sözcüğün, akla gelen ilk anlamına temel anlam
denir. Bir sözcük tek başına duyulduğunda ya da
okunduğunda öncelikle o sözcüğün temel anlamı düşünülür.
ağız: Sindirim sisteminin başlangıcı olan, üst ve alt
çene arasındaki boşluk:
kaldırım: Yollarda taşlarla yapılan döşeme:
Araba bozuk kaldırımların üstünde sallanıyor,
devrilecek gibi oluyordu.
testere: Ağaç, demir vb. şeyleri kesmeye yarayan, genellikle üçgen biçiminde dişleri olan, dar
ve uzunca çelik araç:
Ağaç testeresiyle kütükleri doğradı tek başına.
Çok anlamlı sözcükler: Kullanıldığı yere ve duruma
göre birden çok anlam kazanabilen sözcüklerdir.
Örneğin, “düş–” sözcüğü kullanıldığı cümleye göre farklı anlamlar kazanabilir:
düş–:
1. Yer çekiminin etkisiyle boşlukta, yukarıdan aşağıya inmek:
Havadaki kuş vurulmuş gibi birdenbire sokağa
düşüyor.
2. Yere devrilmek, yere serilmek:
Çocuk koşarken yere düştü.
3. Yağmak:
Dağlara kar düştü.
Ağzındaki lokmayı bir türlü yutamıyordu.
boyun: Gövdenin başla omuz arasında kalan kısmı:
Sabaha kadar boynum ağrıdı.
durmak: Hareketsiz kalmak, kımıldamamak:
Babası odanın ortasında durup biraz düşündü.
Yukarıdaki cümlelerde ağız, boyun, durmak sözcükleri akla gelen ilk anlamlarıyla, yani temel anlamlarıyla
kullanılmıştır.
Yan Anlam
Bir sözcüğün ancak temel anlamıyla ilişkili olarak kazandığı yeni anlamlardır.
n
Dilberin başında siyah saç olur.
(temel anlam)
Baş sözcüğünün temel anlamı, “insan ve hayvan bedenlerinin en yukarı, en önemli kısmı”dır. Dolayısıyla
sözcük, yukarıdaki cümlede temel (ilk) anlamıyla kullanılmıştır.
4
Baş sözcüğünün, temel anlamıyla bağlantılı olarak
kazandığı yeni anlamlar, yani yan anlamlar ise aşağıda verilmiştir:
n
n
n
n
Gülen gözlerinin manası pek derin.
n
(“Derin” sözcüğü “anlaşılması, kavranması zor” anlamında kullanılmış.)
Bu sözlerinle hepimizi çok kırdın.
n
Bir şeyin en yukarısı, en yüksek noktası:
Çıkam dağlar başına, vatana doğru bakam.
(“Kırmak” sözcüğü “gücendirmek, üzmek, incitmek”
anlamında kullanılmış.)
Bir şeyin başladığı, çıkıp yayıldığı yer, kaynak:
Bu sonbahar başında bir gün onunla Beykoz çayırına gittik.
Aldanma cahilin kuru sözüne.
n
Bir şeyin yanı, yakını, çevresi:
Fakat nedendir ya Rab bu susuzluğumuz
Suyu gürül gürül akan çeşme başında.
(“Kuru” sözcüğü “soğuk, sevimsiz, hissiz” anlamında
kullanılmış.)
Pür
D
Yukarıya, üste gelen yön:
Yatağın başında oturmuş, durmadan ağlıyordu.
kkat
Mecaz Anlam
ÖSYM’nin yaptığı sınavlarda “gerçek anlam”
ve “mecaz anlam” ayrımı sorulduğunda seçenekler arasında yan anlamda kullanılmış sözcük de verilebileceği için dikkatli olunmalıdır.
Yan anlam, temel anlamla bir şekilde ilişkilidir
ve gerçek anlam başlığında ele alınır oysa
mecaz anlam tamamen düşsel, gerçek dışı
bir anlamdır.
Bir sözcüğün gerçek anlamından uzaklaşarak kazandığı yeni anlamlara mecaz anlam denir.
n
Sıcak sobanın yanında uzun uzun sohbet ettiler.
(Gerçek anlam: Yakmayacak derecede ısı veren, üşümeyi
önleyecek kadar ısıtan)
n
Müdür, öğrencilerini çok sıcak karşıladı.
(Mecaz anlam: Dostça olan, sevgiyle dolu olan, şefkatli)
Örneklerde görüldüğü gibi mecaz anlamlı kullanımlarda, sözcük farklı ve soyut bir anlama geçmiştir.
Sözcük
Gerçek Anlam
Temel Anlam
Mecaz Anlam
Yan Anlam
1. Çene
kemiklerinin
üstüne dizili, ısırıp
koparmaya ve
çiğnemeye yarayan
sert, beyaz organlardan her biri
2. Çark, testere, tarak,
vb. çentikli şeylerdeki
çıkıntılardan her biri
3. Dişe benzetilen sarımsak tanesi
4. Bazı dantel ve
işlemelerin kenarlarındaki yuvarlak sivri
bölüm
“Diş” sözcüğünün anlamları (tdk.gov.tr)
5. Güçlü olduğunu
belli etmek, tehdit
etmek
(diş göstermek)
6. Kötülük yapmak
için fırsat beklemek
(diş bilemek)
7. Zorla veya inatla
istediğini yaptırmak
(diş geçirmek)
5
Pür
t
D kka
ÖSYM’nin birkaç kez sorduğu “düşsel öge”
kavramı da mecazla aynı doğrultudadır.
“Mecaz”da da “düşsel ögeler”de de gerçek
dışı unsurlara yer verilir.
“Kaçmak” sözcüğü aşağıdakilerden hangisinde
temel anlamda kullanılmıştır?
A)
Sana yeni aldığım bu kazak sanki biraz yeşile
kaçıyor.
B)
Bir tehlike sezdiğin anda hemen eve kaçar
bizi ararsın.
C)
Bir aydır alacaklılardan kaçıyor dükkân sahibi.
Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden
hangisi temel anlamda kullanılmıştır?
D)
Bütün gün havuzdan çıkmayınca kulağına kirli
su kaçmış.
A)
Çevresindekilerin sevgisini kazanan mükemmel bir insandı babam.
E)
Odanın halısı biraz sağa kaçmış, sen ne düşünüyorsun?
B)
Onu, herkese örnek olan olgun tavırları ile tanıdık hepimiz.
C)
Güneş doğmadan bir saat kadar önce yola
çıktık.
D)
Bu sevimli, küçük çocuğa kanım hemen de
nasıl kaynadı.
E)
Dalları çıplak ağaçların arasında bir süre oturduk.
“Kaçmak” sözcüğünün temel anlamı “hızla koşup bir yere
saklanmak”tır. Bu anlam da B seçeneğinde kullanılmıştır.
Cevap B
Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki altı çizili
sözcük mecaz anlamıyla kullanılmıştır?
B seçeneğinde “tavır” sözcüğü “davranış, vaziyet, hâl”
anlamlarında, yani temel anlamıyla kullanılmıştır. Diğer
seçeneklerdeki sözcükler mecaz ve yan anlamda kullanılmıştır.
A)
B)
Cevap B
C)
D)
Aşağıdaki cümlelerde verilen altı çizili sözcükler-
E)
den hangisi yan anlamda kullanılmıştır?
A)
Acıyla zevki kullanmayı öğrenirsek başarılı
oluruz.
B)
Araştırmacılar tarafından incelenen hayvanlar
serbest bırakıldı.
C)
Alabildiğince yeşilliğin uzandığı güzel bir köydü burası.
D)
Aynı zamanda güzel kumaştan bir boyun atkısı vardı.
E)
Bilgi edinme yollarını öğrenmeyen insan genellikle hazır bilgiyi tercih eder.
C seçeneğindeki “uzanmak” sözcüğünün temel anlamı
“boylu boyunca yatmak”tır. Verilen cümlede ise “bir alana
yayılmak” anlamında, yani yan anlamda (temel anlamla
ilişkili) kullanılmıştır. Diğer cümlelerdeki sözcükler temel
anlamlarıyla (ilk anlamlarıyla) kullanılmıştır.
Gelecek hafta bugün yine buluşalım, dedi büyük bir sevinçle.
Beyaz at üstünde gelin görününce büyük bir
düğün başladı.
Çocuğu uyutmak için odaya götürdü yaşlı
dadı.
Onun bu boş sözlerini dinlemekten artık bıkmıştık hepimiz.
Akrabalarını görmek, onlarla konuşmak, hasret gidermek istiyordu.
A, B, C ve E seçeneklerindeki altı çizili sözcükler gerçek
anlamlarıyla kullanılmıştır. “Boş” sözcüğünün gerçek anlamı “içinde bir şey olmayan”dır. Bu sözcük, D seçeneğindeki cümlede, gerçek anlamının dışında “değersiz, bir işe
yaramayan” anlamında kullanıldığı için mecaz anlamdadır.
Cevap D
Terimsel Anlam
Bir bilim, sanat, spor ve meslek dalıyla ilgili özel ve
belirli bir kavramı karşılayan sözcüklere terim anlamlı
sözcükler denir.
n
Öğretmenimiz bu hafta açıları anlattı.
(matematik terimi)
n
Güreşçilerimiz minderde başarılı olamadılar.
(spor terimi)
Cevap C
n
Sanatçı tiz sesiyle izleyenleri büyüledi
(müzik terimi)
Download