milletlerarası özel hukuk ı pratik çalışma kitabı

I
Prof. Dr. Nuray EKŞİ
Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Milletlerarası Özel Hukuk Anabilim Dalı Başkanı
MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK I
PRATİK ÇALIŞMA KİTABI
Kanunlar İhtilâfı Kurallarına ve Milletlerarası Usul Hukukuna
İlişkin Seçilmiş Mahkeme Kararları
3. baskı
Yayın No
: 3359
Hukuk Dizisi : 1671
2. Baskı – Ağustos 2014 – İSTANBUL
3. Baskı – Ağustos 2016 – İSTANBUL
ISBN 978 - 605 - 333 - 676 - 1
Cop­yright© Bu ki­ta­bın bu ba­sı­sı­nın Tür­ki­ye’de­ki ya­yın hak­la­rı BE­TA Ba­sım Ya­yım Da­
ğı­tım A.Ş.’ye ait­tir. Her hak­kı sak­lı­dır. Hiç­bir bö­lü­mü ve pa­rag­ra­fı kıs­men ve­ya ta­ma­men
ya da özet ha­lin­de, fo­to­ko­pi, fak­si­mi­le ve­ya başka her­han­gi bir şe­kil­de ço­ğal­tı­la­maz, da­ğı­
tı­la­maz. Nor­mal öl­çü­yü aşan ik­ti­bas­lar ya­pı­la­maz. Nor­mal ve ka­nu­nî ik­ti­bas­lar­da kay­nak
gös­te­ril­me­si zo­run­lu­dur.
Dizgi
:
Baskı-Cilt
:
Kapak Tasarım :
Be t a Ba s ı m A. Ş.
Birlik Fotokopi Baskı Ozalit Gıda San. Tic. Ltd. Şti.
Nispetiye Mah. Birlik Sokak No:2
Nevin Arıcan Plaza 1. Levent/Beşiktaş/İST.
Tel: (0212) 269 30 00 (Sertifika No. 20179)
Gökhan Ayrancı
Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. (Sertifika No: 16136)
Narlıbahçe Sok. Damga Binası No: 11
Cağaloğlu -İSTANBUL
Tel : (0-212) 511 54 32 - 519 01 77
Fax: (0-212) 513 87 05 - 511 36 50
www.betayayincilik.com
III
III
ÜÇÜNCÜ BASKIYA ÖNSÖZ
Milletlerarası Özel Hukuka ilişkin Yargıtay kararlarının sayısı
2000’li yıllardan itibaren ciddi bir artış göstermiştir. Yargıtay kararlarının önemli bir kısmı yabancı mahkeme ilamlarının tanınması ve tenfizine ilişkindir. Sadece Kombassan aleyhine Alman mahkemeleri tarafından verilen ilamların tenfizine ilişkin olarak Türk mahkemelerinde
açılan dava sayısı ikibinbeşyüz civarındadır. Yargıtay kararlarının sayısının çokluğu nedeniyle kararların okunması ve kararlar arasında
seçim yapılması kolay bir iş değildir. Bu zorluğa Yargıtay kararlarına
erişmedeki sıkıntıları da eklemek gerekir. 5718 sayılı Milletlerarası
Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanuna ilişkin Yargıtay kararları seçilirken, dava konusu uyuşmazlığı ayrıntılı olarak irdeleyen
kararlar olmalarına özen gösterilmiştir.
Milletlerarası Özel Hukuk I Pratik Çalışma Kitabı (Kanunlar İhtilafı Kurallarına ve Milletlerarası Usul Hukukuna İlişkin Seçilmiş
Mahkeme Kararları) adlı eserimizin bu basısında, 2015-2016 yıllarında
verilen Yargıtay kararlarından bir kısmı seçilerek metne işlenmiştir.
Kitabın basısının kısa sürede gerçekleşmesini sağlayan Beta yayı­
nevinin değerli Yöneticisi Sayın Seyhan Satar’a; kitabın dizgisini özen­
le gerçekleştiren ve kapak tasarımını yapan Sayın Gökhan Ayrancı’ya
teşekkür ederim.
Prof. Dr. Nuray EKŞİ
Ağustos 2016, Çekmeköy
IV
IV
İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ
Milletlerarası Özel Hukuk I Pratik Çalışma Kitabı (Kanunlar İhtilafı Kurallarına ve Milletlerarası Usul Hukukuna İlişkin Seçilmiş
Mahkeme Kararları) adlı eserimizin bu basısında, 2013-2014 yıllarında
verilen Yargıtay kararlarından bir kısmı seçilerek metne işlenmiştir.
Kitabın basısının kısa sürede gerçekleşmesini sağlayan Beta yayınevinin değerli Yöneticisi Sayın Seyhan Satar’a; kitabın dizgisini özenle gerçekleştiren Sayın Gülgonca Çarpık ve kapak tasarımını gerçekleştiren Sayın Gökhan Ayrancı’ya teşekkür ederim.
Prof. Dr. Nuray EKŞİ
Ağustos 2014, Çekmeköy
V
V
V
ÖNSÖZ
Lisans programlarında kredili sisteme geçilmesiyle beraber Milletlerarası Özel Hukuk dersi de, “Milletlerarası Özel Hukuk I (Kanunlar
İhtilâfı Kuralları ve Milletlerarası Usul Hukuku)” ve “Milletlerarası
Özel Hukuk II (Vatandaşlık ve Yabancılar Hukuku)” olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Bu sebeple daha önce “Pratik Çalışma Kitabı–Kanunlar
İhtilâfı Kurallarına Milletlerarası Usul Hukukuna Vatandaşlık ve Yabancılar Hukukuna İlişkin Seçilmiş Mahkeme Kararları” adıyla üç basısı yapılan kitabımızın, adını da değiştirmek zarureti hasıl olmuştur.
Dersin adına paralel olarak, bu basıda, Kitap, “Milletlerarası Özel Hukuk I Pratik Çalışma Kitabı” ve “Milletlerarası Özel Hukuk II Pratik
Çalışma Kitabı” olarak iki ayrı kitap haline getirilmiştir.
Milletlerarası Özel Hukuk I Pratik Çalışma Kitabı’nda, kanunlar
ihtilâfı kurallarına ve milletlerarası usul hukukuna ilişkin Yargıtay
kararlarından bir kısmı seçilmiş; konularına göre tasnif edilmiş; ilgili
mevzuat belirtilmiş ve her bir kararın kısa birer özetini içeren başlıklarla iki bölüm altında toplanmıştır. Birinci bölümde, kanunlar ihtilafı
kurallarının yanı sıra kamu düzeni gibi milletlerarası özel hukukun
genel müesseselerine ilişkin kararlara; ikinci bölümde, Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisine, yargı dokunulmazlığına, yabacılık
unsuru taşıyan davalarda teminata, yabancı mahkeme kararlarının
tanınması ve tenfizine, yabancı hakem kararlarının tanınması ve tenfizine, milletlerarası tebligata, milletlerarası istinabeye ve milletlerarası
derdestliğe ilişkin kararlara yer verilmiştir.
Derlememizin her zamanki gibi kısa sürede yayınlanmasını sağlayan Beta Yayınevinin değerli yöneticisi Sayın Seyan Satar’a; derlememizde yer alan bazı kararları vererek katkıda bulunan Legal Yayınevinin değerli yöneticileri Av. Lütfü Başöz ve Av. Ramazan Çakmakçı’ya
mizanpajını özenle gerçekleştiren Sayın Müge Günbaş’a ve kapak tasarımını yapan Sayın Gökhan Ayrancı’ya içten teşekkür ederim
Ağustos 2012, Çekmeköy
Prof. Dr. Nuray EKŞİ
VI
VI
VI
VII
VII
İÇİNDEKİLER
ÜÇÜNCÜ BASKIYA ÖNSÖZ............................................................III
İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ................................................................ IV
ÖNSÖZ...................................................................................................V
KISALTMALAR.................................................................................LV
Birinci Bölüm
KANUNLAR İHTİLÂFI KURALLARINA
İLİŞKİN KARARLAR
I. KANUNLAR İHTİLÂFI KURALLARI UYARINCA
YETKİLİ HUKUKUN TESPİTİNE İLİŞKİN
KARARLAR.................................................................................... 1
1. 5718 sayılı MÖHUK md. 2
12. HD, E. 2005/22462, K. 2005/24968, T. 14.12.2005: Türk
şirketi tarafından yabancı şirkete verilen ve paund olarak
düzenlenen çekte, çek kelimesinin Türkçe yazılmamış olması; çekin imza edildiği ülke ile ödeme yeri ülkesinin hukuklarının mahkeme tarafından re’sen tespit edilip uygulanması
zorunluluğu; hakimin, yabancı hukukun muhtevasının tespitinde tarafların yardımını istemesi................................................ 3
2. 5718 sayılı MÖHUK md. 2 ve md. 14
Yabancı Hukuk Hakkında Bilgi Edinilmesine Dair
Avrupa Sözleşmesi md. 1-5
2. HD, E. 2006/21951, K. 2007/17742, T. 25.12.2007: Boşanma sebeplerinin eşlerin müşterek millî hukukuna, eşlerin ayrı vatandaşlıkta olmaları halinde müşterek mutad
meskenleri hukukuna, bunun da bulunmaması halinde
Türk hukukuna tabi olması; tarafların Alman uyruklu
olduklarının, dosyaya sunulan kimlik belgelerinden anlaşılması; yetkili Alman hukukunun uyuşmazlığa uygulanacak muhtevasının tespitinde gerekli hallerde taraflardan
VIII
yardım alınması ve Türkiye ile Almanya’nın taraf olduğu
Yabancı Hukuk Hakkında Bilgi Edinilmesine Dair Avrupa
Sözleşmesi hükümlerinden yararlanılması....................................4
3. 5718 sayılı MÖHUK md. 2-3-4
Yabancı Hukuk Hakkında Bilgi
Edinilmesine Dair Avrupa Sözleşmesi
2. HD, E. 2007/4214, K. 2008/ 1476, T. 13.2.2008: Türk ve
İtalyan vatandaşı kadın ile İtalyan vatandaşı koca arasındaki boşanma davasında tarafları yönünden yabancılık unsurunun bulunması; yetkili hukukun, vatandaşlık, yerleşim yeri veya mutad mesken esaslarına göre tayin edildiği hallerde, aksine hüküm olmadıkça, dava tarihindeki vatandaşlık, yerleşim yeri ve mutad meskenin esas alınması;
yetkili olan hukukun vatandaşlık esasına göre tayin edildiği hallerde, birden fazla devlet vatandaşlığına sahip olanlar hakkında, bunların aynı zamanda Türk vatandaşı olmaları halinde Türk hukukunun uygulanması; boşanma
sebepleri ve hükümlerinin eşlerin müşterek millî hukuklarına tabi olması; tarafların müşterek millî hukukunun İtalyan hukuku olması sebebiyle bu hukukun muhtevasının
tespitinde taraflardan yardım istenmesi ve İtalya’nın da
tarafı olduğu Yabancı Hukuk Hakkında Bilgi Edinilmesine Dair Avrupa Sözleşmesi hükümlerinden de istifade edilerek müşterek millî hukukun muhtevasının belirlenmesi; çocuğunun babaannesinin torunu ile kişisel ilişki tesisi talebinde bulunması; tarafların ayrı ülkelerde yaşadıkları dikkate alınarak, idrak çağında bulunan küçüğün görüşüne başvurulup, onun görüşü de değerlendirilerek, daha
uzun süreli bir kişisel ilişki tesis edilmesi...................................... 6
4.
5718 sayılı MÖHUK md. 4/a
5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu md. 8/1
Yabancıların Nüfus Kayıtlarının Tutulması
Hakkında Yönetmelik md. 15/1
2. HD, E. 2009/19552, K. 2010/2037, T. 8.2.2010: Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliğince verilen
“mülteci” belgesine istinaden Türkiye’de “sığınmacı” olarak
bulunan Afgan uyruklu eşler arasındaki boşanma davasında, tarafların “evli” olduklarına ilişkin dosyada bir belge
IX
bulunmaması; yetkili hukukun vatandaşlık esasına göre
tayin edildiği hallerde, vatansızlar ve mülteciler hakkında yerleşim yeri, bulunmadığı hallerde mutad mesken, o
da yok ise dava tarihinde bulunduğu ülke hukukunun uygulanması; tarafların yabancılar kütüğünde kayıtlı olup
olmadıklarının, kayıtlı iseler aralarında “eş bağı” kurulup
kurulmadığının Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü (Yabancılar Kütüğünden) sorulup tespit edilmesi; tarafların yabancılar kütüğünde kayıtları yok ise, evli olup
olmadıklarının tabiyetinde oldukları Afganistan’ın Türkiye
Büyükelçiliğinden Dışişleri Bakanlığı vasıtasıyla sorulması ve evli olduklarına dair bu ülke makamlarından alınan
resmi belgenin dosyaya konulması................................................10
II. HUKUKÎ İŞLEMLERİN ŞEKLİNE İLİŞKİN
KANUNLAR İHTİLÂFI KURALI İLE İLGİLİ
KARARLAR................................................................................... 12
1. 5718 sayılı MÖHUK md. 7
Noterlik Kanunu md. 195
2. HD, E. 2007/6660, K. 2008/4253, T. 27.3.2008: Türk
vatandaşı davacı ile Alman vatandaşı davalı arasındaki
boşanma davasında verilen kararın kanun yararına bozulması talebinde bulunulması; yabancı memlekette düzenlenmiş olan ve Türk konsolosluğunun onayını taşımayan,
Türkçe tercümesi de sunulmayan vekâletnamenin geçerli
olarak kabul edilmemesi; geçerli bir vekâletname bulunmadığı için vekile yapılan tebligatın da geçersiz olması.............. 12
2.
5718 sayılı MÖHUK md. 7
Yabancı Resmî Belgelerin Tasdikten
Muaf Tutulmasına Dair 1961 Lahey Konvansiyonu
2. HD, E. 2009/2972, K. 2009/13376, T. 6.7.2009: Geçerli bir vekâletnamenin varlığının dava koşulu olması;
vekâletnamenin yabancı ülkede düzenlenmesi; yabancı ülkede düzenlenen vekâletnamenin, o yer Türk konsolosluğu
tarafından tasdikinin zorunlu olması; Yabancı Resmi Belgelerin Tasdikten Muaf Tutulmasına İlişkin 1961 Lahey
Konvansiyonu’na taraf devletlerden birinin ülkesinde düzenlenmiş olup da diğer akit devlet ülkesinde kullanılacak
X
olan resmî belgelerin diplomasi ve konsolosluk memurları
tarafından onaylanması zorunluluğunun kaldırılmış olması; Lahey Konvansiyonu uyarınca belgedeki imzanın,
imzalayan kişinin sıfatının, gerektiğinde bu belge üzerindeki mühür ve damganın belgeyi düzenleyen ülkenin
yetkili makamınca tasdik edilmesi, diğer bir ifadeyle belgenin apostille şerhini ihtiva etmesi zorunluluğu; usulüne
uygun vekaletname sunulmadığı durumlarda, davanın
reddine karar verilmeyip süre verilmesi ve sonuçlarının
hatırlatılması................................................................................. 14
3. 5718 sayılı MÖHUK md. 8
11. HD, E. 2014/10368, K. 2015/7511, T. 2.6.2015: Alman
ticaret ve finans şirketi ile Alman lojistik şirketi arasında
bir taşıma sözleşmesinin yapılması; davalı Türk şirketinin, Alman lojistik şirketinin Alman ticaret ve finans şirketi ile yaptığı sözleşmelerin tamamından kaynaklanan
yükümlülüklerini üstlenmesi; Alman lojistik şirketinin
iflas etmesi sebebiyle bu şirketin yükümlülüklerini üstlenen Türk şirketi aleyhine dava açılması; Türk şirketinin son taşıma ve buna ilişkin son faturanın üç yıl önce
düzenlenmesi sebebiyle zamanaşımı süresinin dolduğunu belirterek davanın reddini talep etmesi; mahkemece,
Alman hukukuna göre bir yıllık zamanaşımı süresinin
dolması sebebiyle davanın reddedilmesi; hukuki ilişkinin
niteliği dikkate alınarak tabi olup olduğu zamanaşımı süresinin belirlenmediği ve Alman hukukuna göre zamanaşımını kesen sebeplerin bulunup bulunulmadığı yönünde
inceleme yapılmadığı gerekçesiyle kararın bozulması...............16
III. ŞAHSIN HUKUKUNA İLİŞKİN KANUNLAR
İHTİLÂFI KURALLARI İLE İLGİLİ KARARLAR............... 20
1. 5718 sayılı MÖHUK md. 10
2. HD, E. 2008/16754, K. 2009/2119, T. 12.2.2009: Kısıtlının davacı sıfatıyla taraf olduğu ve Türkiye’de görülmekte
olan bütün davalarda vasiye husumet yöneltilmesine izin
verilmesi talebiyle dava açılması; Alman mahkemesince
verilen vasi tayinine ilişkin kararın Türk mahkemesince
tanınması sebebiyle Türk hukuku bakımından kesin hüküm vasfını kazanmış olması; vesayet veya kısıtlılık kara-
XI
rı verilmesi veya sona erdirilmesi sebepleri dışında kalan
bütün kısıtlılık veya vesayete ilişkin hususların Tük hukukuna tabi olması sebebiyle husumet izni talebinin Türk
hukukuna göre değerlendirilmesi................................................. 20
2. 5718 sayılı MÖHUK md. 10
2. HD, E. 2011/13681, K. 2012/6879, T. 22.3.2012: Oturma izni ile Türkiye’de bulunan Azerbaycan vatandaşının
özürlü olması nedeniyle hacir altına alınmasının talep
edilmesi; ilk derece mahkemesince ‘‘kısıtlanması istenen
kişinin Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmaması nedeniyle Türk Medeni Kanunu uyarınca kısıtlanamayacağı
gerekçesiyle isteğin reddedilmesi; MÖHUK’un 10. maddesinde, kısıtlama ile vesayet kararı verilmesi sebepleri öncelikle kısıtlanması istenenin milli hukukuna tabi kılındığı
için mahkemece davacının yardımından da yararlanılarak
kısıtlanması istenenin milli hukuku tespit edilip, kişinin
kısıtlanmasının ve kendisine vasi tayin edilmesinin mümkün olup olmadığının araştırılması; yabancının tabi olduğu
milli hukukuna göre kısıtlanmasının mümkün olmadığı
durumlarda ise, Türk hukukuna göre kısıtlanma şartları
araştırılarak sonucu uyarınca karar verilmesi............................. 21
3. 5718 sayılı MÖHUK md. 11
2. HD, E. 2007/5428, K. 2008/4768, T. 7.4.2008: Bulgaristan Kırcali Bölge Mahkemesinin kararıyla evliliğin iptal
edilmesi; Bulgar uyruklu eşten uzun zamandan beri haber
alınamaması sebebiyle kararın tanınmasının istenememesi; bu sebeple diğer eş tarafından Bulgar uyruklu eşi
hakkında gaiplik kararı verilmesi talebinde bulunulması;
davacı eşin, Bakanlar Kurulu kararı ile Türk vatandaşlığına alınmış olması; hakkında gaiplik kararı verilmesi talep edilen kişinin Bulgar uyruklu olması nedeniyle olayda
yabancılık unsurunun bulunması; yabancılık unsuru olan
olaylarda uygulanacak hukukun kanunlar ihtilâfı kurallarına göre tespit edilmesi; gaiplik veya ölmüş sayılma
kararının, kişinin millî hukukuna, millî hukukuna göre
hakkında gaiplik veya ölmüş sayılma kararı verilemeyen
kişinin mallarının Türkiye’de bulunması veya eşinin veya
mirasçılarından birinin Türk vatandaşı olması halinde,
XII
Türk hukukuna tabi olması; hakkında gaiplik kararı verilmesi istenen kişinin eşi Türk vatandaşı olduğuna göre,
Türk hukukuna göre gaiplik kararı verilmesi.............................. 23
IV. AİLE HUKUKUNA İLİŞKİN KANUNLAR
İHTİLÂFI KURALLARI İLE İLGİLİ KARARLAR................ 24
1. 5718 sayılı MÖHUK md. 13
2. HD, E. 2008/3618, K. 2009/9413, T. 12.5.2009: Suriye
vatandaşı ile evli olan kadının soyadının düzeltilmesi davasının evliliğin genel hükümlerine ilişkin bir mesele olması;
evliliğin genel hükümlerine uygulanacak hukuku gösteren
kanunlar ihtilâfı kuralının ve bu kuralın gösterdiği hukukun mahkeme tarafından re’sen uygulanması............................. 24
2. 5718 sayılı MÖHUK md. 14
2. HD, E. 2006/21951, K. 2007/17742, T. 25.12.2007: Türk
vatandaşlığından çıkan eşler arasındaki boşanma davasında, kanunlar ihtilâfı kurallarına göre uygulanacak olan hukukun mahkeme tarafından re’sen tespit edilmesi; yetkili
yabancı hukuk olan Alman hukukunun tespitinde, Türkiye
ve Almanya’nın taraf olduğu Yabancı Hukuk Hakkında Bilgi Edinilmesine Dair Avrupa Sözleşmesi hükümlerinden
yararlanılması................................................................................ 26
3.
5718 sayılı MÖHUK md. 14
Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukukî Veçhelerine
Dair Lahey Sözleşmesi md. 12-13, md. 20 ve md. 36
Çocuk Haklarına Dair Birleşmiş Milletler Sözleşmesi md. 9-10
İstanbul 1. Aile Mahkemesi, E. 2008/945, K. 2009/200,
T. 24.3.2009: Türk ve Yeni Zelanda vatandaşı olan davalı
annenin ve yine Yeni Zelanda vatandaşı babanın evliliklerinden olan küçük çocuğun Türkiye’de alıkonduğu gerekçesiyle Yeni Zelanda Merkezi Makamının, Türk Devleti’nin
Merkezi Makamı olan Adalet Bakanlığı Uluslararası
Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü’ne başvurarak
çocuğun mutad meskeni olan Yeni Zelanda’ya geri gönderilmesini istemesi; davaya katılan babanın Türk Merkezi
Makamına başvurduğu tarihte, Yeni Zelanda Devleti’nin
Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukukî Veçhelerine Dair
Lahey Sözleşmesine taraf olmaması; davalı annenin, Mer-
XIII
kezi Makamın dostane çözüm önerilerini kabul etmemesi;
Yeni Zelanda ile ülkemiz arasında Lahey Sözleşmesi’nin
1.4.2008 tarihi itibarıyla yürürlüğe girmiş olması; Lahey
Sözleşmesi’ne göre, çocuğun derhal mutad meskenine geri
dönmesinin sağlanması; 8.1.2007 tarihinde doğan çocuğun,
29.5.2007 tarihinde mutad meskenden ayrılması sebebiyle
mutad meskeninde kalma süresinin doğumundan itibaren
yaklaşık dörtbuçuk ay olması; bu dönemde çocuğun Yeni
Zelanda da süren mutad meskendeki yaşamını algılayacak
bilinçte olmaması; Türkiye’ye getirilen çocuğun yaşamının
birbuçuk yılını Türkiye’de annesinin yanında geçirmesi; çocuğun yaşamı algılamasının henüz yeni başladığı dönemde
mutad meskeninin, annesinin mutad meskeniyle aynı olduğunun kabul edilmesi................................................................. 27
4. 5718 sayılı MÖHUK md. 14
2. HD, E. 2009/20084 K. 2009/22448, T. 24.12.2009: Boşanma sebepleri ve hükümlerinin eşlerin müşterek millî
hukukuna, tarafların ayrı vatandaşlıkta olmaları halinde
müşterek mutat mesken hukukuna, bulunmadığı takdirde
Türk hukukuna tabi olması; izinle Türk vatandaşlığından
çıkan ve Almanya’da boşanan kadının, yabancı mahkeme
kararının kesinleştiği tarihten itibaren sadakat yükümlülüğünün bulunmaması nedeniyle başka bir erkekle yaşadığından bahisle aleyhine Türkiye’de tazminat davasının
açılamaması.................................................................................... 33
5. 5718 sayılı MÖHUK md. 14
2. HD, E. 2012/19748, K. 2013/12792, T. 7.5.2013: İspanyol vatandaşı babanın çocuğuyla velayet ve kişisel ilişki
kurmak için Hollanda vatandaşı anneye karşı dava açması;
velayet ve kişisel ilişki konusunda boşanmanın tabi olduğu
hukukun uygulanması; tarafların müşterek milli hukuku
ve müşterek mutad mesken hukuku bulunmadığından,
uyuşmazlıkta Türk hukukunun uygulanması; mahkemece
müşterek çocuk ile baba arasında kişisel ilişki düzenlenirken dini bayramların esas alınması; tarafların hangi dine
mensup oldukları ve bu dine ait bayramlar tespit edilmeden infazda duraksama yaratacak şekilde velayet ve kişisel ilişki kurulmasının yasaya aykırı olması................................ 34
XIV
6.
5718 sayılı MÖHUK md. 15
Yabancı Hukuk Hakkında Bilgi
Edinilmesine Dair Avrupa Sözleşmesi
8. HD, E. 2010/5330, K. 2011/3103, T. 26.5.2011: Taraflar
Alman vatandaşı olduklarına göre mal rejimleri konusunda kendilerine ait milli hukuklarında yer alan hükümlerin
uygulanması; davada, hukuki ilişkinin tarafları (öznesi) yönünden, yabancılık unsurunun bulunması; hakimin, Türk
kanunları ihtilafı kurallarını ve bu kurallara göre yetkili
olan yabancı hukuku re’sen uygulaması; tarafların evlenme
anındaki müşterek milli hukuku mevcut olduğundan Türk
hukukunun somut olayda uygulama olanağının bulunmaması; ancak, Türk kamu düzenine aykırılık ve taşınmazın
Türkiye’de olması durumunda Türk hukuku uygulanması..........36
7. 5718 sayılı MÖHUK md. 15
Yabancı Hukuk Hakkında Bilgi
Edinilmesine Dair Avrupa Sözleşmesi
8. HD, E. 2014/13727, K. 2015/22119, T. 9.12.2015:
Almanya’da boşanan ve boşanma kararı Türkiye’de tanınan eşler arasında evlilik birliği içerisinde edinilen taşınmaz malların paylaştırılması için dava açılması; eşler
arasında Almanya’da noterde mal rejimi sözleşmesinin yapılması; söz konusu sözleşmeyle mal ayrılığı rejiminin kabul edilmesi; sözleşmeye Alman hukukun uygulanmasının
kararlaştırılması; mahkemece, eşler arasında mal ayrılığı
rejiminin seçilmesi sebebiyle davanın reddine karar verilmesi; mahkemece, taraflarca seçilen Alman hukuku hükümlerinin tespit edilerek bu hükümler uyarınca davanın
karara bağlanmaması sebebiyle hükmün bozulması................... 42
8. 5718 sayılı MÖHUK md. 18
2. HD, E. 2010/14140, K. 2012/615, T. 19.1.2012: Anne ile
evlat edinilecek çocuğun Türkmenistan vatandaşı olması
sebebiyle davanın kişi bakımından yabancılık unsuru içermesi; evlat edinmeye uygulanacak hukukun MÖHUK’a
göre belirlenmesi ve hakimin Türk kanunlar ihtilâfı kurlarını re’sen uygulaması; mahkemece, evlat edinme ehliyeti
ve şartları bakımından evlatlık açısından Türkmenistan
hukukunun, evlat edinecekler bakımından Türk hukukunun uygulanması ve Türk Medeni Kanunu’nun 316. maddesi uyarınca araştırma yapılarak karar verilmesi..................... 44
XV
9. 5718 sayılı MÖHUK md. 18
Yabancı Hukuk Hakkında Bilgi
Edinilmesine Dair Avrupa Sözleşmesi
18. HD, E. 2015/6145, K. 2016/244, T. 12.01.2016: Türk
vatandaşının evli olduğu Azerbaycan vatandaşı eşinin evlilik dışı ilişkisinden olan çocuğunu evlat edinmek istemesi;
Türk vatandaşının önceki evliliğinden olan çocuklarının
mirasçılık yönünden aleyhlerine olacağı gerekçesiyle evlat
edinmeye muvafakat etmemesi; Türk hukukunun, evlat
edinme ehliyeti ve şartları bakımından evlat edinen için
aradığı şartların gerçekleşmesi; evlat edinilecek küçük ve
annesi, Azerbaycan vatandaşı olduğundan küçüğün evlat
edinilebilmesinin mümkün olup olmadığı, mümkün ise
evlat edinilme ehliyet ve şartlarını taşıyıp taşımadığının
kendi milli hukukuna göre tespit edilmesi; Azerbaycan’ın
da taraf olduğu Yabancı Hukuk Hakkında Bilgi Edinilmesine Dair Avrupa Sözleşmesi hükümlerinden yararlanılarak Azerbaycan hukukunun evlat edinmeye ilişkin hükümlerinin ve bunların Türkçe tercümesinin dosyaya ibraz
ettirilmesi........................................................................................ 46
V. MİRAS HUKUKUNA İLİŞKİN KANUNLAR
İHTİLÂFI KURALLARI İLE İLGİLİ KARARLAR................ 49
1. 5718 sayılı MÖHUK md. 20
2. HD, E. 2008/13740, K. 2008/14696, T. 6.11.2008: Vasiyetnameye konu taşınmaz malın malikinin ve vasiyetname düzenleyenin İngiliz vatandaşı olması sebebiyle vasiyetçinin milli hukukunun muhtevasının araştırılması;
İngiliz hukukunun tespitinde Yabancı Hukuk Hakkında
Bilgi Edinilmesine Dair Avrupa Sözleşmesi’nin dikkate
alınması.......................................................................................... 49
2.
5718 sayılı MÖHUK md. 20/3
Konsolosluk İlişkileri
Hakkında Viyana Sözleşmesi md. 5/g
Türkiye Cumhuriyeti ile Türkmenistan
Arasında Konsolosluk Antlaşması md. 46/5
2. HD, E. 2009/16487, K. 2010/20342, T. 6.12.2010:
Türkmenistan’ın, Türkiye’nin de taraf olduğu Konsolosluk
XVI
İlişkileri Hakkında Viyana Sözleşmesi’ne taraf olması; söz
konusu Sözleşmenin “konsolosluk görevleri” başlıklı 5. maddesinin (g) bendinde, gönderen devletin vatandaşı gerçek ve
tüzel kişilerin mirasla ilgili çıkarlarını korumanın konsolosluğun görevleri içinde olması; Türkiye ile Türkmenistan
arasında 1994 yılında imzalanan Türkiye Cumhuriyeti ile
Türkmenistan Arasında Konsolosluk Antlaşması’nın 46/5.
maddesi uyarınca konsolosluk memurunun değeri önemsiz
miras mallarının kendisine teslimini isteyebileceği ve bu
takdirde terekeyi ilgili şahıslara gönderme hakkına sahip
olduğunun hükme bağlanması; terekenin hazineye devir ve
teslimine karar verilmesinin anılan uluslararası sözleşmelere aykırı olması............................................................................ 51
3. 5718 sayılı MÖHUK md. 20
3. HD, E. 2010/14495, K. 2011/5129, T. 29.3.2011: Muris
Işık Atıl’ın tedavi için gittiği Amerika’nın Maryland Eyaletinde vefat etmesi ve geride mirasçı olarak kızını, kendisinden önce ölen oğlundan olan beş torununu, halen
Amerika’da bulunan ve Türkiye’de paranoid şizofren olması sebebiyle kendisine geçici vasi tayin olunan oğlu davalıyı
bırakması; murisin sağlığında düzenlediği vasiyetname ile
tüm malvarlığını halen Amerika’da bulunan vesayet altındaki davalıya bırakması; vasiyetnamenin, TMK’da yazılı
vasiyetname şartlarından hiçbirini taşımadığını ileri sürerek davacının vasiyetname olarak ibraz olunan vesaikin
iptalini talep etmesi; hukuki işlemlerin, yapıldıkları ülke
hukukunun veya o hukuki işlemin esası hakkında yetkili
olan hukukun maddi hukuk hükümlerinin öngördüğü şekle uygun olarak yapılması; murisin, vasiyetname ile oğlu
davalıyı tüm servetinin varisi olarak tayin etmesi; murisin
serveti içinde Türkiye’deki taşınmaz mallarının da bulunması sebebiyle taşınmaz mal vasiyetinin geçerli olması için
Türk hukuk sistemindeki usul ile yapılmış olması...................... 53
4. 5718 sayılı MÖHUK md. 20
3. HD, E. 2013/17015, K. 2014/1384, T. 3.2.2014: Türk
vatandaşı tarafından Pinneberg Dairesinde Noter Hennig
Behrens huzurunda düzenleme yoluyla yapılan vasiyetnamenin, şekil şartlarına uymaması, ehliyetsizlik ve hukuka
aykırı olması nedenleriyle iptali için dava açılması; yabancı
ülkede düzenlenen vasiyetnamenin şeklinin, yapıldığı ülke
XVII
hukukunun veya o hukuki işlemin esası hakkında yetkili
olan hukukun hükümlerine tabi olması........................................ 55
5. 5718 sayılı MÖHUK md. 20
2644 sayılı Tapu Kanunu md. 35
8. HD, E. 2013/13351, K. 2014/13084, T. 20.6.2014: Mirasbırakanın İtalyan vatandaşı olması sebebiyle mirasçıların miras paylarının, İtalyan hukukuna göre belirlenmesi;
Türkiye’deki taşınmazlar yönünden Tapu Kanunu’nun 35.
maddesinde yer alan kısıtlayıcı hükümlerin göz önünde bulundurulması; İtalya ile Türkiye arasında taşınmaz ediniminde karşılıklılık esasının mevcut olması.................................. 58
6. 5718 sayılı MÖHUK md. 20/4
Vasiyet Tasarruflarının Şekline
Uygulanacak Hukuka Dair Lahey Sözleşmesi
3. HD, E. 2015/2397, K. 2015/4054, T. 12.3.2015:
Almanya’da düzenlenen vasiyetnamenin iptali davasının
reddine karar verilmesi; vasiyetnamenin şekline uygulanacak hukuka göre inceleme yapılmaması sebebiyle kararın
Yargıtay tarafından bozulması; Türkiye’nin taraf olduğu
Vasiyet Tasarruflarının Şekline Uygulanacak Hukuka Dair
Lahey Sözleşmesi uyarınca vasiyetnamenin şekline uygulanacak hukuk tespit edilerek vasiyetnamenin geçerli olup
olmadığının belirlenmesi................................................................ 61
VI. EŞYA HUKUKUNA İLİŞKİN KANUNLAR
İHTİLÂFI KURALLARI İLE İLGİLİ KARARLAR................ 65
1. 5718 sayılı MÖHUK md. 21
11. HD, E. 2013/8856, K. 2013/12556, T. 17.6.2013: Yabancı gemiye verilen yakıt bedelinin tahsili ile gemi üzerinde
kanuni rehin hakkı tesisine ilişkin davanın, mahkemece,
Türk mahkemelerinin yetkili olmaması sebebiyle reddedilmesi; Çanakkale mahkemesince, Çanakkale’ye gelen geminin haczine ve teminat mektubu ibraz edildiğinde haczin
teminat üzerine kaydırılmasına karar verilmesi; taşınır ve
taşınmazlar üzerindeki mülkiyet hakkı ve diğer ayni hakların işlem anında malların bulunduğu ülke hukukuna tabi
olması; kanuni rehin hakkının gemiyi takip etmesi nedeni
ile Türk limanına gelmiş gemi açısından rehin hakkı tesisi
davasında Türk mahkemelerinin görevli ve yetkili olması;
geminin Çanakkale limanına gelmiş olması ve tedbirin de
XVIII
buradan verilmesi nedeni ile Çanakkale mahkemelerinin
yetkili olduğunun kabul edilmesi.................................................. 65
2. 5718 sayılı MÖHUK md. 22
8. HD, E. 2014/3724, K. 2015/11795, T. 27.5.2015: Finansal kiralama sözleşmesi ile kiralanan teknenin kiracının
borçlarından dolayı haczi üzerine mahcuz mala istihkak
davasının açılması; leasing verenin ve leasing alanın Cebelitarık vatandaşı olması sebebiyle uyuşmazlıkta yabancılık unsurunun bulunması; Bodrum’da bağlama limanında haczedilen tekneye ilişkin leasing sözleşmesinin İngiliz
hukukuna göre yapılması; Yargıtay’ca leasing sözleşmesinin düzenlenme şeklinde noterlikçe yapılmaması ve kiracının ikametgâhındaki noter özel siciline tescil edilmemesi
nedeniyle Türk hukukuna göre geçersiz olduğu sonucuna
varılması......................................................................................... 68
VII. BORÇLAR HUKUKUNA İLİŞKİN KANUNLAR
İHTİLÂFI KURALLARI İLE İLGİLİ KARARLAR............... 71
1. 5718 sayılı MÖHUK md. 24
23. HD, E. 2014/9161, K. 2015/2220, T. 2.4.2015: Türk
şirketi ile yabancı şirketler arasında yapılan Danışmanlık Anlaşması uyarınca yabancı şirketlerin Afganistan’da
yapılan ihaleye ilişkin olarak Türk şirketine proje ile ilgili olarak teknik ve idari bilgi vermesi; yabancı şirketlerin,
Türk şirketinin Afganistan’da yapılan ihaleye katılmasını
sağlaması; Afganistan Enerji Bakanlığı ihaleden sonra sözleşmenin imzalanması için Türk şirketine süre vermesine rağmen Türk şirketinin güvenlik sebebiyle sözleşmeyi
imzalamaya gitmemesi; Afganistan Enerji Bakanlığı’nın
teminat mektubunu irat kaydetmesi; Türk şirketinin danışmanlık ücretini ödememesi üzerine yabancı şirketlerin
Türk mahkemesinde dava açması; mahkemece, taraflar
arasındaki ilişkinin tellallık sözleşmesi olarak nitelendirilmesi ve tellallık sözleşmesi uyarınca yabancı şirketlerin
ücrete hak kazanmaları için gerekli şartların oluşmadığı
gerekçesiyle davanın reddedilmesi................................................ 71
2. 5718 sayılı MÖHUK md. 24
19. HD, E. 2015/4625, K. 2016/963, T. 27.1.2016: İsviçre’de
faaliyet gösteren davalı şirketin restoranı için Türk şirke-
XIX
tinden satın alınan mobilya ve kumaşlar teslim edilmesine
rağmen sözleşme bedelinin ödenmemesi; bedelin faiziyle
birlikte tahsili için İsviçreli şirkete karşı dava açılması;
davalı İsviçre şirketinin malların ayıplı olduğunu, Antalya
mahkemesinin milletlerarası yetkisinin bulunmadığını ve
Türk hukukunun uygulanamayacağını öne sürmesi; mahkemece yetki itirazının reddiyle karakteristik edim borçlusu olan Türk şirketinin işyeri hukukunun uygulanması............. 74
3. 5718 sayılı MÖHUK md. 26 md. 40 md. 45 ve md. 47
11. HD, E. 2013/6305, K. 2013/21351, T. 25.11.2013: Merkezi Almanya’da bulunan Norddeutsche Landesbank ile
Türk vatandaşları arasında Helmstedt adresindeki apartmanın satın alınması için kredi sözleşmesi yapılması; kredi
borcunun taşınmaz ile teminat altına alınması; kredi sözleşmenin mesleki veya ticari olmayan amaçla kredi sağlanmasına yönelik tüketici sözleşmesi niteliğinde olması;
kredinin geri ödenmemesi üzerine Alman bankası tarafından davalıların Türkiye’deki ikametgâhları mahkemesinde dava açılması; kredi sözleşmesinde Alman hukukunun
uygulanacağının kararlaştırılması; yabancılık unsuru taşıyan davalarda Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisinin, yer itibariyle yetki kurallarına göre tespit edilmesi;
Alman mahkemesine yetki veren hükmün uygulanmasının
mümkün olmaması......................................................................... 76
4. 5718 sayılı MÖHUK md. 26 ve md. 48
3. HD, E. 2014/1296, K. 2014/9607, T. 16.6.2014: İrlanda vatandaşının Bodrum’da satın aldığı taşınmazın teslim
edilmemesi nedeniyle sözleşmenin feshi, taşınmaz mal
bedelinin iadesi ve cezai şartın ödenmesi talebiyle tüketici mahkemesinde dava açılması; mahkemece, yabancılık
unsuru ve kanunlar ihtilafı kuralları dikkate alınmaksızın
taraflar arasındaki sözleşmenin feshine, ödenen satış bedelinin faiziyle birlikte iadesine, sözleşmenin resmi şekilde
değil adi şekilde yapılması nedeniyle cezai şart talebinin
reddine karar verilmesi; davacının yabancı olması sebebiyle teminat yatırmak zorunda olması; davacının, mütekabiliyet şartının gerçekleşmesi halinde teminattan muaf tutulması; ayrıca, davacının yurt içinde istenen teminatı karşılamaya yeterli taşınmaz malının bulunmasının HMK’da
XX
teminat yatırılmasını gerektirmeyen haller arasında
sayılması......................................................................................... 79
5. 5718 sayılı MÖHUK md. 27
22. HD, E. 2015/16473, K. 2015/25517, T. 28.09.2015:
Türk vatandaşı tarafından İsviçre’de mukim şirkete karşı
fazla çalışma, yıllık izin, bakiye ücret ve haksız fesih tazminatı talebiyle dava açılması; davalının mahkemenin milletlerarası yetkisine itiraz etmesi ve İsviçre Baden mahkemelerinin yetkili olduğunu öne sürmesi; mahkemece
yetki itirazının kabulüyle davanın reddine karar verilmesi; davacının Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Ilısu Barajı
yapımında çalışması sebebiyle uyuşmazlığın esasına işini
mutad olarak yaptığı yer hukuku olan Türk hukukunun
uygulanması................................................................................... 82
6. 5718 sayılı MÖHUK md. 37
11. HD, E. 2014/17530, K. 2015/12283, T. 19.11.2015:
Bilgi güvenliği sektöründe hizmet veren Türk şirketi ile
güvenlik duvarı teknolojileri üreten Amerikan şirketi arasında distribütörlük sözleşmesi yapılması; Türkiye piyasasında birlikte çalışılan bayilerden birisi olmasına rağmen
Türkiye’deki diğer bir şirketin distribütör tarafından yürütülecek işler için kendisini Amerikalı şirketin distribütörü
olarak tanıtması; Amerikan şirketi ile Türkiye’de kendisini
Amerikan şirketinin distribütörü olarak tanıtan şirketin
haksız rekabet yaptığı iddiasıyla uğranılan zararın tazmini için dava açılması....................................................................... 85
7. 5718 sayılı MÖHUK md. 39
2675 sayılı MÖHUK md. 26
13. HD, E. 1998/9529, K. 1999/3213, T. 22.4.1999: Hollanda Belediyesi tarafından Türk vatandaşına karşı açılan,
haksız olarak alınan geçim yardımının iadesi davasında
uygulanacak hukukun tayini; sebepsiz iktisabın gerçekleştiği yer hukuku olarak Hollanda Genel Geçim Yasasının
uygulanması................................................................................... 88
XXI
İkinci Bölüm
MİLLETLERARASI USUL HUKUKUNA
İLİŞKİN KARARLAR
I. TÜRK MAHKEMELERİNİN MİLLETLERARASI
YETKİSİNE İLİŞKİN KARARLAR........................................... 91
1. 5718 sayılı MÖHUK md. 40
11. HD, E. 2007/12254, K. 2009/1912, T. 20.2.2009: Merkezi
Bulgaristan’da bulunan şirket ortakları arasındaki davada Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisi; HUMK’un
17. maddesince öngörülen kesin yetki kuralının merkezi
Türkiye’de bulunan ve Türk yasalarına göre kurularak faaliyet gösteren tüzel kişilere ilişkin olması; Türk şirketlerinin
ortakları arasındaki davalarda kesin yetki kuralı getiren
bu hükmün yabancı uyruklu tüzel kişilerle ilgili davalarda
kesin yetki kuralı niteliğini taşımaması ve yabancı şirket
ortakları arasındaki davalarda Türk mahkemelerinin yetkisinin genel yetki kuralına göre belirlenmesi............................. 93
2. 5718 sayılı MÖHUK md. 40
11. HD, E. 2008/5454, K. 2009/2604, T. 6.3.2009: Deniz taşımasından kaynaklanan uyuşmazlıkta davacının Alman
uyruklu olması nedeniyle yabancılık unsurunun bulunması; navlun sözleşmesinin atıf yaptığı konişmentoda yer
alan yetki şartı ile Bremen mahkemelerine yetki verilmesi; yabancı devlet mahkemesini yetkilendiren anlaşmaya
rağmen yabancı uyruklu taşıyanın Türk uyruklu davalının
ikametgâhı mahkemesinde dava açması; kendi ikametgâhı
mahkemesinde kendisini daha iyi savunabilecek olan davalının davaya bakmaya Bremen mahkemelerinin yetkili
bulunduğu yolundaki itirazının MK’nın 2. maddesi hükümleri ile bağdaşmaması; ayrıca temyiz aşamasında davacı
tarafından yetkili kılınan yabancı devlet mahkemesinde
açılan davada yetkisizlik kararı verilmesi nedeniyle 5718
sayılı Kanunun 47. maddesi uyarınca Türk mahkemesince
davaya bakılması............................................................................ 96
3. 5718 sayılı MÖHUK md. 40
Türk Medenî Kanunu md. 168
İstanbul 1. Aile Mahkemesi, E. 2009/372, K. 2009/990,
XXII
T. 241.12.2009: Kanada ve İrlanda vatandaşı olan davacı
ile Kanada vatandaşı olan davalı arasındaki boşanma ve
boşanmanın fer’’i sonuçlarına ilişkin davada Türk mahkemesinin milletlerarası yetkisinin belirlenmesi; davacının
Türkiye’de geçici ikamet tezkeresi ile bulunması; davalının
Türkiye’ye hiç gelmemesi sebebiyle mahkemenin yetkili
olmadığı itirazının yapılması; davalının, yetkili mahkemenin, boşanma veya ayrılık davalarında eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce son defa 6 aydan beri birlikte
oturdukları yer mahkemesi olduğunu, İstanbul’un davacı
ve davalının ikametgâhı olmadığını, davacının Türkiye’de
küçük bir irtibat bürosundan başka bir yerinin bulunmadığını, davalı için Türkiye’nin kültürel yönden de uzak ve
yabancı bir ülke olduğunu, savunma hakkını kullanamayacağını, bunun bir zorlama olacağını, Türkiye’de tarafların
6 ay süre ile bir ikametgâhlarının bulunmadığını, davacının ikamet belgesinin olmasının Türkiye’de ikamet ettiğini göstermediğini, Türkiye’de yatırım yapan, şirket kuran
yabancıların Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığına girmek
üzere başvurmuş olmadıkları sürece Türkiye’de ikamet
ediyor olarak kabul edilemeyeceklerini, davanın sonuç olarak yetkisiz bir mahkemede açıldığını, davacının ailesini
terk etmeden önce Cebelitarık’ta eşi ve çocuklarıyla birlikte dört yıl yaşadığını, daha önce orada bir boşanma ve
mal paylaşımı davasının açıldığını, davalının hiç yaşamadığı Türkiye’de yargı önüne çıkarılmasının Avrupa İnsan
Hakları Konvansiyonu’nun 6. maddesine aykırı olduğunu,
ayrıca Cebelitarık yüksek mahkemesindeki boşanma ve
mal paylaşımı davasının da derdest olduğunu, bu nedenlerle derdestlik itirazında bulunulduğunu, sonuç olarak
da davanın yetki yönünden reddine karar verilmesi gerektiğini ileri sürmesi; bir yabancıya ikamet teskeresinin
verilmesinde o kişinin Türkiye’de yerleşme niyeti yani yerleşmenin psikolojik unsurunun aranmaması; ikamet izni
verilmesiyle yabancının Türkiye’de oturma ve Türkiye’de
gezme özgürlüğüne hak kazanması; davacının Türkiye’de
yerleşim yerinin bulunmaması sebebiyle mahkemenin milletlerarası yetkiye sahip olmaması; hangi devlet mahkemelerinin yetkili olduğunu araştırma hususunun Türk mah-
XXIII
kemesinin görevi dışında kalması sebebiyle yetkili yabancı
devlet mahkemesinin gösterilmemesi........................................... 99
4. 5718 sayılı MÖHUK md. 40
11. HD, E. 2014/2059, K. 2015/712, T. 20.1.2015: Türk
şirketi ile Fransız şirketi arasında Fransa’dan gönderilecek tohumlara ilişkin olarak münhasır nitelikli tek satıcılık
sözleşmesinin yapılması; sözleşmeye rağmen Fransız şirketi tarafından tohumların gönderilmemesi ve Türkiye’de
dağıtım yapmak üzere başka bir şirketin kurulması; Fransız şirketinin tohumları Türkiye’de kurduğu şirket üzerinden piyasaya sürmesi ve tek satıcılık sözleşmesini tek
taraflı olarak feshetmesi üzerine Türk şirketinin tazminat
davası açması; Fransız şirketinin, Türk mahkemesinin
milletlerarası yetkisine itiraz etmesi; Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisinin iç hukukun yetki kurallarına
göre belirlenmesi; Fransız şirketinin merkezinin Fransa’da
olması sebebiyle davalının ikametgâhı esasına göre Türk
mahkemesinin milletlerarası yetkisi gerçekleşmemiş olsa
bile sözleşmenin ifa edildiği yerin Antalya olması; ayrıca
Fransız şirketinin eylemlerinin haksız fiilin özel bir görünümü olan haksız rekabet niteliği taşıması ve zararın meydana geldiği yerin Antalya olması sebebiyle Türk mahkemesinin milletlerarası yetkisinin gerçekleşmesi........................ 106
5. 5718 sayılı MÖHUK md. 41
2. HD, E. 2008/2222, K. 2008/6650, T. 8.5.2008: Türk vatandaşlarının kişi hallerine ilişkin davaların, yabancı ülke
mahkemelerinde açılmadığı veya açılamadığı takdirde
Türkiye’de yer itibariyle yetkili mahkeme de bulunmaması
halinde ilgilinin sakin olduğu yer, Türkiye’de sakin değilse
Türkiye’deki son yerleşim yeri mahkemesinde, o da bulunmadığı takdirde Ankara, İstanbul veya İzmir mahkemelerinden birinde görülmesi; vesayet işlerinde yetkinin, küçüğün veya kısıtlının yerleşim yerindeki vesayet dairelerine
ait olması....................................................................................... 111
6. 5718 sayılı MÖHUK md. 41
2. HD, E. 2008/13469, K. 2009/917, T. 28.1.2009: Türk vatandaşlarının kişi hallerine ilişkin davaların, ilgilinin sakin olduğu yer, Türkiye’de sakin değilse Türkiye’deki son
XXIV
yerleşim yeri mahkemesinde, o da bulunmadığı takdirde
Ankara, İstanbul veya İzmir mahkemelerinden birinde
açılması; vesayet işlerinde yetkinin, küçüğün veya kısıtlının yerleşim yerindeki vesayet dairelerine ait olması............... 112
7. 5718 sayılı MÖHUK md. 41
2. HD, E. 2008/20095, K. 2009/8384, T. 30.4.2009: Türk
vatandaşlarının kişi hallerine ilişkin davaların, yabancı
ülke mahkemelerinde açılmadığı veya açılamadığı takdirde Türkiye’de yer itibariyle yetkili mahkeme de, bulunmaması halinde ilgilinin sakin olduğu yer, Türkiye’de sakin
değilse Türkiye’deki son yerleşim yeri mahkemesinde, o da
bulunmadığı takdirde Ankara, İstanbul veya İzmir mahkemelerinden birinde görülmesi; vesayet işlerinde yetkinin
küçüğün veya kısıtlının yerleşim yerindeki mahkemeye ait
olması............................................................................................ 113
8. 5718 sayılı MÖHUK md. 41
18. HD, E. 2010/18, K. 2010/1760T. 9.2.2010: Nüfus kütüğünde “Hanım” olan anne adının “Halime” olarak değiştirilmesi için açılan davanın mahkemece yetki yönünden reddine karar verilmesi; Türk vatandaşlarının kişi hallerine
ilişkin davaların, yabancı ülke mahkemelerinde açılmadığı
veya açılamadığı takdirde Türkiye’de yer itibariyle yetkili
mahkeme de bulunmaması halinde ilgilinin sakin olduğu
yer, Türkiye’de sakin değilse Türkiye’deki son yerleşim yeri
mahkemesinde, o da bulunmadığı takdirde Ankara, İstanbul veya İzmir mahkemelerinden birinde görülmesi; davacının, düzenlediği vekâletnameden davacının, Mısır Arap
Cumhuriyetinde ikamet ettiği anlaşıldığına ve Türkiye’de
son yerleşim yeri de bilinmediğine göre davaya bakmakla
Ankara mahkemelerinin yetkili olması...................................... 114
9. 5718 sayılı MÖHUK md. 41
2. HD, E. 2011/21479, K. 2012/17066, T. 21.6.2012: Vesayet altına alınması istenen küçüğün İsviçre’de ikamet etmesi ve Türkiye’de yerleşim yerinin bulunmaması; Nüfus
Hizmetleri Kanunu ile nüfusa kayıtlı olunan yerin, yerleşim yerine karine olmasına ilişkin kuralın yasal dayanağının kaldırılması; vesayet davasının, vesayet altına alınma-
XXV
sı istenenin Türkiye’deki son yerleşim yeri ve Türkiye’deki
son yerleşim yerinin tespit edilememesi halinde Ankara,
İstanbul veya İzmir mahkemelerinden birinde görülmesi......... 116
10.5718 sayılı MÖHUK md. 41
18. HD, E. 2015/7272, K. 2016/1536, T. 8.2.2016: Yabancı uyruklu olan davacının Türk vatandaşı olan davalının
kardeşi olduğunun tespiti için dava açması; mahkemece
MÖHUK’un 41. maddesi resen değerlendirilerek yetkisizlik kararı verilmesi; MÖHUK’un 41. maddesindeki yetki
kuralının kesin yetki niteliğinde olmaması................................ 117
11. 5718 sayılı MÖHUK md. 42
2. HD, E. 2008/6411, K. 2008/9496, T. 30.6.2008: Eşin
kısıtlanarak kendisine vasi atanması; davacının ve kısıtlanması istenilen kişinin Bakanlar Kurulu kararıyla vatandaşlıktan çıkmasına izin verilmesi sebebiyle Türkiye
Cumhuriyeti vatandaşı olmadıklarının anlaşılması; kısıtlama kararının verilmesinde, kısıtlanması istenen kişinin
Türkiye’de sakin olduğu yer, sakin değilse mallarının bulunduğu yer mahkemesinin milletlerarası yetkiye sahip
olması; dosyadaki bilgi ve belgelerden kısıtlanması istenen
kişinin Türkiye’de sakin olduğu ve taşınmazının bulunduğu yerin Uşak Kemalöz mahallesi olması nedeniyle kısıtlama ve vasi atama kararının Uşak mahkemeleri tarafından
verilmesi........................................................................................ 118
12.5718 sayılı MÖHUK md. 43
14. HD, E. 2015/1997, K. 2015/6013, T. 1.6.2015:
Türkiye’de yerleşim yeri bulunmayan Alman vatandaşının
mirasçılık belgesi almak için açtığı davada mirasçılık belgesinin Türkiye’de mallarının bulunduğu yer mahkemesi
tarafından verilmesi gerektiği belirterek yetkisizlik kararı verilmesi; yabancılık unsuru taşıyan miras davalarında
ölenin Türkiye’deki son yerleşim yeri, son yerleşim yerinin
Türkiye’de olmaması halinde terekeye dahil malların bulunduğu yer mahkemesinin milletlerarası yetkiye sahip
olması............................................................................................ 119
13.5718 sayılı MÖHUK md. 43
14. HD, E. 2015/2899, K. 2015/9543, T. 28.10.2015: Miras sebebiyle istihkak davasının murisin Türkiye’deki son
XXVI
yerleşim yeri mahkemesinde açılması; son yerleşim yerinin
Türkiye’de olmaması halinde terekeye dahil malların bulunduğu yer mahkemesinde açılması.......................................... 121
14. 5718 sayılı MÖHUK md. 47
11. HD, E. 2007/3087, K. 2008/4981, T. 14.4.2008:
Konişmento’da yer alan bir klozla Napoli mahkemesinin
yetkili kılınması; yabancı mahkemeye yetki veren anlaşma
ile Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisinin ortadan
kalkması........................................................................................ 122
15. 5718 sayılı MÖHUK md. 47
9. HD, E. 2010/7381, K. 2010/16168, T. 3.6.2010: Davacının, davalıya ait teknede çalıştığını, haklı olarak iş sözleşmesine son verdiğini belirterek bir kısım işçilik alacaklarının davalıdan tahsilini talep etmesi; davalının, uyuşmazlığın çözümünde Türk hukukunun ve mahkemelerinin
yetkili olmadığını savunması; davacının çalıştığını iddia
ettiği yatın, turistik maksatla kullanılan bir deniz aracı
olması ve taşıma işinde kullanılmaması; taraflar arasında
düzenlenen 21.02.2008 günlü İş Sözleşmesinin “uygulanacak kanun ve yetkili mahkemeler” başlıklı 21. maddesinde, sözleşmenin British Virgin Islands kanunlarına tabi
kılınması ve sözleşmeden doğan uyuşmazlıklarda, şirketin tescil edildiği British Virgin Islands mahkemelerinin
yetkilendirilmesi; somut uyuşmazlığa konu iş davasında,
davalının ikametgâhı mahkemesi ile işyeri mahkemesini
yetkili kabul eden 5521 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nun
5. maddesinin, “işçiyi” koruma amacını taşıması ve kamu
düzeni düşüncesine dayanması; bu nedenle 5. maddedeki
yetkiyi bertaraf eden yetki anlaşmalarının geçerli olmaması; yabancılık unsuru olan iş sözleşmesi ile yabancı bir
devlet mahkemesine yetki tanınmasının kamu düzenine
veya münhasır etki esasına aykırı olması sebebiyle Türk
hukuku bakımından geçerli olmaması........................................ 123
16. 5718 sayılı MÖHUK md. 47
11. HD, E. 2009/5737, K. 2010/11749, T. 22.11.2010: Taşıma rizikolarına karşı sigortalanan emtianın Çin’den
Türkiye’ye hasarlı şekilde taşınması; sigorta ettirene tazminat ödenmesi sebebiyle rücu koşullarının oluşması; da-
XXVII
vanın halefiyet ilkesi uyarınca açılması nedeniyle konşimentoda taşıyıcıya karşı yöneltilen herhangi bir iddia ve/
veya bu konşimentodan doğan veya onunla ilgili olarak ortaya çıkacak tüm anlaşmazlıkların bu konşimentoda aksi
belirtilmediği takdirde Fransız hukukuna göre tarafların
münhasır yetkisini kabul ettiği Paris ticaret mahkemesinin karara bağlayacağı hükmünün bulunması; uyuşmazlığın yabancılık unsuru taşıması................................................... 129
17. 5718 sayılı MÖHUK md. 47
11. HD, 2010/15449, K. 2012/6232, T. 17.4.2012: Mersin’den
Damiatta Limanı’na yapılacak taşıma için düzenlenen konişmentolarda Marsilya mahkemelerine yetki verilmesi;
Türk mahkemesinde açılan davada, davalının süresi içinde yaptığı yetki itirazı üzerine mahkemece, davanın reddedilmesi; davalının yabancı uyruklu ve davanın tazminat
davası olması, münhasır yetkinin ve kamu düzeninin söz
konusu olmaması nedeniyle davanın yetki yönünden reddinin hukuka uygun olması......................................................... 131
18. 5718 sayılı MÖHUK md. 47
11. HD, E. 2014/15681, K. 2015/11244, T. 28.10.2015:
Yabancı geminin römorkörler marifetiyle limana yanaştırılması operasyonu sırasında römorkörlerin kusurları nedeniyle meydana gelen kaza neticesinde uğranılan zararın
tazmini için dava açılması; taraflar arasındaki Kılavuzluk
ve Römorkör Hizmetleri Sözleşmesinde verilen hizmetlere
ilişkin her türlü uyuşmazlıkta İngiliz hukukunun uygulanacağı ve İngiltere mahkemelerinin münhasıran yetkili
olduğuna ilişkin bir hükmün yer alması; mahkemece, yetki
ilk itirazının kabulü ile yetkisizlik nedeniyle davanın reddine karar verilmesi; davaya bakmaya İngiliz mahkemelerinin yetkili olduğu şeklindeki yetki anlaşmasının yetkilendirilen mahkemenin belirli olması kriterini taşımaması
ve bu nedenle yetki şartının geçerli olmaması sebebiyle
mahkemece verilen yetkisizlik kararının bozulması.................. 132
19.5718 sayılı MÖHUK md. 47
11. HD, 2015/7486, K. 2016/1775, T. 22.2.2016: Amerikan şirketi ile yine Amerika’da bir Türk vatandaşı adına
kurulan şirket tarafından kurulan web sitesine ilişkin davada, davalının Tür mahkemelerinin milletlerarası yetkisinin bulunmadığını öne sürmesi; mahkemece milletlerarası
XXVIII
yetkisinin bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddedilmesi;
davalı yabancı şirketin merkezi Amerika’da olduğundan
uyuşmazlığın yabancılık unsuru içermesi; Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisinin iç hukukun yetki kurallarına göre tayin edilmesi; davalı Amerikan şirketinin
yerleşim yeri Türkiye’de olmamakla beraber sözleşmedeki
karakteristik edimin ifa yerinin İstanbul olması sebebiyle
Türk mahkemelerin milletlerarası yetkisinin gerçekleşmesi.... 137
II. YABANCILAR TARAFINDAN AÇILAN DAVALARDA
TEMİNAT GÖSTERİLMESİNE İLİŞKİN KARARLAR...... 139
1. 5781 sayılı MÖHUK md. 48
12. HD, E. 2010/2549, K. 2010/14121, T. 7.6.2010: Türk
mahkemesinde dava açan, davaya katılan veya icra takibinde bulunan yabancı gerçek ve tüzel kişilerin, yargılama
ve takip giderleriyle karşı tarafın zarar ve ziyanını karşılamak üzere mahkemenin belirleyeceği teminatı göstermek
zorunda olması; “mahkeme” teriminin icra takipleri için,
icra dairesi olarak anlaşılması; somut olayda icra takibini yapan alacaklı Amerikan vatandaşı olduğuna göre öncelikle mahkemece teminat konusunda karşılıklılık esası
olup olmadığının araştırılması; karşılıklılık esası yok ise
alacaklının teminat yatırmasına karar verilmesi...................... 139
2. 5718 sayılı MÖHUK md. 48
19. HD, E. 2010/8123, K. 2011/3601, T. 21.3.2011: Amerika Birleşik Devletleri şirketi olan davacı tarafça alacağın
tahsili amacıyla başlatılan icra takibine yapılan itirazın
iptali için dava açılması; Türk mahkemesinde dava açan,
davaya katılan veya icra takibinde bulunan yabancı gerçek
ve tüzel kişilerin, yargılama ve takip giderleriyle karşı tarafın zarar ve ziyanını karşılamak üzere mahkemenin belirleyeceği teminatı göstermek zorunda olması; davacının,
karşılıklılık esasına göre teminattan muaf tutulabilmesi;
Amerika Birleşik Devletleri ile Türkiye arasında adli yardım sözleşmesi bulunmadığı gibi Amerika’nın 1954 Lahey
Usul Hukuku Sözleşmesi’ne taraf olmaması.............................. 141
3. 5718 sayılı MÖHUK md. 48
6100 sayılı HMK md. 84
12. HD, E. 2011/24973, K. 2012/12080, T. 12.4.2012: Panama vatandaşının, ödeme emrinin tebliğine ilişkin işle-
XXIX
min usulsüzlüğü iddiası ile icra mahkemesine başvurması;
Panama ile Türkiye arasında teminattan muafiyete ilişkin
iki veya çok taraflı bir antlaşmanın bulunmaması; Panama
ile Türkiye arasında teminattan muafiyete ilişkin fiili uygulamanın da olmaması sebebiyle şikayetçinin icra mahkemesine yaptığı şikayette teminat yatırmasının zorunlu
olması; icra mahkemesine yapılan başvurunun İİK’nın 16.
maddesine dayalı şikayet olması nedeniyle istemin reddi
halinde alacaklının uğrayabileceği zararın en fazla tarifeye
göre belirlenecek maktu avukatlık ücreti ve alacaklı tarafından yapılabilecek yargılama gideri tutarında olması; bu
nedenle, mahkemece, icra takip dosyasındaki toplam alacak esas alınarak belirlenen teminatın verilen kesin süre
içerisinde yatırılmadığı gerekçesiyle davanın açılmamış
sayılması yönünde hüküm tesisinin isabetsiz olması................ 143
4. 5718 Sayılı MÖHUK md. 48
1086 Sayılı HUMK md. 96-97
12. HD, E. 2012/1510, K. 2012/19223, T. 5.6.2012: İcra takibini yapan alacaklının Rus vatandaşı olması nedeniyle
teminat yatırmakla yükümlü olması; icra takibinde bulunan yabancı tarafından teminat yatırılmasının takibin
ön koşulu olması; icra takibinde bulunan yabancının mütekabiliyet şartı uyarınca teminattan muaf tutulabilmesi;
Rusya ile Türkiye arasında teminattan muafiyete ilişkin
bir antlaşmanın veya fiili uygulamanın bulunup bulunmadığının mahkemece resen araştırılması...................................... 145
5. 5718 sayılı MÖHUK md. 48
12. HD, E. 2012/26389, K. 2013/2444, T. 28.1.2013:
Türkiye’de icra takibinde bulunan yabancıların teminat
yatırması; teminat muafiyetine ilişkin bir anlaşma veya
fiili uygulamanın bulunması halinde yabancının teminat
yatırmaması; icra takibini yapan alacaklının Çek Cumhuriyeti vatandaşı olması nedeniyle Çek Cumhuriyeti ile Türkiye arasında teminat hususunda mütekabiliyet esasına
dayanan bir anlaşmanın yahut fiili mütekabiliyet esasına
göre bir muafiyetin olup olmadığının araştırılması................... 148
6. 5718 Sayılı MÖHUK md. 48
19. HD E. 2013/10700, K. 2013/17222, T. 5.11.2013: Tenfiz
davası açan yabancının kural olarak teminat yatırmasının
XXX
zorunlu olması; teminat yatırması için Amerikalı şirkete
süre verilmesi; Amerikalı davacının verilen süre içinde teminat yatırmaması sebebiyle davanın reddedilmesi; davacı
tarafından Türkiye ile Amerika arasında teminattan muafiyete ilişkin fiili uygulamanın mevcut olduğunun iddia edilmesi ve fiili mütekabiliyete ilişkin olarak Adalet Bakanlığı
Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü’nün
muhtelif yazılarının ibraz edilmesi; Amerika ile Türkiye
arasında teminattan muafiyete ilişkin fiili bir uygulamanın bulunması halinde mahkemenin davacıyı teminattan
muaf tutması................................................................................ 150
7. 5718 sayılı MÖHUK md. 48
6100 sayılı HMK md. 84
13. HD, E. 2013/19360, K. 2013/28373, T. 18.11.2013: Davacının, Alman vatandaşı olması nedeniyle teminat göstermesi gerektiğinin öne sürülmesi; Alman vatandaşı davacıya
mahkemece kesin süre verilmesine rağmen bu süre içinde
teminat yatırmaması; teminat gösterilmesinin dava şartı
olması; mahkemece, dava şartının bulunmaması nedeniyle
davanın usulden reddine karar verilmesi; teminat yatırılması yükümlülüğünün hem HMK hem de MÖHUK’ta düzenlenmesi; HMK’da, Türkiye’de mutad meskeni olmayanlar, MÖHUK’ta, yabancılar açısından teminat yükümlülüğünün öngörülmesi; davacının, Bakanlar Kurulu kararıyla
Türk vatandaşlığını tekrar kazanmış olması ve Türkiye’de
yerleşim yerinin bulunması sebebiyle her iki yasal düzenleme kapsamında teminat gösterme mecburiyetinden muaf
olması............................................................................................ 152
8. 5718 Sayılı MÖHUK md. 48
1954 Hukuk Usulüne Dair Lahey Sözleşmesi md. 17
12. HD, E. 2013/30803, K. 2013/38356, T. 3.12.2013: Alacaklının takipte haksız çıkması halinde borçlunun uğrayacağı muhtemel zararların istenebilmesinin zor veya
imkânsız olacağı zannedilen bazı özel durumlarda kanun
koyucu tarafından teminat gösterilmesinin gerekli görülmesi; MÖHUK’un 48. maddesinde, teminat gösterme yükümlülüğü konusunda “yabancılık” ölçütünün esas alınma-
XXXI
sı; buna karşın davalının veya kendisine karşı takibe girişilen karşı tarafın vatandaşlığının bu madde kapsamında
önem taşımaması; borçlunun, alacaklının Cezayir vatandaşı olması sebebiyle icra takibi yaparken teminat yatırması gerektiğini öne sürmesi; alacaklının, Fransız vatandaşı
olduğunu beyan etmesi ve pasaport suretini de dilekçesine
eklemesi; mahkemece, Türkiye ve Fransa’nın Hukuk Usulüne Dair Lahey Sözleşmesi’ne taraf oldukları gözetilerek
teminat konusunun karara bağlanması...................................... 154
9. 5718 sayılı MÖHUK md. 48
1954 Hukuk Usulüne Dair Lahey Sözleşmesi
12. HD, E. 2014/12188, K. 2014/15555, T. 29.5.2014: Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla yapılan takibe alacaklının
yabancı uyruklu olması sebebiyle teminat yatırmasının
zorunlu olduğu itirazının ileri sürülmesi; rehnin paraya
çevrilmesi yoluyla takip yapan alacaklının Moritanya’da
kurulu bir şirket olması; alacaklının tabiiyetinde bulunduğu Moritanya ile Türkiye arasında çok veya iki taraflı anlaşmaya ya da uygulamaya dayanan teminat muafiyetinin
olup olmadığının araştırılması; anlaşmaya dayanan veya
fiili mütekabiliyetin olmaması halinde Moritanya tabiiyetinde bulunan şirkete teminat miktarını bloke etmesi için
uygun bir süre verilmesi; bu süre içinde teminat yükümlülüğünün yerine getirilmemesi halinde takibin iptaline karar verilmesi................................................................................. 156
III.YABANCI DEVLETE VE YABANCI
DEVLET TEMSİLCİLİKLERİNE KARŞI
AÇILAN DAVALARDA YARGI MUHAFİYETİNE
İLİŞKİN KARARLAR................................................................ 159
1.
5718 sayılı MÖHUK md. 49
2675 sayılı MÖHUK md. 33
Diplomatik İlişkiler Hakkında Viyana Konvansiyonu
10. HD, E. 1993/5620, T. 14.10.1993: Danimarka Kraliyeti
Büyükelçiliği’nde sigortasız olarak çalışan kişinin sigortasız geçen hizmetlerinin tespiti için açtığı davanın özel hukuka ilişkin olması sebebiyle Danimarka Devleti’nin yargı
dokunulmazlığının bulunmaması................................................ 159
XXXII
2. 5718 sayılı MÖHUK md. 49
2675 sayılı MÖHUK md. 33
13. HD, E. 2001/8947, K. 2001/11405, T. 5.12.2001:
Türkiye’de tedavi gören Kuzey Kıbrıs vatandaşlarının ilaçlarını karşılayan eczane tarafından KKTC Büyükelçiliği
aleyhine açılan alacağın tahsili davasında yargı muafiyetinin bulunmaması; KKTC Büyükelçiliğine yapılan tebligatın geçerli olması.......................................................................... 161
3.
5718 sayılı MÖHUK md. 49
2675 sayılı MÖHUK md. 33
Diplomatik İlişkiler Hakkında
Viyana Konvansiyonu md. 22-24
12. HD, E. 2004/6469, K. 2004/13007, T. 24.5.2004: Türkmenistan Devleti aleyhine ilamlı takip yapılması; devlet
mallarının haczedilmeyeceğine dair hükmün Türk devlet
malları için düzenlenmiş olması ve bu hükmün yabancı
devlet mallarını kapsamaması.................................................... 162
4. 5718 sayılı MÖHUK md. 49
2675 sayılı MÖHUK md. 33
Ankara 22. Asliye Hukuk Mahkemesi, E. 2003/158, K.
2004/382, T. 30.9.2004: ABD Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçiliği tarafından 10 yıllık vize verilmesine rağmen New
York Havaalanından geri çevrilen Türk vatandaşı tarafından açılan maddî ve manevî tazminat davasında ABD Büyükelçiliğinin yargı muafiyetinin bulunmaması........................ 164
5.
5718 sayılı MÖHUK md. 49
Diplomatik İlişkiler Hakkında
Viyana Sözleşmesi md. 31 ve md. 32
9. CD, E. 2009/8823, K. 2009/8685, T. 15.7.2009: Fransa Büyükelçiliğinde idarî ve teknik kadroda görev yapan
Fransız vatandaşının aracıyla seyir halindeyken trafik
kazası sonucu taksirle yaralamaya sebebiyet vermesi;
ceza davasında kovuşturma şartı gerçekleşmediği halde
mahkûmiyet hükmü kurulmasının Viyana Konvansiyonuna aykırı olması............................................................................ 167
6. 5718 sayılı MÖHUK md. 49
4. HD, E. 2013//10023, K. 2013/13933, T. 10.9.2013: Türk
şirketi ile Alman şirketi arasında yapılan istisna sözleşme-
XXXIII
si uyarınca Türk şirketinin Federal Almanya Spermberg
kentindeki sınai bir tesisin sökülüp Hindistan’ın Haldia
kentine taşımayı üstlenmesi; Almanya’ya götürülecek işçiler için gerekli belgelerle birlikte Almanya’nın İzmir
Başkonsolosluğu’na vize başvurusunda bulunulması; ancak vize başvurusunun üzerinden doluz ay gibi uzun bir
süre geçmesine rağmen vize başvurusuna olumlu ya da
olumsuz cevap verilmemesi; Alman şirketinin sözleşmeyi
feshetmesi üzerine Türk şirketi tarafından vize başvurusuna cevap verilmemesi sebebiyle uğranılan maddi ve manevi zararların tazmini için Almanya Federal Cumhuriyeti
Devleti’ne karşı dava açılması; konsolosluğun işlemi sebebiyle Türk mahkemelerinde Almanya Devleti’nin yargılanıp yargılanamayacağı ve konsolosluğun işleminin egemenlik hakkının kullanımı kapsamında kalıp kalmadığı
meselesi; vizeye ilişkin işlemlerin egemenlik işlemleri kapsamında olması; egemenlik işlemlerinden dolayı yabancı
devlete karşı dava açılamaması................................................... 169
IV. YABANCI MAHKEME İLÂMLARININ TANINMASI
VE TENFİZİNE İLİŞKİN KARARLAR.................................. 173
1. 5718 sayılı MÖHUK md. 50
2675 sayılı MÖHUK md. 34
2. HD, E. 1995/3612, K. 1995/4567, T. 13.4.1995: Kopenhag Belediyesi tarafından verilen boşanma kararı, yabancı
mahkeme hükmü niteliğinde olmadığından tanıma talebinin reddedilmesi; sadece yabancı mahkeme ilamlarının
tanıma veya tenfize konu olması................................................. 173
2. 5718 sayılı MÖHUK md. 50
2. HD, E. 2008/1619, K. 2009/7297, T. 16.4.2009: Alman
noterliğinde düzenlenen mirasın paylaşımına ilişkin sözleşmenin tenfiz ve tanınmasının hukuken mümkün olmaması; mirasın paylaştırılmasına ilişkin sözleşmenin iptali
için açılan davanın Alman mahkemesinde reddine ilişkin
kararın Türkiye’de icrası gereken bir karar niteliğinin
bulunmaması sebebiyle tenfizinin istenememesi; Alman
mahkemesi kararına kesin hüküm ve kesin delil vasfı kazandırmak için tanınmasını istemekte, o ilamın tarafı olan
davacının hukuki yararının bulunması...................................... 174
XXXIV
3. 5718 sayılı MÖHUK md. 51
19. HD, E. 2009/1673, K. 2009/4164, T. 7.5.2009: Hamburg
Bölge Mahkemesi tarafından verilen alacağın tahsiline
ilişkin ilamın tenfizi davasında yetkili mahkemenin belirlenmesi; yabancı mahkeme kararının tenfizinde kendisine
karşı tenfiz istenen kişinin Türkiye’deki yerleşim yeri, yoksa sakin olduğu yer mahkemesi, Türkiye’de yerleşim yeri
veya sakin olduğu bir yer mevcut değilse Ankara, İstanbul
ve İzmir mahkemelerinden birinin yetkili olması; aleyhine
tenfiz istenen kişinin anonim şirket olması; anonim şirketin yerleşim yerinin muamele merkezinin bulunduğu yer
olması; ticaret sicilinde muamele merkezinin Niğde’de bulunduğu belirtildiğinden ve davalı şirket süresinde yetki
itirazında bulunduğundan, Kayseri mahkemesince yetkisizlik kararı verilmesi.................................................................. 175
4. 5718 sayılı MÖHUK md. 51
2. HD, E. 2012/9753, K. 2013/4186, T. 20.2.2013: Yabancı mahkeme kararlarının tanınmasına ilişkin davaların,
davalının Türkiye’deki yerleşim yeri, yoksa sakin olduğu
yer, Türkiye’de yerleşim yeri veya sakin olduğu yer yoksa,
Ankara, İstanbul veya İzmir mahkemelerinden birinde
açılması; tanıma davalarında yetkiyi düzenleyen hükmün
kamu düzenine ilişkin ve kesin yetki kuralı olmaması; tanıma davası, basit yargılama usulüne tabi olduğundan, ilk
itirazların, en geç ilk oturumda davanın esasına girilmeden
önce ileri sürülmesi; davalının, mahkemenin yetkili olmadığına dair ilk itirazı söz konusu olmadığından mahkemece
işin esasının incelenmesi ............................................................ 177
5. 5718 sayılı MÖHUK md. 51
19. HD, E. 2014/13776, K. 2015/5121, T. 9.4.2015: Taraflar arasındaki ticari ilişkiden doğan uyuşmazlığa ilişkin
davanın açıldığı Varşova Asliye Mahkemesince belirlenen
tutarın ödeme emrinin tebliğinden itibaren iki hafta içinde
ödenmesi yönünde karar alınması; Türk şirketinin tebligata rağmen ödeme yapmaması ve itiraz etmemesi sebebiyle kararın kesinleşmesi; Polonya mahkemesi kararının
tenfizi için Bakırköy 4. Asliye Ticaret Mahkemesi’nde dava
açılması; davalı Türk şirketinin görevli mahkemenin asliye
hukuk mahkemesi olduğu itirazında bulunması........................ 178
XXXV
6. 5718 sayılı MÖHUK 51/1
15. HD, E. 2015/5244, K. 2015/6250, T. 8.12.2015: Kazakistan Mahkemesi Astana Şehri İlçelerarası İhtisas Ekonomisi Mahkemesi tarafından verilen yabancı mahkeme kararının tenfizi davasında, davalı tarafından tenfiz davasına
bakmaya asliye ticaret mahkemesinin görevli olduğunu itirazının yapılması; MÖHUK’un 51(1). maddesinde yabancı mahkeme kararlarının tenfizinde asliye mahkemesinin
görevli olduğunun belirtilmesi ancak asliye hukuk veya asliye ticaret şeklinde bir ayrıma gidilmemesi; taraflar tacir
olup tenfizi istenen karar da tarafların ticari işletmesi ile
ilgili olduğundan tenfiz davasının asliye ticaret mahkemesinin görevine girmesi.................................................................. 180
7. 5718 sayılı MÖHUK md. 52 ve md. 58
2. HD, E. 2007/20375, K. 2008/4214, T. 27.3.2008: Yabancı mahkeme ilamının tanınmasına karar verilebilmesi
için ilamın taraflarının veya en az birinin Türk vatandaşı
olmasına gerek olmaması; Türk vatandaşlığından izinle
çıkan tarafların Türkiye’deki nüfus kayıtları kapalı olsa
bile Alman mahkemesinden aldıkları boşanma ilamının
Türkiye’de tanınması için dava açmalarında hukuki yararlarının olması................................................................................ 182
8. 5718 sayılı MÖHUK md. 52/1
2. HD, E. 2008/9629, K. 2008/9345, T. 25.6.2008: Alman
mahkemesi ilamının tanınması veya tenfizine karar verilebilmesi için ilamın taraflarının veya en azından birinin
Türk vatandaşı olmasına gerek bulunmaması; Türk olmayan tarafların hukukî menfaatlerinin bulunması koşuluyla
yabancı ilamın tenfizini veya tanınmasını isteyebilmesi;
doğumla Türk vatandaşı olup izinle Türk vatandaşlığından
çıkmış olan davacının Türk vatandaşlarına tanınan haklardan yararlanmaya aynen devam etmesi; davacı Türk
vatandaşlarına tanınan haklardan aynen yararlanmaya
devam edeceğinden tenfiz veya tanıma isteminde, miras,
velayet, nafaka, mal rejiminin tasfiyesi yönünden hukukî
yararının bulunması..................................................................... 184
9. 5718 sayılı MÖHUK md. 52
2. HD, E. 2008/2625, K. 2009/8021, T. 27.4.2009: Yabancı
XXXVI
mahkeme ilamının bir kısmı hakkında tanıma veya tenfiz
istenebilmesi; yabancı mahkeme kararının sadece boşanma hükmü yönünden tanınmasının talep edilmesi.................... 186
10. 5718 sayılı MÖHUK md. 52/1
2. HD, E. 2009/11856, K. 2009/15801, T. 16.9.2009: Kararın tanınması veya tenfiz edilmesinde hukukî yararı bulunan herkesin tenfiz isteminde bulunabilmesi; yabancı
ülkede boşanan kadının, Sosyal Güvenlik Kurumuna, boşandığı eşinden dolayı kendisine maaş bağlanması talebinde bulunması; yabancı ülkede verilen boşanma kararının
tanıması talebinde bulunan Sosyal Güvenlik Kurumunun,
yabancı ilamın tanınmasında hukukî yararının bulunması...... 186
11. 5718 sayılı MÖHUK md. 52/1
2. HD, E. 2998/19620, K. 2010/1034, T. 20.1.2010: Alman
mahkemesince verilen cinsiyet değişikliğine ilişkin ilamın
tanınması isteminin, davacının Türk vatandaşlığını yitirmesi ve Alman vatandaşı olması sebebiyle ilk derece mahkemesi tarafından reddedilmesi; yabancı mahkeme ilamının tanınmasına veya tenfizine karar verilebilmesi için
ilamın taraflarının Türk vatandaşı olma zorunluluğunun
bulunmaması; taraflar, Türk olmasa bile hukukî menfaatlerinin bulunması koşuluyla yabancı ilamın tenfizinin veya
tanınmasının istenebilmesi; doğumla Türk vatandaşı olup
izinle Türk vatandaşlığından çıkmış olan davacının Türk
vatandaşlarına tanınan haklardan yararlanmaya aynen
devam etmesi nedeniyle tanıma istemesinde hukukî yararının olması................................................................................... 188
12. 5718 sayılı MÖHUK md. 52(1)
2. HD, E. 2014/8245, K. 2014/15006, T. 30.6.2014: Anne ve
babasının boşanmalarına dair yabancı mahkeme kararının
tanınması talebinin mahkemece reddedilmesi; davacının,
boşanmaya ilişkin yabancı ilamın tanınmasını istemekte
miras bakımından hukuki yararının bulunması; yabancı
ilamın taraflarından birinin uzunca bir süre bu ilamın tanınmasını ve tenfizi istememiş olmasının, ölümünden sonra, hukuki yararı bulunan davacının yabancı ilamın tanınmasını istemesine engel teşkil etmemesi.................................... 189
XXXVII
13.5718 sayılı MÖHUK md. 52/1
Çocukların Velayetine İlişkin
Kararların Tanınması ve Tenfizi ile
Çocukların Velayetinin Yeniden Tesisine
İlişkin 1980 Lüksemburg Sözleşmesi
2. HD, E. 2015/787, K. 2015/11676, T. 4.6.2015: Viyana
Josefstadt Bölge Mahkemesince verilen ve kesinleşen boşanma ve velayetin anneye bırakılmasına ilişkin kararın
tenfizi için açılan davanın hukuki yarar yokluğu gerekçesiyle reddedilmesi; dava tarihinde kocanın vefat etmesi sebebiyle davanın ölenin annesi ve kardeşlerine karşı açılması; yabancı mahkemece verilen boşanma ilamından sonra
taraflarından birinin ölmüş olmasının söz konusu ilamın
tanınmasına engel olmaması; yabancı mahkemece verilen
boşanma kararının tanınması halinde, tarafların yabancı
mahkeme kararının kesinleştiği tarihte boşanmış sayılması; dolayısıyla evliliğin Türk hukuku bakımından boşanma
kararının kesinleştiği tarihte sona ermiş olması; yabancı
boşanma ilamının kesin hüküm etkisinin, yabancı mahkeme kararının kesinleştiği andan itibaren sonuç doğurması
sebebiyle davacının ilamın tanınmasını istemekte hukuki
yararının olması; yabancı velayet ilamlarının tenfizi için,
çocukların Türkiye’de nüfusa tescil edilmiş olmasının yasal
bir zorunluluk teşkil etmemesi; velayete ilişkin yabancı ilamın tenfizine ilişkin istemin, ilamın verildiği Avusturya’nın
da taraf olduğu Çocukların Velayetine İlişkin Kararların
Tanınması ve Tenfizi ile Çocukların Velayetinin Yeniden
Tesisine İlişkin 1980 Lüksemburg Sözleşmesi hükümleri
çerçevesinde incelenmesi............................................................. 191
14. 5718 sayılı MÖHUK md. 53
2. HD, E. 2007/3691, K. 2007/17942, T. 27.12.2007: Dilekçeye yabancı mahkeme kararı ile kesinleştiğini gösterir
belgenin fotokopisinin eklenmesi; davacıdan bu belgenin
aslının veya ilamı veren yargı organı tarafından onanmış
örneğinin istenilmesi.................................................................... 195
15. 5718 sayılı MÖHUK md. 53
2. HD, E. 2007/9930, K. 2008/8463, T. 12.6.2008: Yabancı mahkeme ilamının, ilamı veren yargı organı tarafından
XXXVIII
onanmış örneği ve onanmış tercümesinin sunulmasının
yeterli olması; yabancı ilamda ilamın kesinleştiğine ilişkin
bir bilginin olmaması veya ayrı bir belgenin verilmemiş
olması; davacıdan, yabancı ilamın kesinleştiğini gösteren
o ülke makamlarınca usulen onanmış yazı veya belge ile
onanmış tercümesinin istenmesi................................................. 196
16. 5718 sayılı MÖHUK md. 53/a
2. HD, E. 2010/4666, K. 2010/16233, T. 6.10.2010: Tanıma
dilekçesine, yabancı mahkeme ilamının o ülke makamlarınca usulen onanmış aslı veya ilamı veren yargı organı
tarafından onanmış örneği ve onanmış tercümesinin eklenmesi; davacının ibraz ettiği metnin, Bonn Sulh Mahkemesinin 26.6.2008 tarihli kararının özeti niteliğinde
bulunup, tam metin olmadığının anlaşılması; davacıdan,
yabancı mahkeme kararının tam metninin usulen onanmış aslı veya onanmış örneği ve onanmış tercümesinin
istenilmesi.................................................................................... 196
17. 5718 sayılı MÖHUK md. 53/a
2. HD, E. 2010/22330; K. 2011/12754, T. 20.7.2011: İsveç
Solna mahkemesince verilen boşanma kararının tanınması
isteminin ilk derece mahkemesi tarafından kabul edilmesi;
yabancı mahkeme ilamının tenfizinin veya tanınmasının
talep edilmesi durumunda, yabancı mahkeme ilamının o
ülke makamlarınca usulen onanmış aslı veya ilamı veren
yargı organı tarafından onanmış örneği ve onanmış tercümesinin ibraz edilmesi; dosyaya Solna mahkemesi tarafından verilen ilamın fotokopisinin sunulması; ayrıca Solna
mahkemesi ilamının Yabancı Resmi Belgelerin Tasdiki
Mecburiyetinin Kaldırılması Hakkındaki Lahey Konvansiyonu hükümleri uyarınca apostil şerhi içermemesi; Solna
mahkemesi tarafından onanmış olmayan ve apostil şerhini
de taşımayan fotokopi belgeye dayanılarak tanıma kararı
verilememesi................................................................................. 198
18. 5718 sayılı MÖHUK md. 53/b
2. HD, E. 2010/7070, K. 2010/10645, T. 31.5.2010: Almanya Moers Aile Mahkemesince tarafların boşanmalarına
karar verilmesi; gerek kararın üzerine düşülen şerhte gerekse ibraz edilen apostille belgesinde kararın 3.6.2008 ta-
XXXIX
rihinden itibaren yürürlük kazandığının yazılması; davalı
kadının bu yöne ilişkin bir itirazının olmaması; dosyadaki
sözü edilen belgelerin, Moers Aile Mahkemesi ilamının kesinleştiğini göstermede yeterli olması......................................... 199
19. 5718 sayılı MÖHUK md. 53
2. HD, E. 2014/6857, K. 2017/13936, T. 19.6.2014: İngiltere Wandsworth Hukuk Mahkemesi tarafından verilen boşanma ilamının tanınması davasının, yabancı ilamın kesin
ve nihai karar olmaması sebebiyle reddedilmesi; yabancı
ilamın, Wandsworth mahkemesi tarafından onanmış suretinin ve ilamın kesinleştiğini gösterir belgenin apostilli
olarak dosyada bulunması sebebiyle red kararının bozulması............................................................................................... 200
20. 5718 sayılı MÖHUK md. 54
2. HD, E. 2008/5111, K. 2008/8673, T. 16.6.2008: Tenfiz
şartları arasında yetkili hukukun uygulanmadığı itirazının sayılmamış olması sebebiyle tenfiz mahkemesi tarafından bu konuda inceleme yapılamaması...................................... 201
21. 5718 sayılı MÖHUK md. 54/a
11. HD, E. 2008/1284, K. 2009/980, T. 30.1.2009: Suriye
Yargıtay 3. Dairesi tarafından verilen kararın tenfizi davasında, mütekabiliyetin tespiti; mütekabiliyetin tespiti için
Adalet Bakanlığı Uluslararası Hukuk ve Dışilişkiler Genel
Müdürlüğüne yazılan yazıya Türkiye ile Suriye arasında
mevcut ikili veya çok taraflı bir anlaşmanın olmadığı, ancak Türk mahkemelerinin kararlarının tenfizini mümkün
kılan, Suriye Hukuk Muhakeme Usulü Kanununun 306
ve 308. madde hükümlerinin bulunduğunun bildirilmesi;
söz konusu madde hükümlerinin incelenmesinden, yabancı
mahkeme kararlarının Suriye’de tanınmasını ve tenfizini
mümkün kılan hükümler olduğunun anlaşılması sebebiyle
kanuni karşılıklılığın gerçekleşmesi; ahdi veya kanuni karşılıklılığa rağmen, yabancı ülke, Türk mahkeme kararlarını fiilen tenfiz etmiyor ise mütekabiliyetten söz edilememesi; Suriye’deki kanuni hükümlere rağmen Türk mahkemesi
kararının tenfizinin reddi yönünde fiilen olumsuz bir uygulamanın bulunup bulunmadığının sorulup araştırılmamış
olması; Şişli mahkemesinden verilen veraset ilamının Su-
XL
riye mahkemesince tenfizine karar verilmesinin fiili mütekabiliyet için yeterli sayılması..................................................... 202
22. 5718 sayılı MÖHUK md. 54/b
Kadıköy 4. Asliye Ticaret Mahkemesi, E. 2007/1020,
K. 2008/386, T. 17.6.2008: Özbekistan mahkemesinin aşırı yetkisinin tenfiz davasında Türk mahkemesi tarafından
denetlenmesi; Özbekistan ile Türkiye arasında yapılan adlî
yardımlaşma antlaşmasındaki hükümlerin MÖHUK’a nazaran daha ağır şartlar ihtiva etmesi sebebiyle tenfiz için
genel kanun niteliğinde olan MÖHUK’un tanıma ve tenfizine ilişkin hükümlerinin uygulanması...................................... 206
23. 5718 sayılı MÖHUK md. 54/b
2. HD, E. 2010/11237, K. 2011/2718, 16.2.2011: Yabancı mahkemece verilen velayete ilişkin kararın Türkiye’de
icra olunabilmesi için tenfiz davası açılması; tenfiz kararı
verilebilmesi için, Türkiye Cumhuriyeti ile ilamın verildiği devlet arasında, karşılıklılık esasının gerçekleşmesi;
bu koşul gerçekleşmedikçe yabancı ilamın tenfizine karar
verilememesi; tenfizi talep edilen velayete ilişkin ilamın
Amerika Birleşik Devletleri Kuzey Karolina Eyaleti mahkemesinden verilmesi; Amerika ile Türkiye Cumhuriyeti
arasında ilamların tenfizini mümkün kılan ikili veya her
iki devletin taraf olduğu çok taraflı bir anlaşma bulunmaması; Amerika Birleşik Devletleri’ndeki yasal düzenlemeye
göre ilamın verildiği Kuzey Karolina Eyaletinde, yabancı
ilamların tenfizi mümkün kılan bir kanun hükmü veya fiili
uygulamanın bulunup bulunmadığının, ilamların türü ve
hukuki niteliği bakımından bir engel olup olmadığının ayrıntılı olarak sorulup tespit edilmesi........................................... 209
24. 5718 sayılı MÖHUK md. 54(c)(ç)
11. HD, E. 2009/9685, K. 2011/2712, T. 14.3.2011: Mannheim Asliye Hukuk Mahkemesince davalının savunma
hakkının ihlal edilip edilmediğinin kararı veren mahkemenin usul hukukuna göre belirlenmesi; Alman mahkemesince dava dilekçesi ve ekleri davalıya 1965 tarihli Hukuki
ve Ticari Konularda Adli ve Gayrı Adli Belgelerin Yabancı
Memleketlerde Tebliğine Dair Lahey Sözleşmesi’ne uygun
olarak tebliğ edilmesi ve davalının davaya karşı savunma
XLI
yapmak isteğini göstermemesi nedeniyle, Alman usul yasası uyarınca, davacının talebi üzerine, sözlü yargılama
yapılmaksızın gıyabi karar verilmesi; gıyabi kararın, Türk
kamu düzenine aykırı veya davalının savunma hakkını
kısıtlar nitelikte olmaması; yabancı mahkemenin uyguladığı usulün Türk usul hukukundan farklı olmasının, Türk
kamu düzeninin müdahalesi için tek başına yeterli sebep
oluşturmaması; tarafları, konusu veya sebebi farklı olan
bir yabancı mahkeme kararının, Türk mahkemelerinden
alınan kararlar ile bağdaşmaması halinin, Türk kamu düzenine aykırılık oluşturup oluşturmayacağının belirlenmesi; aynı davanın Türk mahkemelerinde görülmesi halinde
farklı sonuca varılacak olmasının, “tek başına” tanıma ve
tenfiz engeli oluşturmaması......................................................... 211
25. 5718 sayılı MÖHUK md. 54(c)
4. HD, E. 2011/11959, K. 2012/3154, T. 29.2.2012: Tenfiz
hakiminin yabancı ilamda mevcut olan bir gerekçeyi inceleyip değerlendirmesinin mümkün olmaması; tenfizi talep
edilen ilamda Türk usul hukukunun anladığı anlamda bir
gerekçenin bulunması ya da bulunmamasının Türk kamu
düzeninin müdahalesini gerektirmemesi; Anayasanın
141/3 maddesindeki “bütün mahkemelerin her türlü kararları gerekçeli olarak yazılır” ilkesinin Türk mahkemelerindeki davalara ilişkin olması ve “bütün mahkemeler”
kavramının yabancı mahkemeleri kapsamaması; yabancı
mahkeme ilamlarının gerekçesizliğinin salt bu sebepten
dolayı tenfize engeli teşkil etmemesi........................................... 217
26. 5718 sayılı MÖHUK md. 54(a)
11. HD, E. 2011/76, K. 2012/6825, T. 25.4.2012: Büyük
Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı Yüksek Adalet
Mahkemesi kararının Türkiye’de tenfiz edilebilmesi için
İngiltere ve Türkiye arasında fiili mütekabiliyetin varlığının yeterli olması; ancak ilamın kesinleştiğine dair mahkemesinden alınmış bir belgenin sunulamaması sebebiyle
tenfiz isteminin reddedilmesi...................................................... 219
27. 5718 sayılı MÖHUK md. 54(c)
2. HD, E. 2014/7356, K. 2014/13375, T. 16.6.2014: Almanya Herzberg Harz yerel mahkemesince verilen boşanma ve
XLII
velayete ilişkin kararın tenfizinin talep edilmesi; Herzberg
Harz yerel mahkemesince müşterek çocuğun velayetinin
ana ve baba tarafından birlikte kullanılmasına karar verilmesi; yabancı mahkemenin müşterek çocuğun velayetine ilişkin düzenlemesinin Türk Medeni Kanunu’na aykırı
olması sebebiyle tenfizinin mümkün olmaması; ancak, yabancı mahkeme ilamının kısmen tenfizine karar verilmesi
imkan dahilinde olduğundan yabancı mahkeme ilamının
boşanmaya yönelik kısmının tanınmasına karar verilmesi............................................................................................... 221
28. 5718 sayılı MÖHUK md. 54(ç)
11. HD, E. 2013/109, K. 2013/2510, T. 14.2.2013: Nurnberg Fürth Eyalet Mahkemesi’nce verilen kararının tenfizi
davasında, mahkemece, kararın usulünce kesinleşmediği, kesinleşmeyen yabancı mahkeme kararının tenfizinin
mümkün bulunmadığı gerekçesiyle tenfiz isteminin reddedilmesi; Nurnberg Fürth Eyalet Mahkemesi kararının
hem Türkiye hem de Almanya’nın taraf olduğu 1965 Lahey
tebligat antlaşması uyarınca merkezi makamlar vasıtasıyla davalıya tebliğinin zorunlu olması; Nurnberg Fürth
Eyalet Mahkemesi kararının Adalet Bakanlığı aracılığıyla
davalıya tebliğ edildiğinin davacı tarafın dilekçesi ekinde
ibraz edilen Adalet Bakanlığı Uluslararası Hukuk ve Dış
İlişkiler Genel Müdürlüğü’nün evrakı ile ispatlanması............. 222
29.5718 sayılı MÖHUK md. 54/ç
19. HD, E. 2015/8907, K. 2016/1305, T. 1.2.2016: İtalyan
şirketi ile Türk şirketi arasında yapılan pamuk alım satım
sözleşmesinden doğan uyuşmazlığa ilişkin olarak İtalya
Udine mahkemesince verilen ilamın tenfizi için dava açılması; Türk şirketinin, Udine mahkemesince verilen ilamın
kendisine usulüne uygun olarak tebliğ edilmediğini ve
bu nedenle kararın kesinleşmediğini öne sürerek tenfize
itiraz etmesi.................................................................................. 225
30. 5718 sayılı MÖHUK md. 55
2. HD, E. 2007/7851, K. 2008/7080, T. 15.5.2008: Tanıma
ve tenfiz davalarının basit yargılama usulüne tabi olması;
basit yargılama usulünde yetki itirazının ilk oturuma kadar yapılması................................................................................ 227
XLIII
31. 5718 sayılı MÖHUK md. 55/1
2. HD, E. 2010/14820, K. 2011/4955, T. 21.3.2011: Yabancı
mahkemece verilen boşanma kararının tanınması davasının basit yargılama usulüne tabi olması; basit yargılama
usulüne tabi davalarda, davalının, ilk itirazlarını ilk duruşma gününe kadar, en geç ilk duruşmada davanın esasına
girilmeden önce ileri sürmesi; tanıma davasında dava dilekçesi ve duruşma gününün davalıya 18.2.2010 tarihinde
tebliğ edilmiş olması ve davalının, ilk duruşma gününden
önce 25.3.2010 tarihinde verdiği cevap dilekçesinde yetki
itirazında bulunması nedeniyle yetki itirazının süresinde
yapılmış sayılması........................................................................ 228
32. 5718 sayılı MÖHUK md. 55/2
2. HD, E. 2010/5910, K. 2010/20102, T. 2.12.2010: HamburgHarburg Asliye Hukuk Mahkemesince verilen Simona
Michaela Yıldırım ve Mehmet Yıldırım’ın boşanmalarına
ilişkin kararın tanınmasına karar verilmesi; dosya içinde
bulunan Mehmet Yıldırım’a ait nüfus kaydından, davacı
Simona Michaela Yıldırım ile davalının tenfiz davasından
önce Karşıyaka 1. Aile Mahkemesi’nin ilamı ile boşanmalarına karar verildiğinin anlaşılması; tanıma davasına bakan mahkemece Karşıyaka 1. Aile Mahkemesi’nin ilamının
kesin hükmün teşkil ettiğinin tespiti halinde, işin esasına
girilmeksizin davanın dava şartı noksanlığı nedeniyle reddine karar verilmesi..................................................................... 229
33. 5718 sayılı MÖHUK md. 55
2. HD, E. 2011/17270, K. 2012/12579, T. 10.5.2012: Tanıma ve tenfiz davalarının, basit yargılama usulü hükümlerine göre incelenerek karara bağlanması; basit yargılama
usulünde, yetki itirazının ilk oturuma kadar yapılması; davalı tarafından yetki itirazı süresinde yapıldığı halde mahkemece yetki itirazına ilişkin karar verilmemiş olması............. 230
34. 5718 sayılı MÖHUK md. 56
8. HD, E. 2009/6260, K. 2010/3402, T. 21.6.2010: Winterthur Bölge Mahkemesinin boşanmaya ilişkin ilamının,
Şereflikoçhisar 1. Asliye Hukuk (Aile) Mahkemesi kararı
ile tanınması; Winterthur Bölge Mahkemesinin kararında,
tarafların boşanmalarına ve Şereflikoçhisar’da bulunan taşınmazın eşit şekilde pay edilmesine hükmedilmekle bir-
XLIV
likte Şereflikoçhisar 1. Asliye Hukuk (Aile) Mahkemesinin
kararında yabancı ilamın sadece boşanmaya ilişkin bölümünün tanınması, taşınmazın paylaşımı yönündeki kararın tanınmasına yönelik isteğin reddedilmesi; mal paylaşımı yönünden Türk mahkemesince tanınmadığından
yabancı ilamın icra edilebilecek, kesin hüküm veya kesin
delil oluşturabilecek nitelikte olmaması..................................... 230
35.5718 sayılı MÖHUK md. 57(2)
19. HD, E. 2015/1656, K. 2015/4049, T. 23.3.2015: Yabancı mahkeme kararının tenfizine ilişkin hükme karşı temyiz
yoluna başvurulması; lehine tenfiz kararı verilen kişi tarafından ihtiyati haciz talebinde bulunulması; tenfiz kararı
kesinleşmeden tenfizine karar verilen yabancı ilam icra
edilemez ise de bu ilama dayanarak ihtiyati haciz istenmesine yasal bir engelin bulunmaması............................................ 235
36. 5718 sayılı MÖHUK md. 58
2. HD, E. 2008/7454, K. 2008/12107, T. 18.9.2008: Hükümden sonra yürürlüğe giren yeni Milletlerarası Özel Hukuk
ve Usul Hukuku Hakkında Kanununda, yetkili kılınan hukukun uygulanmamış ve Türk vatandaşı olan davalının bu
yönde itiraz etmemiş olması şartının aranmaması sebebiyle Hollanda mahkemesinin uyguladığı hukukun denetlenememesi...................................................................................... 236
37. 5718 sayılı MÖHUK md. 58
2. HD, E. 2007/16684, K. 2008/16665, T. 4.12.2008: Hem
Türk hem de İsviçre vatandaşı olan eşler arasındaki boşanma ve boşanmanın mali sonuçlarına ilişkin davada İsviçre mahkemesinin Türk hukukunu uygulamamış olması;
yabancı mahkemenin Türk hukukunu uygulamamış veya
yanlış uygulamış olmasının kamu düzenine aykırı olmaması; Türk hukuk düzeninin temelini teşkil eden ve kendisinden vazgeçilmeyecek değerlerin ihlal edilmesi halinde
kamu düzeninin açıkça ihlal edildiğinden söz edilmesi............. 237
38. 5718 sayılı MÖHUK md. 58
HGK, E. 2009/19-161, K. 2009/207, T. 27.5.2009: Yabancı
mahkeme kararının tenfizi istemiyle Türkiye’de açılan tenfiz davasının, yargılama sürerken davalının iflasına karar
verilmesi üzerine takipsiz bırakılması; yabancı mahkeme
XLV
kararına konu alacağın iflas masasına kaydedilmesinin istenmesi; istemin reddedilmesi üzerine, yabancı mahkeme
kararının alacak konusunda kesin delil olarak tanınması
ve buna bağlı olarak karara konu alacağın iflas masasına
kaydının istenilmesi; yabancı mahkeme kararının tanınması suretiyle alacağın iflas masasına kaydedilmesi yönündeki isteğin hukuka uygun olması........................................ 239
39. 5718 sayılı MÖHUK md. 58
HGK, E. 2009/2-557, K. 2009/527, T. 18.11.2009: Leverkusen Asliye Hukuk Mahkemesi tarafından, Alman Medeni
Kanununa göre Türk vatandaşının vesayet altına alınması; vesayet işlerinde Türk mahkemelerinin milletlerarası
yetkisinin münhasır nitelikte olması sonucunda yabancı mahkemece verilen vesayete ilişkin kararın tenfizine
ve tanınmasına karar verilememesi; münhasır yetkinin
kamu düzenine ilişkin olması sebebiyle yargılamanın her
aşamasında dikkate alınabilmesi; tanıma kararı verilmiş
olmasının, Alman mahkemesinin vesayet makamı olma
durumunu değiştirmemesi ve bu nedenle yapılan işlemlerin denetim imkanının Türk mahkemelerine geçmemesi;
vesayet makamı Leverkusen Asliye Hukuk mahkemesi olduğundan denetim makamının da yine Alman hukukuna
göre belirlenmesi; vesayet davalarında Türk mahkemelerinin yetkisi kamu düzeni ile ilgili olup kesin yetki olmakla
birlikte bir an için aksi düşünülse dahi, yabancı mahkemeden verilen izin ve onayın yine Türkiye’de uygulanabilmesi için yeniden tenfiz veya tanınmasının yapılması ve bu
durumun yabancı mahkemenin verdiği her kararda yeniden ortaya çıkması....................................................................... 243
40. 5718 sayılı MÖHUK md. 58 ve md. 59
2. HD, E. 2009/9283, K. 2010/11533, T. 10.6.2010: Yabancı
mahkemece verilen boşanma kararının Türkiye’de tanınmadıkça kesin hüküm etkisi doğurmaması; evliliğin boşanma sebebiyle sona ermesinden doğan dava haklarının kullanılabilmesinin, yabancı ilamın tanınmış olması halinde
mümkün olması; o halde Türk Medeni Kanunu’nun 178.
maddesindeki bir yıllık zamanaşımı süresinin, boşanmaya
bağlı dava haklarının kullanılabilir hale geldiği tanıma kararının kesinleşmesi tarihinden başlaması................................ 247
XLVI
41. 5718 sayılı MÖHUK md. 58
2. HD, E. 2011/19791, K. 2012/16687, T. 18.6.2012: Tanıma ve tenfiz koşullarının mevcut olup olmadığının araştırılmasında; yabancı mahkeme kararının doğruluğunun,
uygulanmış olan usul hükümlerinin, maddi ve hukuki tespitlerin inceleme dışında tutulması; yabancı mahkemenin
Türk hukukunun emredici hükümlerini dikkate almamasının veya yanlış yorumlayıp uygulamasının tek başına
yabancı kararın tanıma ve tenfizine engel teşkil etmemesi;
kamu düzenine aykırılık nedeniyle tanıma talebinin reddine karar verilebilmesi için, aykırılığın açıkça olması yani
Türk hukuku bakımından tahammül edilemez bir durumun ortaya çıkması; yabancı mahkeme ilamına konu anlaşmalı boşanmada, tarafların yabancı mahkemede bizzat
dinlenilmemiş olmasının Türk kamu düzenine açıkça aykırı olduğundan söz edilememesi.................................................... 248
42. 5718 sayılı MÖHUK md. 59
2. HD, E. 2008/18047, K. 2009/5488, T. 25.3.2009: Yabancı
mahkeme kararının kesinleştiğine dair bir yazı veya belgenin dosyada bulunmaması; yabancı mahkeme kararının
kesin delil ve kesin hüküm etkisinin, yabancı mahkeme kararının kesinleştiği andan itibaren hüküm ifade etmesi........... 250
43. 5718 sayılı MÖHUK md. 59
2. HD, E. 2011/10694, K. 2011/11542, T. 5.7.2011: Tanınmasına karar verilen boşanmaya dair yabancı mahkeme
ilamının kesin hüküm ve kesin delil etkisinin yabancı
mahkeme kararının kesinleştiği andan itibaren hüküm
ifade etmesi................................................................................... 251
VI.YABANCI HAKEM KARARLARININ
TANINMASI VE TENFİZİ........................................................ 252
1. 5718 sayılı MÖHUK md. 60/2
19. HD, E. 2015/9465, K. 2015/13105, T. 20.10.2015:
MÖHUK’un 60/2. maddesi uyarınca, yabancı hakem kararlarının tenfizi davalarında asliye mahkemelerinin görevli olması; 60/2. maddede “asliye” ifadesinin kullanılması
ve “asliye hukuk” mahkemesinden söz edilmemesi; asliye
mahkemesi ifadesinden asliye hukuk ve asliye ticaret mahkemelerinin anlaşılması............................................................... 252
XLVII
2. 5718 sayılı MÖHUK md. 62
19. HD, E. 2010/7983, K. 2011/2784, T. 3.3.2011:
Londra’da verilen ve kesinleşen hakem kararının tenfizi
davasında davalının tahkim yargılamasında sadece davacının hakemini seçtiğini ve kendisine hakemini seçmesi
için usulüne uygun olarak tebligat yapılmadığını, taraflara arasında yapılan protokol uyarınca borcun çekle ödenmesinin kararlaştırıldığını, davacı şirketin çeklere dayalı
olarak takip yaptığını ve borcun ödendiğini öne sürmesi;
hakemin tayininde davalı tarafa usulüne uygun tebligat
yapılmaması nedeniyle yabancı hakem kararının Türk
kamu düzenine aykırı olması; Türk kamu düzenine aykırı
olan ve Londra’da verilen hakem kararının tenfizi talebinin reddedilmesi.........................................................................254
3. New York Konvansiyonu md. I-II ve md. V
5718 sayılı MÖHUK md. 1(2) ve md. 62
HGK, E. 2011/13-568, K. 2012/47, T. 8.2.2012: Tenfizi
talep edilen hakem kararının, New York Konvansiyonuna taraf olan Fransa’da verilmiş olması sebebiyle tenfiz
isteminin Türkiye’nin de taraf olduğu New York Konvansiyonu hükümlerine göre karara bağlanması; New Yok
Konvansiyonu’nun 1. maddesi uyarınca tenfiz devletinin
toprakları dışında verilen hakem kararlarının yabancı hakem kararı olarak kabul edilmesi; taraflar arasında
yapılan ortak girişim sözleşmesinde Türk vergi mevzuatına uygun olarak tahakkuk etmiş bir verginin taraflardan
hangisi tarafından ödeneceğinin kararlaştırılmış olması;
yabancı şirkete, ödediği verginin iade edilmemesi üzerine ICC tahkimine başvurması; hakem kararında, taraflar
arasındaki ortak girişim sözleşmesi uyarınca yabacı şirkete iade edilmesi gereken verginin iadesine karar verilmesi;
tenfiz davasında, davalının, ICC hakem kararının, kamu
düzenine aykırı olduğunu ve vergi uyuşmazlıklarının tahkime elverişli olmadığını ileri sürmesi........................................ 256
4. 5718 sayılı MÖHUK md. 62
New York Konvansiyonu md. V
19. HD, E. 2012/2969, K. 2012/8688, T. 23.5.2012: Taraflar
arasındaki satım sözleşmesinde ICC tahkiminin kararlaştırılması; ICC hakem kararının tenfizi davasında davacı-
XLVIII
nın haksız olarak sözleşmenin ifasından kaçındığı, alım-satım gerçekleşmediğinden davacının hiçbir zararı olmadığı,
hakem kararının haksız mesnetsiz ve Türk kamu düzenine
aykırı olduğunu itirazlarının yapılması...................................... 267
5. 5718 sayılı MÖHUK md. 62
19 HD, E. 2012/17401, K. 2013/1310, T. 24.1.2013: Kore
Ticari Tahkim Kurulu’nca verilen alacağın tahsiline ilişkin
kararın tenfizi için dava açılması; yabancı hakem kararı
belirli bir alacağın tahsiline yönelik olduğundan tenfiz davasının nisbi harca tabi olması; yabancı hakem kararlarının tenfizinde mütekabiliyetin varlığının zorunlu olmaması.... 269
6. 5718 sayılı MÖHUK md. 62
11. HD, E. 2012/16024, K. 2013/14728, T. 16.7.2013: Zürih Sanayi ve Ticaret Odası bünyesinde gerçekleşen tahkim
yargılaması sonucunda verilen hakem kararında yargılama masrafları ve katma değer vergisine karşılık gelmek
üzere toplam 118.902,75 SFR ile 14.458,90 Avro’nun davalılardan tahsiline karar verilmesi; yabancı hakem kararının yargılama masraflarına ilişkin kısmının tenfizi istemiyle Türk mahkemesinde dava açılması; mahkemece, ana
davanın hakem heyetince red edilmiş olması karşısında iç
hukuka göre davacının yargılama giderini davalı taraftan
talep hakkının bulunmaması sebebiyle tenfiz isteminin
reddine karar verilmesi; yabancı hakem kararlarının tenfizinde sadece MÖHUK’un 62. maddesinde yer alan şartlara
istinaden tenfiz isteminin reddedilmesi; MÖHUK’un 62.
maddesinde sayılan red sebeplerinden herhangi biri gerçekleşmediğinden Zürih’te verilen hakem kararının tenfizine hükmedilmesi........................................................................ 271
7. 5718 sayılı MÖHUK md. 62
15. HD, E. 2016/895, K. 2016/2050, T. 31.3.2016: Lahey’de
verilen ICC hakem kararının tenfizi için Türkiye’de dava
açılması; davalı Belediyece tenfizi istenen hakem kararında kesinleşme şerhi bulunmadığı, davacının taraf ehliyeti ve taraf sıfatının olmadığı, taraflar arasında geçerli bir
tahkim şartı ve davacının usule uygun bir tahkim başvurusu bulunmadığı, yargılama hukukunun temel ilkesi olan
silahların eşitliği ilkesinin ihlal edildiği, tahkim davasında
XLIX
davalıya tazminat yüklenmesinin açıkça kamu düzenine
aykırı olduğu, hakemlerin ICC kurallarının 17/3. maddesi
uyarınca hakkaniyet ve nesafet esasına dayalı karar verme yetkisinin olmadığı, davalının avukatlık masrafının
kararda yer almadığı, tahkim davasında vekâlet ücretine
hükmedilmediği ve tenfiz şartlarının oluşmadığı itirazlarının öne sürülmesi; mahkemece, hakem kararının Hollanda Usul Kanunu’na göre kesinleşmiş olduğu ve hakem
kararının tenfizi davasında esas girilemeyeceği belirtilerek söz konusu hakem kararının tenfizine, harç ve vekâlet
ücretinin maktu olarak hesaplanmasına karar verilmesi;
Yargıtay’ca, mahkemenin, hakem kararının kamu düzenine aykırı olmadığı yönündeki gerekçesinin isabetli bulunması; buna karşın Harçlar Kanunu’nun 3. maddesi uyarınca tenfizi istenen yabancı hakem kararının belirli bir alacağın tahsiline yönelik olması halinde nispi harç alınması
zorunlu olmasına rağmen mahkemece maktu harç alındığı gerekçesiyle hükmün düzeltilerek onanmasına karar
verilmesi........................................................................................ 275
8. 5718 sayılı MÖHUK md. 62
19. HD, E. 2016/1389, K. 2016/9676, T. 30.5.2016: Türk
şirketi ile Avustralyalı şirket arasında demir madeni satış sözleşmesinin yapılması; sözleşmeden doğan uyuşmazlıkların çözümü için LMTD tahkim kuralları uyarınca
Londra’da tahkime başvurulmasının kararlaştırılması; satım bedelinin bir kısmı avans olarak ödenmesine rağmen
satıcı Türk şirketi tarafından demir madenlerinin gönderilmemesi; Avustralyalı şirket tarafından tahkime gidilmesi; Londra’da tek hakem tarafından verilen hakem kararının tenfizi için Türk mahkemesinde dava açılması.................... 282
VII. MİLLETLERARASI USUL HUKUKUNDA LEX
FORİ PRENSİBİNE İLİŞKİN KARARLAR......................... 284
1. 13. HD, E. 1989/4375, K. 1989/7250, T. 12.12.1989:
Almanya’da yapılan ödünç sözleşmesinin tanıkla ispat edilip edilmeyeceği sorununa uygulanacak hukuk; MÖHUK,
milletlerarası usul hukukuna ait sorunları kapsamlı şekilde düzenlenmediğinden, somut olarak bu soruna ilişkin bir
hüküm bulunmaması; prensip olarak milletlerarası usul
L
hukukunda uygulanması gereken kanunun daima hakimin kendi kanunu (lex fori) olması; olayda iddianın tanıkla
ispat edilip edilemeyeceğine ilişkin usul sorununun Türk
hukukuna göre karara bağlanması............................................. 284
VIII. MİLLETLERARASI TEBLİGATA İLİŞKİN
KARARLAR............................................................................. 286
1.
Hukukî ve Ticarî Konularda Adlî ve Gayriadlî
Belgelerin Yabancı Ülkelerde Tebliğine Dair
Sözleşme; Hukuk Usulüne Dair Sözleşme md. 10(a)
2. HD, E. 1997/10073, K. 1997/11618, T. 31.10.1997:
Almanya’ya iadeli taahhütlü mektupla yapılan tebligat; 1965 Lahey Tebligat Sözleşmesinde öngörülen doğrudan posta yoluyla tebligatı kabul etmemesi sebebiyle
Almanya’ya yapılacak tebligatların merkezi makamlar vasıtasıyla yapılması........................................................................ 286
2. Tebligat Kanunu md. 25
2. HD, E. 2004/14236, K. 2004/15619, T. 23.12.2004:
Hannover’de bulunan Türk vatandaşına konsolosluk tarafından tebligat yapılması; tebliğe ilişkin evrakın konsoloslukta bulunduğuna ilişkin ihtarın yapılmamış olması; otuz
gün içinde konsolosluğa başvurulmadığı takdirde tebligatın yapılmış sayılacağı ihtarını içeren bildirimin muhataba
o ülkenin izin verdiği yöntemle gönderilmemiş olması.............. 288
3. Tebligat Kanunu md. 25
2. HD, E. 2005/18357, K. 2006/3553, T. 16.3.2006:
Türkiye’den Hollanda’ya yapılan tebligat; Türk vatandaşlığını yitirip Hollanda vatandaşı olan kişiye Türk konsolosluğu tarafından tebligat yapılamaması....................................... 290
IX.MİLLETLERARASI İSTİNABEYE İLİŞKİN
KARARLAR................................................................................. 290
1.
Türkiye Cumhuriyeti ile Almanya
Devleti Arasında Hukukî ve Ticarî Mevaddı
Adlîyeye Müteallik Münasebatı Mütekabileye
Dair Mukavelename md. 12-13
2. HD, E. 1627, K. 1564, T. 13.3.1973: Türkiye’de açılan
tapu kaydının iptali davasında Almanya’da bulunan kişi-
LI
nin yemin ettirilmesi; Almanya ile Türkiye arasındaki adlî
yardımlaşma antlaşması hükümlerinin uygulanması............... 290
2. Hukuk Usulüne Dair Sözleşme md. 8 ve md. 14
2. HD, E. 1996/8621, K. 1996/11285, T. 5.11.1996:
Türkiye’de açılan boşanma ve nafaka davasında Fransa’da
bulunan tanıkların ifadesinin Strazburg’daki Türk konsolosluk memuru tarafından alınması; Türk konsolosluklarına böyle bir yetkinin tanınmaması; Hukuk Usulüne Dair
Lahey Sözleşmesi uyarınca akit devletlerin adlî makamlarının kendi kanunları hükümleri gereğince istinabe suretiyle diğer akit devletin salahiyetli makamlarına adlî muamelelerin icrasını istemek üzere müracaat edebilmesi.............. 292
3. Hukuk Usulüne Dair Lahey Sözleşme md. 8-16
Türkiye Cumhuriyeti ile Almanya Devleti Arasında
Hukukî ve Ticarî Mevaddı Adlîyeye Müteallik Münasebatı
Mütekabileye Dair Mukavelename md. 12-13
2. HD, E. 1996/10721, K. 1996/11701, T. 15.11.1996:
Almanya’da bulunan iki tarafın tanıklarının mektupla dinlenmesi; usule lex fori’nin uygulanması; tanığın, Almanya
ile Türkiye arasında adlî yardımlaşma antlaşması bulunduğundan ve Almanya ile Türkiye Hukuk Usulüne Dair
Lahey Sözleşmesine taraf olduğundan istinabe işleminin
antlaşma hükümlerine göre yerine getirilmesi.......................... 293
4. Hukuk Usulüne Dair Lahey Sözleşmesi md. 8-16
2. HD, E. 2001/2269, K. 2001/3659, 12.3.2001: Türkiye’de
açılan boşanma davasında HUMK’un 256. maddesine istinaden İspanya’da bulunan tanığın cevaplarını tahriren
bildirebilmesi için tanığın bulunduğu ülke ile Türkiye
arasında milletlerarası istinabeye ilişkin bir antlaşmanın
olmaması; İspanya ile Türkiye arasında iki taraflı adlî yardımlaşma antlaşması olmamakla beraber her iki ülkenin
de Hukuk Usulüne Dair Sözleşmeye taraf olması sebebiyle
İspanya’da bulunan tanığın milletlerarası istinabe yoluyla
dinlenmesi..................................................................................... 296
5. Hukuk Usulüne Dair Lahey Sözleşmesi md. 8-16
2. HD, E. 2002/5796, K. 2002/8084, T. 17.6.2002: Türkiye’de
açılan davada yurt dışında bulunan tanığın cevaplarının
tahriren alınması; tanıkların bulunduğu Almanya ile Tür-
LII
kiye arasında iki taraflı adlî yardımlaşma antlaşmasının
bulunması ve her iki ülkenin Hukuk Usulüne Dair Sözleşmeye taraf olması sebebiyle istinabe işleminin antlaşmalara göre yerine getirilmesi............................................................. 298
6. Hukuki ve Ticari Konularda Yabancı
Memleketlerde Delil Sağlanması Hakkında Sözleşme
HGK, E. 2013/2-2225, K. 2015/1253, T. 22.4.2015: Boşanma ve velayet davasında Amerika Birleşik Devletleri’nde
bulunan iki şahidin beyanlarının alınması için yapılan
istinabe talebinin sonucu beklenmeksizin mahkemece davanın karara bağlanması; davalının, Washington Eyaleti
Seattle şehrinde boşanma davası açtığını, davanın derdest
olduğunu öne sürmesi; Türk mahkemesindeki yargılama
esnasında Seattle mahkemesi kararının kesinleşmiş olması; ancak Seattle mahkemesi kararının tanınması için dava
açılmamış olması; Yargıtay’ca, iki şahidin beyanlarına başvurulacak hususların yeterince açıklığa kavuşturulmuş
olması sebebiyle mahkemenin savunma haklarını ihlal etmediği sonucuna varılması.......................................................... 300
X. MİLLETLERARASI DERDESTLİK İTİRAZINA
İLİŞKİN KARARLAR................................................................ 304
1. 11. HD, E. 1985/123, K. 1985/1209, T. 6.3.1985: Halep Bidayet Mahkemesinde açılan dava sebebiyle Türk
mahkemesinde derdestlik iddiasının ileri sürülebilmesi
için her iki davanın aynı ülkede açılması veya Suriye
Devletiyle Türkiye arasında beynelmilel adlî bir anlaşmanın mevcut olması.................................................................. 304
2. 11. HD, E. 1486, K. 2090, T. 10.4.1986: Sözleşmeden doğan hakların korunması için Pennsylvania Eyalet Mahkemesinde dava açılması; aynı taraflar arasında Türkiye’de
açılan haksız rekabet davasında milletlerarası derdestlik
itirazının yapılması; Pennsylvania Eyaleti Mahkemesinde
açılan davanın bekletici mesele yapılması.................................. 305
3. 2. HD, E. 1997/8719, K. 1997/12159, T. 11.11.1997: Evlilik
Bağına İlişkin Kararların Tanınması Hakkındaki Sözleşmeye katılmış bir devlette açılan dava için Türk mahkemesinde derdestlik itirazının yapılması.......................................... 306
LIII
4. 2. HD, E. 1997/8719, K. 1997/12159, T. 11.11.1997: Alman
mahkemesindeki dava sebebiyle derdestlik itirazının ileri
sürülmesi; derdestlik itirazının konusunu oluşturan Alman
mahkemesindeki davanın esasa girilmeden reddedilmiş
olması sebebiyle derdestlik itirazının konusunun ortadan
kalkması........................................................................................ 309
5. 2. HD, E. 2009/13541, K. 2010/11899, T. 15.6.2010: Davalının, daha önce Kanada’da boşanma davası açıldığını ileri
sürümesi; süresi içinde yapılan derdestlik itirazına istinaden, mahkemece, yabancı mahkemede açılmış ve görülmekte olan davanın varlığından bahisle davanın reddine
karar verilmesi; yabancı mahkemede açılmış ve görülmekte olan davanın derdestlik itirazına esas alınabilmesi için
dava sebeplerinin aynı olmasının yeterli olmaması; yabancı mahkeme kararının Türkiye’de tenfiz kabiliyetinin olması ve bu hususa ilişkin davanın görüldüğü yabancı Devlet
ile Türkiye arasında anlaşmanın bulunması veya Türk milletlerarası özel hukukunda bir düzenlemenin var olması......... 312
6. 2. HD, E. 2010/6713, K. 2011/8635, T. 17.5.2011: Alman
mahkemesinde açılmış ve görülmekte olan davanın, derdestlik itirazına esas alınabilmesi için, dava sebeplerinin
aynı olmasının yetmemesi; Alman mahkeme kararının,
Türkiye’de tenfiz kabiliyetinin olması ve bu hususa ilişkin
davanın görüldüğü Almanya ile Türkiye arasında anlaşmanın bulunması veya Türk milletlerarası özel hukukunda
bir düzenlemenin olması; Almanya’da davalı kadın tarafından açılan boşanma davası ile kocanın Türkiye’de açtığı
boşanma davasının sebepleri ve davadaki sıfatlarının aynı
olmaması sebebiyle derdestlik itirazının reddedilmesi.............. 314
LIV
LV
KISALTMALAR
CD
: Ceza Dairesi
E.
: Esas
HD
: Yargıtay Hukuk Dairesi
HGK
: Yargıtay Hukuk Genel Kurulu
HMK
: Hukuk Muhakemeleri Kanunu
HSYK
: Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu
HUMK
: Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu
GmbH
: Gesellschaft mit beschränkter Haftung
ICC
: International Chamber of Commerce
İBD
: İstanbul Barosu Dergisi
İİK
: İcra ve İflas Kanunu
İKİD
: İlmî ve Kazaî İçtihatlar Dergisi
K.
: Karar
md.
: Madde
MEER Project
: Marmara Earthquake Emergency Reconstruction
Project
MÖHUK
: Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkındaki Kanun
MTK
: Milletlerarası Tahkim Kanunu
MTO
: Milletlerarası Ticaret Odası
NHK
: Nüfus Hizmetleri Kanunu
PTT
: Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü
RG
: Resmî Gazete
s.
: Sayfa
S.A.
: Société Anonyme
T.
: Tarih
LVI
TEFER Project
: Turkey Emergency
Recovery
Flood
and
Earthquake
TERRA Project
: Transportation Engineering and Road Research Alliance Project
THD
: Terzi Hukuk Dergisi
TMK
: Türk Medenî Kanun
TTK
: Türk Ticaret Kanunu
YASA
: Yasa Hukuk Dergisi
YKD
: Yargıtay Kararları Dergisi
ZPO
: Zivilprozessordnung