Kamu Etiği


1
1
Özlem Öztürk Atalar
T.C. Başbakanlık Kamu Görevlileri Etik Kurulu
oozturk@basbakanlik.gov.tr TEL: 422 1686

2015
3
3










Etik-Kamu etiği- Ahlak
Yolsuzluğa Küresel bakış (TI)
Türkiye’nin “küre”deki görünümü
Etik – Hukuk- Yolsuzluk İlişkisi
Etik dışı davranışı haklılaştırma biçimleri
Etik dışı davranma nedenleri
Bazı algılamalarımız…
Yozlaşmanın kökleri…
Kısa filmler… (İtalya/Şekerpare/BM)
Sorular ve –varsa- cevapları/ her zaman…
4
-
Siyah ve Beyaz
-
“Etik iyidir”
-
Din
-
Günlük siyaset
5
ETİK
NEDİR?
6
Etik, insan tutum ve davranışlarının iyikötü ya da doğru-yanlış yönden
değerlendirilmesidir.
Doğru
Yanlış
İyi
Kötü
10
Akla gıda sorular-1

“ETİK” mi?
“AHLAK” mı?
16
The Ethical
Way
ETİK YOL
Kamu Görevlileri Etik Kurulu
17
17
Etik İkilemler

 Kamu görevlilerinin günlük hayatlarında sıklıkla
karşılaştıkları ya da karşılaşabilecekleri pek çok
etik ikilem bulunmaktadır.
 Etik ikilem, iki veya daha fazla yarışan değerin
çatışma halinde olmasıdır. Eğer, çatışan bu
değerlerden birisi korunursa, diğeri
korunamamaktadır ya da bir veya daha fazlasını
koruyabilmek için, diğerlerini göz ardı etmek
zorunluluğu bulunmaktadır.
18
Etik İkilemler

1- Seçeneklerin hiç birisinin tam manasıyla iyi
değil: (İki kötü seçenekten biri…)
Örneğin, yıkılan bir köprünün yenisinin yapılması için
açılan ihalede, ihaleye katılmak üzere başvuran
firmaların hiç birisi, tam anlamıyla yeterli şartları
taşımamaktadır. Ancak, yeni bir ihalenin açılması için
gerekli zaman yoktur ve kararın bir an önce verilmesi
gerekmektedir. Bu durumda, kamu görevlisi, yeterli
şartları taşımayan firmalar içinde, diğerlerine göre en
iyisini seçmek durumundadır.
19
Etik İkilemler

2- Birden fazla iyi seçenekten birini seçmek
durumunda kalmak: en iyi ler arasından…
Örneğin, bir kamu görevine atamada, aynı
okuldan ve aynı diploma derecesiyle mezun
olan ve yapılan sınavlarda da aynı performansı
gösteren iki aday arasından birisinin tercih
edilmesi, böyle zor bir seçimi gerektirmektedir.
20
Etik İkilemler

3- Farklı kişi ve gruplar üzerinde farklı etki ve
sonuçlar
doğurması
muhtemel
bir
kararın
verilmesidir.
Örneğin, bir kamu arazisinin, özel sektöre yatırımı teşvik
amacıyla bedelsiz olarak tahsis edilmesi, bazı yerel
topluluk üyelerini çevre kirliliği açısından rahatsız
edebilecek, bazılarına da yeni iş imkanları temin
edebilecektir. Bazıları kararı ekonomik gelişme yönünde
olumlu olarak değerlendirirken, bazıları ise kararı
yolsuzluk olarak nitelendirebilecektir. Görüldüğü gibi,
kamu görevlisi, muhtemel etkileri bakımından bir çok farklı
değerlendirmeye konu olabilecek bir kararı, almak ya da
almamakla karşı karşıya kalabilmektedir.
21
Etik İkilemler

4- Çıkar çatışmaları:
Bir ihalede kontrol mühendisi olarak görev yapan
Bay (S), firma sahiplerine ait tatil köyünde ailece
ücretsiz tatile davet edilmiştir. Bay (S), davete
icabet ederek ailece bir hafta ücretsiz tatil
yapmıştır. Tatil dönüşünde firmaya ait hakedişleri
kontrol ederken imalatlarda eksiklik olduğunu
tespit etmiştir. Bay (S)’nin nasıl davranması
gerekmektedir?
22
The Ethical
Way
ETİK YOL
Kamu Görevlileri Etik Kurulu
23
23
“Bizde yolsuzluk/etik dışı
davranış yoktur/olmaz/olamaz
imkansız,
olsa da azıcıktır”
mı?
«Yolsuzluğun Önlenmesi İçin Etik Projesi»
24
o
o
BİRİNCİ OLARAK, ÖNCE SORUNUN KENDİ
İÇİMİZDE DE OLDUĞUNU KABUL ETMEMİZ
GEREKİYOR. (Kurumsal olarak/Bireysel olarak)
SORUNUN TAMAMEN KENDİ DIŞIMIZDA
OLDUĞUNU DÜŞÜNÜYORSAK, SORUN, O
DÜŞÜNCENİN BİZZAT KENDİSİDİR.
25
o
o
1970’ lerin sonu ve 1980’lerde kamu
yönetiminde ve siyasette etik düzenleme ve
mekanizmalar oluşturulmaya başlandı.
Birleşmiş Milletler, 1996 yılında Yolsuzluğa Karşı
Eylem Planı çerçevesinde, Kamu Görevlilerinin
Etik Kuralları konusunda üye ülkelere tavsiye
kararı yayınladı.
26
Avrupa Konseyi, 1999 yılında “Yolsuzluğa Karşı Devletler
Grubu”nu (Group of States Against Corruption-GRECO)
oluşturdu. GRECO’nun temel amacı, üye devletlerin
yolsuzlukla ilgili mücadele sistemlerini izlemek ve
gerektiğinde bu yolda kapasitelerinin artırılmasına
yardımcı olmaktır.
 Türkiye- 2004- GRECO’nun üyesidir.
 Avrupa Konseyi- 2000- “Kamu Görevlileri İçin Model
Etik Davranış İlkeleri”ni yayınladı ve üye ülkelere tavsiye
etti.

27



13. ve 14. yüzyıllarda Anadolu’da
Osmanlı esnaf ve sanatkârlarını düzenli bir
birlik altında toplayarak sanat ve ticaret
ahlakını şekillendiren bir örgütlenme
Amacı: üyelerini erdemli insanlar olarak
eğitmek; Fütüvvetnameler de, erdemli
olabilmek için nelerin yapılması gerektiğini
öğreten kitaplar olarak kabul edilmesi gerekir
28







1. İffet İlkesi: Ahlak temizliği
2. Şecaat İlkesi: Cesur ve faydalı olmak
3. Hikmet (Bilgelik) İlkesi: Hikmet sözde ve işte en
iyiyi olmaya çalışmak: (Doğruluk ve hidayet)
4. Adalet ilkesi: (vefa!)
YAPTIRIM: «yolsuz olmak»
âdab (töre) ve erkân (yol, usul)
Sanatını yapmaya izin vermemek anlamına gelen
“Yolsuz olmak”, Osmanlı esnaf teşkilatında en
büyük ayıp ve kusur olarak kabul edilirdi.
29
Corruption Perceptions – (2014:/64.)

30
30
YOLSUZLUK ALGI İNDEKSİ NASIL
HESAPLANIYOR?
1) İş dünyası ve
devlet ile ilişkileri;
- Devlet ile iletişim
- Rüşvet verilme
beklentisi
-Mevzuat yükü
2) Rüşvet ve
yolsuzlukla mücadele
mevzuatı ve
uygulamaları;
- De jure Mevzuat
-De facto rüşvetle
mücadele uygulamaları
3) Kamu
hizmetlerinde
şeffaflık
- Devletin düzenleme
işlevlerinde şeffaflık
- Kamu hizmetlerinin
şeffaflığı ve sağlıklı
yürümesi
4) Medyanın rolü dahil
olmak üzere Sivil
Toplumun gözetim
kapasitesi:
- Medya özgürlüğü ve
kalitesi
- insan sermayesi ve
sosyal gelişmeler
31
Türkiye’nin karnesini başka ülkelerle mukayeseli
olarak incelersek… (1:en iyi- 100:en kötü)
 Rüşvet ve yolsuzlukla mücadele mevzuatı: Türkiye 21 puan
ile düşük bir riske sahip olarak gözüküyor…
ABD-23, Yunanistan-44, Rusya-27
 İş dünyasının devlet ile ilişkilerinde: Türkiye-41
İsveç-9, Birleşik Arap Emirlikleri-21, Fransa-32,
Yunanistan-69
 Kamu hizmetlerinde şeffaflık: Türkiye- 57
ABD-1 puan (en az riske sahip ülke) Japonya-6, Fransa-27,
İtalya-39 ve Suudi Arabistan-59
 Sivil Toplumun gözetim kapasitesi: Türkiye 54 puanda.
Almanya-1, ABD-7, Yunanistan-31, Brezilya-42 ve İran-57
32

2014
64

2013
53
(Makedonya-Umman-Küba-Kuveyt-BrezilyaBulgaristan Yunanistan-İtalya-Suudi Arabistan)
Litvanya)


2012
2011
(Malezya-Gürcistan-Bahreyn-Macaristan-
54 Malezya –Litvanya
61 küba -litvanya
33









123456789-
Danimarka
Yenizelanda
Finlandiya
İsveç
Norveç / İsviçre
Singapur
Hollanda
Lüksemburg
Kanada
34









174174173172171170169166166-
Somali
Kuzey Kore
Sudan
Afganistan
Güney Sudan
Irak
Türkmenistan
Özbekistan
Libya
35




1. Siyasi Partiler (Diğer 50 ülkede; ABD; Japonya; Fransa,
Almanya, İng, İsviçre, Norveç)
2. Polis (36 ülkede; ancak ilk 50 den kimse yok!)
3. Adli Merciler (20 ülkede de böyle; ancak ilk 50 den
kimse yok!)
4. Parlamento
(Kolombiya, Endonezya, Japonya, Tayvan, Maldivler
ve Litvanya)




5. Sağlık Hizmetleri
Etiyopya, Sırbistan ve Fas)
(Arnavutluk, Ermenistan, Azerbaycan,
6. Medya (Avusturalya, Mısır, Yeni Zelanda, Birleşik Krallık)
7. Dini görevliler (Danimarka ve Sudan)
8. Özel sektör (Cezayir, Fiji, Norveç)
36
o
o
o
Uluslararası Saydamlık Örgütü
(Transparency International)
(Berlin/ Mayıs 1993).
Yolsuzluk algılama endeksi;
Türkiye, 2013- 177 ülke içinde 53.
sırada… 2014- 64. sırada
Türkiye Dünya sıralamasında
17. büyük ekonomiye
sahiptir.
37









Kanada 10.
Avustralya11.
Almanya12. İngiltere14.
Japonya15.
Amerika Birleşik Devletleri17.
Fransa 26.
Güney Kore 43.
Suudi Arabistan 55. Türkiye 64.
Güney Afrika
67. İtalya 69. Brezilya 69.
Hindistan85.
Çin 100.
Meksika103.
Endonezya107.
Arjantin107.
Rusya136.
38
Haritadan çıkan en önemli sonuç;



Anaokulundan başlayın!
Yukarı gidin, Siyasilere gidin!
…
“Hepimiz aynı sütün yoğurdu, aynı yoğurdun
kaymağı ve ayranıyız.”
(Üst düzey bir seminerde Tapucu…)
(Meclisi günde 3500 kişi ziyaret ediyor…)
(Vatandaş milletvekilinden bir işini yapmasını istiyor…)
39
“Memur” muyuz?
“Kamu görevlisi” miyiz?
“Kamu hizmetçisi” miyiz?
Vatandaşa arz mı ederiz rica mı?
40

Okul Müdür için mi öğrenciler için mi var?

Şu okullar olmasa…
“Şu mektepler olmasaydı maarifi ne güzel idare
ederdim”
(II. Meşrutiyet/ Maarif Nazırı Emrullah Efendi)

“Beni köye götürüyor ya!”
41

Kamu kaynağı ve yetkisinin
“HALKA KAPALI
HALKAYA AÇIK”
yöntemlerle kullanılması.
42



Lenin şöyle diyor; 'Organize olmuş azınlıklar,
organize olmamış yığınlara hükmederler'.
1 Türk 10 Çinliye bedeldir.
Ancak 5 Çinli 100 Türk'e bedeldir.
Bilgi Edinme Hakkı Kanunu!
(X Belediyesi Ahmet Dayı)
43
… Büyükşehir Belediyesi, … Mahallesi - … hattında mevcut 3 minibüs
hattına ilave edilecek 7 ayrı minibüs hattı için Büyükşehir Belediyesi Meclis
Salonu’nda 2886 sayılı yasaya göre açık teklif usulü ile ihale gerçekleştirildi.
Açık teklif usulü ile yapılan ihalede şu teklifler verildi: 1. minibüs hattı
326.500 TL + KDV, İkinci minibüs hattı 327.000 TL + KDV, üçüncü
minibüs hattı 327.500 TL + KDV, dördüncü minibüs hattı 326.000 TL + KDV
ve beşinci minibüs hattı 326.000 TL + KDV.
5 katılımcı ile gerçekleştirilen ihaleye, Büyükşehir Belediyesi Genel
Sekreteri … başkanlık yaptı. İhalenin neticesi, ihale komisyonunun
incelemesinin ardından yasal süre içerisinde kamuoyuna duyurulacak.
45



GAYRİMENKULLERİ SATILINCA SAVAŞ BAŞLATTI
Alman Der Spiegel Dergisi'ne de konu olan Dordrecht
Şehir İdaresi ile Mustafa Karaşahin arasındaki
anlaşmazlık, Karaşahin'in gayrimenkulleri yüzünden
başladı. Dordrecht Belediyesi iki yıl önce, toplam 42
gayrimenkulü olan Şahin'e bazı kiracıları yüzünden ve
yangın güvenlik kurallarını ihlalden para cezası kesti.
Mustafa Karaşahin, haksız bulduğu bu cezaları
ödemeyince gayrimenkullerinden ikisi icra yoluyla satıldı.
Bunun üzerine Karaşahin, Şehir İdaresi'ne bazı günler 70'i
bulan sayıda dilekçe yazarak çeşitli konularda bilgi istedi.
Hollanda yasalarına göre, resmi kurumlar dilekçelere 4
hafta içinde cevap vermek zorundalar. Aksi takdirde
kurum, dilekçe sahibine bin 260 Euro'ya kadar para
ödemek zorunda. Köşeye sıkışan Dordrecht Şehir İdaresi,
dilekçelere cevap yetiştirmek için memur aldı.
- Mahkeme: Ayda en fazla 10 dilekçe
- ‘DİLEKÇE TERÖRÜ’: Hollanda'da Mustafa Karaşahin'in
dilekçe hakkının sınırlandırılmasının insan haklarına aykırı
olup olmadığı tartışılmaya başladı.
46
Farkındalık yaratmak:
Bir zamanlar Haliç…
“İnsan düşündüğü gibi yaşamaz ise
yaşadığı gibi düşünmeye başlar.”

Toplumdaki etik dışı kanıksamaların
düzeltilmesi (Levent Kırca parodisi)
Ahlaklının “enayi” kabul edilmesi…


Vicdan nasıl çalışır?
47

Bilgi+Beceri+Tutum= Yeterlilik
(Liyakat)
48
Bireyin karşılaştığı
durumları irdelemek,
anlamak, kendini
anlatmak, durumların
gerektirdiği eylemlerde
bulunmak için kullandığı
kazanılmış düşüncelerdir.
50
51
Bir davranışın
kolaylıkla ve
ustalıkla nitelikli
olarak
yapılmasıdır.
52
Tutum:
Bir insanın karşılaştığı bir

durumu kabul ya da
reddetmesine dönük
niyeti, gösterdiği eğilim
olarak tanımlanabilir.
53
TUTUM: Olay, durum ve kararların etik
boyutları konusunda duyuşsal yeterlik ve
alışkanlıklar kazanma.

54
Etik/Ahlak en genel anlamda
DOĞRU-YANLIŞ, İYİ-KÖTÜ
ile ilgili değerler, ilkeler
ve kurallar demektir.
55
55
ETİK-HUKUK İLİŞKİSİ
Etik
+
-
Yasa Dışı
-
Etik ama
Yasa Dışı
+
Hem yasal
hem etik
+
Yasal
Yasa dışı
ve etik dışı
-
Yasal ama
etik dışı
Etik Dışı
-
+
ETİK KARAR VERME
Bir Karar Verip Eyleme Geçmek
Unutmayın, karar aldıktan ve harekete geçmeden
önce, bir adım geri gidin ve aşağıdaki testleri
tamamlayın:
Gazete testi: Gazetenin ön sayfasında
nasıl dururdu?
Zaman testinin testi: Kararınız 1 yıl, 5 yıl ve
hatta 10 yıl sonra nasıl görünecek?
Aile testi: Bu kararı ailenize açıkladığınızda
sizinle gurur mu duyacaklar, yoksa sizden
utanacaklar mı?
Amir/Müfettiş testi: Kararınızın ya da eyleminizin
profesyonelce, tarafsız, adil ve kanıtlara dayalı
olduğunu ispatlayabilecek misiniz?
Kişisel test: Eğer sonucundan doğrudan
etkilenirseniz, kararın sağlıklı olduğunu
kabullenebilecek misiniz?
Yozlaşmaya karşı
ETİK…

“Mülk küfürle devam edebilir,
fakat zulümle devam edemez”,
SİYASETNAME, Nizam’ül Mülk.
63
ETİK DIŞI DAVRANMA
NEDENLERİ
Bilgisizlik
Devletten fon almak için yarışmak
Dikkatsizlik, disiplinsizlik
Soruşturma eksikliği, dikkatli bir denetim
sisteminin olmaması
Yetersiz eğitim
İdeolojik etkiler
Üstlerin aşırı ve oransız baskısı
Maddi ve manevi kazanç hırsı
Psikiyatrik bozukluklar
ETİK DIŞI DAVRANIŞLARI
HAKLILAŞTIRMA BİÇİMLERİ
1.Eğer gerekli ise etiktir
Bu tür bir yaklaşım, gerekli olma durumunun uygun
sayılmak için yeterli olacağı gibi yanlış bir varsayıma
dayanmaktadır
2. Sahte gereklilikler tuzağı
“gereklilik bir yorumdur, gerçeğin kendisi değildir”
3. Eğer yasal ve izin verilebilir ise, uygundur
Etik davranış, minimum izin verileni değil, maksimum kabul
edilebilecek seçenekleri seçmeyi gerektirir.
4. Bu işin bir parçası
İşini iyi yapmak isteyen dikkatli kişilerin genellikle
işlerinin etik boyutu ile yeterince ilgilenmedikleri
görülür.Oysa unuttukları şey, herkesin birinci işinin
iyi bir insan olmak olduğudur.
5. Sonuçta herkesin yararı sağlanacak
Etik dışı davranışını gerekçelendirme konusunda
rahatsızlık duyan kişiler, kendilerine yüce bir amaç
ararlar.
6. Bunu sadece senin için yapıyorum
Bu gerekçelendirme biçimi doğruluk ve saygı
değerlerine zarar verir.
7. Sadece ateşe ateşle karşılık veriyorum:
8. Kimse zarar görmeyecek:
Bir kimsenin hiç kimsenin açıkça zarar görmedikçe etik
ilkelerini ihlal edilebileceğine inanması da yanlış bir
gerekçelendirme biçimidir.
9. Herkes aynı şeyi yapıyor:
Bu tür davranışlar doğru ya da yanlış normlardır, etik
normlar değildir.
10. Kişisel olarak benim kazancım yoksa tamam:
11. Hak ettiğimi alamıyorum:
Çok çalıştığını ve az kazandığını düşünen kişilerin
hizmetin gerektirdiği ücret dışında çeşitli kayırıcı
hizmetleri kabul etmeleri ya da bahşiş almaları
konusunda başvurdukları bir gerekçelendirme
biçimidir
12. Hala tarafsız olabilirim:
Size bir çıkar sağlayan kişi, bunun sizin yargılarınızı
hiçbir şekilde etkilemeyeceğine inanır mı ? Eğer
kendisine yardım edecek pozisyonda olmasaydınız bu
kişi size çıkar sağlamaya devam eder miydi?
71
 ETİK
FELSEFESİ…
72
AMAÇLANAN SONUÇ
ETİĞİ
(Faydacılık)
John Stuart
Mill
(1806-1873)
Bir eylemin ahlaki
doğruluğu, amaçlanan
sonuçları tarafından
belirlenir.
Çoğunluğun en üst
seviyede faydası
esastır.
73
KURAL ETİĞİ
Bir eylemin ahlaki
doğruluğu,
standartlar ve
yasalar tarafından
belirlenir.
(Kural etiği)
Immanuel Kant
(1724-1804)
74
TOPLUMSAL SÖZLEŞME ETİĞİ
Bir eylemin ahlaki
doğruluğu, belli bir
toplumun normları
ve gelenekleri
tarafından belirlenir.
Jean Jack Rousseau
(1712-1778)
75
KİŞSEL ETİK
(Vicdan Etiği)
Bir eylemin
ahlaki
doğruluğu,
kişinin vicdanı
tarafından
belirlenir.
erdem etiği
Martin Buber
(1878-1965)
76
ETİK SİSTEMLERİ
TANIMI
Amaçlanan Sonuç Etiği
Bir eylemin ahlaki doğruluğu,
amaçlanan sonuçları tarafından
belirlenir.
Bir eylemin ahlaki doğruluğu,
standartlar ve yasalar tarafından
belirlenir.
Bir eylemin ahlaki doğruluğu, belli
bir toplumun normları ve
gelenekleri tarafından belirlenir.
Kural Etiği
Toplumsal Sözleşme Etiği
Kişisel Etik
Sosyal Yaşam Etiği
Bir eylemin ahlaki doğruluğu,
kişinin vicdanı
tarafından belirlenir
Kişinin yaşamında uyması
gereken sosyal ve ekolojik
kurallar.
77
KAMU ETİĞİ
• Bir meslek etiği olarak
kamu yönetimi etiği de,
yönetim alanında,
doğru davranışlara
ulaşmak için gerekli
olan ilke ve
standartları ifade
etmektedir. Yönetim
etiğine ilişkin ilke ve
değerler;
78
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
İyi davranışta bulunma ve kötü davranışlardan
kaçınma konusunda, kamu görevlilerine rehberlik
ederler,
„Devlete ve kamu görevlilerine olan güveni
artırırlar,
Yönetimin meşruiyetini geliştirirler ve devlet-halk
bütünleşmesini sağlarlar,
Kamu kurumlarındaki yönetsel davranış
฀
standartlarını yükseltirler,
Değerlerin çatıştığı durumlarda karar vericilere ve
฀
uygulamacılara yol gösterirler,
Sosyal dokuyu, ekonomik gelişmeyi, demokrasiyi
฀
ve hukuk devletini güçlendirirler,
฀Kamu hizmetlerinin maliyetini düşürür ve
kalitesini Yükseltirler.
79
KİŞİLER NEYİN AHLAKİ/ETİK OLDUĞUNA
NASIL KARAR VERİRLER?

GELENEKSEL YAKLAŞIMLAR
Otoriteye boyun eğme: Özellikle çocuklar ve diğer bazıları için, ordu, polis,
bazı dini kuruluşlar ve iş kurumları, aile gibi otoriteye bağlı yapılarda yaygın
bir ahlaki karar verme biçimidir. Kişi aynı fikirde olsa da olmasa da, otorite
sahibinin emirlerine ya da görüşlerine uyma eğilimindedir.
Örnek alma: Ahlaklılık, örnek alınan kişiyi izlemekten oluşur. Mesela, Hekim
daha deneyimli ve başarılı meslektaşlarını örnek alır.
Duygularına/Vicdanına dayanma: Doğru olan kişinin kendine göre doğru
hissettiği ya da isteklerini doyurandır; yanlış olan ise kişinin yanlış olduğunu
hissettiği veya isteklerini karşılamayandır. Ahlaklılığın ölçüte, bireyden bireye
farklılık gösterir.
Tecrübe ve alışkanlık: Çok etkin bir ahlaki karar verme yöntemidir. Daha önce
üzerinde düşünülüp karar verilmiş bir konuya, benzer bir durumla
karşılaşıldığında sistematik karar verme sürecini tekrar en baştan başlatmaya
gerek duymaz.
Dini inanç ve değerler: inanç, çoğu kişi için hayatını yönlendiren ve
eylemlerinin ahlakiliğinde rehberlik yapan temel bir değerdir.
80
PLATON (EFLATUN)
(MÖ.427-347)

«KAMU GÖREVİ, KAMU
GÜVENİDİR»
81
KAMU KAVRAMI-I

 KELİME OLARAK KAMU YÖNETİMİ;
HEP, BÜTÜN, HALKIN BÜTÜNÜ, HALK, AMME
GİBİ ANLAMLARA GELİR.
 KAMU HİZMETİ, devlet ve diğer kamu tüzel kişileri
tarafından veya onların denetim ve gözetimi altında
halkın ortak ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak
üretilen ve sunulan mal ve hizmetleri anlatır.
82
KAMU KAVRAMI-II

KAMU AYRICA;
 RESMİYETİ, GENELLİĞİ, TOPLUMA VE DEVLETE
AİT OLUŞU,
 AÇIKLIĞI VE GÖRÜLEBİLİRLİĞİ İFADE EDER.
KAMU MALLARI, KAMU HAYATI, HALK (AMME)
KÜTÜPHANESİ.
83
KAMU YÖNETİMİ VE ÖZEL YÖNETİM



1.
2.
3.
4.

BENZERLİKLER;
Esas itibariyle bütün yönetimler dört türlü faaliyet yaparlar;
insan kaynakları,
mali yönetim,
örgütün/kurumun yapı ve işleyişini idare etme;
siyasa, program/ürün, hizmet ve yöntem geliştirme.
Stratejik yönetim, performans, toplam kalite, ihale/sözleşme,
kiralama, özelleştirme vb. gelişmeler, benzerliğe vurgu yapıyor.
84
KAMU YÖNETİMİ VE ÖZEL YÖNETİM:
FARKLILIKLAR-I

 Siyasal Çevre: Kamu kurumları, içinde seçmenler, siyasetçiler
(seçilmişler), sivil toplum kuruluşları, üretici ve tüketici
gruplardan oluşan siyasi bir ortamda faaliyet gösterirler. Ayrıca
kamu yönetimi, hizmet sunduğu çevre itibariyle «sosyal çevre»
ye de sahiptir.
 Kamu kurumları yaptıkları eylem ve faaliyetler itibariyle
kamusal sorumluluk taşırlar.
 Kamu yararı ve özel yarar: Kamu kurumları kamu hizmeti
yürütürler. Kamu hizmetleri, «kar» değil toplum
yararına/sosyal faydaya yönelik olmak durumundadır.
Hizmetlerin kanunlarca düzenlenmesi ve belirlenmesi gerekir
(yasallık ilkesi).
85
KAMU YÖNETİMİ VE ÖZEL
YÖNETİM: FARKLILIKLAR-II

 Serbestlik: Özel işletmeler, kamu kurumlarına göre
daha fazla yönetim ve işleyiş serbestliğine
sahiptirler. Kamuda yasalar, özelde ise piyasa
koşulları belirleyici bir faktördür.
 Sosyal Maliyet: Kamu yönetimi, özel kesimden farklı
olarak sosyal maliyet ya da olumsuz dışsallıkla
ilgilenmek zorundadır.
86
Hizmetlerde Etkinlik ve Verimliliğin
Sağlanması

 Yolsuzluk = Hizmet Maliyeti
 Etkin bir kamu yönetimi için 3 E
4E
Economy (Ekonomi)
Efficiency (Verimlilik)
Effectiveness (Etkinlik)
Ethics (Etik)
87
DEVLET NEDİR?

 Weber: devlet, belirli bir toprak parçası (ülke)
üzerinde yasal olarak fiziki güç kullanma tekelini
elinde tutan insan topluluğudur. Devlet görevlerini
hukukla ve bunu yerine getirme aracı olan fiziki
güçle yürütmektedir.
 Devletin unsurları: Ülke/toprak, nüfus,
kurumsallaşmış yapı (yasama, yargı,
yürütme/idare), egemenlik
88
YOLSUZLUK NEDİR?

o Yolsuzluk, genel olarak kamu görevlilerinin kamu
yetkisi ve kaynaklarını, yasalara aykırı olarak kişisel,
eş-dost, akraba, arkadaş ve hemşehrilerinin çıkarları
için kullanmalarıdır.
o Maddi içerikli olan yolsuzluklar: rüşvet, zimmet ve
irtikap gibi.
o Dayanışma içerikli yolsuzluklar: akraba, arkadaş ve
siyasi kayırmacılık gibi.
o Yolsuzluğun temelinde kişisel çıkar yatmaktadır.
89




OECD tespitlerine göre eğer rüşvet, suiistimal
bir endüstri dalı olsaydı bu dünyanın üçüncü
büyük ekonomisi olacaktı. Çünkü bu rakam
küresel ölçekte %5 GDP ediyor.
1. sırada: savunma –yani silah2. sırada: enerji sektörü (petrol, doğal gaz)
3. sırada: yolsuzluk
90
YOZLAŞMA VE ETİK
o Yozlaşma (corruption),bozulma, çürüme,
kötüleşme, lekelenme, aslından uzaklaşma,
saflığını veya dürüstlüğünü kaybetme
anlamındadır.
o Yozlaşma, yasalara ve hizmet standartlarına
uymamanın yanında, etik ilkelere uymamayı da
içeren bir kavramdır.
91
YÖNETİMDE
YOZLAŞMA
o Yönetimde yozlaşma, kamu görevlilerinin gerek
kendi inisiyatifleriyle gerekse hizmetten
yararlananların teşvikiyle etik davranış ilkelerini
ve hukuku ihlal edecek şekilde, özel çıkar,
tercih, prestij veya belirli bir grubun çıkarı için
kamusal gücü kullanarak ortaya koydukları her
türlü davranış ve yöntemdir.
92
YOLSUZLUĞUN
KAYNAĞI

o KAMU YETKİSİ
 tekel yetkisi
 takdir yetkisi
o KAMU KAYNAĞI
o “İyi karakter sergileyen bir köleye efendi olduktan
sonra bakmak gerekir” Atasözü
93
YÖNETSEL YOZLAŞMA
BİÇİMLERİ
o
1.
2.
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
Adam kayırmacılığı
Akraba, eş-dost kayırmacılığı (Nepotizm),hemşehricilik,
Siyasal kayırmacılık (siyasal patronaj)
Hizmet kayırmacılığı
Lobicilik
Aracılar yoluyla işlerin yürütülmesi
Rant kollama ve vurgunculuk
Rüşvet ve irtikap; zimmet ve ihtilas
Hediye alma
Verimsizlik, etkinsizlik, israf
Yetersiz hazırlanma,
Sorumluluktan kaçma
Değişime gönülsüzlük/direnç
Bugün git, yarın gel anlayışı.
94
YOZLAŞMANIN SONUÇLARI
o Yönetime karşı g“ven krizi, yabancılaşma ve meşruiyet
o
o
o
o
sorunu ortaya çıkar.
Verimsizlik, israf, mali kriz, hizmetlerin pahalılaşması,
gelir dağılımında bozulma; etkinsizlik olur.
Kamu görevlilerin liyakatsizliğine neden olur.
İnsanların canına mal olur, yıkılan kamu ve özel binalar
örn.)
Yozlaşma, ekonomik ve sosyal gelişmeyi, demokrasiyi,
hukuk devletini zayıflatır.
95
ETİK MUHAFIZLAR











YARGI
POLİS
TEFTİŞ KURULLAR)
ÜST YÖNETİCİLER
SAY)ŞTAY
ÜST KURULLAR
MESLEK KURULUŞLAR)
OMBUDSMAN
DİNİ KURULUŞLAR
EGİTİM KURUMLAR)
SİVİL TOPLUM KURULUŞLAR)
96
 B“t“n denetim mekanizmaları yolsuzluk
ortaya çıktıktan sonra onu tespit etmeye
yönelik.
 Yolsuzluğu ortaya çıkmadan önlemeye
yönelik bir araç gerekli: ETİK
97
VATANDAŞLARIN HAKLARI
 (alkın her t“rl“ kamu hizmetinde adil, tarafsız ve eşit işlem görmesi:





standart
(alkın kamu yönetimi aleyhine dava açabilmesi.
(alkın bağımsız ve tarafsız idari organlara başvurabilmesi
(ombudsman, etik kurulu vb.).
Yönetimde açıklık.
Yönetime katılma: yönetişim
Maddi ve manevi varlığının korunması adalet, g“venlik, çevre, sağlık .
 Kamu hizmetlerinde sosyal adalet, sosyal politika.
98
ABD Anayasası:
 Biz, halk olarak… "We the People."
şeklinde başlamaktadır;
yani halkın dilinden yazılmıştır.
 Hesapverebilirlik anayasa ile
d“zenlenmiştir.
99
YÖNETİMİN TEMEL GÖREVLERİ
 YASALAR) VE KAMU POLİTİKAS) KARARLAR)N)
SADAKATLE VE DOĞRU BİÇİMDE UYGULAMAK,
 YOLSUZLUK VE YOZLAŞMAY) ÖNLEMEK,
 KAMU YARARINI KORUMAK.
100
Look after the pennies,
the pounds will look after tehemselves .
Sen kuruşları koru ! ,
liralar zaten kendini korur !
İngiliz Atasözü
101
Dünyada adalet ve hakkaniyet arayışı:
etik… (1)
 Portekiz eski başbakanı Jose Socrates
yolsuzluktan gözaltına alındı:
Portekiz eski Başbakanı Jose Socrates’in yolsuzluk ve
vergi usuls“zl“ğ“ yaptığı gerekçesiyle “ç g“n gözaltında
tutulması, arkasından tutuklanması ve hakkında
soruşturma açıldı…
Yolsuzluk algılama indeksi:
Portekiz : 31. sırada
102
Dünyada adalet ve hakkaniyet arayışı:
etik… (2)
 İspanya Prensesi vergi kaçakçılığından
yargılanacak
İspanya Kralı Altıncı Felipe’nin kız kardeşi Prenses
Cristina’nın, kocasının iş bağlantıları aracılığıyla
“vergi kaçırdığı ve kamu fonlarını amacının dışında
kullandığı” iddiasıyla yargılanıyor…
Yolsuzluk algılama indeksi:
İspanya: 37. sırada
103
Dünyada adalet ve hakkaniyet arayışı:
etik… (3)
 Uruguay Ekonomi Bakanı Fernado Lorenzo adının
r“şvet iddialarına karışmasını içine sindiremeyerek
istifa etti:
Uruguay’da Ekonomi Bakanı Fernado Lorenz’nun adının
r“şvet iddialarına karışmasını içine sindiremeyerek
istifa etmiş olması ve istifa kararını mahkemenin
önüne bakan olarak değil sıradan bir vatandaş gibi
çıkmak için aldığını söylemiş olması…
Yolsuzluk algılama indeksi:
Uruguay: 20. sırada
104
Dünyada adalet ve hakkaniyet arayışı:
etik… (4)
 60 TL'lik yolsuzluk istifa getirdi:
İsveç’te bir kadın bakanın Toblerone çikolata almak için
devlet kasasından 60 TL kullandığı için görevini
bıraktı…
Yolsuzluk algılama indeksi:
İsveç: 4. sırada
105
Dünyada adalet ve hakkaniyet arayışı:
etik… (5)
 İngiltere'de yolsuzluk soruşturması: Eski Avrupa
Bakanı'na 6 ay hapis
İngiltere’de eski Avrupa Bakanı Denis MacShane’ın,
yaklaşık 12 bin 900 sterlin yaklaşık 44 bin lira)
değerinde sahte faturayla masraf gösterdiğini itiraf
etmesinin ardından 6 ay hapis cezasına mahkûm
olması…
Yolsuzluk algılama indeksi:
İngiltere: 14. sırada
106
Dünyada adalet ve hakkaniyet arayışı:
etik… (6)
 Avustralya /Başbakan bir şişe şarap nedeniyle
istifa etti
Avustralya, Yeni Güney Galler eyaletinin Liberal Partili
Başbakanı Barry O'Farrell 3 bin dolar değerinde kendisine
hediye edilen bir şişe şarap nedeniyle görevinden istifa
etti.
Yolsuzluk algılama indeksi:
Avustralya: 11. sırada
107
ETİK BİR BÜTÜNDÜR
 Kişisel etik
 Toplumsal etik
KURUMSAL
ETİK
 Kurumsal etik
 Meslek Etiği
(profesyonel etik)
hepsi bir bütündür.
 Toplam kalite’den söz
ettiğimiz gibi, toplam
etik’ten de söz
etmemiz gerekir
KİŞİSEL
ETİK
ETİK
SOSYAL
ETİK
MESLEKİ
ETİK
108
Etik
Yapı
Vakalar ve
Yaptırımlar
Etik İlkeler
DÜRÜSTLÜK
SİSTEMİ
Etik Kültürü ve
Personel
Politikaları
Üst Yönetimin
Etik Liderlik
Rolü
109
110
11
0
11
1
Uluslararası Alandaki Davranışlara İlişkin
İki Düzenleme;
1)3628 Sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması,
Rüşvet Ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu
2)OECD Ticari İşlerde Yabancı Kamu Görevlilerine
Rüşvetin Önlenmesi Sözleşmesi
11
2
1) 3628 Sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması,
Rüşvet Ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu
HEDİYE
Madde 3 - Yukarıdaki maddede sayılan kamu görevlileri,
milletlerarası protokol, mücadele veya nezaket kaideleri uyarınca
veya diğer herhangi bir sebeple, yabancı devletlerden,
milletlerarası kuruluşlardan, sair milletlerarası hukuk
tüzelkişiliklerinden, Türk uyruğunda olmayan herhangi bir özel
veya tüzelkişi veya kuruluştan; aldıkları tarihteki değeri on aylık
net asgari ücret toplamını aşan hediye veya hibe niteliğindeki
eşyayı aldıkları tarihten itibaren bir ay içinde kendi kurumlarına
teslim etmek zorundadırlar. Ancak, yabancı devlet adamları ve
milletlerarası kuruluş temsilcileri tarafından verilen imzalı hatıra
fotoğraflarının çerçeveleri bu madde hükümlerine dahil değildir.
Hediyelerin bedellerinin tespiti çıkarılacak yönetmeliğe göre
Maliye ve Gümrük Bakanlığınca yapılır.
11
3
Hangi Hediye?
• Milletlerarası protokol, mücadele veya nezaket
kaideleri uyarınca veya diğer herhangi bir
sebeple,
• Yabancı devletlerden, milletlerarası
kuruluşlardan, sair milletlerarası hukuk
tüzelkişiliklerinden, Türk uyruğunda olmayan
herhangi bir özel veya tüzelkişi veya kuruluştan;
ya tüzelkişi veya kuruluştan;
• Aldıkları tarihteki değeri on aylık net asgari ücret
toplamını aşan hediye veya hibe niteliğindeki
eşyayı
11
4
Ne Yapmalı?
Aldıkları tarihten itibaren bir ay içinde
kendi kurumlarına teslim etmek
zorundadırlar.
İstisna: Ancak, yabancı devlet adamları ve
milletlerarası kuruluş temsilcileri
tarafından verilen imzalı hatıra
fotoğraflarının çerçeveleri bu madde
hükümlerine dahil değildir.
11
5
2) OECD TİCARİ İŞLERDE YABANCI
KAMU GÖREVLİSİNE RÜŞVETİN
ÖNLENMESİ SÖZLEŞMESİ
* 17/12/1997 yılında imzalanmış ve
bu imza 01/02/2000 tarih ve 4518 sayılı yasa ile
onaylanmış
11
6
Bu Sözleşme;
Yabancı kamu görevlilerine rüşvet verilmesinin
önlenmesini;
Bu çerçevede, yabancı bir ülkede, ticari iş
ilişkileri çerçevesinde yabancı kamu görevlilerine
rüşvet veren kişilerin, bu eylemleri nedeniyle
vatandaşı oldukları ülkede cezalandırılmalarını
öngörmektedir.
11
7
Kamu görevlerinden ayrılanlar;
- Ayrıldıkları tarihten önceki iki yıl içinde
hizmetinde bulundukları kuruluşlara
-
-
karşı
ayrıldıkları tarihten başlayarak 3 yıl süreyle
doğrudan doğruya veya dolaylı olarak
görev ve iş alamazlar, taahhüde giremezler,
komisyonculuk ve temsilcilik yapamazlar.
(2 yıla kadar hapis ve ağır para cezası)
11
8


Madde 21 — Kamu görevlileri, eski kamu
görevlilerini kamu hizmetlerinden ayrıcalıklı bir
şekilde faydalandıramaz, onlara imtiyazlı
muamelede bulunamaz.
Kamu görevlerinden ayrılan kişilere, ilgili
kanunlardaki hükümler ve süreler saklı kalmak
kaydıyla, daha önce görev yaptıkları kurum
veya kuruluştan, doğrudan veya dolaylı olarak
herhangi bir yüklenicilik, komisyonculuk,
temsilcilik, bilirkişilik, aracılık veya benzeri
görev ve iş verilemez.
11
9




Halk arasında “gammaz”, “ispiyoncu”.
İstenmeyen adam – dışlanma.
Yolsuzluk gizlilik içerisinde yürütülür, bu nedenle de
ortaya çıkarılması son derece güçtür.
Bir kamu kurumundaki ahlak dışı uygulamaları,
savurganlığı ve görevi kötüye kullanmayı
dışarıdakilere nazaran daha iyi bilen, kurum
içerisindeki görevlilerdir.
Örnek: Almanya’da bir
Türk komşusunu hastaneye…

12
0

28/11/1982 tarihli ve 8/5743 sayılı Bakanlar
Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Devlet
Memurlarının Şikayet ve Müracaatları
Hakkında Yönetmeliğin "Müracaat ve İhbar"
başlıklı 11’inci maddesine göre; “Devlet
memurları, kurumları ile ilgili resmi ve şahsi
işlerinden dolayı müracaat hakkına
sahiptirler. Ayrıca Devlet memurları, görevleri
sırasında haberdar oldukları konusu suç teşkil
eden durumları yetkili makamlara bildirmekle
yükümlüdürler."
12
1

“Yetkili Makamlara Bildirim” başlıklı 12’nci
maddesinde kamu görevlilerinin etik dışı
davranışları ihbar etmeleri bir etik davranış
ilkesi olarak düzenlenmiştir. Madde metni
şöyledir; “Kamu görevlileri, bu Yönetmelikte
belirlenen etik davranış ilkeleriyle
bağdaşmayan veya yasadışı iş ve eylemlerde
bulunmalarının talep edilmesi halinde veya
hizmetlerini yürütürken bu tür bir eylem veya
işlemden haberdar olduklarında ya da
gördüklerinde durumu yetkili makamlara
bildirirler.”
12
2

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 279’uncu
maddesinde “Kamu Görevlisinin Suçu
Bildirmemesi” başlığı altında, “Kamu adına
soruşturma ve kovuşturmayı gerektiren bir
suçun işlendiğini göreviyle bağlantılı olarak
öğrenip de yetkili makamlara bildirimde
bulunmayı ihmal eden veya bu hususta
gecikme gösteren kamu görevlisi, altı aydan
iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”

Peki ihbarcının korunması?
12
3

1770’ler; İlk “ıslık çalma” olayı:
Amerikan Bağımsızlık Bildirisi sonrası ABD Deniz Kuvvetleri’nin
başındaki Amiral Hopkins
ABD’de herhangi bir vatandaşın kamu görevlilerini görevi kötüye
kullanmakla şikayet edebilmesi hakkının önünü açmıştı.

1970’li: General Electric:

Cooper OLAYI:
Üç mühendisi; nükleer enerji
çalışmaları gerçekleşirken şirketin toplum güvenliğini ilgilendiren
yasayı ihlal ettikleri yönündeki açıklamaları medyanın ilgisini
çekti…
WorldCom’un şirketin 9 milyar dolarlık
yolsuzluğunu saptayan ve şirketin denetçilerinin de bunu
görmezden geldiğini ispat eden Cynthia Cooper terfi etmiş ve
maaşını ikiye katlamayı başarmıştı.
12
4
Vicdan
“Yanlış ve doğrunun ne olduğunu bildiren
duygu ve insanın içinde hissettiği ses.”
Vicdanınızın sesine kulak verin!
125
ETİK DAVRANMAK )ORDUR…
VİCDANINI) KILAVU)UNU) OLSUN…
126
Son söz
Günlük hayatta ve kamu hizmetinin sunumu
esnasında karşılaşacağınız ahlaki
belirsizliklerde
Vicdanınız kılavuzunuz olsun…
127