Sürdürülebilirlik ve Kaynak Verimliliğine Yönelik Güncel

advertisement
Sürdürülebilirlik ve Kaynak
Verimliliğine Yönelik
Güncel Gelişme ve Yaklaşımlar
Prof.Dr. Göksel N. Demirer
Orta Doğu Teknik Üniversitesi
Çevre Mühendisliği Bölümü
Temiz Gelecek Gençlerle Gelecek Projesi
Hitit Üniversitesi, Çorum
1 Mart 2014
20. yüzyıl’ın ikinci yarısında baş döndürücü bir hıza ulaşan teknolojik
ve endüstriyel gelişmelerin beraberinde getirdiği çevresel
değerlerin tahribi ve yenilenemeyen kaynakların hızla azalması
günümüzde ivmelenerek sürmektedir. Endüstrileşme ve yaşam
biçimlerindeki değişmeye paralel olarak ortaya çıkan atıklar, zaman
içinde logaritmik bir artış göstermiş ve bu atıklar nedeniyle
yaşanılan yerel çevre sorunları küresel bir boyut kazanmıştır. Ozon
tabakasındaki incelme, küresel ısınma, asit yağmurları, çeşitli doğal
alıcı ortamlara -özümseme kapasitelerinin çok üzerindeki
miktarlarda- yapılan toksik ve tehlikeli atık deşarjları bu kapsamda
sayılabilir.
Prof. Dr. Göksel N. Demirer
ODTÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü
Çeşitli Tür ve Ölçeklerdeki Çevre Sorunları
hızla artmaktadır...
Prof. Dr. Göksel N. Demirer
ODTÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü
Madalyonun Diğer Yüzü:
Tükenmekte olan Doğal Kaynaklar ve
Artmakta Olan Talep
Bulunan Petrol
Rezervleri
Prof. Dr. Göksel N. Demirer
ODTÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü
Petrol
Talebi
Petrol, Doğalgaz ve
Kömür Üretim Profilleri
 Konvansiyonel su kaynakları yakın gelecekte su
ihtiyacını karşılayamaz duruma gelecektir.
Prof. Dr. Göksel N. Demirer
ODTÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü
Tükenmekte olan Diğer Doğal Kaynaklar
Prof. Dr. Göksel N. Demirer
ODTÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü
McKinsey Global Institute
Resource Revolution: Meeting the world’s energy,
materials, food, and water needs, Kasım 2011
McKinsey, 2011
20. yüzyılda:
 dünya nüfusu 4 katına çıkmış,
 dünyadaki ekonomik büyüklük 20 kat artmış,
doğal kaynaklara olan gereksinim %600-2000 oranında
artmıştır.
Bu sürecin sonuçlarını 21. yüzyılda gözlemlemekteyiz.
Örneğin sadece 2010 yılının ikinci yarısında 44 milyon
insan artan gıda fiyatları nedeniyle yoksulluk sınırının altına
düştü.
Prof. Dr. Göksel N. Demirer
ODTÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü
2030 Yılına kadar…
McKinsey, 2011
Bugün 1,8 milyar olan orta-sınıf tüketici sayısı 4,8 milyara
çıkacaktır.
Doğal kaynaklara yönelik mevcut talep ciddi ölçüde
artacak, doğal kaynak eldesi giderek daha zor ve maliyetli
hale gelecektir. Örneğin çelik ihtiyacı %80 artacaktır.
Prof. Dr. Göksel N. Demirer
ODTÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü
2030 Yılında…
McKinsey, 2011
İklim değişikliği nedeniyle ortaya çıkan yağış
rejimlerindeki değişiklikler hidroelektrik kaynaklarının
%17’si ve su yoğun pek çok süreç üzerinde olumsuz etkiler
yaratacaktır.
Toprak erozyonu, yer altı sularının kirlenmesi ve
tükenmesi, ormansızlaşma, okyanusların asidifikasyonu,
vb. çevre sorunlarının doğal kaynaklar üzerindeki olumsuz
etkisi giderek artacaktır. Örneğin balık miktarı bugünkü
düzeyin 1/3’üne inecektir.
Prof. Dr. Göksel N. Demirer
ODTÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü
2030 Yılında…
En önemli sıkıntı “su ve ekilebilir toprak” temininde
yaşanacaktır.
Bugüne göre %30 daha fazla su ihtiyacı olacaktır.
Dünya nüfusunun çok önemli bir bölümünün enerji,
su, gıda gibi temel gereksinimlerinin karşılanamaması
söz konusu olabilecektir.
Prof. Dr. Göksel N. Demirer
ODTÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü
McKinsey, 2011
Peki ya çözüm ?
Prof. Dr. Göksel N. Demirer
ODTÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü
Varolan üretim ve tüketim eğilimlerinin sürmesi durumunda,
2050 yılına kadar büyüklük ve kaynaklar olarak dünyaya denk
ikinci bir gezegen bulup, dünya nüfusunun yarısını bu
gezegene taşıyacağız...
1900
Prof. Dr. Göksel N. Demirer
ODTÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü
2002
2050
2100
KAYNAK: United Nations Environmental Program,
Sustainable Consumption and Production (SCP): Making the Connection.
http://www.unep.fr/shared/publications/cdrom/WEBx0028xPA/cpsc.htm
Ya da varolan üretim ve tüketim
eğilimlerini değiştirip, tek gezegene
“sığmanın” yollarını bulacağız.
Peki nasıl ?
Prof. Dr. Göksel N. Demirer
ODTÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü
McKinsey Global Institute
Resource Revolution: Meeting the world’s energy,
materials, food, and water needs, Kasım 2011
Gerekli çalışmalar yapıldığı koşulda, 2030 itibarıyla küresel
kaynak ihtiyacının % 30’unu kaynak verimliliği
uygulamaları ile karşılamak olasıdır. Bunun parasal
karşılığı 2,9 trilyon Dolardır.
Bunu sağlamaya yönelik olarak 15 temel olanak
belirlenmiştir.
Prof. Dr. Göksel N. Demirer
ODTÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü
1. Binalarda enerji verimliliğinin sağlanması
2. Büyük ölçekli çiftliklerde verimliliğin arttırılması
McKinsey, 2011
3. Gıda atıklarının azaltılması
4. Evsel su (şebeke, vd.) kayıplarının azaltılması
5. Kentsel yoğunlaşma (ulaşım kaynaklı önemli verimlilik artışları sağlayacaktır)
6. Demir çelik endüstrisinde daha yüksek enerji verimliliğinin sağlanması
7. Küçük ölçekli çiftliklerde verimliliğin arttırılması
8. Ulaşımda kullanılan yakıt verimliliğinin arttırılması
9. Elektrikle çalışan ve hibrit araçların yaygınlaştırılması
10.Toprak erozyonunun azaltılması
11.Çelik kullanım verimliliğinin arttırılması
12.Petrol ve kömür geri kazanımının arttırılması
13.Sulama tekniklerinin geliştirilmesi
14.Karayolu taşımacılığından demir ve deniz yolu taşımacılığına geçilmesi
15.Enerji santrallerinde verimliliğin arttırılması
Prof. Dr. Göksel N. Demirer
ODTÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü
Resource Revolution: Meeting the world’s energy, materials, food, and water needs
McKinsey Global Institute, Kasım 2011
Kaynak verimliliğine ilişkin olanakların %70-85’i
gelişmekte olan ülkeler için söz konusudur.
McKinsey, 2011
Prof. Dr. Göksel N. Demirer
ODTÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü
ÖZETLE:
Hızla tükenmekte olan doğal kaynakların
sürdürülebilir olarak yönetilebilmesi için:
Bu süreçte doğal kaynakların verimli kullanımı,
atıkların azaltılması, geri kazanım uygulamalarının
arttırılması, vd. ya da diğer bir deyişle
doğal kaynak kullanımı ile ekonomik büyüme
arasındaki ilişkinin yeniden tanımlanması gereklidir.
Prof. Dr. Göksel N. Demirer
ODTÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü
Ekonomik Etkinlik
Kaynak Kullanımı
Çevresel Etki
Kaynak Kullanımı
Çevresel Etki
Son yıllarda bu hedefe ulaşmaya yönelik olarak pekçok
yaklaşım, yöntem ve araç geliştirilmiştir.
Prof. Dr. Göksel N. Demirer
ODTÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü
Sürdürülebilirlik kavramı ekonomik, sosyal ve çevresel gelişimi paralel olarak
sağlamayı hedefleyen bir kavramdır.
Ekonomik kalkınma, toplumsal refah, çevresel kalite, kaynak verimliliği, vb.yi
sağlamaya yönelik olarak pekçok araç ve yaklaşım geliştirilmiştir..
Sürdürülebilirlik Politikası
Sürdürülebilir Sistemler
Alt Sistemler
Yaklaşımlar
Toplum
Prensipler
Çevre
Ekonomi
Sürdürülebilir Kalkınma
Prof. Dr. Göksel N. Demirer
ODTÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü
Glavic P. ve Lukman R., 2007. “Review of sustainability terms and their definitions”,
Journal of Cleaner Production, 15, 1875-1885.
Bu araçların bir bölümü gündelik hayatımızın bir parçası haline gelmiştir.
Ancak “resmin” bütünsel olarak algılanması ve bu araçların sistematik bir
yaklaşım çerçevesinde kullanımı dilenen düzeyde değildir.
Sürdürülebilir Tüketim
Sürdürülebilir Üretim
Üçlü
Sorumluluk
Endüstriyel Ekoloji
(Simbiyoz)
Tedarik Zinciri
Yönetimi
Entegre Kirlilik Önleme
ve Kontrolü
Yaşam Döngüsü Analizi
Eko-Tasarım
Temiz Üretim
Faktör X
İşçi Sağlığı ve İşyeri
Güvenliği
Eko-Verimlilik
Prof. Dr. Göksel N. Demirer
ODTÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü
Geri Dönüşüm
Yeniden Kullanım
Bu araçların bir bölümü gündelik hayatımızın bir parçası haline gelmiştir.
Ancak “resmin” bütünsel olarak algılanması ve bu araçların sistematik bir
yaklaşım çerçevesinde kullanımı dilenen düzeyde değildir.
Sürdürülebilir Tüketim
Sürdürülebilir Üretim
Üçlü
Sorumluluk
Endüstriyel Ekoloji
(Simbiyoz)
Tedarik Zinciri
Yönetimi
Entegre Kirlilik Önleme
ve Kontrolü
Yaşam Döngüsü Analizi
Eko-Tasarım
Temiz Üretim
Faktör X
İşçi Sağlığı ve İşyeri
Güvenliği
Eko-Verimlilik
Prof. Dr. Göksel N. Demirer
ODTÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü
Geri Dönüşüm
Yeniden Kullanım
Avrupa Birliği ve Sürdürülebilirlik Politikaları
Avrupa topluluğu ülkelerinin sanayi kirliliği üzerine oluşturduğu ilk
yasal düzenlemeler 80’li yıllarda ortaya çıkmıştır. 1983 yılında
yayımlanan 3. Çevre Eylem Programı ise “kirlilik kontrolü”
yaklaşımından “kirlilik önleme” yaklaşımına geçişin ilk izlerini
taşımaktadır
AB 16 Temmuz 2008 tarihinde Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim ve
Sürdürülebilir Sanayi Politikası (SCP/SIP) Eylem Planı’nı yayınlamıştır.
Bu Eylem Planı ile dünya çapında sürdürülebilirliğin sağlanabilmesine
yardımcı olacak sürdürülebilir tüketim ve üretim politikalarının
geliştirilmesi; düşük karbon ve sürdürülebilir teknoloji, ürün ve
hizmetlerin geliştirilmesi; tüketici davranışlarının kaynak verimliliği,
ürün performansı ve eko-inovasyon gibi kavramların gelişmesi
sağlayacak biçimde değiştirilebilmesinin özendirilmesi sağlanılmaya
çalışılmaktadır.
Prof. Dr. Göksel N. Demirer
ODTÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü
İlgili Avrupa Birliği Politika Dökümanlarına Örnekler
Prof. Dr. Göksel N. Demirer
ODTÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü
Kaynak yönetimini geliştirmeye yönelik olan bu araçlar, sadece çevresel koruma değil,
değer yaratma süreçleri için de yaygın olarak kullanılmaktadır.
Prof. Dr. Göksel N. Demirer
ODTÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü
YEŞİL BÜYÜME: Kaynakları verimli kullanarak ve
daha temiz teknolojilerle, krizlere dayanaklılığın
artırılması ve büyüme süreçlerinin
yavaşlatılmadan gerçekleştirilmesidir (Dünya
Bankası).
Son dönemde ülkemizde de tartışılmaya
başlanan Yeşil Büyüme kavramı, sürdürülebilirlik
konusunda 1992 Rio Zirvesi ile tartışılmaya
başlanmış Temiz Üretim, Sürdürülebilir Tüketim
ve Üretim, Endüstriyel Simbiyoz, vb. kavramları
ile büyük ölçüde örtüşen bir kavramdır.
Prof. Dr. Göksel N. Demirer
ODTÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü
TEŞEKKÜRLER
Prof. Dr. Göksel N. Demirer
Çevre Mühendisliği Bölümü
Orta Doğu Teknik Üniversitesi
Tel: 210 58 67
Faks: 210 26 46
e.posta: goksel@metu.edu.tr
Download