Çıkmış Sorular

advertisement
Serkan AKSOY
Mesut ATALAY
Erdem CÖMERT
KPSS Önlisans Genel Kültür
ISBN 978-605-364-071-4
Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.
© Pegem Akademi
Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları
Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti’ye aittir.
Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,
kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt
ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.
Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında
yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları
satın almamasını diliyoruz.
1. Baskı
Proje-Yayın Yönetmeni: Arzu Doğan
Dizgi-Grafik Tasarım: Tuba Avcu
Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı
Baskı: Tuna Matbaacılık A.Ş.
(Ankara-0312-278 34 84)
Yayıncı Sertifika No: 14749
Matbaa Sertifika No: 16102
YAYINEVİ
DAĞITIM
adakale sokak 4/1 yenişehir-ankara
tel: +90 312 4306750-51 (pbx)
sağlık sokak 17/a yenişehir-ankara
tel: +90 312 4345424
belgeç: +90 312 4313738
gsm: 0506 3451937 - 0541 4345424 - 0533 2055231
e-ileti: siparis@pegem.net
belgeç: +90 312 4354460
gsm: 0506 3451936 - 0541 9104545 - 0533 2055230
e-ileti: pegem@pegem.net
YAZIŞMA
P.K.175 06442 yenişehir-ankara
internet:
SUNU
Değerli Memur Adayları,
Kamu Kurum ve Kuruluş Sınavları’na hazırlık sektöründe, yayıncılık ve eğitim kalitesi açısından tüm
adayların beğenisini kazanan, Kamu Kurumlarına binlerce öğrenciyi yerleştiren Pegem Akademi
Ailesi olarak, Lise-Önlisans mezunlarına yönelik nitelikli bir KPSS yayını daha sunmaktan gurur
duyuyoruz.
KPSS kapsam ve içeriği esas alınarak titizlikle hazırlanmış Konu Anlatım kitabınız, başka bir konu
anlatım kaynağına gerek kalmadan sınava kadar size eşlik edecek yeterlilikte hazırlanmıştır.
Kitapta yer alan konular, ilgili alanın gerekli-gereksiz tüm ayrıntılarından ziyade, KPSS’ye yönelik filtre edilmiş alanlardan oluşmaktadır. Böylece öğrencinin sınav kapsamına uzak ve oyalayıcı bilgilerle
değil, direkt sınava yönelik içerikle buluşmasına özen gösterilmiştir. Konu anlatımlarında öğrenmenin kalitesini artırma amacıyla gerekli yerlere tablo ve kavram haritaları konmuştur.
Her ünitenin sonunda ilgili konuları tarayan ve öğrencinin kendisini sınamasını sağlayan testlere ve
ilgili konularda ÖSYM’nin sorduğu sorulara yer verilmiştir. Ayrıca tüm konuları tamamladıktan sonra,
öğrencinin eriştiği seviyeyi ölçecek 3 deneme sınavı da kitabın sonuna eklenmiştir.
Düzenli, planlı bir çalışma ve nitelikli yayınlarla başarının kaçınılmaz olduğunu bir kez daha hatırlatmak istiyor, Pegem Akademi Ailesi olarak tüm geleceğin memurlarına başarılar diliyoruz.
Pegem Akademi Yayıncılık
İÇİNDEKİLER
Orta Asya’da Kurulan Türk Devletleri ...............................................3
Büyük Hun İmparatorluğu (Mö 3.Yy. - Ms 3.Yy.)...........................3
Göktürk Devleti (552-630).........................................................4
II. Göktürk (Kutluk) Devleti (682-745) ........................................5
Uygur Devleti (745-840)............................................................5
Orta Asya’da Kurulan Diğer Türk Devletleri.......................................5
İskitler (Sakalar) ......................................................................5
Kırgızlar ..................................................................................5
Sabirler ...................................................................................5
Akhunlar (Eftalitler) .................................................................5
Hazarlar ..................................................................................6
Türgişler ..................................................................................6
Karluklar .................................................................................6
Avarlar ....................................................................................6
Bulgarlar .................................................................................6
Macarlar ..................................................................................6
Peçenekler ..............................................................................6
Kıpçaklar (Kumanlar) ...............................................................6
Oğuzlar (Uzlar) .........................................................................6
İslamiyet Öncesi Türk Devletlerinde Kültür ve Medeniyet .................7
Devlet Yönetimi .......................................................................7
Ordu........................................................................................7
Din ve İnanış ............................................................................8
Hukuk .....................................................................................8
Sosyal ve Ekonomik Hayat.........................................................8
Yazı, Dil ve Edebiyat .................................................................9
Bilim ve Sanat .........................................................................10
Müzik ......................................................................................10
Önemli Kavramlar..........................................................................11
Çıkmış Sorular ...............................................................................12
Cevaplı Test ...................................................................................14
İlk Türk - İslam Devletleri
Talas Savaşı (751) .....................................................................18
Karahanlılar (840-1212) ...........................................................19
Gazneliler (963-1187) ...............................................................19
Tolunoğulları (868-905) ............................................................20
Akşitler (Ihşitler) (935-969) .......................................................20
Büyük Selçuklu Devleti (1040-1157) ..........................................20
İlk Türk – İslam Devletlerinde Kültür ve Medeniyet ..........................21
Devlet Yönetimi .......................................................................21
Ordu........................................................................................22
Ekonomik Hayat .......................................................................23
Sosyal Hayat ve Hukuk..............................................................23
Din ve İnanış ............................................................................23
Eğitim, Bilim ve Kültür .............................................................24
Dil ve Edebiyat .........................................................................24
Sanat ......................................................................................25
Türkiye Tarihi.................................................................................26
Anadolu’da Kurulan İlk Türk Beylikleri .......................................26
Anadolu Selçuklu Devleti (1077-1308) .......................................27
Anadolu Beylikleri (İkinci Türk Beylikleri)...................................27
Orta Asya ve Yakındoğu’da Kurulan Diğer Devletler ..........................28
Harzemşahlar (1157-1231) .......................................................28
Eyyübiler (1171-1250) ..............................................................28
Memlükler (1250-1517) ............................................................28
Moğollar (1196-1227) ...............................................................28
Timur İmparatorluğu (1368-1507) .............................................28
Babür İmparatorluğu (1504-1858).............................................28
Karakoyunlular (1380-1469) .....................................................28
Akkoyunlular (1350-1502) ........................................................28
Anadolu Selçuklu Devleti ve Beylikler Döneminde
Kültür ve Medeniyet ......................................................................29
Devlet Yönetimi .......................................................................29
Toprak Yönetimi .......................................................................29
Ordu .......................................................................................29
Ekonomik Hayat .......................................................................30
Sosyal Hayat ............................................................................30
Hukuk, Din ve İnanış.................................................................30
Fikir Hayatı ..............................................................................31
Mimari ....................................................................................31
Çıkmış Sorular ...............................................................................33
Cevaplı Test ...................................................................................35
İçindekiler
İslamiyet Öncesi Türk Tarihi
Kuruluş Dönemi (1299-1453)
Osman Bey Dönemi ..................................................................39
Orhan Bey Dönemi ...................................................................39
I. Murat Dönemi .......................................................................39
Yıldırım Beyazid Dönemi ..........................................................39
I. Mehmet (Çelebi) Dönemi .......................................................39
II. Murat Dönemi ......................................................................39
Yükselme Dönemi (1453 – 1579) .....................................................40
Fatih Sultan Mehmet................................................................40
II. Beyazid Dönemi ...................................................................40
Yavuz Sultan Selim Dönemi.......................................................40
Kanuni Sultan Süleyman Dönemi ..............................................40
Sokullu Mehmet Paşa Dönemi...................................................40
Osmanlı Devleti Kültür ve Medeniyeti .............................................41
Devlet Yönetimi .......................................................................41
Memleket Yönetimi (Taşra Teşkilatı) .........................................43
Toprak Yönetimi .......................................................................44
Ordu ve Donanma ....................................................................45
Ekonomik Hayat .......................................................................47
Sosyal Hayat ............................................................................48
Hukuk .....................................................................................49
Eğitim ve Öğretim ....................................................................50
Dil, Edebiyat ve Bilim ...............................................................51
Basın ve Yayın ..........................................................................51
Mimari ....................................................................................52
Güzel Sanatlar .........................................................................53
Çıkmış Sorular ...............................................................................54
Cevaplı Test ...................................................................................56
v
Duraklama Dönemi (1579-1699)
XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
KPSS Genel Kültür
I. Meşrutiyet (1876) ..................................................................84
Duraklama Dönemi Siyasi Olayları...................................................60
Kanun-i Esasinin Özellikleri.......................................................84
XVII. Yüzyıl Islahatları (Duraklama Dönemi).....................................61
II. Meşrutiyet (24 Temmuz 1908) ...............................................84
I. Ahmet Dönemi Islahatları ................................................61
Kanun-i Esasi’de 1909’da Yapılan Değişiklikler ............................85
Kuyucu Murat Paşa .............................................................61
31 Mart Olayı ...........................................................................85
Genç Osman .......................................................................61
II. Meşrutiyet Döneminde Kurulan Siyasi Partiler .......................85
IV. Murat ...........................................................................61
Meşrutiyet Dönemi Fikir Akımları ..............................................86
Tarhuncu Ahmet Paşa .........................................................61
Osmanlıcılık .......................................................................86
Köprülü Mehmet Paşa ........................................................61
İslâmcılık (Ümmetçilik) .......................................................86
Köprülü Fazıl Ahmet Paşa ...................................................61
Türkçülük...........................................................................86
Gerileme Dönemi (1699 - 1792) .......................................................62
Batıcılık .............................................................................86
XVIII. Yüzyıl Islahatları (Gerileme Dönemi) .................................62
Adem-i Merkeziyetçilik .......................................................86
Lale Devri (1718-1730) .............................................................63
Trablusgarp Savaşı (1911 – 1912) ..............................................86
I. Mahmut Dönemi Islahatları (1730-1754) ................................63
Uşi Antlaşması 1912 ...........................................................87
III. Mustafa Dönemi Islahatları (1757-1774) ...............................64
Balkan Savaşları (1912 – 1913) .................................................87
I. Abdülhamit Dönemi Islahatları (1774-1789) ...........................64
I. Balkan Savaşı ..................................................................87
III. Selim Dönemi Islahatları (1789-1807) ...................................64
Londra Antlaşması (30 Mayıs 1913) ......................................87
Dağılma Dönemi (1792 - 1922) ........................................................65
II. Balkan Savaşı (1913).......................................................88
Dağılma Dönemi Siyasi Olayları .................................................65
Bükreş Antlaşması (10 Ağustos 1913) ...................................88
XIX. Yüzyıl Islahatları (Dağılma Dönemi) ....................................66
Osmanlı Devleti’nin Balkan Devletleri ile İmzaladığı Antlaşmalar .....88
Tanzimat Fermanı (1839) ..........................................................67
Islahat Fermanı (1856) .............................................................69
Çıkmış Sorular ...............................................................................70
Cevaplı Test ...................................................................................72
İstanbul Antlaşması (29 Eylül 1913) ...........................................88
Atina Antlaşması (14 Kasım 1913) .............................................88
İstanbul Antlaşması (13 Mart 1914) ...........................................88
I. Dünya Savaşı ..............................................................................88
Savaşın Nedenleri ....................................................................88
Genel Nedenler ..................................................................89
Özel Nedenler ....................................................................89
Görünür Neden ..................................................................89
I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti ..........................................89
Osmanlı Devleti’nin Savaştığı Cepheler............................................90
Kafkas (Doğu) Cephesi ..............................................................90
Avrupa’da Yaşanan Gelişmeler ve
Osmanlıya Etkileri
Yeni Çağda Avrupa .........................................................................76
Coğrafi Keşifler ........................................................................76
Rönesans.................................................................................77
Reform ....................................................................................77
Yakın Çağda Avrupa .......................................................................78
Aydınlanma Çağı .....................................................................78
ABD’nin Kurulması ...................................................................78
Fransız İhtilali (1789) ...............................................................78
Restorasyon Dönemi (1815 – 1830) ...........................................78
1830 İhtilalleri ........................................................................78
Sanayi İnkılabı .........................................................................79
1848 İhtilalleri .........................................................................79
Bilim Alanındaki Gelişmeler......................................................79
Çıkmış Sorular ...............................................................................80
Cevaplı Test ...................................................................................81
Kanal Cephesi (Mısır-Süveyş).....................................................90
Suriye – Filistin Cephesi............................................................90
Irak Cephesi .............................................................................90
Çanakkale Cephesi ...................................................................90
Hicaz – Yemen Cephesi .............................................................91
Galiçya, Romanya, Makedonya Cepheleri ...................................91
Osmanlı Devleti’ni Paylaşma Tasarıları ve Gizli Antlaşmalar ..............91
1915 Boğazlar Antlaşması (İstanbul Ant.) ..................................91
1915 Londra Antlaşması ...........................................................91
1916 Sykes Picot Antlaşması .....................................................91
1916 Mac Mohan Antlaşması.....................................................91
1916 Petrograt Sözleşmesi .......................................................91
1917 Saint Jean de Maurienne Antlaşması .................................91
ABD’nin Savaşa Katılması .........................................................91
I. Dünya Savaşı’nı Bitiren Ateşkes Antlaşmaları ..........................92
Wilson İlkeleri (8 Ocak 1918) .....................................................92
Paris Barış Konferansı ..............................................................92
Mondros Ateşkes Antlaşması (30 Ekim 1918) ..............................93
vi
Cemiyetler ...............................................................................94
II. İnönü Savaşı (23 Mart – 1 Nisan 1921)..............................122
İzmir’in İşgali (15 Mayis 1919) ...................................................95
Kütahya – Eskişehir Savaşları (10-24 Temmuz
1921).................................................................................122
Amiral Bristol Raporu (13 Ekim 1919) ........................................96
Çıkmış Sorular ...............................................................................97
Cevaplı Test ...................................................................................99
Sakarya Meydan Savaşı (23 Ağustos-12 Eylül
1921).................................................................................123
Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan
Savaşı (26 Ağustos -18 Eylül 1922) .......................................124
Mudanya Ateşkes Antlaşması (3-11 Ekim 1922) ................................124
İçindekiler
Kuva-i Milliye Hareketi .............................................................96
Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922) ............................................125
Kurtuluş Savaşı'nın Hazırlık Dönemi
Mustafa Kemal’in Samsun’a Çıkışı..............................................103
Havza Bildirgesi (28 Mayıs 1919) ...............................................103
Lozan Barış Antlaşması (24 Temmuz 1923) .......................................125
II. TBMM........................................................................................126
Çıkmış Sorular ...............................................................................127
Cevaplı Test ...................................................................................129
Amasya Genelgesi (Tamimi) (22 Haziran 1919) ...........................103
Erzurum Kongresi (23 Temmuz – 7 Ağustos
1919) ......................................................................................104
Cumhuriyet Dönemi
Sivas Kongresi (4-11 Eylül 1919) ................................................105
Bölgesel Kongreler...................................................................105
Türk İnkılabının Özellikleri........................................................133
Amasya Görüşmeleri (Protokolü)
(20-22 Ekim 1919) ....................................................................106
Siyasal Alanda İnkılaplar ................................................................133
Temsil Heyeti’nin Ankara’ya Gelişi
(27 Aralık 1919)........................................................................106
Ankara’nın Başkent Oluşu (13 Ekim 1923) ..................................133
Son Osmanlı Mebusan Meclisinin Toplanması
(12 Ocak 1920) .........................................................................106
Misak-ı Milli Kararları (28 Ocak 1920) .........................................107
İstanbul’un Resmen İşgali (16 Mart 1920) ..................................107
TBMM’nin Açılması (23 Nisan 1920)............................................107
TBMM’ye Karşı Yapılan Ayaklanmalar ........................................108
Doğrudan İstanbul Hükümeti Tarafından
Çıkarılan Ayaklanmalar ......................................................109
Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922) ......................................133
Cumhuriyet’in İlanı (29 Ekim 1923) ............................................133
Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924) ........................................134
Çok Partili Yaşama Geçiş Denemeleri .........................................134
Anayasalar ..............................................................................136
Hukuk Alanında İnkılaplar ..............................................................137
Medeni Kanunun Kabulü (17 Şubat 1926) ..................................137
Hukuk Alanında Yapılan Diğer Yenilikler ....................................137
Eğitim Alanındaki İnkılaplar ...........................................................138
İstanbul Hükümeti ve İtilaf Devletleri’nin
Kışkırtmaları Sonucu Çıkan Ayaklanmalar ............................109
Tevhid-İ Tedrisat Kanunu (3 Mart 1924) .....................................138
Azınlık Ayaklanmaları .........................................................110
Harf İnkılabı (1 Kasım 1928)......................................................138
Eski Kuva-i Milliye Şeflerinin Çıkardığı
İsyanlar .............................................................................110
Türk Tarih Kurumunun Kurulması (1931)....................................139
Sevr Barış Antlaşması (10 Ağustos 1920) ....................................110
Halk Evleri (1932) .....................................................................139
Düzenli Ordunun Kurulması ......................................................112
Sosyal Alanda Yapılan İnkılaplar .....................................................139
Çıkmış Sorular ...............................................................................113
Kılık – Kıyafet Kanunu (25 Kasım 1925) .....................................139
Cevaplı Test ...................................................................................115
Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması
(30 Kasım 1925) .......................................................................140
Maarif Teşkilatı Hakkında Kanun Çıkarılması .............................138
Türk Dil Kurumunun Kurulması (1932) .......................................139
Soyadı Kanunu (21 Haziran 1934) ..............................................140
Kurtuluş Savaşında Cepheler
Takvim, Saat, Ölçü ve Hafta Tatilinin
Değiştirilmesi ..........................................................................140
Ekonomik Alandaki Gelişmeler .......................................................141
Doğu Cephesi (Ermeni Sorunu) ..................................................119
İzmir İktisat Kongresi (17 Şubat 1923) .......................................141
Gümrü Antlaşması ..............................................................120
Tarım Alanında Yapılan Yenilikler ..............................................141
Güney Cephesi (Fransa) ............................................................120
Ticaret Alanında Yapılan Yenilikler ............................................141
Ankara Antlaşması .............................................................120
Sanayi ve Madencilik Alanında Yapılan Yenilikleri.......................141
Batı Cephesi (Yunanistan).........................................................120
Bayındırlık Alanında Yapılan Yenilikler ......................................142
I. İnönü Savaşı (6-10 Ocak 1921) ..........................................121
Atatürk İlkeleri ..............................................................................143
Londra Konferansı (21 Şubat-12 Mart 1921) .........................121
Cumhuriyetçilik .......................................................................143
Moskova Antlaşması (16 Mart 1921) ....................................121
Milliyetçilik .............................................................................143
Türkiye-Afganistan Dostluk Antlaşması
(1-3 Mart 1921) ..................................................................122
Halkçılık ..................................................................................143
Laiklik .....................................................................................144
vii
Devletçilik ...............................................................................144
COĞRAFYA
KPSS Genel Kültür
İnkılapçılık ..............................................................................144
Çıkmış Sorular ...............................................................................146
Coğrafi Konum ve Türkiye’nin Coğrafi Konumu
Cevaplı Test ...................................................................................150
Matematik Konum .........................................................................186
Paraleller ................................................................................186
Meridyenler .............................................................................186
Yerel Saat Hesaplamaları ..........................................................187
Güneş Hesaplamaları ...............................................................187
Cumhuriyet Dönemi Türk Dış Politikası
Bazı Özel Tarihlerde Türkiye ......................................................188
Türkiye’nin Matematik Konumu ve Sonuçları .............................189
1923 - 1930 Yılları Arası ............................................................154
Özel Konum ...................................................................................191
Nüfus Mübadelesi (10 Haziran 1930) ....................................154
Türkiye’nin Özel Konumu ve Sonuçları .............................................191
Musul Sorunu (5 Haziran 1926) ............................................154
Özet ..............................................................................................192
Yabancı Okullar Sorunu .......................................................154
Çıkmış Sorular ...............................................................................193
Dış Borçlar .........................................................................154
Cevaplı Test ...................................................................................195
1930 - 1938 Yılları Arası ............................................................155
Türkiye’nin Milletler Cemiyetine Üye Olması
(8 Temmuz 1932) ................................................................155
Türkiye’nin Yerşekilleri ve Özellikleri
Balkan Antantı (9 Şubat 1934).............................................155
Montrö Boğazlar Sözleşmesi
(20 Temmuz 1936) ..............................................................155
Sadabad Paktı (8 Temmuz 1937) ..........................................156
Hatay Sorunu (1939) ...........................................................156
1939 - 1945 Yılları Arası ............................................................156
II. Dünya Savaşı ..................................................................156
II. Dünya Savaşı ve Türkiye ..................................................156
II.Dünya Savaşı’ndan Sonra Kurulan Uluslararası Kuruluşlar ..157
Atatürk Sonrası Yaşanan Gelişmeler ................................................157
Çıkmış Sorular ...............................................................................158
Cevaplı Test ...................................................................................160
Türk İnkılabı Kronolojisi .................................................................162
Deneme - 1 ....................................................................................163
Deneme - 2 ....................................................................................167
Deneme - 3 ....................................................................................171
Deneme - 4 ....................................................................................175
Deneme - 5 ....................................................................................179
viii
Yerşekillerinin Genel Özellikleri.................................................200
Fizikî Haritalar...............................................................................200
Türkiye’nin Dağları.........................................................................201
Orojenez..................................................................................202
Volkanik Dağlar .......................................................................202
Türkiye’de Depremler .....................................................................203
Çökme Depremleri ...................................................................203
Tektonik Depremler .................................................................203
Türkiye’nin Ovaları .........................................................................203
Bulundukları Yere Göre Ovalar ..................................................203
Türkiye’nin Platoları .................................................................204
Türkiye Akarsularının Genel Özellikleri ............................................205
Türkiye’nin Başlıca Akarsuları ...................................................205
Türkiye’nin Başlıca Havzaları.....................................................205
Akarsularımızın Rejimleri .........................................................205
Türkiye’deki Akarsulardan Yararlanma.......................................206
Türkiye’de Göller ............................................................................207
Oluşumlarına Göre Göller ..........................................................207
Doğal Göller .......................................................................207
Yapay Göller (Baraj Gölleri) .................................................207
Sularının Özelliklerine Göre Göller.............................................208
Türkiye’de Rüzgârlar ve Rüzgârların Oluşturduğu Şekiller ...........208
Türkiye’de Buzullar ve Buzulların Oluşturduğu Şekiller ...............209
Türkiye’de Akarsuların Oluşturduğu Şekiller ...............................209
Akarsu Biriktirme Şekilleri ........................................................210
Türkiye’de Karstik Şekiller.........................................................210
Kayaların Parçalanması ............................................................211
Türkiye’de Toprak Tipleri.................................................................212
Türkiye’de Erozyon ve Heyelan ..................................................212
Kütle Hareketleri (Heyelan ve Toprak Kayması) ..........................213
Türkiye’de Kıyı Şekillenmesi ......................................................213
Dalga Biriktirme Şekilleri .........................................................213
Türkiye’de Kıyı Tipleri ...............................................................214
Özet ..............................................................................................215
Çıkmış Sorular ...............................................................................218
Cevaplı Test ...................................................................................220
Türkiye’nin İklimi ve Bitki Örtüsü
Türkiye’nin İklimini Etkileyen Faktörler ..........................................224
Özel Konum .............................................................................224
Etrafındaki Denizlerin Etkisi .....................................................224
Etrafındaki Kara Kütlelerinin Etkisi ...........................................224
Etrafındaki Basınç Merkezlerinin Etkisi ......................................224
Yeryüzü Şekillerinin Etkisi.........................................................224
Türkiye’de İklim Elemanları.......................................................224
Türkiye’de Sıcaklık ....................................................................225
Türkiye’nin İzoterm Haritaları ...............................................225
Türkiye’nin Yıllık İzoterm Haritası .........................................225
Türkiye Temmuz Ayı İndirgenmiş Sıcaklık Ortalamalarının Dağılışı.. 225
Türkiye Ocak Ayı İndirgenmiş Sıcaklık Ortalamalarının Dağılışı........ 226
Türkiye Yıllık Sıcaklık Farkı ...................................................226
Türkiye’de Güneşlenme Süresi...............................................226
Türkiye’de Don Olayının Dağılışı ............................................226
Türkiye’de Basınç......................................................................227
Türkiye’de Rüzgârlar ................................................................227
Türkiye’de Nem ve Yağış ............................................................227
Türkiye’de İklim Tipleri ve Bitki Örtüsü ............................................229
Türkiye’de İklim Tipleri .............................................................229
Türkiye’nin Bitki Örtüsü ............................................................230
Türkiye Ekonomisini Etkileyen Faktörler ..........................................257
Türkiye’de Tarım ............................................................................257
Türkiye’de Tarımda Verimi Etkileyen Faktörler ............................258
Tarım Ürünleri .........................................................................259
Tahıllar....................................................................................259
İçindekiler
Matematik Konum ...................................................................224
Türkiye’nin Ekonomik Coğrafyası
Sanayi Bitkileri ........................................................................260
Yağ Bitkileri .............................................................................263
Meyvecilik ...............................................................................264
Yumrulu Bitkiler ......................................................................265
Sebzecilik ................................................................................265
Seracılık (Örtü Altı Tarım)..........................................................265
Türkiye’de Hayvancılık....................................................................266
Küçükbaş Hayvancılık ...............................................................266
Büyükbaş Hayvancılık ..............................................................266
Kümes Hayvancılığı ..................................................................267
İpek Böcekçiliği........................................................................268
Arıcılık.....................................................................................268
Balıkçılık .................................................................................268
Türkiye’de Ormancılık .....................................................................268
Özet ..............................................................................................269
Çıkmış Sorular ...............................................................................271
Cevaplı Test ...................................................................................275
Özet ..............................................................................................231
Çıkmış Sorular ...............................................................................233
Cevaplı Test ...................................................................................235
Türkiye’de Madenler, Enerji Kaynakları ve Sanayi
Türkiye’de Nüfus ve Yerleşme
Türkiye’de Madenler.......................................................................279
Türkiye’de Nüfus Artışı ve Sonuçları .................................................239
Türkiye’de Nüfusun Dağılışı ve Nüfusun Dağılışını Etkileyen Faktörler
239
Türkiye’de Çıkartılan Başlıca Madenler ......................................279
Türkiye’de Enerji Kaynakları............................................................280
Taş Kömürü..............................................................................280
Türkiye’de Sık Nüfuslu Yerler .....................................................240
Linyit ......................................................................................281
Türkiye’de Seyrek Nüfuslu Yerler................................................241
Termik Santraller .....................................................................281
Nüfus Yoğunlukları...................................................................241
Petrol ......................................................................................281
Türkiye Nüfusunun Özellikleri (Nüfusun Yapısı) ..........................242
Doğalgaz .................................................................................282
Türkiye’de Göçler ve Yerleşme....................................................244
Su Gücü (Hidroelektrik) ............................................................282
Zamana Göre Göçler .................................................................244
Rüzgâr Gücü ............................................................................282
Gidilen Yere Göre Göçler............................................................245
Güneş Enerjisi ..........................................................................282
Yerleşme .......................................................................................245
Jeotermal Enerji.......................................................................283
Kırsal Yerleşmeler ....................................................................245
Nükleer Enerji ..........................................................................283
Şehir Yerleşmeleri ....................................................................246
Türkiye’de Sanayi ...........................................................................283
Türkiye’de Mesken Tipleri ve Konutlarda Kullanılan Yapı Malzemeleri .. 247
Türkiye’de Sanayi Kolları ...........................................................284
Özet ..............................................................................................248
Özet ..............................................................................................288
Çıkmış Sorular ...............................................................................250
Çıkmış Sorular ...............................................................................291
Cevaplı Test ...................................................................................253
Cevaplı Test ...................................................................................293
ix
Türkiye’de Ulaşım, Ticaret ve Turizm
DOĞU ANADOLU BÖLGESİ .................................................................348
KPSS Genel Kültür
Fiziki (Doğal) Özellikleri ............................................................348
Türkiye’de Ulaşım...........................................................................297
Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikler...........................................349
Kara Yolu Ulaşımı .....................................................................297
Bölümleri ................................................................................350
Demir Yolu Ulaşımı ...................................................................298
Bölgenin Enleri ........................................................................352
Deniz Yolu Ulaşımı ....................................................................298
GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ .......................................................353
Hava Yolu Ulaşımı.....................................................................299
Fiziki (Doğal) Özellikleri ............................................................353
Türkiye’de Ticaret...........................................................................299
Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikler...........................................354
Türkiye’de Turizm ...........................................................................301
Bölümleri ................................................................................355
Türkiye’nin Turistik Değerleri ....................................................301
Bölgenin Enleri ........................................................................355
Türkiye Millî Parkları (1958 - 2009) ............................................302
Güney Anadolu Projesi (GAP) .....................................................355
Türkiye’de Şehirler ve Özellikleri................................................305
Bölgelerin Özelliklerinin Karşılaştırılması........................................357
Özet ..............................................................................................309
Özet ..............................................................................................359
Çıkmış Sorular ...............................................................................310
Cevaplı Test ...................................................................................312
Grafik; Tablo ve Harita Yorumlarken Dikkat Edilecek Özellikler ..........360
Cevaplı Test ...................................................................................363
Çıkmış Sorular ...............................................................................366
Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri
Deneme Sınavı - 1 ..........................................................................370
Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri...........................................................317
Deneme Sınavı - 2 ..........................................................................374
Doğal Özellikler .......................................................................317
Deneme Sınavı - 3 ..........................................................................378
Beşeri ve Ekonomik Özellikler ...................................................317
KARADENİZ BÖLGESİ .......................................................................318
Fiziki (Doğal) Özellikleri ............................................................318
Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikleri..........................................319
Bölümleri ................................................................................320
Bölge’nin Enleri .......................................................................202
MARMARA BÖLGESİ ........................................................................322
Fiziki (Doğal) Özellikleri ............................................................324
Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikleri..........................................325
Bölümleri ................................................................................327
Bölgenin Enleri ........................................................................329
Cevaplı Test ...................................................................................330
EGE BÖLGESİ ..................................................................................333
Fiziki (Doğal) Özellikleri ............................................................333
Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikleri..........................................334
Bölümleri ................................................................................335
Bölgenin Enleri ........................................................................336
AKDENİZ BÖLGESİ ...........................................................................337
Fiziki (Doğal) Özellikleri ............................................................337
Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikler...........................................338
Bölümleri ................................................................................339
Bölgenin Enleri ........................................................................340
Cevaplı Test ...................................................................................341
İÇ ANADOLU BÖLGESİ ......................................................................344
Fiziki (Doğal) Özellikleri ............................................................344
Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikleri..........................................345
Bölümleri ................................................................................346
Bölgenin Enleri ........................................................................347
x
ANAYASA
Hukukun Temel Kavramları
1982 Anayasası’nın Temel İlkeleri
1982 Anayasası’na Giriş ve Anayasanın Temel İlkeleri ..................................434
Başlangıç Metni .................................................................................434
Hukukun Kaynakları ..........................................................................386
I. Devletin şekli ..................................................................................434
Hukuk Kaynaklarıyla İlgili Kavramlar ...................................................386
II. Cumhuriyetin nitelikleri..................................................................434
Yazısız Kaynaklar (Örf ve Adet Hukuku) ................................................387
III. Devletin bütünlüğü, resmî dili, bayrağı, millî marşı ve başkenti........434
Yardımcı Kaynaklar.............................................................................387
V. Değiştirilemeyecek hükümler ..........................................................434
Hukuk Kurallarının Yaptırımları ...........................................................388
1982 Anayasasının Temel İlkeleri .........................................................434
Hukukun Sistematiği ..........................................................................391
Çıkmış Sorular ..........................................................................................439
Kamu Hukuku Dalları ................................................................................392
Cevaplı Test ..............................................................................................441
İçindekiler
Hukukun Tanımı .......................................................................................386
1. Anayasa Hukuku .............................................................................392
2. İdare Hukuku..................................................................................392
3. Ceza Hukuku ...................................................................................393
4. Vergi Hukuku ..................................................................................394
5. Devletler Genel (Umumi) Hukuku .....................................................394
6. Yargılama Hukuku ..........................................................................395
7. İcra ve İflas Hukuku .........................................................................395
Özel Hukuk Dalları ....................................................................................395
1. Medeni Hukuk ................................................................................395
Medeni Hukukta Hak Kavramı .............................................................396
A) Kişiler Hukuku ................................................................................398
B) Aile Hukuku ...................................................................................402
C) Miras Hukuku .................................................................................402
Yasama
Yasama Organı..........................................................................................448
Yasama Fonksiyonu ............................................................................448
Yasama Fonksiyonunun Genelliği ve Asli (İlk-El) liği ..............................448
Yasama İşlemleri ................................................................................448
TBMM Kuruluş ve Seçimler ..................................................................451
TBMM Üyelerinin Hukuki Statüsü ........................................................451
TBMM Üyeliği’nin Düşürülmesi ...........................................................453
TBMM İç Yapı ve Çalışma Düzeni...........................................................453
TBMM Görev ve Yetkileri......................................................................455
D) Eşya Hukuku...................................................................................402
TBMM Bilgi Edinme ve Denetim Yolları .................................................455
E) Borçlar Hukuku ...............................................................................403
Çıkmış Sorular ..........................................................................................457
2. Ticaret Hukuku ...............................................................................406
Cevaplı Test ..............................................................................................459
3. Devletler Özel Hukuku .....................................................................406
İş Hukuku ..........................................................................................406
Çıkmış Sorular ..........................................................................................408
Cevaplı Test ..............................................................................................411
Yürütme
Yürütme ...................................................................................................466
Yürütme Fonksiyonunun Niteliği .........................................................466
Devlet Biçimleri Demokrasi ve Kuvvetler Ayrılılğı
Kanun Hükmünde Kararnameler .........................................................466
Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ..........................................................467
Devlet ......................................................................................................416
Devlet Kavramı ..................................................................................416
Devletin Unsurları ..............................................................................416
Devlet Kavramına İlişkin Ayrımlar .......................................................416
Cevaplı Test ..............................................................................................418
Tüzük ................................................................................................467
Yönetmelik ........................................................................................467
Cumhurbaşkanı ........................................................................................467
Cumhurbaşkanı Seçimi .......................................................................467
Cumhurbaşkanı’nın Tarafsızlığı ...........................................................468
Cumhurbaşkanı’nın Sorumsuzluğu ......................................................468
Anayasa Hukukuna Giriş, Temel Kavramlar ve Türk Anayasa Tarihi
Anayasa .......................................................................................................... 422
Anayasa Kavramına İlişkin Ayrımlar .......................................................... 422
Anayasacılık Hareketleri ve Anayasanın Üstünlüğü Sorunu ........................ 422
Türk Anayasa Tarihi ......................................................................................... 423
Kanun-u Esasî (1876) ................................................................................ 425
1921 Teşkilât-ı Esasiye Kanunu.................................................................. 426
1924 Anayasası ........................................................................................ 426
1961 Anayasası ........................................................................................ 427
1982 Anayasası ........................................................................................ 428
Cevaplı Test ..................................................................................................... 430
Cumhurbaşkanı’nın Görev veYetkileri ..................................................468
Bakanlar Kurulu .......................................................................................469
Bakanlar Kurulu’nun Yapısı .................................................................469
Bakanların Sorumluluğu.....................................................................469
Geçici Bakanlar Kurulu ........................................................................470
Olağanüstü Yönetim Usulleri .....................................................................470
1. Olağanüstü Hal ...............................................................................470
2. Sıkıyönetim ....................................................................................470
Çıkmış Sorular ..........................................................................................472
Cevaplı Test ..............................................................................................474
xi
Yargı
14. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) .........................503
KPSS Genel Kültür
15. Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.......................................................503
Yargı Organı ..................................................................................................478
16. Devlet Personel Başkanlığı ................................................................503
Mahkemelerin Bağımsızlığı ....................................................................478
17. Diyanet İşleri Başkanlığı ....................................................................503
Hakimlik Teminatı ..................................................................................478
18. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) .......................................503
Devlet Güvenlik Mahkemeleri .................................................................478
19. Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreteliği...............................................504
Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ................................................................478
20. Özelleştirme İdaresi Başkanlığı (ÖİB) ..................................................504
Yüksek Mahkemeler ......................................................................................479
21. Özelleştirme Yüksek Kurulu ...............................................................504
Anayasa Mahkemesi ...............................................................................479
22. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ...........................................................504
Anayasa Yargısı.......................................................................................480
23. Türkiye Bilimsel Ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) ................504
Anayasaya Uygunluk Denetimi ................................................................480
24. Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK ) .................................................504
Yargıtay .................................................................................................483
25. Türkiye İstatistik Kurumu ..................................................................504
Danıştay.................................................................................................483
26. Yüksek Ögretim Kurumu (YÖK) ...........................................................504
Askeri Yargıtay........................................................................................483
27. Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM).....................................504
Askeri Yüksek İdare Mahkemesi...............................................................483
Özet ..............................................................................................................505
Uyuşmazlık Mahkemesi ..........................................................................483
Çıkmış Sorular ...............................................................................................507
Sayıştay .................................................................................................483
Cevaplı Test ...................................................................................................509
Çıkmış Sorular ...............................................................................................485
Cevaplı Test ...................................................................................................487
Temel Hak ve Hürriyetler
Uluslararası Kuruluşlar ve Güncel Olaylar
Uluslararası Örgüt ve Kuruluşlar.....................................................................514
A. Milletler Cemiyeti ...............................................................................514
Temel Hakların Türleri ...................................................................................492
B. Birleşmiş Milletler...............................................................................514
1. Kişinin Hak ve Ödevleri (Negatif Statü Hakları) .....................................492
C. Uluslararası Af Örgütü .........................................................................515
2. Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler (Pozitif Statü Hakları).................492
D. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) ......................................515
3. Siyasi Haklar ve Ödevler (Katılma Hakları) ............................................493
E. G-8 .....................................................................................................515
Cevaplı Test ...................................................................................................494
F. D-8......................................................................................................515
G. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (ECO) .........................................................515
H. Avrupa Birliği .....................................................................................515
İdare Hukuku
K. Avrupa Konseyi ...................................................................................516
L. Avrupa İşbirliği ve Güvenlik Teşkilatı (AGİT)...........................................517
İdare Hukuku ................................................................................................498
İdare (Kamu Yönetimi)...................................................................................498
A. Merkezden Yönetim İlkesi....................................................................498
B. Yerinden Yönetim İlkesi .......................................................................499
C. Türkiye’nin İdari Yapısı .........................................................................500
D. Merkezi İdarenin Taşra Teşkilatı ...........................................................500
Kamu Kuruluşları ..........................................................................................502
1. Radyo Televizyon Üst Kurulu ................................................................502
2. Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) .............................................................502
3. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB)............................................502
4. Milli İstihbarat Teşkilatı .......................................................................502
5. Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF) ................................................502
6. Hazine Müsteşarlığı.............................................................................502
7. Rekabet Kurumu.................................................................................502
M. Batı Avrupa Birliği ..............................................................................517
N. Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO).............................................517
O. Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ...............................................517
P. Karadeniz Ekonomik İşbirliği Bölgesi (KEİB) ..........................................517
R. İslam Konferansı Örgütü (İKÖ) .............................................................517
S. Bağımsız Devletler Topluluğu ..............................................................517
T. Hem AB Hem De NATO Üyesi Olan Ülkeler ..............................................517
U. Türkiye’nin Üye Olduğu Uluslararası Kuruluşlar.....................................517
V. Türkiye’nin Kurucu Olduğu Uluslararası Kuruluşlar ................................518
Kpss Güncel Bilgiler .......................................................................................518
Vize Kalkan Ülkeler ................................................................................520
Unesco’nun Dünya Mirası Listesindeki Doğal ve KültürelVarlıklarımız........521
Çıkmış Sorular ...............................................................................................523
Cevaplı Test ...................................................................................................526
8. Kamu İhale Kurumu (KİK) ....................................................................502
9. Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) ...........................................................503
10. Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu (TRT) .........................................503
11. Danıştay ...........................................................................................503
12. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.........................................503
13. Yüksek Denetleme Kurulu (YDK) ........................................................503
xii
Deneme-1 .....................................................................................................528
Deneme-1 .....................................................................................................530
Deneme-1 .....................................................................................................532
Deneme-1 .....................................................................................................534
Deneme-1 .....................................................................................................536
İslamiyet Öncesi Türk Tarihi
Orta Asya’da Kurulan Türk Devletleri
Diğer Türk Devletleri
Büyük Hun İmparatorluğu
Avrupa Hunları
Göktürk Devleti
II. Göktürk (Kutluk) Devleti
Uygur Devleti
→ İskitler
→ Kırgızlar
→ Sabirler
→ Akhunlar
→ Hazarlar
→ Türgişler
→ Karluklar
→ Avarlar
→ Bulgarlar
→ Macarlar
→ Peçenekler
→ Kıpçaklar
→ Oğuzlar
İslamiyet Öncesi Türk Devletlerinde Kültür ve Medeniyet
Devlet Yönetimi
Ordu
Din ve İnanış
Hukuk
Sosyal ve Ekonomik Hayat
Yazı, Dil ve Edebiyat
Bilim ve Sanat
Müzik
Çıkmış Sorular
Cevaplı Test
Geçmiş Yıllarda Çıkmış Sorular Analiz Tablosu
2006
2008
2010
Ortaöğretim
1
2
1
Önlisans
2
1
1
“... Ey Türk budunu (milleti), Çin’in tatlı sözüne,
yumuşak ipeğine kanma; yok olursun.”
Orhun Yazıtları
KPSS Tarih
İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ
Göçlerin temel nedenlerinin ekonomik sıkıntılar ve
Türklerin bağımsızlık duygusu olduğu görülmektedir.
Türk kelimesinin anlamı hakkında yaygın iki görüş
vardır.
Birincisine göre; doğan, türeyen, çoğalan anlamındadır.
Göçlerin Sonuçları:
İkincisine göre; güçlü kuvvetli, kudretli anlamındadır.
•
Türk kelimesini siyasal ad olarak ilk defa kullanan Göktürkler olmuştur. Anadolu’nun “Türkiye” olarak adlandırılması ise XII. yüzyıldan itibarendir. Türkiye Selçukluları
Döneminde Bizans tarafından “Turkia” adıyla anılmıştır.
Türkler göç ettikleri yerlerdeki, değişik kültürlerle
etkileşime girmişlerdir.
•
Türk kültür ve medeniyeti geniş alanlara yayılmıştır.
•
Türkler göç ettikleri yerlerde büyük ve güçlü devletler kurmuşlardır.
•
Türkler gittikleri yerlerde yaşayan toplumlara, tarımı, hayvancılığı ve maden işlemeyi öğretmişlerdir.
•
Türklerin, dünyanın çeşitli yerlerine yayılmaları ve
çok sayıda devlet kurmaları, Türk tarihinin araştırılmasını zorlaştırmıştır.
•
Bazı Türk Kavimleri zamanla özbenliklerini kaybetmişlerdir.
•
Asya’da kalan Türkler ise Aysa Hun Devletini
kurmuşlardır.
Türklerin anayurdu Orta Asya’dır. Türkler ilk olarak
Altay-Sayan Dağları’nın kuzeybatısı, Tanrı Dağları’nın
kuzeyi, Aral Gölü çevresi ve Hazar Denizi’nin doğusunda yaşamışlardır.
Orta Asya’nın Türklere ait en eski kültür merkezleri;
Anav, Karasuk, Abakan, (Abakan bölgesinde ortaya
çıkan bir diğer kültür Tagar kültürüdür) Andranova,
Kelteminar ve Afonosyeva kültürleridir.
Zamanla Türkler, Orta Asya’dan çeşitli nedenlerle göç
etmişlerdir.
Göçlerin Nedenleri:
Ekonomik ve Sosyal Nedenler:
•
İklim koşullarının değişmesi,
•
Kuraklığa bağlı olarak otlak ve meraların azalması,
•
Hızlı nüfus artışı,
•
Salgın hastalıklar,
Siyasi Nedenler:
•
Boylar arasında mücadeleler yaşanması
•
Dış güçlerin baskısı (Çin, Moğol, Tunguz)
•
Cihan hakimiyeti (yeni yerler fethetme) düşüncesi.
Türklerin Orta Asya'dan Göçleri
İslamiyet Öncesi Türk Devletleri
ORTA ASYA
Asya Hunları
(M.Ö. 220, M.S. 216)
Karluklar
(751)
Göktürkler
(552-630)
Kırgızlar
(840-1207)
Hazarlar
(VII yy.)
Uygurlar
(744-840)
Kutluklar
(II. Göktürk)
(682-744)
Türgişler
(630-766)
Sabirler
(VI. yy.)
AVRUPA
Bulgarlar
(583 - 1236)
2
Macarlar
(IX.yy.)
Avarlar
(562-805)
Avrupa Hunları
(Kavimler Göçü’nden
sonra kurulmuştur)
(375-469)
Oğuzlar
(X. yy.)
Peçenekler
(IX. yy.)
Kıpçaklar
(Kumanlar)
(X. yy. - 1239)
KPSS Tarih
Çıkmış Sorular
1.
İslamiyet’ten önce Türklerde devlet başkanları çeşitli
unvanlar taşırdı.
3.
Aşağıdakilerden hangisi bu unvanlardan biridir?
(Ortaöğretim 2010)
A)
B)
C)
D)
E)
Şad
Kağan
Tigin
Tudun
Subaşı
Açıklama: İslamiyetten önce Türk devletlerinde Kağan
hükümdar unvanı olarak kullanılmıştır.
Şad, hükümdar ailesinden olan yönetici, validir.
Tigin, hükümdar çocuğudur.
Tudun, vali veya vergi işlerine bakan devlet görevlisidir.
Subaşı, Türk-İslam devletlerinde güvenlikten sorumlu görevlidir.
Aşağıdakilerden hangisinin Uygurların matbaalarının olduğuna ve baskı yaptıklarına bir kanıt
olduğu savunulabilir? (Ortaöğretim 2008)
A)
B)
C)
D)
E)
Tahtadan yapılmış harfler
Çeviri eserler
18 harften oluşan alfabe
Taş üzerine yazılmış kitabeler
Kâğıt üzerine yazılmış belgeler
Açıklama: Tahtadan yapılmış harfler baskı yapıldığının
göstergesidir. Uygurların tahta harflere sahip olması matbaayı bildikleri ve kullandıklarının bir kanıtıdır.
4.
I. Bulgarlar
II. Macarlar
III. Göktürkler
Yukarıdaki Türk kavimlerinden hangileri Hristiyanlığı kabul etmiştir? (Ortaöğretim 2008)
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) I ve III
E) I, II ve III
2.
Çin kaynaklarına göre, Orta Asya’da kurulan Asya
Hunları evlerini topraktan yapmış, Volga kıyılarıyla Kırım arasında kurulan Hazarların evleriyse hep ahşap
olup yalnız hakan sarayı ve kale taştan yapılmıştır.
Açıklama: Türk kavimlerinden Bulgarlar ve Macarlar Balkanlara göç ederek orada Hıristiyanlığı kabul etmişlerdir.
Göktürkler ise Orta Asya’da yaşamıştır.
Yukarıda verilen bu bilgilerle,
I.
II.
III.
Doğa şartları insanların yaşam biçimini etkilemiştir.
Türklerde daha çok göçebe yaşantı vardır.
Türkler mimaride Çinlilerden etkilenmiştir.
yargılarından hangilerine ulaşılabilir? (Önlisans
2010)
A) Yalnız I
D) I ve II
B) Yalnız II
E) I, II ve III
C) Yalnız III
Açıklama: Parçada verilen bilgilerde Orta Asya’da evlerin
topraktan, Volga kıyılarında evlerin hep ahşaptan yapılması
ise doğa şartlarının insanların yaşam biçimini etkilediğini
gösterir.
5.
İslamiyet’ten önce kurulan Türk devletlerinde
geniş toprakların idare edilmesinin zorluğu aşağıdakilerin hangisiyle giderilmeye çalışılmıştır?
(Önlisans 2008)
A)
B)
C)
D)
E)
Ülkede inanç özgürlüğünün tanınması
Yerleşik hayatın yaygınlaştırılması
Ülkenin yönetim alanlarına ayrılması
Evlilik yoluyla başka ülkelerle yakınlık kurulması
Komşularla barışçıl ilişkilerin kurulmasına özen
gösterilmesi
Açıklama: İslamiyet öncesi Türk Devletleri geniş topraklara
sahip olmuştur. Bu topraklar yönetim alanlarına bölünerek
yönetilmiştir.
12
KPSS Tarih
Cevaplı Test
1.
Türk tarihinin ilk Türkçe yazılı belgeleri Kutluk
Devleti’ne ait Orhun Anıtları’dır.
4.
Aşağıdakilerden hangisi Orhun Anıtları ile ilgili
değildir?
A)
Göktürk alfabesi ile yazılmıştır.
Yenilgiye uğrayan Türklerin yer değiştirmeleri
aşağıdakilerden en çok hangisiyle açıklanabilir?
B)
Uygurlar Dönemine aittir.
A)
Göçebe bir yaşama sahip olmalarıyla
C)
Türk dili ve edebiyatının ilk yazılı örnekleridir.
B)
Boylar halinde yaşamalarıyla
D)
Bütün Türk boylarına seslenen siyasi bir belge
özelliği taşımaktadır.
C)
Savaşçı bir yapıya sahip olmalarıyla
D)
Hürriyetlerine düşkün olmalarıyla
E)
Teşkilatçı bir yapıya sahip olmalarıyla
E)
Kutluk Devleti’nin kuruluşu sırasında çekilen
sıkıntılardan bahsedilir, Türk halkına öğütler
verilir.
5.
2.
Orta Asya’daki Türk mezarlarında yapılan kazılarda,
ölen kişiye ait at kemikleri ve birtakım günlük eşya
kalıntıları bulunmuştur.
Bu iki durum arasındaki söz konusu farkın nedeni aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?
I.
Atın kutsallaştırıldığı,
II.
Türk mezarlarında hazineler bulunduğu,
III.
Ahiret inancının olduğu
durumlarından hangilerine açık kanıt olabilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) II ve III
A)
Göktürkler göçebe iken Uygurların yerleşik
olmaları
B)
Türklerin değişik dinleri benimsemeleri
C)
Uygurlarla Göktürklerin farklı coğrafyada
yaşamaları
D)
Göktürklerin hayvancılıkla uğraşması
E)
Uygurlarla Göktürklerin farklı dinleri benimsemeleri
Uygurların bazı özellikleri şunlardır:
I.
Uygur alfabesini kullanmışlardır.
II.
Töre’nin uygulanmasında titizlik göstermişlerdir.
III.
Ekonomide hayvancılığın yerini tarım almıştır.
IV.
Şehir mimarisine ait ilk Türk eserlerini yapmışlardır.
6.
Orta Asya’da Türk devletlerinde devlet yönetiminde
tam anlamıyla bir mutlakiyetten söz edilemez.
Aşağıdakilerden hangisi bu durumun kanıtıdır?
A)
Devletin törelere göre yönetilmesi
Bu özelliklerden hangileri Uygurların yaşam
biçiminin değiştiğini gösterir?
B)
Ahiret inancının olması
C)
Hükümdar ailesinin yönetime katılması
A) Yalnız I
D)
Hükümdarın yetkisini Tanrı’dan alması
E)
Kurultay meclisinin olması
B) I ve II
D) II ve IV
14
Göktürklere ait eserlerin çoğunluğu hayvan ve insan
figürlerini üzerinde taşıyan maşrapalardır.
Uygurlara ait eserler saraylar, tapınaklar ve
şehirlerdir.
Bu durum,
3.
Başka devletlerle yapılan mücadeleler neticesinde
yenilen Türklerin çoğunluğu yerlerini terk ederek
başka bölgelere göç etmişlerdir.
C) II ve III
E) III ve IV
KPSS Tarih
Çıkmış Sorular
1.
Türkiye, dünya barışının korunması amacıyla
oluşturulan aşağıdaki girişim ve kuruluşlardan
hangisine Atatürk Döneminde üye olmuştur?
(Ortaöğretim 2010)
A)
B)
C)
D)
E)
Aşağıdakilerden hangisi Atatürk Dönemi siyasi
gelişmeleri arasındadır? (Ortaöğretim 2010)
A)
B)
C)
D)
E)
I.
Kabotaj Kanunu
II.
Medeni Kanun
III. Ceza Kanunu
Yukarıdakilerden hangileri, Atatürk Döneminde
kabul edilmiş ve uygulanmasına geçilmiştir? (Ortaöğretim 2010)
Milletler Cemiyeti – Kuzey Atlantik Paktı
Kellog Paktı – Milletler Cemiyeti
Kuzey Atlantik Paktı – Birleşmiş Milletler Teşkilatı
Birleşmiş Milletler Teşkilatı – Kellog Paktı
Kellog Paktı – Kuzey Atlantik Paktı
Açıklama: Türkiye, Atatürk Döneminde dünya barışına
katkıda bulunmak ve dünya barışını korumak amacıyla
Kellogg Paktı ile Miletler Cemiyetine üye olmuştur. Türkiye,
Kuzey Atlantik Paktı ile Birleşmiş Milletler Teşkilatına Atatürk
Dönemi sonrası üye olmuştur.
2.
4.
A)
Açıklama: Her üç öncülde yer alan kanunlar Atatürk Döneminde kabul edilmiş ve uygulamaya konulmuştur.
Kabotaj Yasası → 1 Temmuz 1926
Medeni Kanun → 17 Şubat 1926
Ceza Yasası → 1926
5.
Kıbrıs sorununun çıkması
Türkiye’nin Kore Savaşı’na asker göndermesi
Türk-Yunan dostluk antlaşmasının yapılması
Türkiye’nin Kuzey Atlantik Paktına üye olması
Hatay Türk Devleti Meclisinin anavatana katılmayı kabul etmesi
Açıklama: Atatürk Dönemi siyasi gelişmeleri arasında TürkYunan Dostluk Antlaşması (1930) ve Balkan Antantı (1934) yer
alır.
Atatürk Dönemi sonrası,
1954’te Kıbrıs Sorunu başlamıştır. Türkiye Kore Savaşı’na
asker göndermiştir (1950). Türkiye Kuzey Atlantik Paktı’na
üye olmuştur (1952). Hatay, anavatana katılma kararı almıştır
(1939).
Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) I, II ve III
Atatürk Döneminde Balkan Paktının kurulmasında aşağıdakilerden hangisinin etkisi olmuştur?
(Ortaöğretim 2010)
A)
B)
C)
D)
E)
Irak’ın bağımsızlığını kazanması
Rusya’da rejim değişikliği olması
Anlaşmaya taraf devletlerin güvenliklerinin tehlikeye girmesi
Birleşmiş Milletler Teşkilatının kurulması
Sadabad Paktının kurulması
Açıklama: Balkan Antantının yapılmasında, İtalya ve
Almanya’nın istilacı ve tehditkâr tutumu ve Balkan ülkelerinin
bölgede güvenliklerini sağlamak istemeleri gibi durumlar
etkilidir.
3.
I.
Halkevlerinin açılması
II.
Nüfus sayımı yapılması
III. Köy Enstitülerinin kurulması
Yukarıdakilerden hangileri Atatürk Döneminde
gerçekleşmiştir? (Ortaöğretim 2010)
A)
Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) I, II ve III
Açıklama: Atatürk Döneminde;
1932 yılında Halkevleri açılmıştır.
1927 yılında modern anlamda nüfus sayımı yapılmıştır.
Köy Enstitüleri ise 1940 yılında Atatürk Dönemi sonrasında
açılmıştır.
158
6.
Boğazlar Komisyonunun kaldırılması ve görevlerinin tamamıyla Türk Devleti’ne verilmesi
aşağıdakilerden hangisiyle sağlanmıştır? (Ortaöğretim 2010)
A)
B)
C)
D)
E)
Montrö
Mudanya
Moskova
Lozan
Londra
Açıklama: Boğazlar Komisyonunun kaldırılması,
Boğazların yönetim ve denetiminin Türkiye’ye bırakılması,
Boğazların statüsünün değiştirilmesi Montrö Sözleşmesi
ile gerçekleştirilmiştir.
Deneme - 1
Orta Asya Türk devletleri Çin Devleti’yle
yaptıkları mücadelelerde, dönem dönem üstünlük sağlamalarına rağmen Çin topraklarına
yerleşmekten kaçınmışlardır.
5.
Yalnız bu bilgiyle Türk devletleriyle ilgili olarak,
Bu uygulama ile Osmanlı Devleti,
I.
bulundukları coğrafyadaki birçok devletle
mücadele içinde oldukları,
I.
tımar sahibinin feodal bir bey halini alması,
II.
ulusal benliklerini korumaya çalıştıkları,
II.
merkezi idarenin zayıflaması,
III.
düzenli bir orduya sahip olmadıkları
III.
vergilerin ürün üzerinden toplanması
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
durumlarından hangilerine karşı önlem almıştır?
A) Yalnız I
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
2.
Osmanlı Devleti’nde tımarlı sipahi, kendisine verilen
toprağın tam mülkiyetine sahip olmadığı gibi,
sistemin gereği olan askeri yükümlülüğünü yerine
getirmediğinde ve toprağını belli bir süre ekip
biçmediğinde tımar toprağı elinden alınırdı.
C) I ve II
E) I, II ve III
B) Yalnız II
D) I ve II
Deneme Sınavları
1.
C) Yalnız III
E) I, II ve III
Türk süsleme sanatına,
I.
resim - heykel,
II.
hat - tezhip,
III.
maden işçiliği
alanlarından hangileri İslamiyet’in kabulüyle
girmiştir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
6.
C) I ve III
E) I, II ve III
Osmanlı Devleti’nde,
I.
Yeniçeri Ocağı kaldırılarak Asakir-i Mansure-i
Muhammediye Ordusunun kurulması,
II.
taşra teşkilatında muhtarlıkların kurulması,
III.
sosyal kurumların vakıflar tarafından yapılması
durumlarından hangileri merkezi otoriteyi güçlendirme amacı taşımaktadır?
3.
Türkiye Selçuklu Devleti’nde,
I.
atabeylik sistemi,
II.
ikta sistemi,
III.
gulam sistemi
A) Yalnız I
D) I ve II
B) Yalnız II
C) Yalnız III
E) II ve III
uygulamalarından hangileriyle hükümdar olacak
kişiye yönetim tecrübesi kazandırılması amaçlanmıştır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
7.
Osmanlı Devleti’nde XIX. yüzyılda azınlıkların ayrılıkçı hareketlerini sürdürmeleri, devleti bu isyanları
bastırma ve ülkede iç istikrarı yeniden sağlama
yönünde birtakım önlemler almaya yöneltti.
Alınan bu önlemler arasında,
4.
Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Döneminde,
I.
yeni fetihlerde bulunarak sınırları genişletme
düşüncesi,
II.
mevcut askerlerin sayıca azlığı,
III.
Rumeli topraklarındaki hakimiyeti sağlamlaştırma isteği
durumlarından hangileri Yeniçeri Ocağının kurulmasında etkili olmuştur?
A) Yalnız I
D) II ve III
B) Yalnız II
C) I ve II
I.
tüm halkın can, mal ve namusunun devletin
güvencesi altına alınması,
II.
Müslüman olmayanlardan cizye vergisinin
alınması,
III.
Müslüman olmayanların devlet memurluklarına girebilmelerine karar verilmesi,
yukarıdakilerden hangileri yer almamaktadır?
A) Yalnız I
D) I ve II
B) Yalnız II
C) Yalnız III
E) II ve III
E) I, II ve III
163
Deneme - 2
Uygurlar Döneminde,
Osmanlı Devleti’nde halktan alınan,
I.
çiniciliğin gelişmesi,
I.
çiftbozan,
II.
Yenisey Yazıtları,
II.
cizye,
III.
hukukun yazılı hale gelmesi
III.
haraç
gelişmelerinden hangilerinin ortaya çıktığı
söylenemez?
vergilerinden hangilerinde din farkı gözetilmemiştir?
A) Yalnız I
A) Yalnız I
D) I ve II
2.
5.
B) Yalnız II
C) Yalnız III
E) II ve III
B) Yalnız II
D) I ve II
Deneme Sınavları
1.
C) Yalnız III
E) II ve III
Türk-İslam devletlerinde “Şer’î Hukuk” tan sorumlu olan kişi aşağıdakilerden hangisidir?
A)
Emir-i Dad
B)
Müstevfi
C)
Emir-i Arz
D)
Kadı
E)
Müşrif
6.
Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde toplumda
kültür çatışmalarının olmasında,
I.
şer’î mahkemelerin yanında konsolosluk mahkemelerinin de olması,
II.
yeni eğitim kurumlarının yanında eskilerinin de
eğitim vermesi
III.
ayanlarla Senediittifak’ın imzalanması
durumlarından hangilerinin etkili olduğu söylenebilir?
3.
Türk-İslam uygarlığı ile ilgili olarak,
I.
İslamiyet’in geniş alanlara yayılması,
II.
Arapçanın resmi dil olarak kullanılması,
III.
Anadolu’nun Türkleşmesi sürecinin başlaması
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
C) Yalnız III
E) I, II ve III
gelişmelerinden hangileri Selçuklular Döneminde ortaya çıkmıştır?
A) Yalnız I
D) I ve II
B) Yalnız II
C) Yalnız III
E) I ve III
7.
4.
Osmanlı Devleti’nde dirlik sahibinin görevlerinden
biri de “Reayanın toprağı işlemesini sağlamak,
boşalan topraklara başkalarını yerleştirmek ve yeni
toprakları üretime açmaktır.”
Osmanlı Devleti’nin bu uygulama ile ulaşmak istediği amaçlar arasında aşağıdakilerden hangisi
gösterilemez?
A)
Hazinenin giderlerini azaltmak
B)
Toprak gelirlerini artırmak
C)
Üretimde sürekliliği sağlamak
D)
Toprakların boş bırakılmasını engellemek
E)
Kapıkulu teşkilatının giderlerini karşılamak
Osmanlı Devleti’nde,
-
Kabakçı Mustafa İsyanı ile III. Selim’in tahttan
indirilmesi
-
Padişah Genç Osman’ın Yeniçeriler tarafından
öldürülmesi
gelişmeleri göz önüne alındığında,
I.
Halk ıslahat talebinde bulunmuştur.
II.
Yenilik hareketleri kesintiye uğramıştır.
III.
Ayaklanmalar rejimi değiştirmeye yöneliktir.
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
167
COĞRAFYA
EDİTÖR: Mesut ATALAY
Coğrafi Konum ve Türkiye’nin Coğrafi Konumu
Matematik Konum
Paraleller (Enlemler)
Meridyenler (Boylamlar)
Yerel Saat Hesaplamaları
Bazı Özel Tarihlerde Türkiye
Türkiye’nin Matematik Konumu ve Sonuçları
Özel Konum
Türkiye’nin Özel Konumu ve Sonuçları
Özet
Çıkmış Sorular
Cevaplı Test
Geçmiş Yıllarda Çıkmış Sorular Analiz Tablosu
NERÝ
2006
2008
2010
Ortaöğretim
1
1
1
Önlisans
1
1
1
Coğrafi konum ünitesinin KPSS'de soru sayısı az olmasına karşın, matematik ve özel konumun sonuçlarının iyi kavranması diğer konu başlıklarının daha kolay anlaşılmasını sağlayacaktır.
Bu durumda;
Türkiye'nin enleminin sonuçlarını
Türkiye'nin boylamının sonuçlarını
Özel tarihler ve Türkiye'deki
etkileri
Türkiye'nin özel konumunun
sonuçları
iyi kavranmalıdır.
Doğaya hoyratça davranan toplumlarda, insanlar arasındaki ilişkiler de
hoyratça oluyor.
(John Bennet)
KPSS Coğrafya
Bir bölgenin Dünya üzerindeki yerine coğrafi konum
denir. İki şekilde ifade edilir:
Coğrafi Konum
Matematik Konum
Özel Konum
MATEMATİK KONUM
Dünya üzerindeki herhangi bir yerin başlangıç paraleli olan “Ekvatora” ve başlangıç meridyeni olan
“Greenwich” uzaklığının ifadesine “Matematik
Konum” denir.
‡ Paralel ile enlem birbirine benzeyen ifadelerdir. Enlem bir noktanın Ekvator’a uzaklığının açı cinsinden
ifadesidir. Enlem, bir yerdeki sıcaklığı, bitki örtüsünü,
nüfus ve yerleşmeyi etkiler.
Enlem: Dünya üzerindeki herhangi bir noktanın ekvatora olan
uzaklığının açı cinsinden ifadesidir.
xo enlemi
E
Meridyenler
Bir kutup noktasından diğer kutup noktasına 1o aralıklarla çizilen hayali yarım dairelere meridyen denir.
Merdiyenlerin başlıca özellikleri şunlardır:
Paraleller
0o
Ekvatora ve birbirine 1o aralıklarla çizilen hayali çemberlere paralel denir.
Greenwich
Batý
Meridyenleri
Paralellerin başlıca özellikleri şunlardır:
Doðu
Meridyenleri
Ekvator
.K.
K.Y
111 km
0o
Ekvator
Başlangıç meridyeni, İngiltere’nin Greenwich kasabasından geçen meridyen kabul edilmiştir.
G.
Y.K
Boyları birbirine eşittir.
.
Yarım dairedirler.
Ekvator’dan kutuplara doğru boyları kısalır. Kutuplarda
nokta şeklini alır.
Sonuç
Türkiye'den en uzun paralel dairesi 36o K Hatay'dan
geçer.
o
Türkiye'de en kısa paralel dairesi 42 K Sinop'tan geçer.
Başlangıç paraleli ve en uzun paralel dairesi
Ekvator’dur.
Ekvator, Dünya’nın tam ortasından geçen ve Dünya’yı
iki yarım küreye ayıran en büyük paraleldir.
Ekvator’un kuzeyinde yer alanlara Kuzey Paralelleri,
güneyinde kalanlara Güney Paralelleri denir.
90 tane Kuzey Yarımküre'de, 90 tane Güney
Yarımküre'de olmak üzere toplam 180 tanedir. Birer
derece aralıklarla çizilmişlerdir.
Aynı boylam üzerinde iki paralel arası kuş uçuşu uzaklık dünyanın her yerinde 111 km dir.
Sonuç
Türkiye'nin en kuzeyi ile en güneyi arasında 666 km'lik
kuş uçuşu uzaklık bulunmaktadır.
42o − 36o = 6o ⇒ 6o x 111 = 666
186
Aralarındaki mesafe yalnızca Ekvator’da 111 km dir. Bu
mesafe kutuplara doğru gidildikçe daralır.
Sonuç
İki boylam arası mesafenin en dar olduğu
il Sinop'tur.
S km
Sinop
A>S
İki boylam arası mesafenin en geniş olduğu il Hatay'dır.
Türkiye'de aynı boylam üzerinde yer alan
farklı iki merkezin başlangıç meridyenine
uzaklıkları aynı değildir.
Adana
A km
O
Ardışık iki meridyen arası Dünya’nın her yerinde 4
dakikadır.
Başlangıç Meridyeni’nin doğusunda kalanlara Doğu
Meridyenleri, batısında kalanlara Batı Meridyenleri
denir.
180 tane Doğuda, 180 tane Batıda olmak üzere toplam
360 tanedir. Birer derece aralıklarla çizilmişlerdir.
‡ Meridyen ile boylam birbirine benzeyen ifadelerdir.
Boylam bir noktanın başlangıç meridyenine uzaklığının açı cinsinden ifadesidir.
?
yo
Boylamý
0o
45o Doğu boylamında yer alan Iğdır’da yerel
saat 15.50 iken, 33o Doğu boylamında yer alan
Ankara’da yerel saat kaçtır?
Açıklama:
33o D
45o D
Ankara
?
Iğdır
15.50
‡ Boylamların dünya üzerindeki tek etkisi yerel saat
farklılıklarının oluşmasıdır.
Yerel saat: Dünya üzerindeki herhangi bir yerin güneşin ufuk düzlemindeki konumuna göre belirlenen
saatidir.
Yerel Saat Hesaplamaları
o
26
Verilen iki merkez arasındaki boylam farkı bulunur.
o
29
A
o
30
o
31
x
o
32
B
45o − 33o = 12o = (Boylam farkı)
12o x4 ' = 48 ' = (Yerel saat farkı)
15.50 ' − 48 = 15.02 Ankara’nın yerel saati
B - A = x Boylam farkı
Verilen iki merkez arasında bulunan boylam farkı iki
meridyen arasındaki sabit zaman aralığı olan 4 dakika
ile çarpılır ve iki merkez arasındaki yerel saat farkı
bulunur.
x . 4 = Yerel saat farkı
Dünya batıdan-doğuya doğru döndüğü için doğuda
güneş erken doğup erken batar dolayısıyla doğunun
yerel saati daima ileridir.
Güneş Hesaplamaları
Dünya batıdan doğuya doğru hareket ettiği için, doğuda güneş erken doğup erken batar, batıda geç doğup
geç batar.
21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde aynı meridyen üzerinde bulunan tüm merkezlerde güneş aynı anda doğar
ve aynı anda batar.
12:00
Yerel saati istenen merkez daha doğuda ise, verilen
saate bulunan yerel saat farkı eklenir.
9:0
:00
0
15
Yerel saati istenen merkez daha batıda ise, verilen
saatten bulunan yerel saat farkı çıkarılır.
6:00
18:00
0
7:0
B’nin yerel saati = A’nın
yerel saati + (x . 4)
Aşağıda ekinoks tarihlerinde Türkiye'de bulunan dört
farklı merkezin ufuk düzleminde güneşin konumunu
inceleyelim.
A’nın yerel saati = B’nin
yerel saati - (x . 4)
?
Coğrafi Konum ve Türkiye’nin Coğrafi Konumu
Boylam: Dünya üzerindeki herhangi
bir noktanın başlangıç meridyenine olan uzaklığının açı cinsinden
ifadesidir.
30o Doğu Boylamında yer alan İzmit’te yerel
saat 11:30 iken aynı anda 36o Doğu Boylamında
bulunan Şanlıurfa’da yerel saat kaçtır?
Açıklama:
30o D
36o D
Sinop
İzmit Şanlıurfa
11.30
?
36° − 30° = 6° = (Boylam farkı)
(Yerel saat farkı)
6°x4 = 24′ =
11.30 + 24′ = 11.54 Şanlıurfa’nın yerel saati.
Ýzmir
Van
Ulusal (Ortak) Saat: Ulaşım, ticaret, haberleşme ve
sosyal hizmetlerin daha düzenli yapılabilmesi için ülke
içerisinde ortak saat belirlenir ve tüm merkezlerin
saatleri bu zamana göre ayarlanır.
187
KPSS Coğrafya
Türkiye’nin Doğu-Batı genişliği fazla olmadığı için bir
tek ortak saat kullanılır.
‡
30o D
45o D
Yaz Mevsiminde
Kýþ Mevsiminde
Türkiye güneş ışığından daha fazla faydalanabilmek için yaz mevsiminde 45o doğu (Iğdır) boylamının,
kış mevsiminde 30o doğu (İzmit) boylamının yerel saatini ulusal (ortak) saat olarak kullanılır.
Iðdýr
(Ýleri saat dilimi)
Ýzmit
(Geri saat dilimi)
BAZI ÖZEL TARİHLERDE TÜRKİYE
Güneþ Iþýnlarý
Ekvator
Ekvator
Güneþ Iþýnlarý
Oðlak Dönencesi
Oðlak Dönencesi
Aydýnlanma
Çemberi
Türkiye için;
188
Yengeç Dönencesi
Yengeç Dönencesi
Ekvator
Güney Kutup Dairesi
Kuzey Kutup Dairesi
Kuzey Kutup Dairesi
Kuzey Kutup Dairesi
Yengeç Dönencesi
21 Mart - 23 Eylül
(Ekinoks)
21 Aralık
21 Haziran
Aydýnlanma
Çemberi
Güney Kutup Dairesi
Güneþ Iþýnlarý
Oðlak Dönencesi
Güney Kutup Dairesi
Aydýnlanma Çemberi
Türkiye için;
Türkiye için;
Yaz başlangıcıdır.
Kış başlangıcıdır.
Bahar başlangıcıdır.
Güneş ışınları yıl içinde gelebileceği en büyük açıyla gelir.
Güneş ışınları yıl içinde gelebileceği en küçük açıyla gelir.
Her yerde gece gündüz süresi
eşittir.
Gölgeler en kısa konumdadır.
Gölgeler en uzun konumdadır.
Bu tarihten sonra güneş ışınlarının düşme açısı azalmaya,
gölgeler uzamaya başlar.
Bu tarihten sonra güneş ışınlarının düşme açısı artmaya, gölgeler
kısalmaya başlar.
Her yerde güneş doğduktan 12
saat sonra batar.
Yıl içindeki en uzun gündüz ve en
kısa gece süresi yaşanır.
Yıl içindeki en uzun gece, en kısa
gündüz süresi yaşanır.
Bu tarihten sonra gündüzler kısalmaya, geceler uzamaya başlar.
Bu tarihten sonra gündüzler uzamaya, geceler kısalmaya başlar.
Kuzeye doğru (Hatay’dan Sinop’a)
gündüz süresi artıp, gece süresi
azalır.
Kuzeye doğru (Hatay’dan Sinop’a)
gündüz süresi azalıp gece süresi
artar.
En uzun gündüz Sinop’ta yaşanır.
En uzun gece Sinop’ta yaşanır.
Aynı boylam üzerindeki yerlerde
(Rize ve Bingöl gibi) güneş aynı
anda doğar ve aynı anda batar.
21 Mart’tan sonra gündüz süresi
gece süresinden, 23 Eylül’den
sonra gece süresi gündüz süresinden uzun olmaya başlar.
Coğrafi anlamda bir ülke ve bölge için dört özel tarih
vardır. Şimdi bu özel tarihlerde Türkiye’de yaşanan özel-
?
Aşağıdaki haritada İzmit, Antalya ve Sinop’un
coğrafi koordinatları verilmiştir.
44o
30o
Sinop
Sinop
Iðdýr
Ankara
Antalya
Ýzmit
Rize
Zonguldak
42o
Antalya
40o
Bingöl
Yalnızca haritadaki bilgilerden yararlanarak
aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?
Mersin
Antakya
Örnek: Aşağıdaki haritada verilen şehirlerin enlem ve
A)
21 aralıkta Antalya’da gündüz süresi Sinop’tan
uzundur.
B)
21 haziranda Sinop’ta İzmit’ten daha uzun
gündüz yaşanır.
C)
En uzun gündüzle en kısa gündüz arasındaki
farkın en fazla olduğu yer Antalya’dır.
D)
Verilen kentlerin hepsinde 21 martta güneş
doğduktan 12 saat sonra batar.
E)
İzmit’in yerel saati Sinop’unkinden geridir.
boylam değerlerine bakarak şu özellikleri söyleyebiliriz:
Sinop
Rize
Samsun
Ankara
Iðdýr
Bingöl
Antalya
Antakya
40o Doðu
21 Haziran’da en uzun gündüz Sinop’ta yaşanır. Çünkü
Türkiye’nin en kuzeyindedir.
21 Aralık’ta en uzun gündüz Antakya’da yaşanır. Çünkü
Türkiye’nin en güneyindedir.
Coğrafi Konum ve Türkiye’nin Coğrafi Konumu
likleri haritada verilen şehirlere bakarak inceleyelim.
Açıklama: Türkiye’de 21 aralıkta güneye, 21 haziranda
kuzeye doğru gündüz süresi uzadığı için A ve B şıklarında
verilenler doğrudur. 21 martta gece – gündüz süresi
her yerde eşit olduğu için D şıkkı da doğrudur. İzmit,
Sinop’un batısında olduğu için yerel saati geridir. E
şıkkı da doğrudur. En uzun gündüz ile en kısa gündüz
arasındaki fark Ekvator’dan kutuplara doğru arttığı için
Türkiye’nin kuzeyine doğru bu farkın artması gerekir. Bu
fark Antalya’da fazla değil, daha azdır. Doğru yanıt “C”
seçeneğidir.
Bütün tarihlerde yerel saatin en ileri olduğu yer
Iğdır’dır. Çünkü Türkiye’nin en doğusundadır.
Antalya ve Antakya'da yıl boyu gündüz süresi birbirine
Türkiye’nin Matematik Konumu ve Sonuçları
yakındır. Çünkü yaklaşık aynı enlemdedirler.
Aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi Türkiye 36o - 42o Kuzey Enlemleri ile 26o - 45o Doğu Boylamları arasındadır.
Samsun’da gündüz süresi 21 Haziran’da Ankara, Bingöl
ve Mersin’den daha uzundur. Çünkü Samsun daha
p
Kutu
kuzeydedir.
k
Kuþa
KYK
Kuzey kutup
Dairesi
‡ Aynı boylam üzerindeki merkezlerin sadece, 21 Mart
‡ Türkiye'nin güneyinden kuzeyine doğru gidildikçe
gece ile gündüz arasındaki fark artar.
Ýngiltere
TÜRKÝYE
Yengeç Dönencesi
Oðlak Dönencesi
42o
6 x 111=666 km
36o
23o 27’
Ekvator
Ekvator
0
23o 27’
Baþlangýç Meridyeni
Bingöl ve Rize'de sadece 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde güneş aynı anda doğar.
Tropikal Kuþak
ve 23 Eylül (Ekinoks tarihlerinde) güneş aynı anda doğar, aynı anda batar..
UÞAK
K
ORTA
66o 33’
26o
dk
19 x 4 = 76
GYK
189
KPSS Coğrafya
Türkiye’nin Matematik konumunu yukarıdaki şekle
göre dört başlık altında inceleyebiliriz:
Güneş ışınlarının yere düşme açısı azalır.
• Sıcaklık azalır.
1) Türkiye Kuzey Yarım Küre’de ve yengeç dönencesinin kuzeyinde yer alır ve buna bağlı olarak;
Buharlaşma azalır.
Türkiye için,
Kalıcı kar sınırı (Toktağan kar) deniz seviyesine yaklaşır.
Kuzeyden esen rüzgârlar
soğuk ve güneyden esen
rüzgârlar sıcak karakterlidir. 0o
Güneş ışınları hiçbir zaman
dik gelmez ve gölge boyu
sıfır olmaz.
Orman üst sınırı deniz seviyesine yaklaşır.
K
KY
GY
K
Denizlerin tuzluluk oranı azalır.
Tarım üst sınırı deniz seviyesine yaklaşır.
Ekvator
Yerleşme üst sınırı deniz seviyesine yaklaşır.
Haziran, Temmuz, Ağustos en sıcak aylardır.
21 Haziran’da en uzun gündüz yaşanır, güneş ışınları
en büyük açıyla gelir ve gölge boyu en kısa konumdadır. 21 Aralık’ta bu özelliklerin tersi yaşanır.
Güneş ışınları öğlen vakti yıl boyu güneyden gelir, bu
durumun sonucunda gölge yönü daima kuzeye düşer.
21 Haziran’da kuzeye doğru gidildikçe gündüz süresi
artar. 21 Aralık’ta kuzeye doğru gidildikçe gece süresi
artar, gündüz süresi azalır.
gibi özellikler söylenebilir.
• Gölge boyu uzar.
Çizgisel hız azalır.
• Grup ve tan vakitleri uzar.
Gece-gündüz arası zaman farkı artar.
Tek mevsim
(Kış)
Kutup Kuşağı
o
42o K
Sinop
Meridyenler arasındaki mesafe azalır.
2) Türkiye Orta Kuşakta yer alır buna bağlı olarak;
66 33’
36o K
Hatay
4) Türkiye’de BOYLAMA bağlı olarak en doğu ile en
batı arasında 19o x 4 dk = 76 dakikalık zaman farkı
vardır.
Dört mevsim
Orta Kuşak
o
23 27’
0
o
K
al
pik
Tro
Ekvator
k
uşa
Türkiye 2. ve 3. saat dilimini kullanır.
Tek mevsim
(Yaz)
o
23 27’
Orta Kuşak
Dört mevsim
o
66 33’
Kutup Kuşağı
Tek mevsim
(Kış)
Yıl içinde dört mevsim yaşanır.
Ülkeler arası saat karışıklıklarının önlenmesi için uluslararası saat dilimi sistemi geliştirilmiştir. İngiltere’den
başlayarak dünya 24 saat dilimine ayrılmıştır. Saat
dilimlerinin ortalarından geçen meridyenlerin saati ortak saat olarak kabul edilmiştir. Bu nedenle Türkiye’de
30. ve 45. meridyenlerin saati ortak saat olarak kullanılır.
Cephe yağışları görülür.
Batı rüzgârları etkilidir.
Türkiye 30o - 40o enlemleri arasında buna bağlı olarak
Akdeniz iklimi, maki bitki örtüsü ve terra rossa topraklar görülür.
3) Türkiye’de ENLEME bağlı olarak güneyden kuzeye
doğru gidildikçe;
26o
42o
45o
42o
‡ Aynı enlem üzerindeki tüm merkezlerin;
Güneş ışınlarının geliş açısı
Gölge boyları
Çizgisel hızları
Grup ve tan vakitleri
Gece-gündüz süreleri ve farkları
eşittir. Buna rağmen sıcaklık değerleri ve tarım ürünlerinin olgunlaşma süresi aynı değildir, çünkü bu kavramlar
özel konumdan da etkilenir.
36o
190
36o
Transit taşımacılık gelişmiş ve stratejik önemi artmıştır.
ÖZEL KONUM
Enerji nakil hatları (boru hatları) Türkiye’den geçmektedir.
Örnek:
A
UP
R
AV
Ortadoğu bağlantısındaki en önemli sınır kapısı Habur
(Irak ile), Avrupa bağlantısındaki en önemli sınır kapısı
Kapıkule (Bulgaristan) dır.
KARADENÝZ
Ýstan
UKRAYNA
bul
M
OL
ROMANYA
RUSYA
FEDERASYONU
DO
VA
KAZAKÝSTAN
HA
KARADENÝZ
BE
EN
Ý
en
an
ist
RBA
YCA
N
ÝZ
m
Er
GÜRCÝSTAN
AZE
TÜRKÝYE
ÖZ
RD
BULGARÝSTAN
ZA
YA
AS
TÜRKMENÝSTAN
KÝ
ST
AN
CEYHUN
AKDENÝZ
Irak
Ýran
AKDENÝZ
Yukarıda gösterildiği gibi İstanbul iki kıtanın bağlantı
noktasında ayrıca Karadeniz’i Ege ve Akdeniz’e bağlayan boğaz üzerindedir. Bu nedenle tarihin eski dönemlerinden bu yana birçok medeniyetler görmüştür. Ayrıca İstanbul’da ticaret, ulaşım, sanayi, turizm gibi çeşitli
ekonomik faaliyetler de buna bağlı olarak gelişmiştir.
Deniz kıyısında olduğu için nem oranı fazladır.
AFGANÝSTAN
IRAK
SUUDÝ
ARABÝSTAN
ÝRAN
yt
ve
Ku
MISIR
SURÝYE
ÜRD
ÜN
Suriye
Bakü - Tiflis - Ceyhan boru hattı Azerbaycan’dan başlar,
Türkiye’de son bulur.
3) Türkiye 3. ve 4. jeolojik devirde oluşan genç, ortalama yükseltisi fazla olan bir ülkedir. Buna bağlı
olarak;
Maden çeşidi ve rezervi fazladır.
Türkiye’nin Özel Konumu ve Sonuçları
Aktif fay hatlarına sahiptir.
1) Türkiye üç tarafı denizlerle çevrili ve yerşekilleri
çeşitli bir ülkedir. Buna bağlı olarak;
Jeotarmal enerji potansiyeli yüksektir.
Aynı anda farklı iklim özellikleri görülür. Yani Doğu
Anadolu (Erzurum) soğuk bir gün yaşarken aynı anda
Akdeniz (Antalya) kıyılarında çok sıcak bir gün yaşanır.
Kısa mesafede iklim değişiklikleri görülür.
PAKÝSTAN
Coğrafi Konum ve Türkiye’nin Coğrafi Konumu
Bir yerin önemli bölgelere ve yollara göre durumu,
denize kıyısının olup olmaması yerşekilleri ve yükselti
gibi özelliklerine özel konum denir.
Yerşekillerinin oluşumunda volkanik faaliyetler etkili
olmuştur.
Ortalama yükseltisi fazla olduğu için gerçek alan ile
izdüşüm alan arasındaki fark fazladır.
Akarsuların akış hızları fazla, debileri yüksektir.
• Kısa mesafede farklı bitki örtüleri görülür.
• Kısa mesafede tarım ürünleri çeşidi değişir.
Mikroklima iklim bölgeleri oluşur.
4) Türkiye'de dağlar genelde doğu-batı istikametinde
uzanmaktadır. Buna bağlı olarak;
Kuzey ve güney kıyılarımızda denizel etki iç kesimlere
sokulamaz.
PA ASYA
R
ZA
TÜRKÝYE HA
U
AVR
AFRÝKA
OR
U
OÐ
D
TA
Kuzey-güney yönünde ulaşım zor ve yol yapım maliyeti fazladır.
Karayolları ve demiryolları doğu-batı istikametinde
gelişmiştir.
En uzun kara sınırımız Suriye ile,
En kısa kara sınırımız Nahcivan iledir.
Gerçek kıyı uzunluğu en fazla olan Ege'dir.
Kuş uçuşu kıyı uzunluğu en fazla olan Karadeniz ‘dir.
2) Yukarıdaki haritada görüldüğü gibi Türkiye, Asya
ile Avrupa'yı bağlayan bir konumda ve boğazlara
sahip bir ülkedir. Ayrıca, önemli petrol ülkelerine
ve havzalarına (Ortadoğu ve Hazar) yakındır. Buna
bağlı olarak;
‡ Türkiye'nin demiryolu bağlantısı bulunmayan tek
komşusu Gürcistan'dır.
191
KPSS Coğrafya
ÖZET
COĞRAFİ KONUM
Matematik Konum
Türkiye’de Enlemin
Sonuçları
Sıcaklık
Buharlaşma
Meridyen aralıkları
Çizgisel hız
Kalıcı kar, orman, yerleşme ve tarım üst
sınırı
Deniz suyu sıcaklığı
Deniz suyu tuzluluğu
Güneşlenme süresi
Yerçekimi
Gece-gündüz süre farkı
Gölge boyları
Alacakaranlık süreleri
Işınların tutulma oranı
AZALIR.
Türkiye’ye
Türkiye Yengeç
Dönencesinin
Kuzeyinde
Yer Aldığı için
Özel Konum
Türkiye’nin Güneyinden Kuzeyine Doğru Gidildikçe
Güneş ışınları hiçbir zaman dik açıyla gelmez.
Gölge boyları asla sıfır olmaz.
Gölge yönleri daima kuzeyi gösterir.
Bakı yönü daima güneydir.
Kuzeyden esen rüzgârlar soğuk, güneyden
esen rüzgârlar sıcak karakterlidir.
Türkiye’nin
Batısından
Doğusuna doğru
gidildikçe
ARTAR.
Yükselti ortalamaları
Karasallığın şiddeti
Karlı ve donlu gün sayısı
Akarsuların hızları
Hidroelektirik enerji potansiyeli
Gerçek alan ile izdüşüm arasındaki fark
ARTAR.
Türkiye’de
Türkiye Orta
Kuşakta Yer Aldığı
için
Dört mevsim belirgin yaşanır.
Batı rüzgârları etkilidir.
Cephesel yağışlar görülür.
Buzulların oluşturduğu kıyı tiplerine rastlanmaz.
Türkiye’de
Türkiye Akdeniz
İklim Kuşağında
Yer Aldığı için
Akdeniz iklimi görülür.
Maki bitki örtüsü görülür.
Terra rossa topraklar görülür.
Türkiye’nin
Türkiye’nin
Boylamının
Sonuçları
192
Yerel saati başlangıç meridyenine göre ileridir.
En doğusu ile en batısı arasında 19 meridyen
fark olup 76 dakika zaman farkı vardır.
2. ve 3. saat dilimlerinde yer alır.
Tek ortak saat ayarı kullanılmaktadır.
Sıcaklık ortalamaları
Kış ılıklığı
Nüfus miktarı
Sanayileşme
Tarımda makineleşme
Tarım ürünü çeşitliliği
AZALIR.
Türkiye’de yerşekilleri çeşitlilik
gösterdiği için
Aynı anda farklı mevsim özellikleri görülür.
Kısa mesafede farklı iklim ve bitki örtüsü
çeşitliliği görülür.
Kısa mesafede ekonomik etkinlikler çeşitlilik
gösterir.
Kısa mesafede nüfuslanma ve yerleşme
farkları görülür.
Çıkmış Sorular
Türkiye’nin coğrafi konumuyla ilgili olarak aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır? (Ortaöğretim
2010)
A)
B)
C)
D)
E)
Türkiye’nin kara sınırlarıyla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? (Ortaöğretim 2008)
A)
B)
Yengeç Dönencesi’nin kuzeyinde yer alır.
21 haziranda gündüz süresi güneye gidildikçe
uzar.
En batısı ile en doğusu arasında bir saatten
fazla yerel saat farkı vardır.
Avrupa, Asya ve Afrika kıtalarının birbirine en
çok yaklaştığı yerdedir.
Kuzey Yarım Küre’de, Orta Kuşak’ta yer alır.
Açıklama: Türkiye’nin coğrafi konumuyla ilgili olarak verilen
bilgilerden, 21 haziranda gündüz süresi güneye gidildikçe
uzar iradesi yanlıştır. Çünkü Türkiye’de 21 haziranda gündüz
süresi güneye gidildikçe kısalır.
2.
3.
C)
D)
E)
Kuzeybatıda Bulgaristan’la sınırı vardır.
Yunanistan’la olan sınırının çoğunu Meriç Nehri
oluşturur.
Suriye’yle olan sınırının tamamında demir yolu
vardır.
İran dışındaki diğer sınırlar Millî Mücadele
sırasında ya da sonrasında imzalanan antlaşmalarla belirlenmiştir.
En fazla ülkeyle doğu sınırında komşudur.
Açıklama: Türkiye’nin kara sınırlarıyla ilgili A, B, D ve E seçeneklerindeki bilgilere ulaşılabilirken, C seçeneğinde verilen
bilgi yanlıştır. Çünkü Suriye sınırımızın ta-mamında demir
yolu ağı bulunmamaktadır.
Coğrafi Konum ve Türkiye’nin Coğrafi Konumu
1.
Aşağıdakilerden hangisi, sıcaklık dağılışında
bakının etkisine örnek olarak gösterilebilir?
(Önlisans 2010)
A)
B)
C)
D)
E)
Mersin’de yıllık sıcaklık ortalamasının Sinop’tan
yüksek olması
Antalya kıyılarında deniz suyu sıcaklığının
Samsun kıyılarındakinden yüksek olması
Edirne’de karın yerde kalma süresinin
İstanbul’dan fazla olması
Kışın İzmir’den Afyonkarahisar’a gidildikçe
yağmurun yerini kar yağışının alması
Giresun’da dağların güney yamaçlarında kar
erimelerinin kuzeydekinden erken başlaması
Açıklama: Bakı, bir bölgedeki dağların Güneş ışınlarını alış
yönü veya Güneş’e bakış kısmı olarak açıklanabilmektedir.
Bakı enlem etkisi dolayısıyla matematik konum sonucunda
oluşur. Türkiye’deki dağların bakısı sürekli güney yönlüdür.
Bunun sebebi Türkiye’nin 36° — 42° kuzey enlemleri arasında
olması ve dolayısıyla Güneş ışınlarını daima güneyden
almasıdır. Bakının sıcaklık dağılışında bakının etkisine örnek
olarak, Giresun’da dağların güney yamaçlarında kar erimelerinin kuzeydekinden erken başlamasını söyleyebiliriz.
4.
Türkiye’nin özel konumunun aşağıdakilerden
hangisi üzerinde etkili olduğu söylenemez?
(Önlisans 2008)
A)
B)
C)
D)
E)
Yerel saat
Deniz ulaşımı
Turizm etkinlikleri
İklim koşulları
Transit taşımacılık
Açıklama: Türkiye’de özel konumu B, C, D ve E seçeneklerinde verilen ekonomik etkinlikleri ve doğal şartları etkilerken;
herhangi bir yerde yerel saat farklarının olması, o yerin
boylam değerleri ile yani matematiksel konumu ile ilgilidir.
193
KPSS Coğrafya
Çıkmış Sorular
1.
Aşağıdakilerden hangisinin artışı, Türkiye’deki
hızlı nüfus artışıyla açıklanamaz? (Ortaöğretim
2010)
A)
B)
C)
D)
E)
4.
Gelir dağılımındaki dengesizliğin
İşsizliğin
Okul gereksiniminin
Alt yapı gereksiniminin
İl sayısının
A)
B)
C)
Açıklama: Türkiye’deki hızlı nüfus artışıyla; gelir
dağılımındaki dengesizliğin, işsizliğin, okul gereksiniminin ve
alt yapı gereksinimlerini açıklayabiliriz. Ancak İl sayısını nüfus
artışıyla ilişkilendiremeyiz.
2.
Aşağıdakilerden hangisinin, Türkiye’deki iç
göçlerin azalmasında etkili olması beklenmez?
(Ortaöğretim 2010)
A)
B)
C)
D)
E)
Öğrencisi az olan köylerdeki okulların kapatılarak taşımalı eğitime geçilmesi
Sınır kapılarındaki ticaretin artırılması
Tarımda verim artırıcı yöntemlerin yaygınlaştırılması
Ahır hayvancılığının geliştirilmesi
Endüstri tesislerinin yurt genelinde yaygınlaştırılması
Açıklama: Türkiye’deki iç göçlerin azalmasında; sınır
kapılarındaki ticaretin artırılması, tarımda verim artırıcı
yöntemlerin yaygınlaştırılması, ahır hayvancılığının
geliştirilmesi, endüstri tesislerinin yurt genelinde
yaygınlaştırılması iş imkanlarını arttıracağı için iç göçlerin
azalmasında etkili olacaktır. Ancak öğrencisi az olan köylerdeki okulların kapatılarak taşımalı eğitime geçilmesi göçü
azaltmaz aksine arttırır.
Türkiye’de yaşanan sürekli iç göçlerle ilgili olarak
aşağıdaki genellemelerden hangisi yapılamaz?
(Önlisans 2010)
D)
E)
Açıklama: Türkiye’de yaşanan sürekli iç göçlerle ilgili olarak
verilen genellemelerden, Tarımsal etkinliklerin çeşitlenmesi
kıyılardan iç bölgelere olan göçü artırmıştır. Genellemesi
yapılamaz çünkü ülkemizde kıyıdan iç kesimlere doğru göç
gerçekleşmez.
5.
Aşağıda, haritada beş kent gösterilmiş ve bu kentlerden dördünün gelişmesinde etkili olan etmenler
verilmiştir.
Karabük
Bursa
Türkiye’deki bir yörede, geçim kaynakları sınırlı,
enerji tüketimi az, tarımla uğraşan kişi sayısı fazla ve
doğum oranı yüksektir.
Buna göre, bu yöre için aşağıdakilerden hangisi
kesin olarak söylenebilir? (Önlisans 2010)
A)
B)
C)
D)
E)
Niteliksiz iş gücü fazladır.
Ulaşım olanakları gelişmiştir.
Ahır hayvancılığı yaygındır.
Okullaşma oranı yüksektir.
Nüfus yoğunluğu fazladır.
Açıklama: Türkiye’deki bir yörede, geçim kaynakları sınırlı,
enerji tüketimi az, tarımla uğraşan kişi sayısı fazla ve doğum
oranı yüksektir. Buna göre, bu yöre için niteliksiz iş gücü
fazladır. İfadesi kesin olarak söylenebilir.
250
Samsun
Afyonkarahisar
Þanlýurfa
•
•
•
3.
En çok kırsal kesimden kentlere göç olmaktadır.
Endüstrinin geliştiği yerler daha fazla göç almaktadır.
Marmara Bölgesi kıyı kentlerine olan göçlerle Akdeniz ve Güney Ege kıyı kentlerine olan göçlerin
nedeni farklıdır.
Tarımsal etkinliklerin çeşitlenmesi kıyılardan iç
bölgelere olan göçü artırmıştır.
Küçük kentlerden metropollere olan göçlerde
temel neden işsizliktir.
•
Geniş art bölgesi sayesinde gelişen liman kenti
Tarım ve turizm fonksiyonlarının etkisiyle gelişen kent
Kara yolu ve demir yolu ulaşımında önemli kavşak noktası olan kent
Tarımsal endüstri ve otomotiv endüstrisiyle gelişen kent
Buna göre, yukarıda hangi kentin gelişmesinde
etkili olan etmen yoktur? (Önlisans 2010)
A) Bursa
B) Afyonkarahisar
C) Şanlıurfa
D) Samsun
E) Karabük
Açıklama: Haritada beş kent gösterilmiş ve bu kentlerden
dördünün gelişmesinde etkili olan etmenleri şöyle
eşleştirelim; Samsun: Geniş art bölgesi sayesinde gelişen
liman kentidir. Şanlıurfa: Tarım ve turizm fonksiyonlarının
etkisiyle gelişen kenttir. Afyonkarahisar: Kara yolu ve
demir yolu ulaşımında önemli kavşak noktası olan kenttir.
Bursa: Tarımsal endüstri ve otomotiv endüstrisiyle gelişen
kenttir. Ancak Karabük’ün gelişmesinde etkili olan özellik
verilmemiştir.
Cevaplı Test
Aşağıdaki tabloda bölgelerimizin nüfus yoğunlukları
verilmiştir.
4.
Nüfus yoðurluðu (km/kiþi)2
250
200
150
100
Doğu Anadolu Bölgesi Türkiye’nin en seyrek nüfuslu bölgesidir. Bölgede nüfusun az olmasında
aşağıdakilerden hangisi etkili olmamıştır?
A)
Yükseltinin fazla olması
B)
Kışların soğuk ve uzun geçmesi
C)
Tarım arazilerinin dar olması
D)
Yer altı kaynaklarının çeşitli olması
E)
Yerşekillerinin engebeli olması
Türkiye’de Nüfus ve Yerleşme
1.
50
Marmara
Ege
Akdeniz Güneydoðu Akdeniz
Anadolu
Ýç
Anadolu
Doðu
Anadolu
Grafikteki bilgilere göre aşağıdakilerden hangisi
söylenemez?
A)
Nüfus yoğunluğu en fazla olan bölge
Marmara’dır.
B)
Ege ve Akdeniz’in nüfus yoğunlukları birbirine
yakındır.
C)
Nüfus yoğunluğu 50’nin altında olan tek bölge
Doğu Anadolu’dur.
D)
İç Anadolu’nun nüfusu Ege’den azdır.
E)
Marmara’nın nüfus yoğunluğu Akdeniz’in iki
katından fazladır.
5.
Bölgede aşağıda verilen şehirlerden hangisinin
ekonomisinde tarım ve hayvancılığın payı daha
azdır?
A) Karabük
B) Kırıkkale
C) Eskişehir
D) Zonguldak
D) Artvin
E) Kastamonu
Aşağıda verilen şehirlerin hangisinin gelişimi
madenciliğe bağlıdır?
A) Samsun
B) Rize
C) Trabzon
6.
2.
Karadeniz Bölgesi’nde halkın en önemli geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır.
Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’de nüfus dağılışı
ve nüfus özellikleri ile ilgili yanlış bir bilgidir?
A)
Doğum oranı fazladır
B)
Bağımlı nüfus oranı yüksektir
C)
Nüfus bölgeler arasında dengeli dağılmıştır
D)
Yaşlı nüfus oranı azdır
E)
Nüfus artış hızı son yıllarda azalmıştır
E) Erzurum
7.
3.
Türkiye’nin nüfus yapısını Avrupa ülkelerinin
nüfus yapısından ayıran en önemli özellik aşağıdakilerden hangisidir?
A)
Nüfus yoğunluğunun fazla olması
B)
Genç nüfus oranının fazla olması
C)
Okur-yazar oranının az olması
D)
Kadın nüfus oranının fazla olması
E)
Yaşlı nüfus oranının fazla olması
Türkiye’de nüfusu kent merkezine göç etmeye
yönelten çekici etmenler vardır.
Aşağıdakilerden hangisi kentlerin çekici etmenlerinden değildir?
A)
Alt yapı hizmetlerinin yeterli olması
B)
Nüfus yoğunluğunun fazla olması
C)
Eğitim ve sağlık hizmetlerinin yeterli olması
D)
İş imkanlarının fazla olması
E)
Yaşam standartlarının iyi olması
253
KPSS Coğrafya
Çıkmış Sorular
1.
Aşağıdaki ürünlerden hangisinin Türkiye’nin dış
satımındaki payı diğerlerinden daha fazladır?
(Ortaöğretim 2010)
A) Elma
4.
B) Şeker pancarı
C) Fındık
D) Mısır
E) Pirinç
Açıklama: Verilen ürünlerden Türkiye Fındık üretimi ve dış
satımında payı diğerlerinden daha fazladır.
Aşağıdaki ürünlerden hangisi Türkiye için hem
dış alım hem de dış satımda diğerlerinden daha
önemli bir yer tutar? (Önlisans 2010)
A) Petrol
B) Doğal gaz
C) Kahve
D) Üzüm
E) Beyaz eşya
Açıklama: Türkiye, Petrol, Doğal gaz ve Kahve gibi ürünlerin
ithal eder. Üzümü ihraç eder. Ancak Beyaz eşyayı ülkemiz
hem ihraç eder hem de ithal etmektedir.
2.
5.
I
IV
II
III
Yukarıdaki haritada numaralarla gösterilen ve
kuş uçumu uzaklıkları aynı olan yerlerin doğal
koşulları göz önüne alındığında, hangilerinde
demir yolu yapım maliyetinin daha yüksek
olması beklenir? (Ortaöğretim 2010)
A) I ve II
B) I ve IV
C) II ve III
D) II ve IV
E) III ve IV
Açıklama: Haritada numaralarla gösterilen ve kuş uçumu
uzaklıkları aynı olan yerlerin doğal koşulları göz önüne
alındığında, I de Boğazı geçmek durumunda IV te ise yer
şekilleri engebeli olduğu için demir yolu yapım maliyetinin
daha yüksek olması beklenir.
3.
Aşağıdaki tabloda, Türkiye’de 2008 yılına ait iç ve
dış hatlardaki uçuş sayısı ve bu uçuşlarda taşınan
yolcu sayısı gösterilmiştir.
Uçuş Sayısı
Taşınan Yolcu Sayısı
İç Hat
Dış Hat
İç Hat
Dış Hat
385.764
356.001
35.832.776
43.605.513
Aşağıdaki limanlardan hangisinin gelişmesinde,
•
hem kara yolu hem de demir yoluyla ulaşımın
mümkün olması,
•
çevresinde önemli endüstri kuruluşlarının bulunması,
•
serbest ticaret bölgesinin bulunması
özelliklerinin üçü de etkili olmuştur? (Önlisans
2010)
A) Mersin
B) Tekirdağ
C) Trabzon
D) Antalya
E) Çanakkale
Açıklama: Mersin Limanı coğrafi konumu itibariyle, hem
kara yolu hem de demir yoluyla ulaşımın mümkün olması,
çevresinde önemli endüstri kuruluşlarının bulunması, serbest
ticaret bölgesinin bulunması Mersin Limanının gelişmesinde
etkili olmuştur.
6.
Aşağıdaki grafikte, 2004-2008 yılları arasında
Türkiye’ye gelen turist sayısı ve bu yıllarda elde
edilen turizm gelirleri gösterilmiştir.
Turist sayısı
(milyon kişi)
29
27
25
Turist sayısı
Turizm geliri
Turizm geliri
(milyon kişi)
22
21
20
19
18
17
16
15
23
21
19
17
15
Bu tabloya göre,
Uçak başına düşen dış hat yolcu sayısı iç hattakinden fazladır.
II.
İç hat seferlerinden bazıları dış hat bağlantılıdır.
III. İç hat uçuşlarından elde edilen gelir, dış hattakinden fazladır.
yargılarından hangileri doğrudur? (Ortaöğretim
2010)
2004
I.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) II ve III
Açıklama: Tabloda, Türkiye’de 2008 yılına ait iç ve dış
hatlardaki uçuş sayısı ve bu uçuşlarda taşınan yolcu
sayısı gösterilmiştir. Tablodaki sayısal veriler dikkatlice
incelendiğinde uçak başına düşen dış hat yolcu sayısı iç hattakinden fazladır. Bilgisine ulaşılır.
310
2005
2006
2007
2008
Yıl
Bu grafikten aşağıdaki sonuçlardan hangisi çıkarılabilir? (Önlisans 2010)
A)
B)
C)
D)
E)
2008 yılında elde edilen turizm geliri 25 milyon
doların üzerindedir.
2005 ve 2007 yıllarında turist başına elde edilen
gelir birbirine eşittir.
2004 ve 2006 yıllarında elde edilen toplam turizm geliri 2008’dekinden fazladır.
2004-2008 yılları arasında gelen turist sayısı düzenli olarak artmıştır.
Turistik tesis sayısının artmasıyla gelen turist sayısı da artmıştır.
KPSS Coğrafya
Cevaplı Test
1.
Türkiye fiziki haritasında yeşil rengin en fazla olduğu
bölge Marmara’dır.
Bu durum aşağıdakilerden hangisine sebep
olmamıştır?
2.
3.
4.
Marmara Bölgesi’nde ekili ve dikili toprakların oranı
öteki bölgelerdekinden fazladır. Buna rağmen Marmara Bölgesi, öteki bölgelerden tarım ürünleri alır.
Bu durumun ana nedeni aşağıdakilerden hangisi
olabilir?
A)
Yağış miktarının az olmasına
B)
Hidroelektrik potansiyelin düşük olmasına
A)
Ürünlerde çeşit azlığı
C)
Gerçek ile indirgenmiş sıcaklık arasındaki farkın
az olmasına
B)
Nüfusun fazla oluşu
C)
Toprakların verimsizliği
D)
Ulaşımın gelişmiş olmasına
D)
İklimin elverişsizliği
E)
Turizmin gelişmiş olmasına
E)
Sulanabilen alanların azlığı
Marmara Bölgesi’nde yetiştirilen başlıca ürünler,
aşağıdakilerin hangisinde bir araya getirilmiştir?
A)
Buğday, fındık, çay
B)
İncir, üzüm, zeytin
Batı Karadeniz bölümünün, Türkiye ekonomisine
en önemli katkısı hangi alandadır?
C)
Ayçiçeği, pirinç, keten
A)
Endüstri bitkileri üretimi
D)
Buğday, arpa, pamuk
B)
Hayvancılık
E)
Pamuk, pirinç, muz
C)
Tahıl üretimi
D)
Maden çıkarma ve işleme
E)
Meyve sebzecilik
6.
Genelde Karadeniz Bölgesi’nin kıyı kesimleri ile iç
kesimleri arasında iklim özellikleri büyük farklılıklar gösterir. Ancak Orta Karadeniz Bölümü’nde bu
farklılık azdır.
Bu duruma neden olan temel etken aşağıdakilerden hangisidir?
A)
Kıyı akıntıları
B)
Yerşekilleri
C)
Denizden uzaklık
D)
Kıyı şekli
E)
Bitki örtüsü
7.
Trabzon’un liman kenti olarak, Giresun ve Rize’ye
oranla daha çok gelişmiş olması aşağıdakilerden
hangisine bağlanabilir?
A)
Nüfusun fazla olmasına
B)
Tarımsal üretimin çok fazla olmasına
C)
Kıyıların elverişli olmasına
D)
Balıkçılığın çok gelişmiş olmasına
E)
İç bölgelere ulaşımın kolay olmasına
Doğu Karadeniz Bölümü’nde dağların kıyıya
paralel uzanmasının aşağıdakilerden hangisi
üzerinde etkili olduğu söylenemez?
A)
Kuzeyden esen rüzgârların soğuk olması
B)
İç kesimlerde deniz etkisinin görülmemesi
Aşağıdakilerden hangisi, Doğu Karadeniz ile
Yıldız Dağları bölümlerinin ortak özelliklerinden
biridir?
C)
Kıyı kesiminde bol yağış isteyen endüstri bitkilerinin yetişmesi
A)
Ulaşım ağının gelişmiş olması
Kıyı kesimiyle iç kesimler arasında ulaşımın güç
olması
B)
Şehirde yaşayan nüfusun fazla olması
C)
Sanayi kuruluşlarının yoğun olması
Kuzey yamaçlardaki orman örtüsünün güney
yamaçlarındakinden fazla olması.
D)
Bitki örtüsünün orman olması
E)
Düzlüklerin çok yer tutması
D)
E)
330
5.
8.
ANAYASA
EDİTÖR: Erdem CÖMERT
Hukukun Temel Kavramları
Hukukun Tanımı
Hukuk Kaynaklarıyla İlgili Kavramlar
Yazısız Kaynaklar (Örf ve Adet Hukuku)
Hukuk Kurallarının Yaptırımları
Yardımcı Kaynaklar
Hukuk Kurallarının Yaptırımları
Hukukun Sistematiği
Kamu Hukuku Dalları
1. Anayasa Hukuku
2. İdare Hukuku
3. Ceza Hukuku
4. Vergi Hukuku
5. Devletler Genel (Umumi) Hukuku
6. Yargılama Hukuku
7. İcra ve İflas Hukuku
Özel Hukuk Dalları
1.Medeni Hukuk
Medeni Hukukta Hak Kavramı
A) Kişiler Hukuku
B) Aile Hukuku
C) Miras Hukuku
D) Eşya Hukuku
E) Borçlar Hukuku
2. Ticaret Hukuku
3. Devletler Özel Hukuku
İş Hukuku
Çıkmış Sorular
Cevaplı Test
Geçmiş Yıllarda Çıkmış Sorular Analiz Tablosu
2006
2008
2010
Ortaöğretim
1
3
3
Önlisans
2
3
3
"Bildiğim tek şey hiçbir şey bilmediğimdir."
Sokrates
KPSS Anayasa
„ HUKUKUN TANIMI
Sosyal hayatı düzenleyen, uyulmadığı takdirde maddi müeyyideyle karşılaşacağımız kamu gücüyle desteklenmiş
kurallar bütünüdür. Tarihte devlet kavramının oluşmasıyla
beraber hukuk kuralları da ortaya çıkmıştır. Binlerce yıllık insanlık tarihinde toplumların oluşturdukları örf - adet,
din, ahlak ve görgü gibi toplumsal kuralların bazılarına
uyulmasının zorunlu hale getirilmesi ve uyulmaması durumunda devlet tarafından yaptırımlar uygulanması ilk
hukuk kurallarını oluşturmuştur. Bir başka deyişle hukuk
kurallarının kökenini toplumsal hayatı oluşturan diğer kurallar oluşturur. Örneğin yolda karşılaştığımız birine selam
vermek bir görgü kuralıyken asker kişilerin birbirlerini selamlamaları hukuk kuralıdır. Askerlikte astın üstüne selam
vermemesinin cezai yaptırımı vardır.
Hukukun Kaynakları
Hakim başvurmak
„ Anayasa
„ Kanun
„ Kanun hükmün-
de kararname
„ Tüzük
„ Yönetmelik
Yazılı kurallarda hüküm bulunmaması kanun
boşluğu, yazılı ve yazısız kurallarda hüküm bulunmaması hukuk boşluğudur.
isterse
Yazısız Hukuk
Kuralları
mevzu
hukuk
Yardımcı
Kaynaklar
„ Örf- Adet
Suç ve Ceza kanuna dayanmak zorundadır. Ceza
için sadece yazılı hukuk kurallarına, Mevzu Hukuk’a
bakılır. Örf - Adetten faydalanılamaz.
„ İçtihat (O
↓
kanun
boşluğu
Hakimler ve karar vericiler bir uyuşmazlığı çözümlerken
ya da bir dava görüşülürken önem derecesine göre yukarıdaki kaynaklardan yararlanırlar. Önce yazılı kaynaklara bakılmalıdır. Yazılı kaynaklarda olaya uygulanacak bir
norm bulunamazsa - buna kanun boşluğu denir - yazısız
kaynaklara bakılması zorunludur. Yazısız kaynaklarda da
uygulanacak bir norm bulunamaması durumunda - buna
da hukuk boşluğu denir - istenirse yardımcı kaynaklara
bakılabilir. Ancak yardımcı kaynaklardan yararlanılması
zorunlu değildir. Hakim yardımcı kaynaklara bakmadan
önce ya da baktıktan sonra hala davada uygulanacak bir
norm bulamıyorsa re’sen (kendiliğinden) karar verir. Yani
hakim, kanun koyucu olsaydı nasıl davranacağını düşünür ve hukuk yaratır.
Hakim eğer
zorunda
Yazılı Hukuk
Kuralları
Hukuk kuralları genel, objektif, soyut, sürekli,
maddi yaptırımlı kurallardır.
müsbet hukuk
↓
hukuk boşluğu
konuyla
ilgili daha
önce alınmış
hukuksal
kararlar
(emsal dava))
„ Bilimsel görüş
(DoktrinÖğreti)
Hukuk Kaynaklarıyla İlgili Kavramlar
„
Kanun Boşluğu: Hakimin bir uyuşmazlığın çözümünde uygulayabileceği yazılı hukuk kuralının bulunmayışıdır.
Sosyal Hayatı Düzenleyen Kurallar
386
DİN
KURALLARI
Tanrı tarafından konulan bir
takım emir ve yasaklardır.
Din kurallarını içeriği itibariyle
iki türlü incelemek mümkündür.
Hukuk, dünyevi kurallarla daha
çok ilgilidir.
Uhrevi
Allah ile kul arasındaki
ilişkiyi düzenler.
Örn: Namaz Kılmak,
Oruç Tutmak
Dünyevi
İnsanların birbirleriyle
olan ilişkilerini düzenler.
Örn: Zekat Vermek,
Zina Yapmamak
AHLAK
KURALLARI
Kişilerin birbirleriyle ya da kendi vicdanlarıyla olan ilişkilerini
düzenler.
Ahlak kuralları uyulması gereken duruma göre ikiye ayrılır.
Subjektif
Ahlak Kuralları
Kişinin kendi vicdanına
karşı nasıl davranması
gerektiğini düzenler.
Örn: Dürüst Olmak,
Yalan Söylememek
Objektif
Ahlak Kuralları
Kişilerin başkalarına nasıl
davranmaları gerektiğini
düzenler.
Örn: Yoksullara yardım
etmek
ÖRF-ADET
KURALLARI
Uzun yıllardan beri sürekli yapılagelen toplumsal davranış
kalıplarıdır.
Bir davranışın örf - adet kuralı olarak kabul edilebilmesi için uzun zamandan beri tekrar edilmesi,
sürekli olması ve geniş bir bölgede uygulanıyor
olması gerekir.
Örn: Nikah öncesi sözlenmek
Yaptırımı
↓
Dışlanma
↓
YAPTIRIMI
MANEVİDİR
GÖRGÜ
KURALLARI
Bir kişinin hangi durumda nasıl
davranması gerektiğini düzenleyen kurallarıdır.
Görgü kuralları diğer sosyal kurallara göre müeyyidesi en az olan ve hukuk kurallarını en az etkileyen
kurallardır. Ama diplomatik teamüllerin kökeni görgü
kurallarıdır.
Örn: Bir davete temiz kıyafetlerle katılmak vb.
Yaptırımı
↓
Küçümsenme
↓
YAPTIRIMI
MANEVİDİR
HUKUK
KURALLARI
Kişilerin birbirleriyle kurdukları
ya da kişiyle toplum arasındaki
ilişkileri düzenleyen kurallar
bütünüdür.
Sosyal hayatı düzenleyen diğer kurallarla birebir
ilgilidir. Özellikle ahlak kurallarının uygun bulmadığı
bir konuyu hukuk kuralları uygun bulmaz. Diğer kurallardan en temel farkı maddi yaptırımlı olmasıdır.
Örn: Hırsızlık yapmamak
Yaptırımı
↓
Ceza, Cebri İcra,
Tazminat, Hükümsüzlük, İptal
↓
YAPTIRIMI
MADDİDİR
Yaptırımı
↓
Günahkar Olma
↓
YAPTIRIMI
MANEVİDİR
Yaptırımı
↓
Ayıplanma
↓
YAPTIRIMI
MANEVİDİR
Hukuk Boşluğu: Hakimin bir uyuşmazlığın çözümünde uygulayabileceği yazılı ya da yazısız hukuk kuralının bulunmayışıdır.
„
Re’sen: Hakimin kendiliğinden karar vermesi
„
Pozitif Hukuk: Müspet hukuk ya da yürürlükteki hukuk
olarak da adlandırılır. Belli bir ülkede, belli bir dönemde
yürürlükte bulunan yazılı-yazısız hukuk kurallarının bütününe denir.
„
Mevzu Hukuk: Mevzuat olarak da adlandırılır. Bir ülkede yetkili makamlar tarafından konulan ve halen yürürlükte bulunan yazılı hukuk kurallarının tümüne denir.
„
„
Tabii Hukuk: İdeal hukuk ya da doğal hukuk olarak
da adlandırılan “olması istenen” hukuktur. Akıl yoluyla
ulaşılabilecek mutlak adalet düşüncesinin bir ürünüdür.
İnsanın sadece insan olmaktan kaynaklanan doğal
hakları olduğu anlayışına dayanır.
Tarihi Hukuk: Şu an yürürlükte bulunmayan hukuka
denir.
Hakim yardımcı kaynaklardan yararlanmak zorunda değildir.
Anayasa içtihatları; kanun hükmündedir. Yargıtay
ve Danıştay’ın içtihatı birleştirme kararları da hakimin başvurmak zorunda olduğu kaynaklar arasında
yer alır.
„
Bilimsel Görüş (Doktrin): Hakkında net hüküm bulunmayan tartışmalı konularda hukuk bilim adamlarının ya
da önemli hukuksal akımların görüşlerine başvurulması ve buradan hüküm çıkarılmasını sağlar.
„
Normlar Hiyerarşisi: Yazılı hukuk kuralları arasındaki önem sıralamasıdır. Tüm yazılı normlar anayasaya
uygun olmak zorundadır. Tüzük ve yönetmelikler de
kanunlara uygun olmak zorundadır.
Hukukun Temel Kavramları
„
Örneğin:Kanunname-i Ali Osman
Yazısız Kaynaklar (Örf ve Adet Hukuku)
Herhangi bir makam tarafından konulmayan, kendiliğinden oluşan yazısız hukuk kurallarıdır. Bir ört adetin hukukun kaynağı olabilmesi için 3 unsur aranır:
1. Maddi unsur: Devamlılık ve tekrarlamadır.
Normlar Hiyerarşisi
Anayasa
Yasalar
Tüzükler
Yönetmelikler
Diğer Düzenleyici
İşlemler
2. Manevi unsur: Toplumdaki genel inanıştır.
3. Hukuki unsur: Maddi yaptırımdır.
Memleketin her yerinde bilinen ve uygulanan kurallar “genel örf ve adet hukukunu” oluşturur. Yarıcılık (tarımla
ilgili) ve ortakçılık (hayvancılıkla ilgili) kurallar tüm ülkede
bilinen genel örf ve adet kurallarıdır.
Belli bir yörede uygulanan ya da sadece belli bir meslek
grubunda geçerli örf ve adetler “özel örf ve adet” hukukunu oluşturur.
Yardımcı Kaynaklar
Örf-Adet Hukuku hakimin başvurmak zorunda
olduğu kaynaklar arasında yer alır.
„
İçtihatlar: O konuyla ilgili daha önce verilmiş yargı
kararlarıdır. Türk hukukunda hakimler içtihatlardan yararlanmak zorunda değildir. Ancak hukuk boşluğu oluşması durumunda isteğe bağlı olarak örnek oluşturacak
daha önceki kararlardan faydalanabilirler.
387
KPSS Anayasa
Çıkmış Sorular
1.
Aşağıdakilerden hangisi bir sosyal düzen kuralı
niteliği taşımaz? (Ortaöğretim 2010)
4.
Kazanç paylaşma amacı gütmeyen ve en az yedi
kişinin bir araya gelmesiyle kurulabilen tüzel kişilik aşağıdakilerden hangisidir? (Önlisans 2010)
A)
Din kuralları
B)
Ahlak kuralları
A)
Vakıf
Manevi kurallar
B)
Kolektif şirket
D)
Görgü kuralları
C)
Kooperatif
E)
Hukuk kuralları
D)
Komandit şirket
E)
Dernek
C)
Açıklama: Sosyal hayatı düzenleyen kurallar sırasıyla; Hukuk
kuralları, Ahlak Kuralları, Din Kuralları ve Görgü kurallarıdır.
Hukuk kuralları maddi yaptırımlı diğerleri manevi yaptırımlı
kurallardır. Sosyal hayatı düzenleyen manevi yaptırımlı kurallar vardır ancak manevi kurallar yoktur.
Açıklama: Özel Hukuk Tüzel Kişileri bireyler tarafından özel
hukuk esasına göre kurulan kişiliklerdir. Kazanç paylaşımı
açısından kendi içerisinde iki gruba ayrılır.
Kar Amacı Güdenler: Anonim, Limited, Komandit vb. kar
amacına yönelik ticari tüzel kişiliklerdir.
Kar Amacı Gütmeyenler:
2.
1. Dernekler:
- Kişi topluluğudur
- En az yedi kişiden oluşur
- En çok üye sayısı sınırlaması yoktur
2. Vakıflar:
- Mal topluluğudur
Hukukta bir olayın veya olgunun varlığını veya
yokluğunu ispata yarayan araçlara ne ad verilir?
(Ortaöğretim 2010)
A) Fiil
B) Ehliyet
D) Delil
C) Marka
E) İspat yükü
Kişilerden oluşmadığı için kendine özgü organları vardır.
Açıklama: Delil; mahkeme önüne gelen bir olayın (cinayet,
kiranın ödenmemesi, satılan malın bozuk çıkması, bir trafik
kazası gibi akla gelebilecek hemen her şey), kanunda o
olayla ilgili olarak gösterilen duruma (adam öldürme suçu,
kiracının kirayı zamanında ödememesi, satım sözleşmesinde
ayıpla ilgili hükümler, haksız fiil ve tazminat hükümleri) uyup
uymadığını belirlemek için kullanılır. Hukuka aykırı olgunun
varlığının ya da yokluğunun ispatlanmasına yarayan her türlü
araçtır.
5.
3.
Kişinin doğumundan ölümüne kadar geçen süre
içinde özel hukuk ilişkilerinin düzenlendiği temel kanun aşağıdakilerden hangisidir? (Ortaöğretim 2010)
A)
Kayın hısımlığı
B)
Alt soy hısımlığı
C)
Üst soy hısımlığı
A)
T.C. Anayasası
D)
Yan soy kan hısımlığı
B)
Türk Ceza Kanunu
E)
Evlat edinmeden doğan hısımlık
C)
Borçlar Kanunu
D)
Türk Ticaret Kanunu
E)
Türk Medeni Kanunu
Açıklama: Anayasalarda özel hukuk ilişkileri değil devletin
organları, özellikleri ve kamusal haklar yer alır, Ceza kanunu
sadece konusu suç teşkil eden davranışlarla ilgilidir, Borçlar
ve Ticaret kanunları ise özel ya da tüzel kişilerin aralarındaki
alım-satış vb sözleşmeleri incelerler. Kişinin doğumundan
itibaren ergin olma, evlenme, boşanma, miras, eşya ve mal
sahipliği (mülkiyet) ve diğer tüm ilişkileri inceleyen hukuk
dalı Medeni Hukuk’tur.
408
Kardeşler arasındaki hısımlığa ne ad verilir?
(Önlisans 2010)
Açıklama: HISIMLIK: İki kişi arasındaki hukuksal ilişki demektir. 3 türü vardır.
1. Kan Hısımlığı: Birbirinin soyundan ya da ortak bir soydan
gelenler arasındaki ilişkidir.
a) Alt Soy-Üst Soy Hısımlığı: Birbirinden doğan ya da
türeyenler içindir.
b) Yan Soy Kan Hısımlığı: Ortak bir soydan gelenler arasındaki hısımlıktır. Kardeşler, kuzenler…
2. Evlenme Hısımlığı (Kayın hısımlığı): Evlenen kişinin eşinin
kan hısımları ile hısımlığıdır.
3. Sözleşme Hısımlığı: Evlat edinme ile oluşan hısımlıktır.
İdare Hukuku
İdare Hukuku
İdare (Kamu Yönetimi)
A. Merkezden Yönetim İlkesi
B. Yerinden Yönetim İlkesi
C. Türkiye’nin İdari Yapısı
D. Merkezi İdarenin Taşra Teşkilatı
Kamu Kuruluşları
Özet
Çıkmış Sorular
Cevaplı Test
Geçmiş Yıllarda Çıkmış Sorular Analiz Tablosu
2006
2008
2010
Ortaöğretim
1
3
1
Önlisans
2
1
2
“Devlet büyüdükçe, özgürlük de o oranda küçülür.”
Jean Jacques Rousseau
„ İDARE HUKUKU
KPSS Anayasa
TÜRKİYE CUMHURİYETİ
DEVLET TEŞKİLATI
YASAMA
(TBMM)
MERKEZDEN
YÖNETİM
YÜRÜTME
CUMHURBAŞKANI
YARGI
(Bağımsız Mah.)
KABİNE / HÜKÜMET
NOT: YERİNDEN YÖNETİMLER EVRENSEL AÇIDAN İDARİ YERİNDEN YÖNETİM ve
SİYASİ YERİNDEN YÖNETİM OLARAK İKİYE AYRILIR.
TÜRKİYE'DE SİYASİ YERİNDEN YÖNETİM KURULUŞLARI BULUNMADIĞINDAN
ÇİZİM İDARİ YERİNDEN YÖNETİM TEŞKİLATI ÜZERİNDEN YAPILMIŞTIR.
CUMHURBAŞKANI
BAKANLAR KURULU
YERİNDEN
YÖNETİM
Yer Yönünden Yerinden Yönetim
Hizmet Yönünden Yerinden Yönetim
(YEREL YÖNETİM / MAHALLİ İDARE)
(FONKSİYONEL YERİNDEN YÖNETİM)
BAKANLIKLAR
Yerel Yönetimler Birliği
TAŞRA TEŞKİLATI
BÖLGE
(Bölge Valiliği)
İL GENEL YÖNETİMİ
(Vali)
İLÇE GENEL YÖNETİMİ
(KAYMAKAM)
İL ÖZEL İDARESİ
BELEDİYE
VALİ
İL ENCÜMENİ
İL MECLİSİ
5393 A TABİ
BELEDİYELER
BÜYÜKŞEHİR
BELEDİYELERİ
KÖY
MUHTAR
İHTİYAR HEYETİ
KÖY DERNEĞİ
BİRLİK
MECLİSİ
BİRLİK
ENCÜMENİ
(İdari Teknik)
Bilimsel, Sosyal,
İktisadi Kurumlar
Üniversiteler
TRT
KİT'ler
Meslek kuruluşları
BİRLİK BAŞKANI
BELEDİYE MECLİSİ
BELEDİYE ENCÜMENİ
BELEDİYE BAŞKANI
„ İDARE (KAMU YÖNETİMİ)
Devletin idari fonksiyonu, yasama, yürütme ve yargı organlarının yanı sıra günlük yaşamın toplumsal gereksinimlerini gidermek için yürütülen kamusal faliyetlerdir.
Toplumun günlük ve ortak ihtiyaçlarını karşılamak ve böylece kamu yararını gerçekleştirmek için yürütülen faliyetleri;
498
A. Merkezden Yönetim İlkesi
1. Merkezden Yönetimin İlkeleri
„
Hizmetler bir merkezde toplanmıştır.Karar alma ve
alınan kararları uygulama yetkisi merkezdedir.
„
Merkez yönetiminin üstlendiği hizmetler hem merkezde hem taşrada, merkeze ait görevliler tarafından yürütülür.
„
Hizmetlerin yürütülmesi için gerekli gelir ve giderler
de merkezileştirilmiştir.
„
Milli güvenliğin korunması,
„
Kolluk faliyetleri,
2. Merkezden Yönetimin Yararları
„
Kamu hizmetleri,
„
„
Özendirme ve destekleme faliyetleri,
Merkezden yönetim ilkesi, devlet yönetiminde birligi
sağlanmıştır.
„
İç düzen faliyetleri,
„
„
Planlama faliyetleridir.
Kamu hizmetlerinin verimli bir şekilde yürütülmesi
için gereken uzmanlık ve parasal imkanlar, merkezden yönetim ile daha kolay elde edilmektedir.
„
Hizmetlerin eşit bir düzeyde ülkeye yayılması sağlanmaktadır.
„
Hizmetlerin maliyeti azaltılmaktadır.
„
Kamu görevlileri yerel etkilerden kurtulmaktadır.
Uluslararası Kuruluşlar ve Güncel Olaylar
Uluslararası Kuruluşlar ve Güncel Olaylar
Uluslararası Örgüt ve Kuruluşlar
A. Milletler Cemiyeti
B. Birleşmiş Milletler
C. Uluslararası Af Örgütü
D. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü
E. G-8
F. D-8
G. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı
H. Avrupa Birliği
K. Avrupa Konseyi
L. Avrupa İşbirliği ve Güvenlik Teşkilatı
M. Batı Avrupa Birliği
N. Kuzey Atlantik Antlaşması Örgüt
O. Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü
P. Karadeniz Ekonomik İşbirliği Bölgesi
R. İslam Konferansı Örgütü
S. Bağımsız Devletler Topluluğu
T. Hem AB Hem de Nato Üyesi Olan Ülkeler
U. Türkiye’nin Üye Olduğu Uluslararası Kuruluşlar
V. Türkiye’nin Kurucu Olduğu Uluslararası Kuruluşlar
Kpss Güncel Bilgiler
Vize Kalkan Ülkeler
Unesco’nun Dünya Mirası Listesindeki Doğal ve Kültürel Varlıklarımız
Çıkmış Sorular
Cevaplı Test
Geçmiş Yıllarda Çıkmış Sorular Analiz Tablosu
2006
2008
2010
Ortaöğretim
4
4
3
Önlisans
3
4
2
“İki günü bir olan bizden değildir.”
Hz. Muhammed
KPSS Anayasa
„ ULUSLARARASI ÖRGÜT
ve KURULUŞLAR
A. Milletler Cemiyeti
Misak hükümlerini yerine gertirebilecek yetkili organların
bulunması ve katılım yetersizliği, Almanya, İtalya, Japonya ve Sovyetler Birliğinin örgütten ayrılmaları ve 2. Dünya
Savaşı’na engel olunmaması örgütün varlığının sona ermesine sepep oldu.
Türkiye 1932 yılında örgüte üye olmuştur.
B. Birleşmiş Milletler
1 Ocak 1942 yılında, Amerikan, İngiliz ve Sovyetl temsilcileri Birleşmiş Milletler Bildirisini imzalamışlardır. Birleşmiş
Milletler Antlaşması, 24 Ekim 1945 tarihinde resmen yürürlüğe girmiştir.Örgütün, kurulduğu yılarda 51 olan ülke
sayısı şuan itibariyle 192’ye ulaşmıştır (Türkiye kurucu
ülkeler arasında yer alır).
e. Genel Sekreterlik
BM’in diğer organların çalışması için gerekli ortam ve
koşulları sağlar. Ortaya konan program ve politikaları
uygular. Uluslararası barışı bozucu olaylar konusunda
rapor hazırlar ve Güvenlik Konseyine sunar.
f. Vesayet Konseyi
Milletler cemiyetindeki manda rejimi yerine Birleşmiş
Milletler bünyesinde Vesayet konseyi olusturmaktadır.
Yönetimi denetlemek amacıyla kurulmuştur. Her üyenin bir temsilcisi bulunmaktadır. Yönetici otoriteler tarafından hazırlanan raporları incelemek, Kabul edilen
dilekçeleri, yönetici otoritelerle birlikte incelemek bellil
tarihlerde, Vesayet bölgelerine ziyarette bulunma imkanı tanımak ve tüm bu eylemleri vesayet antlaşmalarına uygun bir şekilde yürütmektedir.
2. BM ile İlişkilendirilmiş Uluslararası Örgütler ve Bağlı Uzman Kuruluşlar
a. Gıda ve Tarım Örgütü (FAO)
Örgüt yapısal olarak idari bölümlere ayrılmıştır; Genel Kurul, Güvenlik Konseyi, Ekonomik ve Sosyal Konsey, Genel Sekterterlik ve Uluslararası Adalet Divanı. Örgütün en
göz önündeki merci Genel Sekreterdir ve 1 Ocak 2007 de
bu görevi Kofi Annan’dan devralan Ban Kİ-moon (Güney
Kore) sürdürmektedir.
FAO nun temel amacı, tarım, ormancılık, balıkçılık
alanlarında araştırma - geliştirme yapmak, az gelişmiş
ülkelerin tarımsal gelişme alanlarına yardım sağlamak
ve dünya gıda sorunu ile ilgilenecek mali ve teknik olanaklar araştırmaktır. Örgüt merkezi İtalyanın başkenti
Roma’dadır.
1. Yapısı
b. Uluslararası Çalışma Teşkilatı (ILO)
Üye devletlerden oluşur. Her üyenin Genel Kurulundaki temsilcileri beş kişiden çok olamaz.
Birleşmiş milletlerin çalışma konularından sorumlu
olup merkezi Cenevre’dedir. Her üye ülke ILO’da iki
hükümet temsilcisi ile birer işçi ve işveren tarafından
temsil olunur.
b. Güvenlik Konseyi
c. Uluslararası Para Fonu
Siyasal alanda bir yürütme organıdır ve 15 üyesi vardır.
1944’de Bretton Woods Konferanslarında kararlaştırılmış ve uluslararası para sisteminin işleyişini sağlamak
üzere kurulmuştur.
a. Genel Kurul
BM Güvenlik Konseyinde veto hakkına sahip
beş daimi üye bulunur. ABD, Rusya, İngiltere,
Fransa ve Çin Halk Cumhuriyeti.
c. Ekonomik ve Sosyal Konsey
Genel Kurulca secilen 54 üyeden oluşur.
IMF, uluslararası mali düzeni sağlamak, Dünya
Bankası ise uluslararası kalkınma konularına yönelik faliyetlerde bulunmak üzere kurulmuşlardır.
d. Uluslararası Adalet Divanı
Genel Kurul ve Güvenlik Konseyi tarafından mutlak çoğunluk esasına göre seçilen 15 yargıçtan oluşur.
Yanlızca devletlerin Divan önünde taraf olabilme
yetkileri vardır. Bu açıdan bireysel başvuru yolu kapalıdır.
Divan tarafından alınan bir kararın uyulmamasının herhangi bir yaptırımı bulunmamaktadır. Divan kararına
uyulmaması halinde izlenecek yol Güvenlik Konseyine
başvurmaktır. UAD’nın bir başka yetkisi de uluslararası
uzmanlık kuruluşlarına “danışma görüşleri’’ vermektedir. Doğrudan UAD’nın önüne gelmeyen konularda, Divanın görüşünü almak da mümkündür. UAD Hollanda
Lahey’dedir.
514
IMF’nin başlıca fonksiyonu, dış ödeme açığı olan
ülkelere kısa vadeli kredi açmaktır. O bakımdan
uzun vadeli kalkınma kredileri veren Dünya
Bankası’ından farklıdır.
Türkiye 19.12.1947 tarih ve 5016 sayılı yasa ile IMF ve
Dünya Bankasına resmen üye olmuştur.
d. Dünya Bankası
Resmi adı Uluslararası İmar ve Kalkındırma Bankası
olan bu banka BM’ye bağlı çok yönlü uluslararası bir
finansal kuruluştur.
Dünya Bankasından kredi alabilmek için once,
Kabul edilir projeler hazırlamak gerekir. Bunlar
ülkelerin ekonomik ve mali politikalarıyla uyumlu
olmalıdır. Proje hazırlamasına bazen banka uzmanları da katılabilir.
KPSS Anayasa
Deneme-5
1.
2.
3.
4.
536
Hukuk Kurallarını diğer sosyal düzen kurallarından ayıran en önemli özellik aşağıdakilerden
hangisidir?
5.
“Kanunlar süreklidir yani yürürlüğe girdikleri tarihten itibaren kapsamına giren kişi ve olaylara her
zaman uygulanır.”
A)
Manevi yaptırımlı olması
Bu ilkenin istisnası aşağıdakilerden hangisidir?
B)
Devlet tarafından konması
A)
Medeni Kanun
C)
Yasama organı tarafından konması
B)
Türk Ceza Kanunu
D)
Maddi yaptırımlı olması
C)
Bütçe Kanunu
E)
Kişilerle kiler arasındaki ilişkileri düzenlemesi
D)
Ceza Muhakemeleri Usul Kanunu
E)
Hukuk Usul Muhakemeleri Kanunu
On beş yaşındaki bir öğrencinin ana babasının
izni olmadan yapmış olduğu bir satışın sözleşmesi aşağıdaki yaptırımlardan hangisine tabidir?
A)
Yokluk
B)
Butlan
C)
Hükümsüzlük
D)
Nisbi butlan
E)
Tek taraflı bağlamazlık
Bir kimsenin hacizden mal kaçırmak amacıyla
evini başkasına satmış gibi işlem yapması halinde hangisi söz konusudur?
A)
İkrah
B)
Hile
C)
Muvazaa
D)
Hata
E)
İrade bozukluğu
Anayasamıza göre aşağıdakilerden hangisi
seçimlerin ilkelerinden biri değildir?
6.
7.
8.
Aşağıdakilerden hangisi milletvekillerinin sahip
oldukları yasama dokunulmazlığının bir sonucudur?
A)
Milletvekillerinin sahip oldukları mallarına
dokunulamaması
B)
Milletvekillerinin TBMM çalışmalarına katılma
zorunluluğunun bulunmaması
C)
Milletvekillerinin Meclis kararı olmaksızın
tutuklanamaması
D)
Milletvekillerine, milletvekilliği süresince konut
tahsis edilmesi
E)
Milletvekillerinin görevleri ile bağdaşan mesleklerini yürütebilmesi
Cumhurbaşkanı,TBMM tarafından vatan ihanetle
suçlanması durumunda aşağıdakilerden hangisi
tarafından yargılanır?
A)
Devlet Güvenlik Mahkemesi
B)
Yüce Divan sıfatıyla Anayasa Mahkemesi
C)
Yargıtay Genel Kurulu
D)
Ağır Ceza Mahkemesi
E)
Askeri Yargıtay
1982 Anayasası’na göre, aşağıdakilerden hangisi
yüksek mahkemelerden biridir?
A)
Genel oy ilkesi
A)
Bölge İdare Mahkemesi
B)
Gizlilik ilkesi
B)
Yüksek Hakem Kurulu
C)
Serbestlik ilkesi
C)
Devlet Güvenlik Mahkemesi
D)
Açıksayım ilkesi
D)
Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu
E)
Çift derecelilik ilkesi
E)
Uyuşmazlık Mahkemesi
Download