YALITIM 78 en son

**YALITIM 78 en son
6/11/09
10:49 AM
Page 32
teknik
FARUK B‹LAL
Himerpa A.fi.
Okullarda Akustik
Düzenleme ve Gürültü
YETERS‹Z AKUST‹K ORTAMIN
VE GÜRÜLTÜNÜN SEBEP
OLDU⁄U SIKINTILAR
kul çevresinde gürültü hoflgörüyle karfl›lanamaz. Bunun en basit nedeni ise d›flar›dan gelen gürültü seviyesinin
sesleri örterek, iflitsel alg›lamay› engellemesidir. Bu bak›mdan gürültü;
ö¤renim için hiç de arzu edilmeyen
bir durumdur. Çünkü d›flar›dan gelen sesler genellikle di¤er genifl çal›flma alanlar›ndaki sesleri örtmektedir. “Bu durum ö¤renciler için hiç
de elveriflli bir ö¤retim ortam› sa¤lamaz” fleklindeki düflüncelere kat›lmamak mümkün de¤ildir. Gürültünün s›n›ftaki ö¤rencileri rahats›z
edici ve onlar›n iflitmesini engelleyici, dikkatlerini da¤›t›c› ve ruhsal
O
32
YALITIM • MAYIS / HAZ‹RAN 2009
sa¤l›¤›n› bozucu bir etkiye sahip oldu¤unu ve bu yüzden ö¤retmenlerin, s›n›f içinden ve d›flar›dan gelen
gürültüye karfl› duyarl› olmalar› ve
s›n›fta gerekli düzenlemeleri yapmalar› gerekti¤i belirtilmektedir.
Gürültüyü; rahats›z edici, iflitmeyi
engelleyici, dikkati da¤›t›c›, fiziksel
ve ruhsal sa¤l›¤› bozucu bir fiziksel mekan de¤iflkeni olarak ele
alabiliriz.
Buna ilave olarak gürültülü bir
s›n›fta söyleneni iflitmeyen bir ö¤rencinin, ö¤retmene söylemekten
de çekiniyorsa, eksik ve yanl›fl anlayabilece¤ini belirtmeliyiz. S›n›fta
her kafadan bir ses ç›kt›¤›nda ö¤retmen ve ö¤renciler birbirlerini anlayamazlar. Ö¤retmen, sesini s›n›fa
duyurmak için sürekli ba¤›rmak ve
çocuklar› azarlamak zorunda kal›r.
Bu durum ö¤retmenin
performans›n› ve ders
anlatma iste¤ini olumsuz yönde etkiler. Konuflan ve farkl› biçimlerde gürültü kirlili¤ine sebep olan ö¤renciler, arkadafllar›n›n
da dikkatini da¤›t›rlar.
Ö¤rencilerin dikkati
da¤›ld›kça ö¤retmeni dinleyen kimse kalmaz. Herkes baflka ifllerle u¤raflmaya koyulur. Gürültüye maruz
kalan çocuklar›n performans› düfler, verilen görevleri daha yavafl
gerçeklefltirirler ya da tam olarak
uygulayamazlar.
SES YUTMA NED‹R?
Ses, kayna¤a ba¤l› küresel yüzeyler halinde hava içinde yay›l›r.
Bu yay›lan enerjinin bir bölümü kapal› mekanlarda karfl›s›na ç›kan engelden yans›r, bir k›sm› geçer, bir
k›sm› da yutulur. Ses yutma katsay›s›, yutulan ses enerjisinin yüzeye
gelen ses enerjisine oran›d›r. Bu de¤er 0 ile 1 aras›nda de¤iflir. Bir yüzeyin alan›yla o yüzeyin ses yutma
katsay›s›n›n çarp›m›yla elde edilen
de¤ere, o yüzeyin ses yutumu denir; birimi sabine’dir. Yüzeyin ses
yutma katsay›s› (α) alfa ile simgelenir. Örne¤in bir yüzey gelen sesin
% 60’›n› yans›t›yorsa, o yüzeyin yutma çarpan› 0.40’d›r.
NEDEN YÜZEYLER SES
YUTMAYA ‹HT‹YAÇ DUYAR?
Hacim akusti¤inde yank›, önlenmesi gereken bir olayd›r. Ses yans›-
**YALITIM 78 en son
6/11/09
11:24 AM
mas› insana 1/10 saniyeden daha
uzun süreli zamanda ulafl›yorsa bu,
yank›d›r. Bir hacmin yank›sall›k derecesi, fiziksel olarak o hacmin yank›ma (reverberasyon) süresi ile belirtilir. Bu süre hacimde ›fl›t›lan, bir
ses kayna¤›n›n ›fl›tmay› durdurduktan sonra o anki ses bas›nc› seviyesinin 60 dB düflmesi için geçen zaman süresidir. Yank›ma süresinin
k›sa veya uzun oluflunun hacim
akusti¤inde anlafl›labilme üzerindeki rolü oldukça önemlidir. Kapal›
hacimlerde duvar ve tavan di¤er sat›hlar yank›lamalara sebebiyet verdi¤inden ses seviyesinin muayyen
de¤erlere düflme süresi uzamaktad›r. Bu bak›mdan kapal› hacimlerde yank›ma süresinin tesbitinde
duvar, tavan gibi yans›t›c› sat›hlar›n
kontrolü ve uygun ses yutucu malzemelerle düzenlenmeleri önemlidir.
ÇÖZÜM ÖNER‹LER‹
• NRC oran› 0.75 eflit veya daha
büyük olan bir asma tavan
monte edilmeli. Akustik asma
tavan yüksekli¤i de 2,7
metreden büyük olmal›.
• Akustik asma tavan yüksekli¤i
2.7 metreden büyükse, fazla
olan her 0.3 metre için tavan
alan›n›n % 11’i kadar daha fazla
alana NRC oran› 0.75 eflit veya
daha büyük olan bir asma tavan
monte edilmeli.
• Son kullan›c›ya iç tefriflat için
öneri: Odada kullan›lacak raflar,
dolaplar, sabit eflyalar,
yerlefltirilirken ön ve arka
duvarlar ile yan duvarlar›n
paralellikler bozulmaya
çal›fl›lmal›.
• Bütün ba¤lant›lar (hava kanal›,
kablolar, borular, radyatörler
vb.) yap›sal duvar, döfleme ve
tavanlar› geçerken esnek
ba¤lanmal›.
• Döflemeler yüzer döfleme
yap›lmal›.
Page 33
• Kullan›lan yap›larda iyilefltirme
inflaat› sonras› gürültü düzeyleri
dBA level <40/35; dBC <65/60
olmal›.
• Duvarlarda kütle-yay-kütle
sistemi oluflturulmal›.
• Gürültü köprüsü oluflturabilecek
detaylardan kaç›n›lmal›.
• Reverberasyon süreleri 0.6
saniye ve alt›na çekilmeli.
B‹R OKULUN AKUST‹K D‹ZAYNI
VE PLANLAMA ADIMLARI
Fizibilite
• Yer seçimi
• Gürültü haritalar›na göre d›fl
gürültü analizi
• Okulun yönü
• Okulun flekli ve yap› kütlesi
(tafl›y›c› sistem ve duvar örgü
seçimi)
• Okula d›fl gürültü bariyerleri
(a¤aç, duvar, kot farkl›laflmas›
vb.) ihtiyac›n›n belirlenmesi
• Havaland›rma / pencere gibi d›fl
cephede boflluk veya zay›f
alanlar için gerekli ses
yal›t›m›n›n ön hesaplamalar›
DETAYLANDIRILMIfi TASARIM
• S›n›f tipleri ve çeflitli faaliyetler
için uygun reverberasyon
süreleri ve gürültü düzeylerine
karar verilmelidir
• Ö¤rencilerin özel e¤itim
ihtiyaçlar› dikkate al›nmal›d›r
• Çok farkl› olan s›n›flar (müzik
odas›, drama vb.) ile di¤er
normal s›n›flar birbirinden
ayr›lmal› ve tasar›m kriterleri
çok farkl› olmal›d›r
• S›n›flar için yeterli havaland›rma
(laboratuvarlar için yüksek
h›zda havaland›rma) ile beraber
d›fl cephe gürültü yal›t›m›
sa¤lanmas›
• Mimari/Akustik zonlar:
Gürültülü ve sessiz alanlar›n
düzenini planlay›n; bu alanlar›n
mesafelerle, d›fl alanlarla veya
•
•
•
•
do¤al tampon alanlarla (depolar, koridorlar) ayr›lmalar› sa¤lanmal›
Yeterli ses yal›t›m›n› sa¤lamak
için bölme duvarlar, döflemeler,
duvar ve tavanlar kullan›larak
oda akusti¤i haricinde ses
yal›t›m›na da dikkat edilmeli
S›n›f›n yüzey özelliklerinin
akustik özelliklerine, hacim ve
flekil özelliklerine göre s›n›f›n
akusti¤i tasarlanmal›
S›n›f›n havaland›rma boflluklar›,
kap›, pencere gibi elemanlar›n›n
akustik özellikleri belirlenmeli
Ampflikasyon (ses ço¤altma)
sistemi belirlenmeli
B‹NA KONTROL ONAYLARI
• Bina kontrol birimi taraf›ndan
onaylanmak için akustik dizayn
detaylar›n› içeren planlar
sunulmal›.
SONUÇ
E¤itim yap›lar› ile ilgili akustik düzenleme ve gürültü yal›t›m› aç›s›ndan daha yap›labilecek çok fley var.
Bizim yönetmeliklerimizde tüm detaylar› bulabilmek (‹ngilizler’in
BB93’ü gibi) mümkün de¤ildir. Bir
çok bilgiyi ‹ngiliz, Amerikan ve Alman kaynaklar›ndan bularak yap›m›z› do¤ru olarak planlayabiliriz.
Bizim tip projelerimiz hala 195560’lardaki düzenlemeler. Ne yaz›k
ki onun üzerine pek bir fley koyamam›fl›z. Yönetmeli¤imiz diyor ki
“dersliklerde arka plan gürültüsü 35
dB olsun”. Bir ö¤retim görevlisinin
‹zmit’te yapt›¤› ölçüm, dersliklerin
içindeki gürültü düzeyinin 55-65
dB, teneffüslerde ise 85 dB oldu¤unu gösteriyor. Ö¤retmenlerimizin
ba¤›rmadan ders anlatabildi¤i, ö¤rencilerin gürültüden rahats›z olmad›¤›, akustik aç›dan da anlat›lan› en
iyi flekilde anlayabilece¤i s›n›flar
umar›z yak›n bir gelecekte Milli
E¤itim Bakanl›¤›’n›n planlar› aras›Y
na girer.
YALITIM • MAYIS / HAZ‹RAN 2009
33