MİLLİ GELİR DENGESİ

MİLLİ GELİR
DENGESİ
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
1
• MİLLİ GELİR DENGESİ
Milli gelir dengesi, toplam arz ile toplam
talebin kesiştiği yerde bulunmaktadır.
Bir ekonomide toplam tasarruflarla, toplam
yatırımların da eşit olması gerekir.
Aynı MG düzeyinde daha fazla tasarruf
yapılırsa, MG düşer.
Buna tasarruf paradoksu veya çelişkisi denir.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
2
• Tam istihdam MG seviyesinde ekonomi
dengeye gelirse en ideal durum olur.
• Tam istihdam seviyesinden önce MG dengesi
gerçekleşirse ;
• Ekonomide duraklama veya deflasyon vardır.
• Tam istihdam seviyesinden sonra MG dengesi
gerçekleşirse ;
• Ekonomide enflasyon vardır.
• Gerek enflasyon, gerekse deflasyon
hükümetler tarafından arzu edilmez.
• Bu amaçla para ve maliye politikaları
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
3
uygulanır.
1.Toplam Arz (total supply)
Toplam arz, bir ekonomide bir yıllık dönemde
üretilen mal ve hizmetlerin toplam
değerine denir.
Diğer bir ifadeyle, bir ekonomide bir yıllık
bir dönemde üretilen tüketim mal ve
hizmetleri, yatırım malları ve hizmetleri,
kamuya yönelik mal ve hizmetler ile ihraç
edilmek üzere üretilen mal ve hizmetlerdir.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
4
• Milli gelir analizlerinde
toplam arz doğrusuna 45
derece doğrusu da denir.
• Yatay eksende milli gelir,
dikey eksende ise
toplam talep vardır.
• Milli gelir ile toplam talep
arasında doğru yönlü
bir ilişki vardır.
Milli gelirin artması
toplam arzı artırmakta,
toplam arzın artması da
milli geliri artırmaktadır.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
5
Toplam Arz Doğrusu
T o pl a m
T ale p
(A D)
T o pl a m
Arzt D o ğ r u s u
( Y )
A D3
c
A D2
b
a
A D1
4 50
0
9.03.2017
Y1
Y2
Y3
osenses@ktu.edu.tr
R e el M illi
G elir ( Y )
6
2.Toplam Talep (AD.aggregate demand)
Toplam talep, bir ekonomideki karar
birimlerinin değişik milli gelir düzeylerinde
yapmak istedikleri harcamalara denir.
Efektif talep olarak da adlandırılır. Toplam
talep, aynı zamanda toplam harcamalara
eşittir. Buradaki talep, gerçekleşmiş değil,
beklenen harcama düzeyidir.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
7
Toplam talep veya toplam harcama miktarını
belirleyen gruplar; hane halkı, firmalar, devlet ve dış
alemdir. Dışa açık bir ekonomide, toplam talep
formülü;
D= C + I + G + (X - M)
Net Dış Alem
X>M :Toplam talep artar
X<M :Toplam talep azalır
İthalat
İhracat
Kamu Harcamaları
Yatırım Harcamaları
Tüketim Harcamaları
Toplam Talep
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
8
Toplam Talep Doğrusu
Toplam
Talep
(AD)
Toplam
Talep
Doğrusu
( AD )
AD3
AD2
AD1
c
b
a
C0
0
9.03.2017
Y1
Y2
Reel Milli
Gelir (Y)
Y3
osenses@ktu.edu.tr
9
Toplam talep doğrusu C0
noktasından başlar. Bu
nokta, hiç gelir olmadığı
durumda bile ortaya çıkan
Toplam
toplam talep veya toplam
Talep
(AD)
harcama düzeyini gösterir.
Buna otonom harcamalar
denir.
Reel milli gelir, Y1, Y2, Y3
gibi arttıkça toplam talep de
AD3
artmaktadır. Çünkü toplam
AD2
talep, tüketim harcamaları,
AD1
a
yatırım harcamaları, kamu
C0
harcamaları ile ithalat
fonksiyonlarının toplamından
oluşur.
0
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
Y1
Toplam
Talep
Doğrusu
( AD )
c
b
Y2
Y3
10Reel Milli
Gelir (Y)
3.Denge Milli Gelir Düzeyi
Denge milli gelir düzeyi,
toplam talep ile toplam
arzın eşitliğini sağlayan
milli gelir düzeyidir. Yani
toplam üretim ile toplam
tüketimi birbirine
eşitleyen milli gelir
düzeyidir. Geometrik
olarak, toplam arz
doğrusu ile toplam talep
doğrusunun kesiştiği
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
noktada bulunur.
11
3.Denge Milli Gelir Düzeyi
Denge şartı, toplam
arzın toplam talebe eşit
olmasıdır. Bu durumda
hem toplam talep, hem de
toplam arz DY2 kadar olur.
Denge milli gelir seviyesi
ise Y2’dir.
Bu durumda ekonomide
firmalar tarafından üretilen
mal ve hizmetlerin tamamı
satılır. Talep edenler de
talep
ettikleri miktarda mal
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
bulur.
12
Denge Milli Gelir Düzeyinin Geometrik olarak Gösterimi
Toplam
Talep
(AD)
Toplam
Arz Doğrusu (Y)
Toplam
Talep
Doğrusu
( AD )
c
e
D
a
b
450
0
9.03.2017
Y1
Y2
Y3
osenses@ktu.edu.tr
Reel Milli
Gelir (Y)
13
4.Denge Milli Gelir Düzeyinin Değişmesi
Milli gelirin denge seviyesi, toplam talebe bağlı
olarak değişir.
Toplam talep artışı milli geliri artırır, toplam talep
azalışı ise milli geliri azaltır.
Toplam talep değişmeleri tüketim harcamaları,
yatırım harcamaları, kamu harcamaları ve net dış
alem harcamalarındaki değişmelere bağlıdır.
Bunlar artarsa, toplam talep de artmış olur.
Tersine, toplam talebi belirleyen değişkenlerde
negatif değişmeler olursa, toplam talep azalacaktır.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
14
Denge Milli Gelir Düzeyi
T o p la m
T o p la m
T a le p
A rz D o ğ ru su (Y )
(A D )
T o p la m
T a le p
c
D o ğ ru su
( A D )
e
D
a
b
450
0
Y
1
Y
Y
2
3
R e e l M illi
G e lir (Y )
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
15
Denge Milli Gelir Düzeyinin Değişmesi
(MG arttı/toplam talep arttı)
Toplam
Talep
(AD)
Y
AD2
D2
AD1
Toplam Talep
ARTTI
D1
Milli Gelir
ARTTI
450
0
9.03.2017
Y1
Y2
osenses@ktu.edu.tr
Reel Milli
Gelir (Y)
16
Denge Milli Gelir Düzeyinin Değişmesi
(MG azaldı/toplam talep azaldı)
Toplam
Talep
(AD)
Y
AD1
D1
AD2
Toplam Talep
AZALDI
D2
Milli Gelir
AZALDI
450
0
9.03.2017
Y2
Y1
osenses@ktu.edu.tr
Reel Milli
Gelir (Y)
17
Denge Milli Gelir Düzeyinin Değişmesi
(MG azaldı/toplam talep azaldı)
• Toplam talep azaldı veToplam
Talep
denge D2 ye geriledi. (AD)
• MG Y1 den Y2 ye
geriledi.
Y
AD1
D1
AD2
Toplam Talep
AZALDI
• Demek ki TT te veya
toplam harcamalardaki
azalma MG i de
azaltmaktadır.
9.03.2017
D2
Milli Gelir
AZALDI
450
0
osenses@ktu.edu.tr
Y2
Y1
Reel Milli
Gelir (Y)
18
5.Tasarruf-Yatırım Eşitliği ile Milli Gelir
Düzeyinin Belirlenmesi
Yatırım (I)
Tasarruf (S)
S=S0+sY
c
I=I0+aY
e
a
D
I0
I=I0
b
0
Y1
Y2
Y3
Y4
Reel Milli
Gelir (Y)
S0
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
19
5.Tasarruf-Yatırım Eşitliği ile Milli Gelir
Düzeyinin Belirlenmesi
Yatırım (I)
• Tasarruf-yatırım eşitliği ile Tasarruf
(S)
milli gelirin dengesi,
planlanan tasarruflar ile
planlanan yatırımların
eşitlendiği toplam üretim
düzeyinde oluşur.
• Diğer bir ifadeyle, tasarruf
I
yatırım eşitliğini sağlayan
milli gelir düzeyi, denge milli 0
Y
geliridir. Bu durum bir
S
ekonomide yapılan
tasarrufların tamamının
yatırıma
dönüşmesi ile osenses@ktu.edu.tr
9.03.2017
mümkündür.
S=S0+sY
c
I=I0+aY
e
a
D
I=I0
0
1
b
Y2
Y3
Y4
Reel Milli
Gelir (Y)
0
20
• Şekilde MG dengesi D
noktasında gerçekleşir.
Denge MG düzeyi ise Y3’dür.
• Bu milli gelir düzeyinin
dışında milli gelir dengesi
oluşamaz.
• Y1 gelir düzeyinde:
• tasarruf yoktur.
• Y1 gelir düzeyinin altında ise
eksi tasarruf vardır.
• Yani önceden yapılan
tasarruflar çözülmekte veya
borç alınmaktadır.
9.03.2017
Yatırım (I)
Tasarruf (S)
S=S0+sY
c
I=I0+aY
e
a
D
I0
I=I0
b
0
Y1
Y2
Y3
Y4
Reel Milli
Gelir (Y)
S0
osenses@ktu.edu.tr
21
•
•
•
•
Y3 milli gelir seviyesinin
altında,
Yatırım (I)
Tasarruf (S)
örneğin Y2 milli gelir
seviyesinde tasarruflar
yatırımlardan daha azdır. I>S
Toplam tasarruf miktarı bY2,
toplam yatırım harcaması
I
miktarı da aY2 aralığı
kadardır.
0
Y
Açık ab aralığı kadardır.
S
Y3 milli gelir seviyesinin
üzerinde,
örneğin Y4 milli gelir
seviyesinde tasarruflar
yatırımlardan
daha fazla osenses@ktu.edu.tr
9.03.2017
olacaktır. S>I
S=S0+sY
c
I=I0+aY
e
a
D
I=I0
0
•
•
•
1
b
Y2
Y3
Y4
Reel Milli
Gelir (Y)
0
22
• Toplam tasarruflar cY4
aralığı kadar,
• yatırım harcamaları ise eY4
aralığı kadardır.
• Yatırıma dönüşmeyen
tasarruf miktarı ce aralığına
eşittir.
• Demek ki tasarrufların
tamamı yatırıma
dönüşmemiş,
• bir kısmı yastık altına
gitmiştir.
Yatırım (I)
Tasarruf (S)
S=S0+sY
c
I=I0+aY
e
a
D
I0
I=I0
b
0
Y1
Y2
Y3
Y4
Reel Milli
Gelir (Y)
S0
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
23
* 6.Tasarruf Paradoksu (Çelişkisi)
Yatırım (I)
Tasarruf (S)
(S=S0+sY)ı
Tasarruflar artarsa
tasarruf doğrusu
yukarı kayar
S=S0+sY
I=I0+aY
D2
D1
I0
I=I0
0
Y2
Y1
Reel Milli
Gelir (Y)
S0
9.03.2017
Milli Gelir
AZALDI
osenses@ktu.edu.tr
24
* 6.Tasarruf Paradoksu (Çelişkisi)
• Bir ekonomide tasarruflar artarsa,
yatırımlar artar, üretim artar, milli
gelir artar, ekonomi büyür,
bireylerin refah düzeyi artar.
• Ancak gerektiğinden fazla tasarruf
yapılması da milli gelir düzeyini
azaltmaktadır yani kalkınmayı
olumsuz etkilemektedir. Bu
çelişkili bir durumdur. Aynı milli
gelir seviyesinde daha fazla
tasarruf yapılmasına ve yatırıma
dönüşmeyen tasarrufların milli
geliri azaltmasına tasarruf
paradoksu veya tasarruf çelişkisi
denir.
9.03.2017
Yatırım (I)
Tasarruf (S)
(S=S0+sY)ı
Tasarruflar artarsa
tasarruf doğrusu
yukarı kayar
S=S0+sY
I=I0+aY
D2
D1
I0
I=I0
0
Y2
Y1
Reel Milli
Gelir (Y)
S0
osenses@ktu.edu.tr
Milli Gelir
AZALDI
25
Bu nasıl olur?
• Bireyler elde ettikleri harcanabilir gelirlerini ya
harcarlar, ya da tasarruf ederler. Tasarrufların
fazla olması, tüketim harcamalarının az olması
anlamına gelir. Talep düşük olur.
• Ekonomide üretilen mallar satılamaz.
Stoklar artar.
•
Üretim azalır.
•
Reel milli gelir azalır.
• MG deki azalmalara bağlı olarak ekonomi
küçülür. Hatta, MG in azalmasıyla tasarruflar
bile azalır. Çünkü, tasarruflar da milli gelirin
doğru
yönlü
bir
fonksiyonudur.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
26
Tasarruf Paradoksu
Yatırım (I)
Tasarruf (S)
(S=S0+sY)ı
Tasarruflar artarsa
tasarruf doğrusu
yukarı kayar
S=S0+sY
I=I0+aY
D2
D1
I0
I=I0
0
Y2
Y1
Reel Milli
Gelir (Y)
S0
Milli Gelir
AZALDI
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
27
•
•
•
•
•
7.Tam İstihdam Milli Gelir Seviyesi
Milli gelir seviyesi aynı zamanda istihdam
seviyesini de gösterir.
İdeal denge olduğunda tam istihdam vardır
yani işsizlik yoktur.
Sermaye faktörü tam olarak kullanılmakta
olup, fabrikalarda kapasite kullanım oranı
%100’dür.
Ekonomide iş arayanların hepsi iş
bulmaktadır.
Sadece doğal işsizlik vardır.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
28
• Girişimciler işlerini kurmuşlar ve
yürütmektedirler işsiz değildirler.
• Doğal kaynaklar işlenmektedir.
• Ekonomide enflasyon veya deflasyon yoktur.
• Milli gelir seviyesi, ekonominin en olumlu
şartlarda ulaşabileceği en yüksek milli gelirdir.
• Buna potansiyel milli gelir veya tam
istihdam milli gelir düzeyi denir.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
29
Tam İstihdam Milli Gelir Seviyesi
Toplam
Talep
(AD)
Tam İstihdam
Duvarı
NOMİNAL ALAN
REEL ALAN
Y
AD
D
450
0
YT
Reel Milli
Gelir (Y)
• YT milli gelir seviyesi, tam istihdam milli gelir seviyesini
göstermektedir. Toplam arz ve toplam talep eşitlenmiştir,
enflasyon veya deflasyon yoktur. YT milli gelir seviyesinden
yukarı çıkan kesikli doğruya tam istihdam duvarı denir.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
30
• YT doğrusu, bir ekonomide
mevcut kaynaklarla
erişilebilecek en yüksek milli
gelir düzeyi ve en yüksek
istihdam düzeyini gösterir.
• YT gelir seviyesinden sonra
üretimi artırmak mümkün
değildir.
• Eğer MG daha fazla
çıkıyorsa, demek ki bu
parasal yani nominal bir
artıştır. Gerçek üretim artışı
değildir.
9.03.2017
Toplam
Talep
(AD)
osenses@ktu.edu.tr
Tam İstihdam
Duvarı
NOMİNAL ALAN
REEL ALAN
Y
AD
D
450
0
YT
Reel Milli
Gelir (Y)
31
• YT gelir seviyesine
kadar üretimi reel olarak
artırmak mümkündür.
• O yüzden YT
doğrusunun sağ tarafına
nominal alan, sol
tarafına ise reel alan
denilir.
• Milli gelir artışları YT
seviyesine kadar reel,
ondan sonra nominal
olacaktır.
9.03.2017
Toplam
Talep
(AD)
Tam İstihdam
Duvarı
NOMİNAL ALAN
REEL ALAN
Y
AD
D
450
0
osenses@ktu.edu.tr
YT
Reel Milli
Gelir (Y)
32
8.Enflasyonist Açık
Toplam
Talep
(AD)
Tam İstihdam
Duvarı
Y
AD
Enflasyonist
Açık
D
a
Milli Gelirdeki
Parasal
(Nominal)
Artış
b
450
0
9.03.2017
YT
Y1
osenses@ktu.edu.tr
Reel Milli
Gelir (Y)
33
Enflasyonist Açık
• Milli gelir, nominal alanda
dengeye gelirse
enflasyonist açık vardır.
Toplam
Talep
• Tam istihdam duvarının
(AD)
sağ tarafı nominal alandır.
• Ekonomi tüm kaynaklarını
kullandığında bile tam
istihdam duvarının
ilerisinde bir üretim
yapması ve milli gelir
denge seviyesine
ulaşması mümkün değildir.
Tam İstihdam
Duvarı
Y
AD
Enflasyonist
Açık
a
Milli Gelirdeki
Parasal
(Nominal)
Artış
b
450
0
9.03.2017
D
osenses@ktu.edu.tr
YT
Y1
Reel Milli
Gelir (Y)
34
• Ancak, malların fiyatları
parasal olarak arttığı
zaman, aynı miktarda
mal üretiliyor olsa bile
daha fazla milli gelir
rakamına ulaşılır.
• Bu gerçek bir üretim
artışı değil, fiyat
yükselmelerinden yani
enflasyondan
kaynaklanan bir artıştır.
Toplam
Talep
(AD)
Tam İstihdam
Duvarı
Y
AD
Enflasyonist
Açık
D
a
Milli Gelirdeki
Parasal
(Nominal)
Artış
b
450
0
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
YT
Y1
Reel Milli
Gelir (Y)
35
• Böyle durumlarda hükümetler ekonomiye
müdahale eder.
• Daralmacı yönde maliye ve para
politikaları izlenir.
• Toplam talep azaltılır. Talep azaldığında
AD doğrusu aşağıya doğru kayar. Yeni
denge b noktasında oluştuğunda
enflasyonist açık ortadan kalkar.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
36
a.Maliye Politikası İle Enflasyonun Önlenmesi
•
•
•
•
•
Maliye politikasının iki aracı vardır. Bunlar :
1.kamu harcamaları ile
2.vergiler ve iç borçlanmadır.
Kamu harcamaları,
ü c r e t l e r, m a a ş l a r, e m e k l i l e r e , d u l
ve yetimlere verilen maaşlar ve
k a r ş ı l ı k s ı z y a r d ı m l a r, ü r e t i m e
v e r i l e n t e ş v i k l e r, d e v l e t i n y a p t ı ğ ı
y a t ı r ı m h a r c a m a l a r ı vb. dir.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
37
• Vergilerin değiştirilmesi ile bireylerin veya
firmaların elinde kalan gelir değiştirilebilir.
Bu araçlar kullanılarak piyasadaki toplam
talep değiştirilebilir.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
38
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Devlet harcamalarını artırırsa,
vergileri düşürürse,
iç borçları geri öderse
genişleyici maliye politikası uygulamış olur.
Piyasadaki toplam talep düzeyini artırır.
Eğer devlet harcamalarını kısarsa,
vergileri artırırsa,
iç borçlanmaya giderse,
o zaman da daralmacı maliye politikası
uygulamış olur.
• 9.03.2017
Piyasadaki toplamosenses@ktu.edu.tr
talep düzeyini düşürür. 39
• Enflasyonist açık durumunda,
• toplam talep toplam arzdan fazladır. TT>TA
• Daralmacı maliye politikası uygulanarak, toplam
talep azaltılır.
• Yani tüm kamu harcamaları kısılır.
• İşçi ve memurların ücret ve maaşlarına zam
yapılmaz.
• Devletin cari harcamalarında tasarruf önlemleri
uygulanır.
• Devlet yeni alt yapı yatırımlarına girişmez.
• Diğer taraftan vergi oranları ve vergilerin kapsamı
genişletilir.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
40
• Böylece, bireylerin ve
firmaların elinde daha
az gelir kalması
sağlanır.
• Toplam talep doğrusu
olan AD aşağıya
doğru çekilir ve b
noktasından geçmesi
sağlanır.
Toplam
Talep
(AD)
Tam İstihdam
Duvarı
Y
AD1
Yeni denge
b noktasına
kayar
D
a
Daralmacı Maliye ve Para
Politikası AD toplam
talep eğrisini böyle
aşağıya kaydırır
b
Milli Gelirdeki
Parasal artış
yok olur
450
0
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
AD2
YT
Y1
Reel Milli
Gelir (Y)
41
Maliye Politikası İle Enflasyonun Önlenmesi
Toplam
Talep
(AD)
Tam İstihdam
Duvarı
Y
AD1
Yeni denge
b noktasına
kayar
D
a
Daralmacı Maliye ve Para
Politikası AD toplam
talep eğrisini böyle
aşağıya kaydırır
b
Milli Gelirdeki
Parasal artış
yok olur
450
0
9.03.2017
AD2
YT
Y1
osenses@ktu.edu.tr
Reel Milli
Gelir (Y)
42
Daralmacı maliye politikası
ile toplam talep azaltılır.
AD1
konumundan
AD2
konumuna gelir.
Yeni denge b noktasında
oluşur.
Yeni denge tam istihdam duvarı
üzerinde
olduğu
için
enflasyon yoktur.
Milli gelir Y1’den YT’ye düşer.
Böylece enflasyonist açık
önlenir.
Toplam
Talep
(AD)
Tam İstihdam
Duvarı
Y
AD1
Yeni denge
b noktasına
kayar
D
a
Daralmacı Maliye ve Para
Politikası AD toplam
talep eğrisini böyle
aşağıya kaydırır
b
Milli Gelirdeki
Parasal artış
yok olur
450
0
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
AD2
YT
Y1
Reel Milli
Gelir (Y)
43
• *KAMU HARCAMALARI ÇARPANI
AD=C+I+G+(X-M)
1000 = 200+100+300+(600-200)
Formülde G kamu harcamalarını göstermektedir.
Daralmacı maliye politikası ile G azaltılır.
Böylece AD’de azaltılmış olur.
Kamu harcamalarındaki bir azalış, sanki bir k
katsayısı ile çarpılıyormuş gibi, milli geliri
kendisinden daha fazla oranda azaltır.
Buna kamu harcamaları çarpanı denir.
Örneğin kamu harcamaları çarpanı 5 ise, kamu
harcamalarındaki 100 liralık azalış, milli geliri 500
lira azaltır. Böylece milli gelir de Y1’den YT’ye
düşer.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
44
b.Para Politikası İle Enflasyonun Önlenmesi
• Para politikası Merkez bankasının piyasadaki para
arzını artırması veya azaltmasıdır.
•
•
•
•
•
•
Para politikasının araçları;
açık piyasa işlemleri,
yasal karşılık oranları,
kredi üst sınırları,
reeskont oranları ve
seçimlik kredi politikasıdır.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
45
• Merkez bankası bu araçları kullanarak piyasadaki
para arzını artırabilir. Buna genişletici para
politikası denir.
• Para arzının azaltılmasına ise daralmacı para
politikası denir.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
46
Daralmacı Para Politikasının Araçları!!!
• Açık piyasa işlemleri ile piyasaya tahvil veya hazine
bonosu vb. araçlar satılır, karşılığında para alınır,
para piyasadan çekilir, para arzı azalır.
• Yasal karşılık oranları yükseltilir, bankaların
piyasaya daha az kredi vermesi yani fazla kaydi
para yaratılması önlenir, piyasaya az para çıkar,
para arzı azalır.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
47
Tahvil, bono vd.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
48
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
49
Daralmacı Para Politikasının Araçları!!!
• Bir kerede verilecek kredi miktarına sınırlama
getirilir, yani üst sınır düşürülür, piyasaya az para
verilebilir, para arzı azalır.
• Reeskont oranları yükseltilir, bankaların merkez
bankasına senet iskonto ettirmesi caydırılır,
piyasaya para verilmez, para arzı düşer.
• Seçimlik kredi politikası ile bazı sektörlere veya bazı
kredi türlerinin verilmesi yasaklanır.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
50
9.Deflasyonist Açık
• Milli gelir dengesi reel alanda gerçekleşirse
deflasyonist açık vardır.
• Tam istihdam duvarının sol tarafı reel alandır.
• Deflasyonist açık olduğu durumda,
ekonomide talep yetersizliği vardır.
• Aynı zamanda işsizlik söz konusudur.
• Eğer talep yetersiz ise, üretilen mallar
satılamayacaktır.
• Satılamayınca da üretilmeyecektir. Üretim
olmayınca, üretim faktörleri talep
edilmeyecektir.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
51
• Sonuçta tüm üretim faktörlerinin işsizliği ortaya
çıkacaktır. Ekonomide üretim kaybı vardır. Milli
gelir olması gerekenden daha düşük seviyelerde
olur.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
52
Tam İstihdam
Duvarı
Toplam
Talep
(AD)
Y
Deflasyonist
Açık
a
AD
b
Milli Gelir
Açığı
D
450
0
9.03.2017
Y1
YT
osenses@ktu.edu.tr
Reel Milli
Gelir (Y)
53
• Milli gelir dengesi tam
istihdam duvarının sol
tarafında D noktasında
oluşmuştur.
• Milli gelir düzeyi Y1
seviyesinde ve tam
istihdam üretim
seviyesinin altındadır.
• Toplam talep, toplam
arzdan ab aralığı kadar
azdır.
• Bu ab aralığına
deflasyonist açık denir.
9.03.2017
Tam İstihdam
Duvarı
Toplam
Talep
(AD)
Y
Deflasyonist
Açık
a
AD
b
Milli Gelir
Açığı
D
450
0
osenses@ktu.edu.tr
Y1
YT
Reel Milli
Gelir (Y)
54
• Yani ekonomide deflasyon
yani durgunluk vardır.
• Ekonominin hükümet
müdahalesi ile
canlandırılması gerekir.
• Uygulanacak politikalar ile
ekonomideki toplam talep
düzeyi artırılır.
• Yani AD doğrusu yukarıya
doğru kaydırılır.
• Yeni dengenin a noktasında
olması sağlanır.
• Böylece, üretim, istihdam ve
milli gelir artırılır.
• Deflasyonist açık ortadan
kalkar.
9.03.2017
Tam İstihdam
Duvarı
Toplam
Talep
(AD)
Y
Deflasyonist
Açık
a
AD
b
Milli Gelir
Açığı
D
450
0
osenses@ktu.edu.tr
Y1
YT
Reel Milli
Gelir (Y)
55
Deflasyonist açığın önlenmesi
Tam İstihdam
Duvarı
Toplam
Talep
(AD)
Y
Yeni denge
a noktasına
kayar
AD2
a
AD1
b
D
Genişleyici Maliye ve
Para Politikası
AD toplam talep eğrisini
böyle yukarı ya kaydırır
Milli Gelir reel
olarak artar.
Üretim ve istihdam
artar
450
0
Y1
YT
Reel Milli
Gelir (Y)
Hükümet deflasyonist açığı önlemek için genişleyici para ve maliye politikası
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
56
uygular.
• ÇARPAN MEKANİZMASI
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
57
Çarpan Mekanizması
• Y=C+I+G+(X-M) denkleminde,
C, I, G, M değişirse, milli gelir de değişecektir.
C, I, G, X artarsa, milli gelir de artacaktır.
Bu üçü azalırsa, milli gelir de azalır.
İthalat ise milli gelirden sızıntıdır.
O yüzden M artarsa milli gelir azalır,
M azalırsa milli gelir artar.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
58
Y=C+I+G+(X-M)
• Ancak, denklemin sağ tarafındakilerin artma
ve azalma miktarı, aynı oranda milli geliri
değiştirmez. Daha fazla değiştirir.
• Örneğin I (yatırım), 100 lira artarsa;
• bu artış bir katsayı ile çarpılır ve milli geliri
daha fazla miktarda artırır.
• Örneğin 400 liraya çıkarır. İşte bu olaya
çarpan mekanizması denilir.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
59
*Basit Yatırım Çarpanı
• Otonom yatırım harcamalarındaki bir birimlik
artışın, sanki bir k katsayısı ile çarpılıyormuş
gibi milli geliri kendisindeki artıştan daha fazla
artırmasına basit yatırım çarpanı denir.
• Ne oranda artırdığını gösteren katsayıya ise
basit yatırım çarpanı katsayısı denir. Formülü
şöyle yazılır:
I0 k = Y
Milli Gelirdeki Değişme
Basit Yatırım Çarpan Katsayısı
Otonom Yatırım Harcamalarındaki Değişme
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
60
Milli Gelirdeki Değişme
Y
k=
=
I Yatırım Harcamalarındaki Değişme
• k aynı zamanda marjinal tüketim eğiliminin
tersine eşittir. Yani,
k = 1
1-c
Örneğin, bir ekonomide marjinal tüketim eğilimi 0.75 ise,
basit yatırım çarpanı katsayısı 4 çıkar.
1/ 1-0.75=
9.03.2017
1/ 0.25 = 4
osenses@ktu.edu.tr
61
*Kamu Harcamaları Çarpanı
• Kamu harcamalarındaki artışın sanki bir k
katsayısı ile çarpılıyormuş gibi milli geliri
kendisinden daha fazla oranda artırmasına
kamu harcamaları çarpanı denir. Formülü:
∆G . k = ∆Y
Buradaki k katsayısının bulunması basit
yatırım çarpanında olduğu gibidir. Örneğin,
kamu harcamaları çarpanı 4 ise, devlet
toplam memur maaşlarını 100 milyon lira
artırırsa, milli gelir 400 milyon lira artar.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
62
BAŞKA KAYNAK
• PROF. ERSAN BOCUTOĞLU
• PROF. METİN BERBER
• ÇARPAN MEKANİZMASI
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
63
yatırım çarpanı ve kamu
harcamaları çarpanı
(Bocut,berber)
•
•
•
•
•
•
Toplam talep: AD=C+I+G+(E-M)
Bu denklemde yer alan;
yatırım harcamaları (I)
ile kamu harcamalarının (G)
ekonomide özel bir yeri bulunmaktadır.
Bu iki harcamanın değeri değiştiği zaman
ekonomide çarpan adı verilen bir mekanizma
işlemeye başlar.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
64
Yatırım harcamaları çarpanı
• I harcamalarında bir değişme meydana geldiği
zaman ;
• MG , I harcamalarındaki değişme değeri ile
çarpan katsayısı adı verilen bir sayının çarpımı
büyüklüğünde değişir.
• I harcamalarındaki değişme ile MG deki
değişme arasındaki bu ilişkiye I harcamaları
çarpanı denir.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
65
∆ I x k= ∆ Y
• ∆ I = I harcamalarındaki değişmeyi,
• .k =çarpan katsayısını,
• ∆ Y=MG deki değişmeyi göstermektedir.
• Eğer I harcamaları ∆ I kadar değişirse , ∆ I ile k
katsayısının çarpımının değeri kadar MG değişir.
(∆ Y)
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
66
I(yatırım) çarpanı örnek
• I harcamalarının 10 milyon tl arttığını (∆ I)
varsayalım.
• .k katsayısının değeri 5 ise MG ne kadar
artacaktır?
• ∆ I x k= ∆ Y
• 10 x5=50 milyon tl.
• Buna göre I harcamaları 10 milyon arttığı
zaman MG 50 milyon tl artmaktadır.
• 9.03.2017
Azalsaydı tersi olacaktı.
osenses@ktu.edu.tr
67
Kamu harcamaları çarpanı
• Kamu harcamalarında değişme meydana
geldiği zaman MG kamu harcamalarındaki
değişim değeri ile çarpan katsayısı adı
verilen bir sayının çarpımı büyüklüğünde
değişir. Bu ilişkiye Kamu harcamaları
çarpanı denir.
• ∆ G x k= ∆ Y
• ∆ G= kamu harcamalarındaki değişme
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
68
• Çarpan sürecinde I ve G harcamalarındaki
değişmeler artış yönünde ise MG ,azalma
yönde ise MG
• Ancak çarpan etkisiyle MG artışı ve azalışı
olduğunda, bu değişmelerin MG i reel yönde
mi yoksa nominal yönde mi değiştirdiğine
bakmak gerekir.
• Eğer çarpan MG i reel yönde arttırmış ise
sevinmeli,
• Eğer reel yönde azaltmış ise üzülmeliyiz.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
69
Çarpan katsayısı nasıl hesaplanır
• Dışa kapalı ve devletin bulunmadığı bir
ekonomide çarpan katsayısı:
• k=1/(1-C)
• k= çarpan katsayısını,
• c= marjinal tüketim eğilimini göstermektedir.
• Peki mar.tük. Eğ. Nedir?
• Gelirimizde 1 tl lik bir artış olduğunda bunun
kaç kuruşunun tüketim harcamalarına
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
70
gideceğini
gösteren
katsayısıdır.
• Sözgelişi gelirimiz 1 tl arttığında bunun 80
kuruşunu tüketim mallarına harcıyorsak ,
• Mar.Tük.Eğ.(mjte )(80/100=0,80) olacaktır.
• Bu mantığa göre, eğer mjte. 0,92 ise ,
gelirimizdeki 1 tl lik artışın 92 kuruşunu
tüketim harcamalarına ayırıyoruz demektir.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
71
• Tekrar çarpan katsayısının hesabına dönelim.
• Ekonomide mjte.nin (c=0,80) olduğunu
varsayalım.
• Bu durumda çarpan katsayısının değeri ne
olacaktır?
•
•
•
•
k=1/(1-c)
k= 1/ (1-0,80)
k=1/0,20
k=5
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
72
• Problem:
• k=3 iken;
• GAP kapsamındaki yatırım projeleri:
• ∆ I = 7 milyon tl azalmış olsun.
• MG ne kadar azalır?
• ∆ I x k= ∆ Y
• -7 x 3 = 21 milyon tl
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
73
• k= 4 iken :
• memur maaşları 11 milyon zamlanmış.
• MG ne kadar artar?
• ∆ G x k= ∆ Y
• 11 x 4 = 44 milyon tl.
• Memur maaşlarına yapılan 11 milyonluk zam
MG i 44 milyon tl arttırmıştır.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
74
• Mademki memur maaşlarına zam MG i
arttırıyor o zaman hükümet memur maaşlarına
neden sürekli zam yapıp MG i büyütmüyor?
• Bu durumda hem memurlar zenginleşir hem de
MG artmaz mı?
• Maalesef cevap hayır.
• Çünkü memur zam yaptığımız zaman Mg artar.
• Ancak bu artış reel değil nominal bir artıştır.
• Nominal artışlar enflasyona sebep olur.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
75
• Problem:
• Mjte.0.90 iken,
• I harcamaları 10 milyon tl artmıştır.
• MG ne kadar artar?
• Burada çarpan katsayısının değeri,
• (k=1/(1-c) )
• verilmediği için, önce mjte. Nin değerini
kullanarak çarpan katsayısını hesaplamalıyız.
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
76
•
•
•
•
•
k=1/(1-c)
k= 1/ (1-0,90)
k=1/0,10
k=10
C=0,90 değerini yerine koyarak, çarpan
katsayısını 10 olarak hesaplarız.
• I harcamaları 10 milyon tl artmıştır.
• ∆ I x k= ∆ Y
• 10 x 10 = 100 milyon tl
9.03.2017
osenses@ktu.edu.tr
77