Sınavlarına Hazırlık El Kitabı

advertisement
ÖN LİSANS MEZUNLARI İÇİN
BANKACILIK
“Banko Görevliliği”
Sınavlarına Hazırlık
El Kitabı
Genel Yetenek - Genel Kültür
Sınav
S"stem"ne
% 100
Uygundur.
Komisyon
Bankacılık Sınavlarına Hazırlık "Banko Görevliliği" El Kitabı
ISBN 978-605-364-805-5
Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.
© Pegem Akademi
Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları
Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.
Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,
kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt
ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.
Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında
yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları
satın almamasını diliyoruz.
“Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ
SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir
kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da
kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi
Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.”
1. Baskı: Ağustos 2014, Ankara
Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu
Türkçe Redaksiyon: Nuray Karaca
Dizgi-Grafik Tasarım: Buğra Sindel
Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı
Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Şti.
İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A
Yenimahalle / ANKARA
(0312-394 55 90)
Yayıncı Sertifika No: 14749
Matbaa Sertifika No: 13987
İletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA
Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60
Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38
Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
İnternet: www.pegem.net
E-ileti: pegem@pegem.net
SUNU
Değerli Memur Adayları,
Kamu Kurum ve Kuruluş Sınavları’na hazırlık sektöründe, yayıncılık ve eğitim kalitesi açısından tüm
adayların beğenisini kazanan, Kamu Kurumlarına binlerce öğrenciyi yerleştiren Pegem Akademi
Ailesi olarak, Bankacılık Sınavlarına yönelik nitelikli bir yayını daha sunmaktan gurur duyuyoruz.
KPSS kapsam ve içeriği esas alınarak titizlikle hazırlanmış Banko Görevliliği Konu Anlatım kitabınız,
başka bir konu anlatım kaynağına gerek kalmadan sınava kadar size eşlik edecek yeterlilikte hazırlanmıştır.
Kitapta yer alan konular, ilgili alanın gerekli-gereksiz tüm ayrıntılarından ziyade, Banko Görevliliği
Sınavlarına yönelik filtre edilmiş alanlardan oluşmaktadır. Böylece öğrencinin sınav kapsamına uzak
ve oyalayıcı bilgilerle değil, direkt sınava yönelik içerikle buluşmasına özen gösterilmiştir. Konu
anlatımlarında öğrenmenin kalitesini artırma amacıyla gerekli yerlere tablo ve kavram haritaları
konmuştur.
Her ünitenin sonunda ilgili konuları tarayan ve öğrencinin kendisini sınamasını sağlayan testlere ve
ilgili konularda ÖSYM’nin sorduğu sorulara yer verilmiştir.
Düzenli, planlı bir çalışma ve nitelikli yayınlarla başarının kaçınılmaz olduğunu bir kez daha hatırlatmak istiyor, Pegem Akademi Ailesi olarak tüm geleceğin memurlarına başarılar diliyoruz.
Pegem Akademi Yayıncılık
Bankacılık
İÇİNDEKİLER
TÜRKÇE
Sözcükte Anlam
Sözcüğün Anlam Özellikleri ...................................................................................................................................................................................................................3
Edebi Sanatlar (Mecaza Dayalı Söz Sanatları) .........................................................................................................................................................................................5
Sözcükler Arasındaki Anlam İlişkileri ...........................................................................................................................................................................................................9
Kalıplaşmış Söz Öbekleri ......................................................................................................................................................................................................................12
Kalıplaşmamış Söz Öbekleri .................................................................................................................................................................................................................16
Cümlede Anlam
Cümlenin Yorumu.................................................................................................................................................................................................................................17
Anlamlarına Göre Cümleler ..................................................................................................................................................................................................................19
İçerdiği Duygu, Düşünce Ve Duruma Göre Cümleler..............................................................................................................................................................................21
Anlatım Özelliklerine Göre Cümleler.....................................................................................................................................................................................................25
Cümlenin Yapısı ....................................................................................................................................................................................................................................29
Paragrafta Anlam
Paragrafın Yapısı...................................................................................................................................................................................................................................32
Paragrafın İçeriği ..................................................................................................................................................................................................................................35
Paragrafta Anlatım Özellikleri ..............................................................................................................................................................................................................38
Düşünceyi Geliştirme Yolları .................................................................................................................................................................................................................38
Anlatım Nitelikleri ................................................................................................................................................................................................................................43
Ses Bilgisi
Ses Olayları ..........................................................................................................................................................................................................................................45
Yapı Bilgisi
Kökler...................................................................................................................................................................................................................................................49
Ekler .....................................................................................................................................................................................................................................................49
Yapılarına Göre Sözcükler ....................................................................................................................................................................................................................51
Sözcük Türleri
İsim (Ad) .............................................................................................................................................................................................................................................. 53
Zamir (Adıl) .......................................................................................................................................................................................................................................... 54
Sıfat (Ön Ad)......................................................................................................................................................................................................................................... 54
Zarf (Belirteç) ...................................................................................................................................................................................................................................... 55
Edat (İlgeç)........................................................................................................................................................................................................................................... 56
Bağlaç .................................................................................................................................................................................................................................................. 56
Ünlem .................................................................................................................................................................................................................................................. 56
Fiiler (Eylemler).................................................................................................................................................................................................................................... 56
iviv
Cümle Bilgisi
Cümle Türleri ........................................................................................................................................................................................................................................ 62
Cümlenin Öğeleri ................................................................................................................................................................................................................................. 64
İçindekiler
Yazım Kuralları
Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler ....................................................................................................................................................................................................... 67
Kısaltmaların Yazımı ............................................................................................................................................................................................................................. 70
Sayıların Yazılımı .................................................................................................................................................................................................................................. 71
Deyimlerin ve İkilemelerin Yazılımı ...................................................................................................................................................................................................... 72
Birleşik Kelimelerin Yazılışı ................................................................................................................................................................................................................... 72
Yabancı Özel Adların Yazımı .................................................................................................................................................................................................................. 79
Ses Olaylarıyla İlgili Yazım Kuralları ...................................................................................................................................................................................................... 79
Noktalama İşaretleri
Nokta ( . ) ............................................................................................................................................................................................................................................ 81
Virgül ( , ) ............................................................................................................................................................................................................................................ 81
Noktalı Virgül ( ; ) ................................................................................................................................................................................................................................. 83
İki Nokta ( : )......................................................................................................................................................................................................................................... 83
Üç Nokta ( ... ) ...................................................................................................................................................................................................................................... 84
Soru İşareti ( ? ) .................................................................................................................................................................................................................................... 84
Ünlem İşareti ( ! ) ................................................................................................................................................................................................................................. 85
Kısa Çizgi ( - ) ....................................................................................................................................................................................................................................... 85
Uzun Çizgi (—).................................................................................................................................................................................................................................... 86
Tırnak İşareti ( “ ” ) ................................................................................................................................................................................................................................ 86
Parantez ( )........................................................................................................................................................................................................................................... 87
Kesme İşareti ( ‘ ) .................................................................................................................................................................................................................................. 87
Anlatım Bozuklukları
Anlama Dayalı Anlatım Bozuklukları ................................................................................................................................................................................................................. 90
Yapıya Dayalı Anlatım Bozuklukları ...................................................................................................................................................................................................... 92
MATEMATİK
Sayılar
Sayı Kümeleri .....................................................................................................................................................................................................................................101
Doğal Sayılar ......................................................................................................................................................................................................................................102
Tam Sayılar.........................................................................................................................................................................................................................................105
Tek ve Çift Tam Sayılar ........................................................................................................................................................................................................................106
Pozitif ve Negatif Sayılar.....................................................................................................................................................................................................................108
Ardışık Sayılar ....................................................................................................................................................................................................................................110
Asal Sayı.............................................................................................................................................................................................................................................115
Aralarında Asal Sayılar .......................................................................................................................................................................................................................115
Basamak Analizi .................................................................................................................................................................................................................................116
Çözümleme ........................................................................................................................................................................................................................................121
Faktöriyel ...........................................................................................................................................................................................................................................123
Sayma Sistemleri ...............................................................................................................................................................................................................................126
v
Bankacılık
Bölme – Bölünebilme Kuralları
Bölme ................................................................................................................................................................................................................................................133
Bölünebilme Kuralları ........................................................................................................................................................................................................................137
Asal Çarpanlara Ayırma Ebob – Ekok
Asal Çarpanlara Ayırma ......................................................................................................................................................................................................................145
Bir Tam Sayının Bölenleri....................................................................................................................................................................................................................146
Bir Tam Sayının Bölenleri Toplamı .................................................................................................................................................................................................148
En Büyük Ortak Bölen (EBOB) ........................................................................................................................................................................................................149
En Küçük Ortak Kat (EKOK) ............................................................................................................................................................................................................152
Birinci Dereceden Denklemler
Birinci Dereceden Bir Bilinmeyenli Denklemler ..................................................................................................................................................................................158
Birinci Dereceden İki Bilinmeyenli Denklemler ...................................................................................................................................................................................161
Denklem Sistemi ................................................................................................................................................................................................................................161
Özel Denklemler .................................................................................................................................................................................................................................163
Rasyonel Sayılar
Kesir ve Kesir Türleri............................................................................................................................................................................................................................166
Rasyonel Sayılarda Dört İşlem ............................................................................................................................................................................................................169
Ondalık Kesirler ..................................................................................................................................................................................................................................174
Ondalık Sayılarda Dört İşlem ..............................................................................................................................................................................................................175
Devirli Ondalık Açılımlar .................................................................................................................................................................................................................... 177
Rasyonel Sayılarda Sıralama ............................................................................................................................................................................................................. 178
İki Rasyonel Sayı Arasındaki Sayıları Yazma ....................................................................................................................................................................................... 180
Üslü Sayılar
Üslü Sayılarda Dört İşlem .................................................................................................................................................................................................................. 184
Toplama – Çıkarma ...................................................................................................................................................................................................................... 184
Çarpma ........................................................................................................................................................................................................................................ 185
Bölme .......................................................................................................................................................................................................................................... 187
Köklü Sayılar
Köklü Sayıların Özellikleri .................................................................................................................................................................................................................. 191
Köklü Sayılarda Dört İşlem ................................................................................................................................................................................................................ 195
Kök Dışındaki Bir Sayının Kök İçine Alınması ..................................................................................................................................................................................... 199
Eşlenik (Paydayı Kökten Kurtarma) ................................................................................................................................................................................................... 200
İç İçe Sonlu Kökler ............................................................................................................................................................................................................................. 202
vi
Çarpanlara Ayırma
İçindekiler
Ortak Parantez Yöntemi ................................................................................................................................................................................................................ 209
Gruplandırma Yöntemi ................................................................................................................................................................................................................. 209
Özdeşlikler ........................................................................................................................................................................................................................................ 212
III. Dereceden Özdeşlikler .................................................................................................................................................................................................................. 217
Eşitsizlik – Mutlak Değer
Eşitsizlikler ........................................................................................................................................................................................................................................ 219
Reel (Gerçel) Sayı Aralıkları ............................................................................................................................................................................................................... 222
Birinci Dereceden Bir Bilinmeyenli Eşitsizlikler .................................................................................................................................................................................. 223
Eşitsizlikler ve İşaret İncelemesi ........................................................................................................................................................................................................ 224
Mutlak Değer .................................................................................................................................................................................................................................... 226
Oran – Orantı
Orantı Türleri ..................................................................................................................................................................................................................................... 234
Ortalamalar....................................................................................................................................................................................................................................... 238
Problemler
Denklem Kurma Problemleri .............................................................................................................................................................................................................. 241
Yaş Problemleri .................................................................................................................................................................................................................................. 247
Yüzde Problemleri .............................................................................................................................................................................................................................. 250
Faiz Problemleri ................................................................................................................................................................................................................................. 252
Kâr – Zarar Problemleri ...................................................................................................................................................................................................................... 253
Karışım Problemleri............................................................................................................................................................................................................................ 256
İşçi Problemleri .................................................................................................................................................................................................................................. 259
Havuz Problemleri.............................................................................................................................................................................................................................. 261
Hareket Problemleri ........................................................................................................................................................................................................................... 262
Kümeler
Küme ................................................................................................................................................................................................................................................. 268
İşlem – Modüler Aritmetik
İşlem .................................................................................................................................................................................................................................................. 278
Modüler Aritmetik.............................................................................................................................................................................................................................. 281
Permütasyon – Kombinasyon – Olasılık
Saymanın Temel Kuralları ................................................................................................................................................................................................................... 291
Permütasyon (Sıralama) .................................................................................................................................................................................................................... 293
Kombinasyon (Gruplama) ................................................................................................................................................................................................................. 296
Olasılık ............................................................................................................................................................................................................................................... 301
Tablo ve Grafikler
Tablo ve Yorumlama ........................................................................................................................................................................................................................... 309
vii
Bankacılık
GEOMETRİ
Geometrik Kavramlar ve Doğruda Açılar
Geometrik Kavramlar ......................................................................................................................................................................................................................... 318
Tanımsız Kavramlar ............................................................................................................................................................................................................................ 318
Açılar .................................................................................................................................................................................................................................................. 318
Açı Çeşitleri ........................................................................................................................................................................................................................................ 319
Açıortay.............................................................................................................................................................................................................................................. 319
Tümler Açılar ...................................................................................................................................................................................................................................... 320
Bütünler Açılar ................................................................................................................................................................................................................................... 320
Ters Açılar ........................................................................................................................................................................................................................................... 321
Paralel İki Doğrunun Bir Kesen ile Yaptığı Açılar................................................................................................................................................................................321
Paralel İki Doğrunun Birden Çok Kesen İle Meydana Getirdiği Açılar .................................................................................................................................................321
Kenarları Paralel Açılar ......................................................................................................................................................................................................................323
Kenarları Dik Açılar ............................................................................................................................................................................................................................323
Üçgenler............................................................................................................................................................................................................................................326
Üçgen Çeşitleri ..................................................................................................................................................................................................................................326
Üçgende Temel ve Yardımcı Elemanlar ..............................................................................................................................................................................................327
Üçgende Açılar ile İlgili Özellikler ......................................................................................................................................................................................................328
Üçgende Açıortay Teoremleri.............................................................................................................................................................................................................337
Üçgende Kenarortay Teoremleri ........................................................................................................................................................................................................341
İkizkenar Üçgen.................................................................................................................................................................................................................................345
Eşkenar Üçgen...................................................................................................................................................................................................................................347
Üçgende Alan ....................................................................................................................................................................................................................................351
Üçgende Benzerlik ............................................................................................................................................................................................................................356
Üçgende Açı – Kenar Bağıntıları........................................................................................................................................................................................................364
Üçgen Eşitsizliği ................................................................................................................................................................................................................................364
Çokgenler ve Dörtgenler
Çokgenler ..........................................................................................................................................................................................................................................369
Dörtgenler ........................................................................................................................................................................................................................................375
Paralelkenar ......................................................................................................................................................................................................................................378
Eşkenar Dörtgen................................................................................................................................................................................................................................382
Dikdörtgen .......................................................................................................................................................................................................................................383
Kare...................................................................................................................................................................................................................................................385
Yamuk – Deltoid ...............................................................................................................................................................................................................................387
Çember ve Daire
Çemberde Açı ....................................................................................................................................................................................................................................393
Çemberde Yardımcı Elemanlar...........................................................................................................................................................................................................393
Çemberde Yay ve Açı Özellikleri .........................................................................................................................................................................................................394
Çemberde Kiriş Yay Özellikleri............................................................................................................................................................................................................398
Kirişler Dörtgen .................................................................................................................................................................................................................................398
Çemberde Uzunluk ............................................................................................................................................................................................................................399
İki Çemberin Ortak Teğetleri ..............................................................................................................................................................................................................402
İki Çemberin Birbirine Göre Durumları ..............................................................................................................................................................................................404
Üçgen Çemberleri..............................................................................................................................................................................................................................404
Teğet Dörtgeni ..................................................................................................................................................................................................................................405
Dairede Alan .....................................................................................................................................................................................................................................406
viii
Analitik Geometri
İçindekiler
Noktanın Analitik İncelenmesi ..........................................................................................................................................................................................................410
Doğrunun Analitik İncelenmesi .........................................................................................................................................................................................................417
Simetriler ..........................................................................................................................................................................................................................................427
Eşitsizlikler ........................................................................................................................................................................................................................................432
Katı Cisimler
Prizma................................................................................................................................................................................................................................................. 434
Piramit ................................................................................................................................................................................................................................................ 440
Küre .................................................................................................................................................................................................................................................... 443
TARİH
İslamiyet Öncesi Türk Tarihi
Orta Asya’da Kurulan Türk Devletleri...................................................................................................................................................................................................................448
Orta Asya’da Kurulan Diğer Türk Devletleri .........................................................................................................................................................................................................450
İslamiyet Öncesi Türk Devletlerinde Kültür ve Medeniyet ..............................................................................................................................................................................452
Önemli Kavramlar ..............................................................................................................................................................................................................................................456
İlk Türk - İslam Devletleri
İlk Türk – İslam Devletlerinde Kültür ve Medeniyet ............................................................................................................................................................................................460
Türkiye Tarihi ......................................................................................................................................................................................................................................................465
Orta Asya ve Yakındoğu’da Kurulan Diğer Devletler ............................................................................................................................................................................................467
Anadolu Selçuklu Devleti ve Beylikler Döneminde
Kültür ve Medeniyet ...........................................................................................................................................................................................................................................468
Kuruluş Dönemi (1299-1453)
Yükselme Dönemi (1453 – 1579) .......................................................................................................................................................................................................................473
Osmanlı Devleti Kültür ve Medeniyeti ................................................................................................................................................................................................................474
Duraklama Dönemi (1579-1699)
Duraklama Dönemi Siyasi Olayları......................................................................................................................................................................................................................487
XVII. Yüzyıl Islahatları (Duraklama Dönemi) .......................................................................................................................................................................................................488
Gerileme Dönemi (1699 - 1792).........................................................................................................................................................................................................................489
Dağılma Dönemi (1792 - 1922) ..........................................................................................................................................................................................................................492
Avrupa’da Yaşanan Gelişmeler ve Osmanlıya Etkileri
Yeni Çağda Avrupa .............................................................................................................................................................................................................................................497
Yakın Çağda Avrupa............................................................................................................................................................................................................................................499
XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
Osmanlı Devleti’nin Balkan Devletleri ile İmzaladığı Antlaşmalar ......................................................................................................................................................................505
I. Dünya Savaşı ...................................................................................................................................................................................................................................................505
Osmanlı Devleti’nin Savaştığı Cepheler .........................................................................................................................................................................................................507
Osmanlı Devleti’ni Paylaşma Tasarıları ve Gizli Antlaşmalar ..........................................................................................................................................................................508
Kurtuluş Savaşı’nın Hazırlık Dönemi .................................................................................................................................................................................................... 514
Mustafa Kemal’in Samsun’a Çıkışı ......................................................................................................................................................................................................................514
Havza Bildirgesi (28 Mayıs 1919).................................................................................................................................................................................................................514
Amasya Genelgesi (Tamimi) (22 Haziran 1919) ...........................................................................................................................................................................................514
ix
Bankacılık
Kurtuluş Savaşında Cepheler
Doğu Cephesi (Ermeni Sorunu) ..........................................................................................................................................................................................................................524
Güney Cephesi (Fransa) ...............................................................................................................................................................................................................................525
Batı Cephesi (Yunanistan) .......................................................................................................................................................................................................................... 525
Mudanya Ateşkes Antlaşması (3-11 Ekim 1922) ................................................................................................................................................................................................529
Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922) .............................................................................................................................................................................................................530
Lozan Barış Antlaşması (24 Temmuz 1923) .......................................................................................................................................................................................................530
II. TBMM.......................................................................................................................................................................................................................................................531
Cumhuriyet Dönemi
Siyasal Alanda İnkılaplar ...................................................................................................................................................................................................................................532
Hukuk Alanında İnkılaplar .................................................................................................................................................................................................................................536
Eğitim Alanındaki İnkılaplar .........................................................................................................................................................................................................................537
Sosyal Alanda Yapılan İnkılaplar ........................................................................................................................................................................................................................538
Ekonomik Alandaki Gelişmeler ..........................................................................................................................................................................................................................540
Atatürk İlkeleri ..................................................................................................................................................................................................................................................542
Cumhuriyet Dönemi Türk Dış Politikası
1923 - 1930 Yılları Arası..............................................................................................................................................................................................................................545
1930 - 1938 Yılları Arası..............................................................................................................................................................................................................................546
1939 - 1945 Yılları Arası ....................................................................................................................................................................................................................................547
Atatürk Sonrası Yaşanan Gelişmeler ..................................................................................................................................................................................................................548
COĞRAFYA
Coğrafi Konum ve Türkiye’nin Coğrafi Konumu
Matematik Konum ............................................................................................................................................................................................................................................553
Özel Konum .......................................................................................................................................................................................................................................................558
Türkiye’nin Özel Konumu ve Sonuçları ...............................................................................................................................................................................................................558
Türkiye’nin Yerşekilleri ve Özellikleri
Fizikî Haritalar ...................................................................................................................................................................................................................................................560
Türkiye’nin Dağları.............................................................................................................................................................................................................................................561
Türkiye’de Depremler.........................................................................................................................................................................................................................................563
Türkiye’nin Ovaları .............................................................................................................................................................................................................................................563
Türkiye Akarsularının Genel Özellikleri ..............................................................................................................................................................................................................565
Türkiye’de Göller ................................................................................................................................................................................................................................................567
Türkiye’de Toprak Tipleri ....................................................................................................................................................................................................................................572
x
Türkiye’nin İklimi ve Bitki Örtüsü
Türkiye’nin İklimini Etkileyen Faktörler .............................................................................................................................................................................................................578
Türkiye’de İklim Tipleri ve Bitki Örtüsü ...............................................................................................................................................................................................................583
İçindekiler
Türkiye’de Nüfus ve Yerleşme
Türkiye’de Nüfus Artışı ve Sonuçları ..................................................................................................................................................................................................................587
Yerleşme ..........................................................................................................................................................................................................................................................593
Türkiye’de Mesken Tipleri ve Konutlarda Kullanılan Yapı Malzemeleri........................................................................................................................................................................... 595
Türkiye’nin Ekonomik Coğrafyası
Türkiye Ekonomisini Etkileyen Faktörler ...........................................................................................................................................................................................................599
Türkiye’de Tarım................................................................................................................................................................................................................................................599
Türkiye’de Hayvancılık ......................................................................................................................................................................................................................................608
Türkiye’de Ormancılık .......................................................................................................................................................................................................................................610
Türkiye’de Madenler, Enerji Kaynakları ve Sanayi
Türkiye’de Madenler .........................................................................................................................................................................................................................................613
Türkiye’de Enerji Kaynakları ..............................................................................................................................................................................................................................614
Türkiye’de Sanayi ..............................................................................................................................................................................................................................................617
Türkiye’de Ulaşım, Ticaret ve Turizm
Türkiye’de Ulaşım .............................................................................................................................................................................................................................................625
Türkiye’de Ticaret ..............................................................................................................................................................................................................................................627
Türkiye’de Turizm ..............................................................................................................................................................................................................................................629
Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri
Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri .............................................................................................................................................................................................................................638
KARADENİZ BÖLGESİ.........................................................................................................................................................................................................................................639
MARMARA BÖLGESİ..........................................................................................................................................................................................................................................645
EGE BÖLGESİ .....................................................................................................................................................................................................................................................651
AKDENİZ BÖLGESİ .............................................................................................................................................................................................................................................655
İÇ ANADOLU BÖLGESİ .......................................................................................................................................................................................................................................659
DOĞU ANADOLU BÖLGESİ .................................................................................................................................................................................................................................663
GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ ......................................................................................................................................................................................................................668
xi
Bankacılık
ANAYASA
Hukukun Temel Kavramları
Hukukun Tanımı .............................................................................................................................................................................................................................................................................681
Kamu Hukuku Dalları .....................................................................................................................................................................................................................................................................689
Özel Hukuk Dalları ..........................................................................................................................................................................................................................................................................692
Devlet Biçimleri ve Hükümet Sistemleri
Devlet .............................................................................................................................................................................................................................................................................................706
Anayasa Hukukuna Giriş, Temel Kavramlar ve Türk Anayasa Tarihi
Anayasa ...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................710
Türk Anayasa Tarihi..................................................................................................................................................................................................................................................................................................712
1982 Anayasası’nın Temel İlkeleri
1982 Anayasası’na Giriş ve Anayasanın Temel İlkeleri ......................................................................................................................................................................................................................720
Yasama
Yasama Organı ................................................................................................................................................................................................................................................................................726
Yürütme
Yürütme ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................737
Cumhurbaşkanı ...............................................................................................................................................................................................................................................................................739
Bakanlar Kurulu ..............................................................................................................................................................................................................................................................................740
Olağanüstü Yönetim Usulleri ...........................................................................................................................................................................................................................................................741
Yargı
Yargı Organı ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................744
Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ................................................................................................................................................................................................................................................................744
Yüksek Mahkemeler .......................................................................................................................................................................................................................................................................................745
Temel Hak ve Hürriyetler
Temel Hakların Türleri .....................................................................................................................................................................................................................................................................................751
İdare Hukuku
İdare (Kamu Yönetimi) ...................................................................................................................................................................................................................................................................................753
Kamu Görevlileri .............................................................................................................................................................................................................................................................................................759
Kamu Kuruluşları ............................................................................................................................................................................................................................................................................................760
Güncel Olaylar
Güncel Bilgiler ................................................................................................................................................................................................................................................................................................765
21 Ekim 2007 Referandumu Tam Metni
Halkoyuna Sunulan Tam Metin ......................................................................................................................................................................................................................................................................797
xii
TÜRKÇE
SÖZCÜKTE ANLAM
Anlamı olan ya da anlamı olmadığı hâlde cümle kuruluşunda görev üstlenen ses birliklerine “sözcük” denir.
Dilimizde bazı sözcükler tek bir kavramı karşılarken
bazıları ise birden çok anlam karşılar.
Tek anlamlı sözcükler: Sadece bir kavramı karşılayan
sözcüklerdir.
,Bldırım: Yollarda taşlarla yapılan döşeme:
“Araba bozuk kaldırımların üstünde sallanıyor, devrilecek gibi oluyordu.”
5Fstere: Ağaç, demir vb. şeyleri kesmeye yarayan,
genellikle üçgen biçiminde dişleri olan, dar ve uzunca
çelik araç:
“Ağaç testeresiyle koca kütükleri doğradı tek başına.”
5Fncere: İçinde yemek pişirilen, kapaklı, genellikle
metal kap:
“Bir çocuğa tencere getirmesini tembihliyordu.”
(TDK, 2005)
Yukarıdaki sözcüklerin başka anlamlara gelebilecek
kullanımı yoktur.
Çok anlamlı sözcükler: Kullanıldığı yere ve duruma
göre birden çok anlam kazanabilen sözcüklerdir.
Dilimizde sözcüklerin kullanıldıkları cümleye göre kazandıkları farklı anlamları vardır. Sözcük, cümle içinde
farklı anlamları çağrıştıracak biçimde kullanılmışsa
buna da “yan veya mecaz anlam”da kullanım diyoruz.
Dilimizdeki sözcüklerin çoğunluğu çok anlamlıdır, yani
gerçek anlamlarının dışında kullanılmaya uygundur.
Aslında bütün sözcükler tek bir anlamı karşılamak
üzere doğmuştur. Ancak, ihtiyaçlar arttıkça ya bunları
karşılayacak sözcükler üretilmiş ya da var olan sözcüklere yeni anlamlar yüklenmiştir.
Gerçek Anlam
Temel Anlam
Bir sözcüğün, söylendiğinde aklımıza getirdiği ilk
anlamına temel anlam denir. Bir sözcük tek başına
kullanıldığında o sözcüğün temel anlamı akla gelir.
%àşmek:
Ağız: Sindirim sisteminin başlangıcı olan, üst ve
alt çene arasındaki boşluk.
1.
Ağzındaki lokmayı bir türlü yutamıyordu.
2.
Yer çekiminin etkisiyle boşlukta, yukarıdan aşağıya inmek:
“Havada uçan kuş vurulmuş gibi birdenbire sokağa düşüyor.” - R. N. Güntekin.
Durduğu, bulunduğu, tutunduğu yerden ayrılarak veya dayanağını, dengesini yitirerek yukarıdan aşağıya inmek:
“Çocukken ağaçtan düşüp ayağım kırılmıştı da
ağlayamamıştım.” - S. F. Abasıyanık.
3.
Yere devrilmek, yere serilmek:
“Çocuk koşarken yere düştü.”
4.
Hava taşıtları kaza sonucu hızla yere inerek çarpmak.
5.
Vücuda bol gelen giysi aşağı kaymak.
6.
Yağmak:
“Dağlara kar düştü.”
7.
Vurmak, değmek, rastlamak:
“İnce uzun dallı badem ağaçlarının alaca gölgeleri
sahile inen keçi yoluna düşüyordu.” - Ö. Seyfettin.
8.
Vakti gelmeden ölü doğmak.
9.
Atlanmak, aradan çıkmak, eksik kalmak:
“Kitabın yeni baskısında buradan bir kelime
düşmüş.”
10. Eksilmek:
“Gündelikleri yarı yarıya düşmüştü.” - N. Cumalı.
Sözcükte Anlam
„ SÖZCÜĞÜN ANLAM ÖZELLİKLERİ
Görüldüğü gibi, “düşmek” sözcüğü kullanıldığı yere
göre çok farklı anlamlar kazanmıştır. Sözcüğün yukarıda belirtilenler dışında da kazandığı birçok anlam
vardır.
9
9
Boyun: Gövdenin başla omuz arasında kalan
kısmı.
Sabaha kadar boynum ağrıdı.
9
Durmak: Hareketsiz kalmak, kımıldamamak.
Babası odanın ortasında durup biraz düşündü.
ÖRNEK SORU
Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden
hangisi temel anlamda kullanılmıştır?
A)
Çevresindekilerin sevgisini kazanan, mükemmel bir insandı babam.
B)
Onu, herkese örnek olan tavırları ile tanıdık.
C)
Güneş doğmadan bir saat kadar önce yola
çıktık.
D)
Bu sevimli çocuğa hemen kanım kaynadı.
E)
Dalları çıplak ağaçların arasında bir süre oturduk.
Çözüm:
B seçeneğinde “tavır” sözcüğü “davranış, vaziyet, hâl”
anlamlarında olmak üzere temel anlamıyla kullanılmıştır. Diğer seçeneklerdeki sözcükler mecaz ve yan
anlamda kullanılmıştır. Doğru yanıt “B” seçeneğidir.
(TDK, 2005)
3
Bankacılık Türkçe
ÖRNEK SORU
Çözüm:
“Kaçmak” sözcüğü aşağıdakilerden hangisinde
temel anlamda kullanılmıştır?
C seçeneğindeki “uzanmak” sözcüğünün temel anlamı
“boylu boyunca yatmak” tır. Verilen cümlede ise “bir
alana yayılmak” anlamında, yani yan anlamda kullanılmıştır. Doğru yanıt “C” seçeneğidir.
A)
Bu mavi sanki biraz yeşile kaçıyor.
B)
Bir tehlike sezdiğin anda hemen eve kaçarsın.
C)
Bir aydır alacaklılardan kaçıyor dükkân sahibi.
D)
Bütün gün havuzdan çıkmayınca kulağına su
kaçmış.
E)
Odanın halısı biraz sağa kaçmış.
Çözüm:
“Kaçmak” sözcüğünün temel anlamı “hızla koşup bir
yere saklanmak”tır. Bu anlamda da B seçeneğinde
kullanılmıştır. Doğru yanıt B seçeneğidir.
ayrımı sorulmamaktadır. Kurum sınavlarında “gerçek
anlam” ve “mecaz anlam” ayrımı sorulmaktadır. Böyle bir soruyla karşılaşıldığında, seçenekler arasında
yan anlamda kullanılmış bir sözcük de verilebileceği
için dikkatli olunmalıdır. Yan anlam, temel anlamla bir şekilde ilişkilidir; oysa mecaz anlam tamamen
düşsel, gerçek dışı bir anlamdır.
Yan Anlam
Mecaz Anlam
Bir sözcüğün temel anlamının dışında, ancak temel
anlamıyla az çok ilişkili olarak kazandığı diğer anlamlardır. Yan anlamlar sözcüğün temel anlamıyla ilişki
kurularak oluşturulmuştur.
Bir sözcüğün gerçek anlamından tamamen sıyrılarak
kazandığı yeni anlama mecaz anlam denir.
Sıcak sözcüğünün aşağıdaki gerçek ve mecaz anlamdaki kullanımlarını karşılaştırınız:
Sıcak sobanın yanında uzun uzun sohbet ettiler.
(Gerçek anlam: Yakmayacak derecede ısı veren, üşümeyi önleyecek kadar ısıtan)
Dostluklar sıcak, sevgiler sonsuz.
Müdür, öğrencilerini çok sıcak karşıladı.
(Mecaz anlam: Dostça olan, sevgiyle dolu olan, şefkatli)
Örneklerde görüldüğü gibi mecaz anlamlı kullanımlarda, sözcük farklı bir anlama geçmiştir.
Aşağıdaki altı çizili sözcükler mecaz anlamda kullanılmıştır:
9 Feryadı bırak, kendine gel çünkü zaman dar.
“Dar” sözcüğü, “yetersiz, az” anlamında kullanılmış.
9 Gülen gözlerinin manası derin
“Derin” sözcüğü, “anlaşılması, kavranılması
zor” anlamında kullanılmış.
9 Bu sözlerinle hepimizi çok kırdın.
“Kırmak” sözcüğü “gücendirmek, üzmek, incitmek” anlamında kullanılmıştır.
9 Aldanma cahilin kuru sözüne.
“Kuru” sözcüğü “soğuk, sevimsiz, hissiz” anlamında kullanılmıştır.
Mecaz anlam sadece sözcükte değil, bir söz öbeğinde
(yani bir sözcük grubunda), bir deyimde, argoda ya da
atasözünde de görülebilir:
Ona gerçekleri anlata anlata dilimde tüy bitti.
Çocukların o hÉlini görünce içim cız ediyor.
Bu işi de alamazsak topu dikeriz.
“Baş” sözcüğünün temel anlamı: İnsan ve hayvan
bedenlerinin en yukarı kısmı; beyin, göz, kulak, ağız,
burun gibi organlarının toplandığı en mühim kısmı:
9
Dilberin başında siyah saç olur.
“Baş” sözcüğünün, gerçek anlamıyla bağlantılı olarak
kazandığı yeni anlamları yani yan anlamları ise aşağıda verilmiştir:
Bir şeyin en yukarısı, en yüksek noktası:
9
Çıkam dağlar başına, vatana doğru bakam.
Bir şeyin başladığı, çıkıp yayıldığı yer, kaynak:
9
Bu sonbahar başında bir gün onunla Beykoz
çayırına gittik.
Bir şeyin yanı, yakını, çevresi:
9
Fakat nedendir Ya Rab bu susuzluğumuz/Suyu
gürül gürül akan çeşme başında.
Yukarıya, üste gelen yön:
9
Yatağın başına oturmuş ağlıyordu.
ÖRNEK SORU
Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden
hangisi yan anlamda kullanılmıştır?
4
‡ Kurum sınavlarında “temel anlam” ve “yan anlam”
A)
Acıyla zevki kullanmayı öğrenirsek başarılı
oluruz.
B)
Araştırmacılar tarafından incelenen hayvanlar
serbest bırakıldı.
C)
Alabildiğince yeşilliğin uzandığı güzel bir
köydü ilk burası.
D)
Aynı zamanda güzel kumaştan bir boyun atkısı
vardı.
E)
Bilgi edinme yollarını öğrenmeyen insan genellikle hazır bilgiyi tercih eder.
Komşunun tavuğu komşuya kaz görünür.
Kaymağı seven mandayı yanında taşır.
Temel, yan ve mecaz anlam ilişkisini daha iyi anlayabilmek için aşağıdaki tabloyu inceleyiniz:
Sözcük
Temel Anlam
Yan Anlam
1. Çene
kemiklerinin
üstüne dizili,
ısırıp
koparmaya ve
çiğnemeye
yarayan sert,
beyaz
organlardan
her biri
2. Çark, testere, tarak
vb. çentikli
şeylerdeki
çıkıntıların her biri
3. Sarımsak dilimi,
karanfil vb.nde
dişe benzetilen
tane
4. Bazı dantel ve
işlemelerin
kenarlarındaki
yuvarlak sivri
bölüm
Mecaz Anlam
5. Güçlü olduğunu
belli etmek,
tehdit etmek.(diş
göstermek)
6. Kötülük
kötülük yapmak
için fırsat
beklemek (diş
bilemek)
Zorla veya inatla
7. zorla
istediğini
yaptırmak (diş
geçirmek)
“Diş” sözcüğünün anlamları (TDK, 2005)
ÖRNEK SORU
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük
mecaz anlamıyla kullanılmıştır?
Öğretmenimiz bu hafta açıları anlattı.
(matematik terimi)
9
Güreşçilerimiz minderde başarılı olamadılar.
(spor terimi)
9
Sanatçı tiz sesiyle izleyenleri büyüledi
(müzik terimi)
ÖRNEK SORU
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim kullanılmıştır?
A)
Adam iki dakika nefes aldırmıyordu bize.
B)
Arkadaşıma laf yok, o mert mi mert biridir.
C)
Başarılı olmak için yardımlaşmak şarttır.
D)
Düşünceleriyle bir savaşçı gibi hep “İleri!”
diyordu.
E)
Her şiirin cümle yapısı ve hece ölçüsü farklıdır.
Çözüm:
E seçeneğindeki “hece ölçüsü” ifadesi şiirle, daha da
genellenirse, edebiyatla ilgili bir ifade olduğu için terim
anlamlıdır. Doğru yanıt “E” seçeneğidir.
A)
Gelecek hafta bugün yine buluşalım, dedi.
B)
Az sonra beyaz at üstünde gelin göründü.
C)
Çocuğu uyutmak için odaya götürdü.
D)
Bu boş sözleri dinlemekten bıkmıştı.
cüğün kullanıldığı cümleye göre değişir:
E)
Akrabalarını görmek, onlarla konuşmak istiyordu.
İzlediğimiz oyunun birinci perdesi daha güzeldi.
Çözüm:
A, B, C, ve E seçeneklerindeki altı çizili sözcükler mecaz
anlamda kullanılmamıştır. D’de “boş” sözcüğü mecaz
anlamıyla kullanılmıştır. “Boş” sözcüğünün gerçek anlamı “içinde bir şey olmayan”dır. Bu sözcük, D seçeneğindeki cümlede, gerçek anlamının dışında “değersiz,
bir işe yaramayan” anlamında kullanıldığı için mecaz
anlamdadır. Doğru yanıt “D” seçeneğidir.
Terim (Terimsel) Anlam
Bir bilim, sanat, spor ve meslek dalıyla ilgili özel ve
belirli bir kavramı karşılayan sözcüklere terim anlamlı
sözcükler denir.
Matematik terimleri:
Açı, üçgen, dikdörtgen, üslü sayılar...
Edebiyat terimleri:
Roman, öykü, anı, kafiye, aruz...
Dil bilgisi terimleri:
İsim, kök, gövde, fiil, zamir...
Spor terimleri:
Pota, minder, skor, penaltı...
Hukuk terimleri:
Dava, mahkeme, yargıç, sanık...
Sözcükte Anlam
Gerçek Anlam
9
‡ Bazı sözcüklerin terim anlamlı olup olmadıkları söz(Terim)
Odanın perdesini yıkatmak istiyor.
(Terim anlamlı değil)
„ EDEBİ SANATLAR (MECAZA DAYALI
SÖZ SANATLARI)
1. Benzetme (Teşbih)
Bir nesnenin, varlığın niteliğini daha etkili biçimde
anlatmak için daha belirgin niteliği olan bir varlıktan
yararlanma yöntemine “benzetme” denir. Eksiksiz bir
benzetmede dört öge bulunur.
“Zeytin gibi siyah göz” örneğinde şu ögeler
vardır:
Benzeyen: Asıl anlatılmak istenen, yani benzetmeye konu olan varlık: göz
Benzetilen: Benzeyenin kendisine benzetildiği
varlık: zeytin
Benzetme Yönü: Benzeyenin benzetilene hangi
yönden benzediği: siyah
Benzetme Edatı: Cümleye benzetme anlamı
katan sözcük: gibi
5
9
Selvi
Bankacılık Türkçe
Benzetilen
gibi
Benzetme
Edatı
uzun
boy
Benzetme
Yönü
ÖRNEK SORU
Benzeyen
(“Selvi boy”, “selvi gibi boy” şekillerinde de söylenir. )
9
Kar
Benzetilen
gibi
Benzetme
Edatı
beyaz
çamaşırlar
Benzetme
Yönü
Benzeyen
(“Kar beyazı çamaşırlar, kar gibi çamaşırlar” şekillerinde de söylenir.)
9
Tilki
Benzetilen
gibi
Benzetme
Edatı
kurnaz
çocuk
Benzetme
Yönü
Benzeyen
A) I
C) III
D) IV
E) V
(I) Edebiyat sevgisi olmayınca, kişi ister politikacı,
ister bilgin, ister mühendis, ister hekim olsun gerçek
bir aydın sayılmaz. (II) Doğru dürüst düşünemez.
(III) İyiyi kötüyü birbirinden ayıramaz. (IV) Batı’nın
önemli politika adamlarını incelerseniz hepsinin sanata, edebiyata yakınlıklarını, o konularda
yazdıkları yazıların, yaptıkları konuşmaların değerli
birer çalışma olduğunu görürsünüz. (V) General de
Gaulle’ün anıları bir edebiyat anıtıdır; Mitterant’ın
konuşmaları, kitapları da…
IV cümledeki “coşkulu deniz” ifadesinde insanın özelliği
denize aktarılarak kişileştirme yapılmıştır. Doğru yanıt
“D” seçeneğidir.
B) II
C) III
D) IV
E) V
Çözüm:
V. cümlede “Gaulle’ün anıları bir edebiyat anıtıdır” ifadesinde “anılar”, “edebiyat anıtı”na benzetilmiştir. Doğru
yanıt “E” seçeneğidir.
2. Kişileştirme (Teşhis)
İnsana ait özelliklerin insan dışındaki varlıklara yüklenmesidir.
9 Bülbül, ağaran vakte kadar ağlarmış.
Bu cümlede “bülbül” kişileştirilmiştir, insana ait bir
özellik (ağlama) insan dışındaki bir varlığa yüklenmiştir.
9 Poyrazla söyleşir yaprakların sesi.
İnsana ait
özellik
O kuşun
Kişileştirilen
varlık
ömrü bir güzel gecede
Kişileştirilen varlık
Bir güzel beste söylemekle geçer.
İnsana ait özellik
Rıhtımda uyuyan
İnsana ait
özellik
6
B) II
Çözüm:
A) I
9
Bu parçada numaralanmış cümlelerden hangisinde kişileştirme yapılmıştır?
ÖRNEK SORU
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde
benzetme yapılmıştır?
9
(I) Yaşar Kemal’i bence diğer tüm yazarlardan ayıran
özelliği okur ile kendisini ayrı varlıklar olarak görmemesidir. (II) Anlattığı öykünün yüceliğinden neredeyse okur kadar o da etkilenir. (III) Bazen başladığı
cümlede heyecanın giderek arttığını hissederiz,
(IV) Çılgınca renklere bürünmüş toprak ve coşkulu
deniz, yarpuzlar, hatmiler, baş döndürücü bir etki
yaratır. (V) Ama bu baş döndürücü etki sadece okurda değil, yazının kendi içinde de varlığını sürdürür.
gemi,
Kişileştirilen
varlık
hatırladın mı?
İnsana ait
özellik
3. Eğretileme (İstiare)
Eğretileme (istiare) aslında benzetme sanatından çok
da farklı değildir. Benzetmedeki amaç, bir kavramın
özelliğini güçlendirmek için onu başka bir kavrama
benzetmektir.
Benzetmede, örneklerde görüldüğü gibi, hem “benzeyen” hem de “benzetilen” telaffuz edilir. Eğretilemede
de amaç bir kavramı, başka bir kavrama benzetmektir;
fakat benzetmeden farklı olarak bu kavramlardan
sadece biri söylenir; diğer kavram karşı tarafça anlaşılır.
Bu açıklamaya göre eğretileme (istiare), yalnızca “benzeyen” ya da “benzetilen” öğeleriyle yapılan söz sanatı,
aynı zamanda bir benzetme çeşidi olarak tanımlanabilir.
9 Her yaz bu cennette tatil yaparım.
benzetilen
(benzeyen öğe “tatil yeri”dir ve söylenmemiştir)
9 Meleğim beşiğinde uyuyor.
benzetilen
(benzeyen öğe “bebek”tir ve söylenmemiştir)
9 Güneş bugün gülümsüyor bize.
benzeyen
(benzetilen öğe “insan”dır ve söylenmemiştir)
‡ Eğretilemede amaç, benzeyen ya da benzetilen
kavramlarından birini söyleyerek diğer kavramı
karşıdaki kişinin sezmesini sağlamaktır. Bu da
anlatımı daha çekici hale getirmektedir. Aşağıdaki
eğretileme örnekleri incelendiğinde bu sanatın
güzelliği daha da iyi görülecektir:
9 Yaş otuz beş! Yolun yarısı eder.
Dante gibi ortasındayız ömrün.
Cahit Sıtkı Tarancı
(Yukarıdaki dizede ömür, yola benzetilmiş)
9 Artık demir almak günü gelmişse zamandan
Meçhule giden bir gemi kalkar bu limandan.
Yahya Kemal Beyatlı
(Yukarıdaki dizede tabut, gemiye benzetilmiş)
Download