gana ülke profili - Dünya Ticaret Platformu
advertisement
YUNANİSTAN ÜLKE PROFİLİ Hazırlayan Tuğrul SOMUNCUOĞLU 2005 T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi YUNANİSTAN 1. Temel Sosyal ve Ekonomik Göstergeler Resmi Adı Resmi Dil Nüfus Yüzölçümü Başkenti Başlıca Şehirler Komşu Ülkeler Etnik Yapısı Azınlıklar Helenik Cumhuriyet Yunanca 10,9 milyon Toplam 131 957 km2 Adalar 24 796 km2 Toplam ada sayısı 2 000 civarı Atina Selanik, Patras, Larisa, İraklion,Drama, Serez, Kavala, Gümülcine, İskeçe Kuzeyde Arnavutluk (247 km), Makedonya Cumhuriyeti ( 246 km), Bulgaristan (474 km), Kuzey Doğuda Türkiye (203 km) %98 Yunan Ortodoks, %2 Müslüman Türk ve diğer Türk, Slav, Pomaklar, Arnavut, Çingene ve İllian Temel Ekonomik Göstergeler 1998a 1999a 2000a 2001b 2002 b GSYİH (Tük.fiyatları,milyar Euro ) 105,8 112,8 121,7 130,9 140,5 GSYİH (milyar dolar) 118,5 120,4 112,4 117,3 132,8 GSYİH (büyüme,%) 3,4 3,6 4,2 4,1a 4,0 Enflasyon (Tük.fiyatları,%) 4,8 2,6 3,1 3,4 3,6 İhracat (milyar dolar) 11,7 11,6 10,6 9,9 7,2 İthalat (milyar dolar) 27,0 26,1 26,2 27,8 29,5 Cari İşlemler Den. (milyar dolar) -3,2 -3,0 -6,0 -7,0 -8,3 Döviz rezervleri (milyar dolar) 17,5 18,1 13,4 5,2 8,1 a Döviz Kuru (ortalama/Euro:dolar) 1,12 1,07 0,92 0,90 0,95 Kaynak: The EIU, Country Report, Greece, July 2002 a: Gerçekleşen b: EİU tahmini 2.Genel Ekonomik Durum 2.1.Ekonomik Yapı Yunanistan küçük, fakat son derece açık bir ekonomiye sahiptir. Toplam milli gelirde AB ülkeleri içinde Portekiz’den sonra en düşük değere sahiptir. Yunanistan’da endüstriyel yapı diğer AB ülkeleri ile karşılaştırıldığı zaman hep daha sınırlı olmuştur. Son yıllarda endüstrinin GSYİH içindeki payı %21-22 ve imalat sektörünün payı %10-12 düzeyinde olmuştur. Geniş kamu sektörü, 1970’lerden beri süregelen düşük seviyedeki ekonomik büyümenin nedeni olarak gösterilmektedir. Kamu sektörü hizmet ve mal sağlamanın dışında kapsamlı bazı politikaları gerçekleştirmek için araç olarak kullanılmıştır. Yunanistan’da devlet savunma sanayi, hava ve demiryolları ve rafinerilerde ve sanayii sektörünün % 70’inde 1990’lı yılların başlarına kadar etkin rol oynamıştır. Kamunun bankacılık sektöründe de varolan belirleyiciliği bir çok büyük endüstriyi kontrol etmesine olanak sağlamıştır. 1996 yılına kadar kamu sektörünün tekel gücünü azaltmak için çok © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 küçük çapta değişiklikler yapılmıştır fakat teknolojide hızla artan ilerlemeler, küreselleşmenin hızlanması ve Avrupa Birliği’ne verilen bazı taahhütler sonucunda kamu sektörü reformları öncelikli bir politika durumuna gelmiştir. 1998 yılında Hükümet EMU’ya katılım çerçevesinde kapsamlı bir özelleştirme programına başlamıştır. Ülkedeki çoğu endüstri Selanik ve Atina bölgesinde yoğunlaşmıştır. Kuzey bölgelerinde ve Ege adalarındaki yetersiz altyapı hükümetin merkeziyetçiliği azaltma ve yerel yönetimleri güçlendirme çabalarını engellemiştir. Bu durum AB Topluluk Destek Çerçeve Programı kapsamında sağlanan finansmanla kara ve demiryollarında, liman ve havaalanlarında yapılacak iyileştirmelerle değişecektir. Yunanistan’da tarım, ormancılık ve balıkçılığın GSYİH’ye katkısı son yıllarda azalmış olmasına rağmen, bu sektörlerin GSYİH’ye katkısı %6,8 oranı ile AB ortalaması olan %2,5’un çok üstündedir. Ancak, hizmet sektörünün GSYİH’ye katkısı çoğu gelişmiş ülkede olduğu gibi önemli yer tutmakta ve 2002 yılında GSYİH’nin %71,6’sını teşkil etmektedir. Hizmet sektörünün düşük katma değerli yapısı finansal sistemin modenizasyonu ile değişmiştir.Turizmin toplam gelirde önemli bir payı bulunmaktadır ve ülkenin döviz kaynakları için hayati önem taşımaktadır. En geniş alt sektörler emlak işleri ve ardından ticarettir. Finans sektörünün büyümesi ve telekom pazarının liberilizasyonu ile ulaştırma ve iletişim sektörlerinin önemi artmıştır. 2.2. Kamu Harcamaları ve Özelleştirme Kamu harcamalarının, 2000 yılında hedeflenenden %9,1 daha fazla olacağı hesaplanmıştır. Dört yıl süren sabit bir süreçten sonra, hükümet harcamaları GSYİH’nin yüzdesi olarak azaltmayı ve sermaye harcamalarını canlandırmayı amaçlamıştır ve buna uygun olarak, hükümetin genel harcamaları yavaşça düşmüştür. Bu durum, harcamaların GSYİH’nin %6,5’undan, %4,9’una düşürülmesi gerçekleştirilerek kolaylaştırılacaktır. Kamu sektörü maaşları, hükümetin harcamaları kontrol altında tutmasında engelleyici önemli faktörlerden biridir. Kamu sektörü maaş artışının, hükümetin enflasyon hedefiyle aynı düzeyde veya altında olması gerekmektedir. Ancak hükümet, her çalışan için 3 000 Drahmilik bir ikramiye vermeye söz verdiği için ortalama maaş artışı toplam %3’ü bulmuştur. Kamu hizmetinden ayrılan her beş kişi için bir kişinin işe alınma politikası sürdürülmüş olmasına rağmen, kamu çalışanlarının yaklaşık yarısını teşkil eden sağlık, eğitim ve sigorta sektöründe bu uygulama yapılamadığı için, bu politika ancak kısmen etkili olmuştur. Bundan başka sözleşmeyle işe alınmaya sınırlama getirilmesi konusunda güçlü bir baskı bulunmaktadır Kamu girişimlerinin, özel sektör çizgisinde yeniden düzenlenmesi, çalışma planlarına uyumu ve hedeflere ulaşmakta sorumluluk sahibi yöneticilerin atanmasını içeren bir yasa Mayıs 1996’da yürürlüğe konmuştur. Bazı büyük devlet girişimleri bu düzenlemelere karşı çıktığından, danışmanlık süresi olan altı ay içinde reform başarılı olmadığı taktirde; hükümet ödeme kurallarının ve kamu girişimlerindeki zarara uğrayan işçilerin çalışma koşullarınının değiştirilmesine izin veren bir yasayı yürürlüğe koymuştur. Kamu girişimlerinin bir çoğu sabit sözleşmelerle tayin edilen yönetimlerle yeniden düzenlenmiştir. Bu durum hükümetin, Hellenic İletişim Kurumunun (OTE), Kamu Gücü İşbirliği (DEH), Hellenic Petrol ve Posta Hizmetlerinin kısmen özelleştirilmesi ile ilgili planlarının gerçekleşmesine izin vermiştir. Mart 1998’de döviz-oranı mekanizmasına (ERM) girilmesiyle, Simitis hükümeti özelleştirmede bir adım daha ileri götüren programı yürürlüğe koymuştur. Hükümet 199899 yıllarında, Atina Devlet Tahvili Borsasında yapılan satışlar veya kısmi özelleştirmeden 2 © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 trilyon Drahmi kazanç sağlamıştır. 2000-01 yıllarında 1.5 trilyon Drahmi daha ek kazanç beklenirken, 1999 yılında başlayan devlet tahvili piyasasında hisse satışlarının uzun sürmesi nedeniyle bu kazancın elde edilmesi gecikmiştir. Hükümet ayrıca gelir akışını sürdürmek için, Ziraat Bankası, OTE ve Hellenic Petrol’ün konvertibıl hisse senetlerinin satışı gibi başka yollara da başvurmuştur. Ayrıca Mal ve Para Bağış Fonu ve Ulusal Piyango gibi girişimlerin gelecekteki gelir vergisi akışına bağlı hisse senetleri güvence altına alınmıştır. 2001 yılının başlarında hükümet, OTE’deki payını %51, Hellenic Petroldeki payını %65 ve Atina Su ve Kanalizasyon Şirketindeki payını %75 düşürmüştür. Aynı zamanda, ilk iki şirket için stratejik yatırımcıları araştırmıştır. DEH, 2001’in ikinci yarısında, %15-20 oranında hisse senedi satılarak kurumsal ve senet dengelemeye yönelik olarak yeniden yapılandırılmıştır. Ek olarak, dört kamu sektörü bankasının kesin satışı yapılmış ve Yunanistan Merkez Bankasının, hisse senetlerinin dengelenmesi konusundaki yapılandırılması tamamlandıktan sonra satışı için söz verilmiştir. Daha önce tamamen devlete ait bankalar olan Hellenic Endüstriyel Kalkınma Bankası ve Ziraat Bankası kısmen tahvil satmaktaydı ve hükümet şimdiki durumda her iki banka için de stratejik yatırımcılar aramaktadır. Ülkenin en büyük bankası olan Yunanistan Ulusal Bankası, Ekim 1999’da New York hisse senedi borsası listesine alınmıştır. Diğer hükümet kontrollü büyük banka olan, Ticaret Bankasının %6.7’lik payı (çok kısa zamanda %9.7’ye çıkarılmıştır), Fransa Credit Agricole Indo Suez’in kontrolüne geçmiştir. Hükümet bir yasa yayımlayarak, iki banka için yöneticilerin tayini ve çalışanlarının yarı kamu olarak verdikleri hizmetlerin üzerindeki etkisinin kalktığını ilan etmiştir. Askeri sektörde hükümet, ordu için cip, kamyon ve zırhlı personel taşıyıcıları yapan Hellenic Araç Endüstrisindeki %43’lük hissesini satmıştır. 2.3. Ekonomik Performans Yunanistan’ın ekonomik performansı, ortalama %1,7’lik yıllık reel GSYİH artış oranıyla 1980’li yıllar boyunca yetersizdi. 1990’ların ilk beş yılında, Avrupa genelinde 1993 yılında görülen %1,6’lık gerilemeyle bağlantılı olarak, bu oran %1,3’e düşmüştür. 1996-2000 yılları arasında ise Yunanistan GSYİH’deki yıllık %3,3’lük büyümeyle, Avrupa ortalamasının üstünde bir iyileşme göstermiştir. GSYİH’nin 2001 yılındaki artışı %4,1 oranında gerçekleşmiştir. Küresel durgunluğa rağmen kamu hesaplamalarına göre 2002 yılında % 4 oranında büyüme beklenmektedir. Aralık 2002’de Milli Ekonomi Bakanlığı tarafından yayınlanan İstikrar ve Büyüme Programın’da 2006 yılına kadar yıllık %3,5-%4 oranlarında büyüme öngörülmüştür. Çerçeve Program kapsamı altında sağlanan AB yatırım fonlarına ve AB ile işbirliği eğilimine dayalı olarak gerçekleşen bu hızlanma daha çok yatırımlara yöneliktir. Tüketim harcamalarındaki büyümenin son yıllarda nispeten daha ılımlı hale gelmesi, özel ve kamu tüketim harcamaları arasındaki mali birleşimin etkilerini yansıtmaktadır. Ancak, vergi kesintileri, 2001 bütçesindeki emeklilik zamları ve istihdam artışı özel sektör tüketiminin canlanmasına küçük bir katkıda bulunarak, diğer negatif faktörlerin dengelenmesini sağlamıştır. Yunanistan’daki kişi başına düşen gelir, alışılageldiği gibi AB’de en düşük düzeydedir. Ancak, Yunanistan’ın 1980’li yıllarda GSYİH’nin %50’si olarak tahmin edilen geniş ölçüde kayıtdışı ekonomisi yüzünden, resmi göstergeler tam bir bilgi sağlayamamaktadır. Vergi kaçırmanın azaltılması konusunda gösterilen önemli çabaların ardından yapılan bir OECD çalışmasında bu gösterge %29 olarak hesaplanmıştır. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Toplam yerel üretim ve enflasyon (% olarak) Yıllık ortalama 2002 1998-2002 Sabit fiyatlarla GSYİH 4,0 3,8 Tüketici fiyatları (ortalama; ulusal oran) 3,6 3,5 Kaynak:The EIU,Greece,Country Profile 2003 Tüketici fiyat enflasyonu 1989-96 yıllarında ortalama %14 oranında gerçekleşmiş ve 1990 yılında %20.5’e varan hızlı bir yükseliş göstermiştir. Bu oran 1996-2000 yılları arasında daha sıkı mali ve parasal politikalar nedeniyle aşamalı olarak ortalama %4,9’a düşmüştür. Enflasyon oranında Ağustos ve Eylül 1999’da yıldan yıla %2 oranında düşme görülürken, tüketici fiyat enflasyonu tekrar tırmanmaya başlamıştır. Enflasyon yılın sonunda tekrar %3,9 oranına dönerken, Kasım 2000’de hızlı bir artışla, %4,2’ye yükselmiştir. Bu artışın en büyük nedenleri, 1999 ve 2000’de benzin fiyatlarındaki artış ve Yunanistan’ın EMU’ya katılmadan önce iki yıl süre içinde enflasyon oranını düşürmek için aldığı önlemlerdir. Enflasyon oranı 2000 yılında %3,1 iken, bu oran 2001 yılında %3,4’e ve 2002 yılında %3,6’ya yükselmiştir. İşsizlik oranı 1990’lı yıllar boyunca artış göstermiş ve 1999 yılında % 12 ile en yüksek seviyeye çıkmıştır.İstikrar Programı çerçevesinde yapılan hesaplamalara göre 2002 yılı rakamı %10’dur. Hükümet 2006 yılında işsizlik oranının % 7,1’e düşeceğini tahmin etmektedir. 2.4. Sektörler 2.4.1. Tarım Yunanistan’da tarım, ormancılık ve balıkçılığın GSYİH’ye olan katkısı 2002 yılında yaklaşık %6,8’dir. Aynı sektörlerin AB ortalaması ise %3’ten azdır. 1999’da toplam işgücünün %17 si bu sektörlerde istihdam edilmiştir ve tarıma dayalı ürünlerin ihracat oranı diğer AB üyesi ülkelerden çok daha fazladır. Bu oran 1997 yılında %23,4 idi. Dağlık arazisi nedeniyle ülke topraklarının yalnızca %26,2’si işlenmektedir; işlenmekte olan toprakların ise ancak %42’si sulanabilmektedir. Yunanistan birçok mahsulde kendi kendine yeten bir ülkedir fakat bazı tahılları, kendisine gerekli et ve mandıra ürünlerinin geniş bir bölümünü ithal etmektedir. Endüstriyel şeftali üretiminde lider ülkelerden biridir ve domates üretiminde en üst sırayı almaktadır. Ülkenin diğer önemli mahsulleri tütün, pamuk ve şekerpancarıdır . Yunanistan balıkçılık filosu, daha eski ve küçük teknelerden komisyon almayan AB programlarının avantajlarından yararlanabilmeleri için 1990’ların ortalarında küçültülmüştür. Balıkçılık filosu son on yılın sonlarında tekrar büyüyerek 1998 yılında 8 143 tekneye ulaşmış, ancak bu sayı 1999 yılında tekrar azaltılarak 7 716’ya ve 2000 yılında 7 627’ye indirilmiştir. Yunanistan, balık çiftçiliğinde Avrupa’da üretimin yaklaşık yarısını karşılamaktadır ve lider konumundadır. 2.4.2. Madencilik Madenciliğin ve taş ocağı işletmelerinin GSYİH’ye katkısı çok azdır (yaklaşık %0,6) ve giderek düşmektedir. Ancak, son istatistiklere göre 1997 yılında minerallerin dolar bazında %4,3’lük bir ihracat katkısı olduğu hesaplanmıştır. Yunanistan’da geniş oranda maden © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 yatakları bulunmaktadır ve perlit (inci taşı), bentonit, puzolan ve sünger taşı üretiminde dünyada en üst sıralarda yer almaktadır. Aynı zamanda, mermer gibi inşaat malzemelerinde de güçlüdür. Yunanistan’da boksit rezervleri de bulunmaktadır (120 milyon ton elde edilmiştir, 500 milyon tonlık rezerv bulunduğu tahmin edilmektedir). Maden yatakları alüminyum yönünden zengindir fakat bu madeni çıkartma maliyeti Avustralya ve Jamaika gibi madenin kolay çıkarıldığı ülkelere kıyasla çok yüksektir. Trakya ve adaların birçoğunda epitermal (ince tabaka olarak yayılmış) altın madeni araştırması yapılmaktadır. Chalkidhiki yarımadasında bulunan Kassandra madenlerinde 87,1 g/ton altın içeren, 13 milyon ton kurşun ve çinko rezervi olduğu tahmin edilmektedir. 2.4.3. İmalat Yunanistan’ın üretim sektörü Avrupa standartlarına göre daha küçüktür ve 2002 yılında GSYİH’nin %10,7’si olarak hesaplanmıştır. Sektörün GSYİH’ye olan katkısı son yıllarda düşme eğilimi göstermişse de sektör hala ihracatta (1997 rakamlarına göre %53,8) çok önemli yer tutmaktadır. İmalatçı firmaların geneli küçük aile işletmeleridir. Yunanistan Ulusal İstatistik Hizmetlerinin (NSSG) en son yaptığı sanayi araştırmasında listelenen 144 717 kuruluşun %92,5’i on kişiden az işçiyle ve yalnızca %0,5’i 100’den fazla işçiyle çalışmaktadır.(On kişiden fazla işçiyle çalışan 5 604 şirketle 1996 da yapılan bir araştırma: 50’den fazla işçiyle çalışan firmaların, iş alanlarının yalnızca %17,6’sında faal olduğunu ve toplam katma değerin %79,1’ini sağladığını göstermiştir.) En geniş ve genel olarak en karlı sektör özellikle hammaddelerini yerel kaynaklardan sağlayan yiyecek, içecek ve tütün gibi tüketim malları sanayiidir. Giyecek ve ayakkabı endüstrisinde, düşük ücretli Asya ve Doğu Avrupa ülkeleriyle yapılan rekabet nedeniyle son yıllarda gerileme görülmüştür. Bazı Yunan şirketleri, özellikle giyim sektöründe çalışanlar, iş yoğunluklarını Balkan ülkeleriyle sınırlandırmışlardır. 1980’lerde Avrupa ile artan ekonomik ilişkiler sonucu, 1950’li ve 1960’lı yıllarda kurulan düşük teknolojiyle çalışan ve daha çok ithalata dayanan sanayi şirketlerinin sayısı azalmıştır. Üreticiler, artan ücret maliyetleri sebebiyle, daha yüksek katma değer sağlayan malların araştırmasına girmişlerdir. Mamul Mal Üretimi (% büyüme) 2000 Yiyecek- İçecek 2,3 Tekstil -7,5 Giyim -1,8 Kauçuk ve plastik -2,0 Kimyasallar 9,2 Metal dışı mineraller 3,7 Makine ve teçhizat 0,2 Elektrikli materyaller -12,5 Radyo, tv ilet,işim araçları -32,2 Ulaşım gelirleri -8,5 Toplam Üretim 0,7 Yıllık ortalama 2000-02 2,1 0,0 -3,2 0,8 8,0 2,9 6,3 0,8 3,2 3,1 2,5 Kaynak:The EIU,Greece,Country Profile 2003 © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 2.4.4. İnşaat Yapı endüstrisi geçmişte Yunan ekonomisinde önemli bir yere sahip olmakla beraber, performans yönünden iniş çıkışlar göstermektedir. Sektörün 2002’de GSYİH’ye katkısı %8,4 oranında gerçekleşmiştir. Atina’da düzenlenecek olimpiyat oyunları ve AB fonlarından sağlanan desteklerle bu oranın 2004 yılında % 12’ye ulaşacağı tahmin edilmektedir. Sektör AB’nin, finansmanına katkı sağladığı projelerle 1990’ların ortalarında iyileşme göstermiştir ve AB’nin Çerçeve Program yoluyla finanse ettiği projelerden en çok ağır sanayi inşaat şirketleri yararlanmıştır. AB fonlarının (1994-99 Çerçeve Program çerçevesinde (CSF) 14 milyar Ecu, 2000-06 CSF’de 25,5 milyar Euro) en büyük bölümü, kuzey-güney ve doğu-batı karayolları, Atina yer altı demiryolu, havaalanları ve limanların geliştirilmesi gibi büyük ölçüde kamu yatırımlarına ayrılmıştır. Bunlara ek olarak, yeni Atina havaalanı, Atina’daki ring yolu ve Korinth Körfezindeki asma köprü inşaatları Avrupa Yatırım Bankasından alınan kredilerle özel sektör işbirliğinde yapılmıştır. 1999’da hükümet, Üçüncü Çerçeve Program’daki yatırım planlarını yeniden gözden geçirmiş ve kamu-özel sektör işbirliğine büyük önem vermiştir. Ülkenin büyük inşaat şirketlerinin birleşmesine ve kendini finanse eden altyapı çalışmaları için teklif vererek yabancı şirketlerle rekabet edebilmesine izin veren bir yasa Mart 2001’de parlamentodan geçmiştir. 2.4.5. Bankacılık 2002 yılı sonu itibarıyla Yunanistanda 15 ticari banka bulunmaktadır. Bu bankalarda ticari bankacılık sektörünün birleşime giderek oluşturduğu beş büyük banka pazarın % 80-85’ne hakimdir: Devlet kontrollü Yunanistan Ulusal Bankası (NBG), Yunanistan Ticaret Bankası ile Alfa, EFG Eurobank-Ergasias ve Pire bankaları olarak üç özel banka. Hükümet NBG ve Ticaret Bankası üzerindeki kontrolünden feragat etme isteğini bildirmiştir. Bankalar yatırım bankacılığı, komisyonculuk, ortak fonlar, leasing, sigorta ve kredi kartlarıyla uğraşan bayileriyle dikey geçiş yapmışlardır. Hepsinin de Balkanlarda şubeleri ve bayileri bulunmaktadır ve içlerinden ikisinin Orta ve Doğu Avrupa’da ortaklıkları bulunmaktadır. Bazı Avrupa bankaları Yunanistan pazarına girmiştir. Deutsche Bank’ın, EFG EurobankErgasis’de %10’luk payı ve Credit Agricole Indo Suez’in de Ticaret Bankasında %6,7’lik (çok kısa zamanda %9.7’ye çıkmıştır) payı bulunmaktadır. Portekiz Ticaret Bankası, Yunanlı sigortacılarla kuvvetlerini birleştirmiş, Interamerican 45 yeni şube kurmuştur ve NovaBank, 2002’ye kadar 120 şube kurmayı planlamaktadır. Ancak, Pire Grubu ve Hollanda ING arasındaki stratejik ortaklık konusunda uzayan görüşmeler nedeniyle bu ortaklık 2000 yılında başarısızlığa uğramıştır. Banque Worms, Credit Lyonnais, Ulusal Westminister ve Barclays Yunan hisselerini satmıştır ve Credit Commercial de France da aynı satışı yapmak için görüşmelerde bulunacağını açıklamıştır. Başka birleşimler de beklenmektedir. 2.4.6. Sigortacılık Yunanistan sigorta piyasası diğer Avrupa ülkelerine kıyasla daha küçüktür. 2001 yılında kişi başına düşen prim 241€ ile diğer AB ülkelerinin ortalamasının yalnızca %11,5’idir. Toplam prim geliri 2,6 milyar € olarak hesaplanmıştır. Genel sigortacılık hizmetleri içinde hayat sigortası oranı 1998 yılından itibaren her yıl önemli artış göstermektedir. Sektördeki yeniden yapılanma sürecinde 2001 yılı sonunda endüstri derneğine kayıtlı sigorta şirketi © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 sayısı 183’ten 107’ye düşmüştür. Sigorta şirketlerinin 73’ü yerel, 34’ü ise yabancı sermayelidir. Pazar araştırmacıları bu sayının on yılda yarıya düşeceğini beklemektedir. Sigorta Şirketleri Derneği verilerine göre ilk 5 şirket piyasanın %60’ına ve ilk 10 şirket %80’ine hakimdir. 2.4.7. Perakende satış sektörü 1980’lerde perakende satış küçük aile şirketleri aracılığı ile yapılmakta olup, belediyelerin kontrolündeydi. Bu durum, Yunan şirketleri ile ortaklık ve işbirliği yaparak kendi markaları altında ticaret yapan veya açık artırmayla satın aldıkları yerel markaları kullanarak, toptan veya perakende satış yapan birçok Avrupa şirketiyle beraber 1990’larda hızla değişmeye başlamıştır. Yabancı markalı ürünler özellikle yoğun distribütörlüklerle satılan elektrik teçhizatı ve otomobillerdir. Ford ve Opel dağıtım zincirlerini desteklemek için Yunanistan’da banka şubeleri açmışlar ve diğer üreticiler de finansman düzenlemelerini yerel bankalarla sürdürmüşlerdir. Perakende satışta en hızla büyüyen sektör özellikle ayaküstü yiyecek ve özel dizayn giyim konusundaki ülke zincirleridir. Sektörün GSYİH’ya katkısı 2002 yılında %14,5 olarak hesaplanmıştır. Toptan ve perakende satışların GSYİH’ye katkısı üretimden daha fazladır. 2.4.8. Turizm Son yıllarda Yunanistan’a kendi nüfusundan daha fazla turist gelmiştir. Hesaplamalara göre 1999’daki %11’lik bir artışın ardından, 2000’de 12,5 milyon kişiyle artış %4’e yükselmiştir. 2001 yılı için açıklanan 14,7 milyon turist sayısı Balkanlardan ve doğu Avrupadan gelen göçmenleri de kapsamaktadır. Turizmi Geliştirme Enstitüsü (ITEP) gerçek turist sayısını 12,7 milyon kişi olarak açıklamıştır.Yunan Turizm Ofisinin(EOT) yayınladığı verilere göre 2001 yılında turizmin Yunan GSYİH’sine katkısı %8 ve işgücüne katkısı %10 civarındadır. Resmi politika turizm ürünlerini çeşitlendirmek ve golf sahaları, konferans merkezleri, kayak ve diğer dinlence yerleri, kaplıcalar ve çeşitli spor merkezleri kurmak için parasal devlet desteğini hazır bulundurmaktır. 2000 yılının başında, 28 konferans merkezi ve 38 yat limanı için ruhsat verilmiştir. 2004 Olimpiyat oyunları için 8 000 yeni otel yatağı sağlanması gerekmektedir. Oyunlardan sonra yeni otellerdeki müşteri seviyesinin nasıl sabit tutulacağı konusundaki endişelerden dolayı hükümet, başkent Atina’da 14 yıl süreyle yeni otel yapımını yasaklamıştır. Şubat 2001’de izin ihalesi kapatıldığında 55 başvuru bulunmaktaydı. Şimdiki durumda bazı lüks otellerdeki kış müşterisi oranı %25’in altındadır. 10 milyar dolar değerindeki turizm malları Ulusal Turizm Kurumunun (EOT) elindedir ve özelleştirilmek veya özel sektör işletmecileriyle ortak kuruluş kurulması amacıyla, yeni EOT Emlak Geliştirme Şirketine devredilmiştir. Danışmanlar yabancı yatırımcı aramaktadırlar. 3. Kaynaklar ve Altyapı 3.1. Nüfus Yunanistan’ın 2001 yılındaki resmi nüfusu 10,9 milyon olarak tespit edilmiştir. Nüfusun beşte üçü, ülkenin üçte birlik kesiminde yaşamaktadır (dağlık bölgede nüfus dağılımı seyrektir). Nüfusun neredeyse yarısı da Atina ve Selanik gibi iki büyük şehirde toplanmıştır. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Başlıca şehirlerin nüfusu, 1991 (1 000) Atina Selanik Attika (Atina hariç) Akhaia Larisa Iraklion Serrai Dodhekanisos Ioannina Kozani 3 072,9 946,9 450,5 300,1 270,6 264,9 192,8 163,5 158,2 150,4 Kaynak:The EIU,Greece,Country Profile 2001 Etnik olarak, şimdiki sayılarının 600,000 olduğu tahmin edilen ve sayıları giderek artan mülteciler ve ekonomik sebeplerle gelenlerin (özellikle ikincisi) dışında nüfusun çoğu Yunanlıdır. Bunların neredeyse yarısı Arnavutluktan gelmektedir ve diğerleri, giderek artan sayıda Ortadoğulu mülteciler ve Afrika kıtasından gelen ekonomik göçmenlerdir (bazı tahminler bu kesimin 1 milyon gibi yüksek bir rakama ulaştığını söylemektedir). Yunanistan’ın bölgelerinden biri olan Makedonya’da, Slav diyalektiği ile konuşan 60 000 kişi yaşamaktadır, ancak bunlar Atinalılar tarafından etnik veya kültürel azınlık olarak kabul edilmemektedir. Sayı olarak, nüfusunun %98’i Yunan Ortodoks Hıristiyan dinindedir. Trakya’da Slav (Pomak) ve Türk asıllı 120 000 kadar Müslüman yaşamaktadır. Ayrıca Epirus’da, Çingene toplumları ve Eski Halk (çok eski Dalmaçya ve Arnavutluk halkı) da yaşamaktadır. Avrupa’nın geri kalan kısmı gibi, Yunanistan da, doğurganlık oranlarını düşürerek ve daha uzun yaşam beklentisi sağlayarak, demografik görüntüsünü değiştirmiştir. 1996 yılında doğum anındaki yaşam beklentisi, kadınlarda 80,3 (OECD ortalaması 78,8 yaş) ve erkeklerde 75,1 (72.6) yaştır. Doğurganlık oranı, normal çocuk doğurma çağındaki kadınlar için, 1986 yılındaki 1,62’ye kıyasla, 1996 yılında 1,31 çocuğa düşürülmüştür. Nüfus (1 000) Erkek Kadın Toplam Yıllık % Değişim 1995 5 160 5 294 10 454 0,3 1996 5 168 5 307 10 475 0,2 1997 5 177 5 322 10 499 0,2 1998 5 183 5 333 10 516 0,2 1999 5 192 5 346 10 538 0,21 Kaynak:The EIU,Greece,Country Profile 2003 3.2. Doğal Kaynaklar ve Çevre Ülkenin dağlık konumu nedeniyle toprakların %40’ı koyun ve keçiler için uygun otlakları bulunan seyrek dağılımlı yüksek araziyken, ülkenin yalnızca %25’inde topraklar işlenmektedir (1996 yılında, bu arazinin %65’i tarıma ayrılmıştır, %31’i ağaç ve asma ekilidir ve geriye kalan topraklarda sebze ve diğer bahçe tarımı yapılmaktadır). Resmi olarak ülkenin %22’sinin ormanlık arazi olduğu bildirilmişken, havadan yapılan son araştırmalar ağaçla kaplı arazinin yangınlar nedeniyle %17’ye düştüğünü göstermektedir. Yaz mevsiminin özelliği hava sıcaklığının 30°C’nin üstünde olması ve ya çok az ya da hiç © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 yağmur yağmamasıdır. Ekinlerin büyümesi için yoğun bir sulama sağlanması gerekmektedir. Yüksek ısı, birçok ada ve uzun sahil şeridinin hepsinin bir arada bulunması Yunanistan’ı başlıca turistik merkezlerden biri yapmıştır. 3.3. Ulaşım ve İletişim Yunanistan, AB’ye üye olan herhangi bir ülkeyle sınırı bulunmayan tek AB üyesi ülkedir ve ticaretinin beşte ikisini AB ile yapmaktadır. Yunanistan’ın başlıca Avrupa pazarlarından coğrafik olarak uzak olması ve düşük kaliteli ulaşım ve iletişim ağına sahip bulunması, sürekli bir ticari açık vermesinin altında yatan en önemli faktörlerdir. Bu durumu düzeltmek için, AB’nin ikinci Çerçeve Programı kapsamında (CSF II, 1994-99) verilen fonun harcamalarının dörtte birinden fazlası ulaşım için ayrılmıştır ve CSFIII (2000-06) adı altında verilen mevcut fonun %36’sı da temel olarak otoban, demiryolu ağı, denizyolu ve havaalanlarını geliştirilmek üzere ayrılmıştır. Balkan ülkeleriyle olan ulaşım hattının ve Avrupa bağlantılı limanlara ulaşımı sağlayacak karayolu hattının geliştirilmesine özel bir önem verilmiştir. 2004 Olimpiyat Oyunlarının Yunanistan’da yapılması kararı, ulaşım, iletişim ve diğer altyapı işlerinin artırılmasını teşvik edici bir unsurdur. 3.3.1. Demiryolu Hellenic Demiryolu Kurumu (OSE) uzun zaman önce kurulmuş olmasına rağmen, ülkenin zorlu arazisi nedeniyle gelişmesi engellenmiştir. Kurumun demiryolu istasyonlarından, Güney-Doğu Avrupa’nın iç bölgelerine uzanan demiryolu hattı, yetersizdir ve çok az kullanılmaktadır. Bu sistem, AB’nin Avrupa Ulaşım ağı (TENs) programına dahil edilmiş ve çift raylı ve hatların 200 km/saat hıza izin verecek şekilde elektriklendirilmesi programı uygulanmıştır. OSE’nun CSF III yatırım fonundan bir 1 trilyon Drahmi alması planlanmıştır. Aynı zamanda Atina ve Spata’daki yeni havaalanını da birbirine bağlayan bir ışıklı gidişgeliş demiryolunun Attika’da yapılması projesine öncelik verilmiştir. Büyük Atina’da 1997 yılında tamamlanması planlanan 21 istasyona sahip iki yer altı hattı bulunmaktadır. Ancak, gecikmeler nedeniyle 2000 yılının sonlarında yalnızca 18 istasyon açılmıştır. Uluslar arası Olimpiyat Komitesi, bu sistemin 2004 oyunları tesislerine kadar uzanması için yetkilileri zorlamaktadır fakat, hükümet 150 milyar Drahmi olarak hesaplanan maliyet nedeniyle henüz bir girişimde bulunmamıştır 3.3.2. Karayolları İki uluslararası standart otoban, Atina üzerinden, Patras ve Selanik’i (Pathe olarak bilinmektedir) birbirine bağlamakta ve Igoumentitsa’dan Selanik’e uzanarak kuzey Yunanistan’ı boydan boya geçip Türkiye sınırına kadar ulaşmaktadır (Egnatia). Egnatia projesininde bazı güçlüklerle karşılaşıldığı için, tamamlanması 2003-05 yılları olarak planlanmıştır. Bu projeler TENs programına dahil edilmiş ve fonun %60’ı, Çerçeve Program kapsamında gelmiştir. İkinci bir yol inşaatı olarak, Atina’yı Elefsis’in endüstri merkezine ve yeni Spata havaalanına bağlayan BOT projesi, Yunanistan-Fransa konsorsiyumuyla yapılmaktadır. Bu yolun bir bölümü, Mart 2001’de açılmıştır. Igoumenitsa’yı Patras’a bir asma köprü (2004 yılında tamamlanması planlanmıştır) ile birbirine bağlayacak bir batı otoyolu Korinth körfezini boydan boya geçmektedir. 3.3.3. Denizyolu Yunanistan limanlarında uluslararası denizciliği engelleyecek hiçbir sınırlama bulunmamaktadır. AB’nin Ortak Pazar kurallarına göre, kıyı denizciliği ve tekne gezintileri, 1 Ocak 1999’dan itibaren AB gemilerine açılmıştır. Ancak, Yunanistan 2004 yılının sonuna © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 kadar, ülkenin adalara olan rotaları düzenlemesine izin veren kısıtlayıcı tedbirlere sahiptir. 1999-2000 yılları arasında deniz filosunun modernizasyonundan sonra hükümet, kamu hizmeti emrinde çalışan ve daha seyrek uğranan limanları desteklemek amacıyla, tüm adalara olan ziyaretleri Kasım 2002 yılına kadar azalttığını ilan etmiştir. Pire yükleme limanıdır, ancak Balkanların iç bölgelerine kadar uzanan demiryolu hattının eksiklikleri nedeniyle kullanımı çok sınırlıdır. OSE yatırımının bir diğer önceliği ise, limana ve yeni düzenlenen bölgeye bağlantı sağlayacak iki raylı demiryolu yapmaktır. Yükleme limanı yalnızca gemilerin denizden transit geçişleri için hizmet vermektedir. Selanik’de de yükleme tesisleri ve iyi demiryolu hattı bulunmaktadır ancak, büyük yolcu gemilerinin Doğu Asya ve Avrupa arasında ticaret yapması için gerekli rota üzerinde değildir. Yaklaşık tüm yüzen gemi darası tonlarının altıda biri olmak üzere, Yunanistan dünyanın en büyük deniz filosuna sahiptir. Ancak, gemilerde çalışacak mürettebatın büyük bir bölümünün Yunan uyruklu olması mecburiyetinin maliyetleri arttırması nedeniyle, bu gemilerin 2000 yılında dörtte biri Yunanistan bayrağı altında kayıtlıdır. Uluslararası gemicilikten elde edilen kazancın önemi, Yunanistan ekonomisi için 1999 gelirlerinde fazlasıyla kanıtlanmıştır ve uzun süren krizde fiyatların sabitleştirilmesinin ardından ticaret açığına katkıları iki mislidir. Yunanistan Ticaret Donanması 1997 1998 1999 2000a Yunanistan yararına sahip olunan b Gemi Sayısı 3 204 3 358 3 424 3 584 Gemi darası (milyon ton) 127.8 133.6 139.3 151.0 b Yunanistan bayrağı taşıyan gemiler Gemi Sayısı 987 946 911 909 Gemi darası (milyon ton) 49.3 47.9 48.2 49.9 c Dış-ticaretden sağlanan kazanç (ABD $ m) 2 104 1 173 5 141 Bilinmiyor ticari eşya ile ilgili ticaret açığı yüzdesi 11.5 13.0 28.6 Bilinmiyor a 1 Mart 2000. 1.000 grt üzerindeki gemiler, c ulaşım gelirleri için Yunanistan Bankası rakamları, hemen hemen tümü denizcilikten elde edilmiştir. Kaynak:The EIU,Greece,Country Profile 2001. b 3.3.4. Havayolu 2001 yılına kadar 50 yaşındaki, yetersiz donanımlı Atina Hellenikon Havaalanı Yunanistan’da hava trafiğinin en önemli bölümünü üstlenmiş durumdaydı. 28 Mart 2001 tarihinde, Atina’nın güney doğusunda bulunan Spata’da başlangıç kapasitesi her yıl 16 milyon yolcu olan ve 50 milyon yolcu kapasitesine genişletilmesi hedeflenen ikiz-pistli yeni bir havaalanı açılmıştır. Selanik havaalanı da son zamanda yenilenmiş olmasına rağmen halen büyük uçakları çekme kapasitesine sahip değildir. Halen sürdürülen havaalanı vergisini kullanarak bölgesel havaalanlarının yenilenmesi programı yürürlüğe konulmuştur. 3.3.5. İletişim AB yönergelerine göre tüm üye ülkelerden, iletişim altyapısını oluşturmak ve 1998 yılının başından itibaren telefon hizmetlerini sağlamak üzere tüm kısıtlamaların kaldırılması istenmiştir. Yunanistan’da 1 Ocak 2000 tarihine kadar kısıtlı bir telefon hattı hizmeti © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 mevcuttu. Bunun üzerine bir hükümet kuruluşu olan Hellenic İletişim Kurumu (OTE), serbest pazarda rekabet edebilmek için katma değer hizmetlerini dijitalize edebilmiş ve geliştirebilmiştir. Yunanistan’da 1992 yılından beri mobil telefon hizmetleri Panafon ve Telstet şirketleri ve bir kamu operatörü olan Cosmote tarafından yürütülmektedir. Düzenleyici yetkili olarak Ulusal İletişim ve Posta Komitesi 2000 yılında kurulmuştur. Aralık 2000’de dokuz lokal telsiz bağlantı ruhsatı açık artırmayla satışa sunulmuştur (yasalar, ruhsat sahiplerine, istedikleri zaman sabit kablo bağlantısı yapma izni vermiş olmasına rağmen bu bağlantı kablodan çok, son mikrodalga kullanıcılarının bağlantılarıdır). Altı ruhsat satılmıştır ve OTE verdiği orta düzeydeki fiyatla bu açık artırmaların ikisini kazanmıştır. Bir ruhsat alan Halk Gücü Kuruluşu (DEH) ve bir diğer ruhsatı almak için tercihi yapması istenen Hellenic Demiryolları Kurumu arasında bir konsorsiyum kurulmuştur. OTE iletişim konusunda bölgesel bir merkez olmayı hedeflemiş ve Ermenistan iletişim sisteminin %90’ını satın almış, Romanya ve Sırbistan sisteminin %35’lik bir bölümünün kontrolünü ele geçirmiştir. Ayrıca, Ukrayna’da mikrodalga ağını işletme konusunda ve Gürcistan kartlı telefon sisteminde bir birlik oluşturmuştur. OTE Bulgaristan ve Makedonyada, ülke hatlarının açık artırmayla satın alınmasında başarısız olmuştur (ancak, yeni ihale açıldığında tekrar teklif vereceğini bildirmiştir). Bir şubesi olan Cosmote, Bulgaristan ve Arnavutluk’taki mobil hizmetleri açık artırmayla satın almıştır. 3.4. Enerji Enerji verilerine göre, Yunanistan’da 2000 yılında temel enerji temininin %67’si net ithalat ile elde edilmiştir, bu net ithalatın %90’ı petroldür. Yunanistan’ın enerji politikası, petrolün yerine yerel linyit kullanmayı hedeflemişse de, giderek büyüyen çevresel sorunlardan dolayı bu hedef daha temiz yakacak kullanılmasına yöneltilmiştir. Kalkınma Bakanlığının 2010 yılı projeksiyonlarına göre, linyitin toplam kullanıma katkısı düşerken, Rusya ve Arnavutluk’tan ithal edilen doğal gaz kullanımı artmıştır. Solar ve rüzgar gücü gibi alternatif enerjilerin geliştirilmesi artarken, bunların tüm temel gereksinimlere katkılarının düşmesi beklenmektedir Temel yerel enerji kaynağı, 60 yıl daha korunmuş rezervleri bulunan linyittir. Kuzey Ege’de bir petrol yatağı, kaynağının tükendiği 1999 yılında kadar işletmede kalmıştır. En fazla randıman gösterdiği dönemde, Yunanistan’ın toplam petrol gereksiniminin yalnızca %10’unu karşılamıştır. Bu kapsamda, Yunanistan’ın 15 yıllık gereksiniminin yaklaşık üçte birini karşılayacak bir başka petrol yatağının işlenmesi, Türkiye ile olan kara suları ve deniz dibi hakları konusundaki anlaşmazlıklar nedeniyle engellenmiştir. 1997 yılında, Ege denizinde kıyı boyunca ve açık denizde, iki yabancı birliğe, dört keşif araştırması yapmaları için ödenek tahsis edilmiştir. Toplam yıllık kapasitesi 20 milyon ton olan ikisi kamu, ikisi özel olmak üzere dört rafineri bulunmaktadır. Yunanistan petrol ürünleri konusunda büyük ölçüde kendine yeten bir ülkedir. Ancak ısınmak için akaryakıt ve yağlama ürünlerindeki açık yıllık olarak 2.5 milyon ve 0.2 milyon ton olarak hesaplanmıştır ve bu açık yapılan ithalatlarla karşılanmaktadır. Petrol ürünleri pazarı 1990’lı yılların başında yeniden düzenlenmiştir, fakat devlet tahvili ile ilgili yasama, halen yabancı aydınlanma ürünlerinin ithalinde güçlükler yaratmaktadır. 1998 yılında Kamu Petrol Kuruluşu, Hellenic Petrol (El.Pet.) adı altında bir birleşik hisse senedi kuruluşuna dönüştürülmüştür ve %35’lik hissesi borsada satılmaktadır. Halen, El.Pet. üç yabancı petrol kuruluşu ile, içlerinden birisinin kuruluş için yatırım yapması konusunda görüşmelerini sürdürmektedir. El.Pet. özel rafineri olan ve Selanik’in Kuzey limanından, Makedonya’ya’a uzanan 3.5 milyon ton/yıl kapasiteli bir boru hattı inşa eden Okta’nın © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 gelirlerini kontrol etmektedir. 1995’te, Yunanistan, Bulgaristan ve Rusya yetkilileriyle, Bulgaristan’ın Kara Deniz limanı olan Burgas’tan başlayıp, İstanbul Boğazı ve Çanakkale boğazını geçerek, Yunanistan’ın Ege Denizi Limanı olan Alexandroupoli’ye uzanan ham petrol boru hattı için 700 milyon dolar değerinde bir protokol imzalamışlardır. Yunanistan’ın elektriğe olan talebi giderek artmaktadır ve ortalama değerler olarak her yıl %4.5 oranında artmaya devam edecektir. 2000 yılının sonunda Kamu Enerji Kurumu (DEH) 10 990 mw.lık toplam kapasiteye sahipti (%44,6 linyit, %18,1 petrol, %10,1 doğal gaz, %26,9 hidroelektrik ve %0,3’ü yenilenebilir kaynaklar). Kurumun beş yıllık çalışma planında 1 855 mv daha fazla ek gereksinim bulunduğu bildirilmiştir. 1988 yılında kurulan Devlet Gaz Kurumu (DEPA), Rusya (doğal gaz) ve Arnavutluk’la (sıvılaştırılmış doğal gaz-LNG) iki gaz tedariki sözleşmesi imzalamayı başarmıştır ve dağıtım şebekesini kurmuştur. Ana boru hattının ve ilgili dağıtım şebekesinin kurulması siyasi nedenlerle engellenmiş ve aynı zamanda LNG alan tesislerde Yunanistan’ın deprem bölgesi olması nedeniyle teknik sorunlarla karşılaşılmıştır. LNG terminalinin kriyogenik tesisleri 1999 yılında tamamlanmış ancak, o yılın Eylül ayında şiddetli bir depreme direnmek zorunda kalmıştır. Yüksek ve orta derece basınçlı dağıtım şebekelerinin akışı, büyük üretici firmaların hızlı müdahalesi ile sağlanmıştır. Ancak, düşük basınçlı dağıtımın gerçekleştirilmesi çok yavaş ilerlemektedir. AB’nin gaz konusundaki yönergesine göre, doğal gaz pazarının liberalleştirilmesi üç aşamada gerçekleştirilecektir. Buna göre, en az %20’si Ağustos 2000’e kadar özel rekabete açılacak daha sonra Ağustos 2003’de %28’i ve Ağustos 2008’e kadar da %33’ü açılacaktır. Fakat, bazı üye ülkelere göre hızlı liberalleşme, toplam gaz talebinin ortalama %80’ini Ağustos 2000’e kadar AB Pazarına açmakla eşit anlama geldiği için, bu konuda Yuna0nistan başlangıç olarak geri kalmış görünmektedir. Ancak, doğal gaz kullanım kapasitesini artırılması ile ilgili olarak endüstrinin gösterdiği kayda değer ilgi, hükümeti bu konuda yeniden düşünmeye ve liberalleşmeyi hızlandırmaya zorlamıştır. Yunanistan, yaklaşık 2.5 milyon metrekare kapasiteyle Avrupa’daki solar toplayıcıları için en büyük donanımlı bölgedir. Birçok adaya kurulan 0.5 mw randımanlı fotovoltaik güç istasyonları ve 1999 yılının sonunda rüzgar gücüyle elektrik üreten birimler, 180 mw kapasiteyle işletmeye başlamıştır. Elektrik pazarındaki liberalleşmenin ardından bu kapasitenin 300 mw’a yükselmesi beklenmektedir. 4. Dış Ticaret 4.1. Genel Değerlendirme Yunanistan’ın yıllara göre dış ticaretia ( milyar ABD$) YILLAR İHRACAT İTHALAT HACİM DENGE 1997 11,7 26,4 38,1 -14,7 1998 11,7 27,0 38,7 -15,3 1999 11,6 26,1 37,7 -14,5 2000 10,6 26,2 36,8 -15,6 2001 9,9 27,8 37,7 -17,9 2002 7,2 29,5 36,7 -22,3 Kaynak:EIU-Economic Intelligence Unit,Greece,Country Report July 2003 a EIU tahmini © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Gümrük verilerine göre ithalat değerinin yaklaşık %25’i oranında ve Yunanistan Merkez Bankasının yeni ödemeler dengesi göstergelerine göre de üçte bir oranında, ihracatıyla Yunanistan eşya ticaretinde büyük yapısal açığa sahiptir. Başlıca ürünleri, yiyecek, ham pamuk, tütün, tekstil (hazır giyim de dahildir), kimyasallar, yarı işlenmiş mineraller, metal ürünler, çimento ve rafine edilmiş petrol ürünleridir. Yunanistan, enerjisinin büyük bir bölümünü, bazı yiyecekleri, hemen hemen tüm taşımacılık teçhizatını, makinelerinin ve elektrik aletlerinin çoğunu ithal etmektedir. Yunanistan 1981 yılında Avrupa Birliğine girdikten sonra dış ticaretindeki açık giderek artmıştır. AB’ye girmeden önce, Yunanistan’ın endüstriyel ürünlerinin %45’i gümrük vergileri, kotalar ve diğer kısıtlayıcı önlemler yoluyla etkili bir koruma altındaydı. 1990’ların başında neredeyse tüm korumalar kaldırılmıştır. Yunanistan ihracat piyasasının büyük bir bölümü 1960 ve 1970’lerde ücretlerin düşük olduğu bir dönemde gelişmiştir. Bugün, işgücü maliyeti düşük olan ülkelerin pazarlarıyla büyük bir rekabet içindedir. 1994’e kadarki 30 yıl içinde Yunanistan tekstil sektörü, Genel Gümrük Vergisi ve Ticaret Anlaşması (GATT) altında yapılan Çok Yönlü Düzenlemelerin iki taraflı kota ve gümrük vergisi anlaşmalarından yararlanmaktaydı. Bu anlaşmalar, Dünya Ticaret Örgütünün (WTO) destekleriyle 2005 yılına kadar yeniden gözden geçirilecektir. Yunan şirketleri, ülkede ve bölgede yabancı ortaklarla stratejik birlik kurmak için, daha kaliteli ve daha katma değerli mal üretiminin yollarını aramaktadır. Yunanlı ihracatçılar ayrıca, ticaret yaptıkları başlıca ortaklarının para birimlerine karşı drahminin değer kazanmasına yol açan sıkı para politikası ile de başa çıkmak zorunda kalmışlardır. Bu durum ayrıca Yunanistan’ın neredeyse tümüyle ithalatına bağımlı olduğu sermaye mallarının fiyatlarının düşük tutulmasına da yardımcı olmuştur. Yunan firmaları, eski Doğu Bloku ülkelerinde, Balkanlarda ve Kara Deniz bölgesinde yeni açılan pazarlardan yararlanma konusunda çok çabuk davranmışlardır. Bu bölgelerle yapılan ticaret toplam ihracat değerinin %15’ini teşkil etmektedir. Hükümet, devlet kontrolündeki bankalar yoluyla, Ukrayna, Romanya, Ermenistan, Gürcistan, Moldova ve Azerbaycan gibi ülkelere ticari kredi sağlanması çabalarını desteklemektedir. Ülkenin dış ticaret politikası büyük ölçüde üyesi bulunduğu Avrupa Birliğine bağlıdır. Gerek ithalat, gerekse ihracat rejimi, Avrupa Birliğinin izlediği politikalara göre belirlenmektedir. Sektörlere göre dış ticaret, 1997 (fob, cif) İhracat fob Mamül Mallar Yiyecek ve içecek Petrol ürünleri Hammadde ve yarı işlenmiş Mineraller ve maden cevherleri Diğerleri de dahil olmak üzere toplam ABD $ (milyon) 2 892 1 033 601 259 228 5 373 İthalat fob Tüketim malları Sermaye malları Yiyecek Benzin ve yağlar Hammaddeler Diğerleri de dahil olmak üzere toplam Kaynak:The EIU,Greece,Country Profile 2002 © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 ABD $ (milyon) 9 391 5 643 1 138 2 805 2 667 23 644 4.2. Yunanistan’ın İhracatı Yunanistan’ın ihracatında en önemli kalemleri, tarım ürünlerinden meyve ve sebzeler, tütün, pamuk, kısmen petrol ürünleri, bitkisel yağlar, tekstil iplikleri ve mamülleri, demirdışı metallerden alüminyum, demir-çelik ürünleri oluşturmaktadır. Bunların arasında önemli düzeyde artış gösterenlerden ilki pamuktur. Son 5 yıllık dönemde Yunanistan’ın pamuk ihracatı önemli ölçüde artmıştır. Bunda AB fonlarından pamuk üreticilerine sağlanan yardımların büyük etkisi olduğu düşünülmektedir. Ülke grupları itibariyle Yunanistan’ın AB’ye yönelik ihracatı 45-60% düzeyinde değişmektedir.Bu grup içinde önemli sayılabilecek ülkeler sırasıyla Almanya, İtalya, İngiltere’dir. Başlıca Ticari Partnerleri, 2001 İHRACAT Toplam İhracattaki payı(%) Almanya İtalya İngiltere Fransa Toplam AB ABD Bulgaristan GKRY Makedonya 11,7 8,8 8,5 3,9 44,0 5,7 5,7 4,8 3,7 İTHALAT Toplam İthalattaki payı(%) Almanya İtalya Fransa Hollanda Toplam AB Rusya S. Arabistan ABD İran 12,9 11,3 5,9 5,3 50,8 5,3 3,5 3,3 3,2 Kaynak:EIU-Economist Intelligence Unit, Greece, Country Profile 2003 4.3. Yunanistan’ın İthalatı Yunanistan enerjisinin büyük bir kısmını, bazı yiyecekler (çoğunlukla protein ürünleri), ulaşım teçhizatları ve elektrikli eşyalarla makinelerin çoğunu ithal etmektedir. İthalat ve ihracat rakamlarının kabaca kıyaslaması yapıldığında , ihracatın ithalatı karşılama oranının yaklaşık %40’tan %24 düzeyine düştüğü görülmektedir. Yunanistan’da, petrol hariç olmak üzere, yapılan ithalatın büyük ölçüde tüketim malı ağırlıklı olduğu görülmektedir. Yunanistan ithalatçısı olduğu et ve süt ürünleri gibi temel gıda ürünlerinin yanı sıra her tür sanayi ürününü de ithal etmektedir. Yunanistan, coğrafi yapısının etkisiyle tarıma fazlaca elverişli olmaması nedeniyle, birçok gıda ürününün, özellikle işlenmiş gıdaların, ithalatçısı konumunda bulunmaktadır. İthalatta da ülke grupları içinde en yüksek pay %50-70 ile AB ülkelerine ait olmuştur. Bunlar içinde en yüksek pay İtalya ve Almanya’ya aittir. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Yunanistan’ın İthalatında Başlıca Ürünler GTİP 27 84 87 85 89 Yıllık Büyüme (20002001, %) Ortalama Yıllık Dünya İthalat Artışı 1997-2001, %) Dünya İthalatında Payı (2001, %) Dünya İthalatında Sıralaması (2001) 22 7 13 0.6 25 2,735,499 -3 -13 3 0.3 43 2,188,437 -2 -24 4 0.4 32 2,127,352 3 -11 8 0.2 41 1,133,157 20 -28 1 4,3 6 Ortalama Yıllık Büyüme (1997-2001, %) 4,284,514 Değer (2001, milyon ABD$) ÜRÜN ADI Metal Cevherleri, Curuf ve Kul Kazan, Makina ve Cihazlar,Aletler,Parçaları Motorlu Kara Taşıtları Elektrikli Makina Ve Cihazlar,Aksam Ve Parçaları Gemiler,Suda Yuzen Taşıt Ve Araclar 30 Eczacılık Urunleri 1,114,409 4 3 13 0.9 20 39 Plastik ve Plastikten Mamul Eşya 834,156 -3 -4 4 0.4 37 72 Demir ve Celik 752,855 -4 -4 -1 0.6 34 48 Kağıt ve Karton 738,624 2 -6 2 0.7 28 90 Optik,Fotograf,Sinema,Olc u,Kontrol,Ayar Cihazları. 625,685 -3 -9 7 0.3 39 2 Etler ve Yenilen Sakatat 585,24 -8 -10 1 1,4 16 61 Örme Esya 479,247 5 3 5 0.5 24 86 Demiryolu Ulaşım Araçları 471,819 18 2807 2 4,9 6 4 Süt Ve Süt Mamülleri 451,198 -5 0 0 1,5 14 445,668 -1 1 6 0.3 40 426,659 -3 -9 2 0.4 28 368,110 1 -15 1 0.4 45 325,437 -2 3 3 0.6 38 317,497 3 5 8 0.4 32 315,938 0 -11 2 0.5 35 314,579 2 -1 5 0.9 26 292,629 -8 -6 0 0.4 29 289,908 -3 11 2 0.8 23 265,001 18 12 5 0.2 38 28,184,032 1 -5 4 0.0 42 29 62 73 38 94 76 33 44 22 88 Organik Kimyasal Mustahsallar Örülmemiş Giyim Eşyası ve Aksesuarları Demir veya Çelikten Eşya Muhtelif Kimyasal Maddeler Mobilyalar, Aydınlatma, Reklam Lambaları Aluminyum ve Aluminyum Eşya Uçucu Yağlar, Rezinoitler Agaç ve Agaçtan Mamul Eşya Mesrubat, Alkollü Içkiler ve Sirke Hava Taşıtları,Uzay Aracları,Aksam Ve Parçaları Toplam (diğerleri dahil) Kaynak: ITC Trademap © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 5. Türkiye Yunanistan Ticareti 5.1 İkili Ticaret Türkiye ile Yunanistan arasındaki mevcut siyasi sorunlar bugüne kadar ekonomik ilişkilerin gelişmesini engellemiştir. İki ülke arasındaki ticaret hacmi 1990’lı yıllara kadar düşük seviyelerde seyretmekle birlikte, 1990’lı yıllardan sonra artmaya başlamış, bu artış en çok 1995 yılında yaşanmıştır. 1994 yılında 273,8 milyon dolar olan dış ticaret hacmi 1995 yılında %49’luk bir artışla 410,6 milyon dolar olmuştur. 1996 yılında ise Gümrük Birliğinin de katkısı ile %13 oranında artan dış ticaret hacmi 521,5 milyon doları bulmuş, bu rakam 1997 yılında 729 milyon dolara ulaşmıştır. Fakat 1997’den sonra dış ticaret hacminde bir düşme başlamıştır. 2000 yılında Yunanistan’dan ithalatımızda önemli artış olmuş ve dış ticaret hacmi 868,1 milyon dolar seviyesine çıkmıştır. 2001 yılında toplam ticaret hacmindeki düşüşe rağmen, ihracatımız %7,5 artışla 472.9 milyon dolar ve ithalatımız %38 düşüşle 266,1 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. 2002 yılında ihracatımızdaki %21,3 ve ithalatımızdaki %21,6 artış sonucu Yunanistan’la ticaret hacmimiz en üst düzeye çıkarak 897,4 milyon dolar seviyesine ulaşmıştır. Türkiye-Yunanistan Dış Ticaret Değerleri (milyon dolar) YILLAR 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 İHRACAT 168,7 209,9 236,5 298,2 369,2 406,8 437,3 472,9 573,8 İTHALAT 105,1 200,7 285,0 430,8 319,7 303,0 430,8 266,1 323,6 DENGE 63,6 9,2 -48,5 -132,6 49,5 103,8 6,5 205,9 250,2 HACİM 273,8 410,6 521,5 729,0 688,9 709,8 868,1 739,0 897,4 Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı 5.2. Yunanistan’dan İthalatımız Yunanistan’ın Türkiye’ye yönelik ihracatında en önemli kalemlerini, pamuk, demir-çelik, tütün, balık ve deniz ürünleri, ham deri ve kürk, petrol ve ürünleri, kimyasal ürünler, ham ve yarımamul plastikler, kağıt-karton mamulleri oluşturmaktadır. Yunanistan’ın Türkiye’ye olan ihracatı içinde pamuk ve tütün önem kazanmaya başlamıştır. Yunanistan’da pamuk üretiminin, AB kaynaklarından büyük ölçüde destek görmesi, Türkiye’de ise pamuk üretiminin iç piyasaya yetmemesi ve tekstil sektörünün büyümesi bu sonucu ortaya çıkarmıştır. Yunanistan’ın Türkiye’ye olan ihracatının cok önemli bir başka kalemi de tarım grubundan olan ham derilerdir. Yunanistan’ın kuzey bölgelerinin hayvancılığa elverişli olması, yine bu konuda AB’den finansman desteği alması bu sektörü geliştirmiştir. Türkiye’de hayvancılığın zayıflaması bu sonuca zemin hazırlamıştır. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 2002 Yılında İthalatımızda Önem Arz Eden Ürün Grupları- ($) Gtip 52 39 27 29 41 48 76 84 85 47 32 83 60 72 49 62 44 38 54 73 15 23 61 74 26 Ürün Adı Pamuk Plastik ve Plastikten Mamul Eşya Mineral Yakitlar, Mineral Yağlar ve Müstahsalları Organik Kimyasal Müstahsallar Ham Postlar, Deriler (Kürkler Hariç) ve Köseleler Kağıt ve Karton;Kağıt Hamurundan Kağıt ve Kartondan Eşya Aluminyum ve Aluminyum Eşya Kazan; Makina ve Cihazlar, Aletler, Parçaları Elektrikli Makina ve Cihazlar,Aksam ve Parçaları Odun Hamuru;Lifli Selülozik Maddelerin Hamurları, Hurdalar Debagat ve Boyacılıkta Kullanılan Hülasa, Boya, Macun, Sakızlar Adi Metallerden Çeşitli Eşya Örme Eşya Demir ve Çelik Basılı Kitap,Gazete, Resim vb Baskı Sanayı Mamulu Örülmemiş Giyim Eşyası ve Aksesuarları Ağaç ve Ağaçtan Mamul Eşya; Odun Kömürü Muhtelif Kimyasal Maddeler Dokumaya Elverişli Suni ve Sentetik Lifler Demir veya Çelikten Eşya Hayvansal ve Bitkisel Yağlar ve Bunlarin Müstahsalları Gıda Sanayii Kalıntı ve Döküntüleri,Hazır Hayvan Gıdaları Örme Giyim Eşyası ve Aksesuarları Bakır ve Bakırdan Eşya Metal Cevherleri,Cüruf ve Kül Değer 117 922 024 47 538 182 29 648 649 16 215 507 13 809 761 12 707 913 10 991 216 9 779 460 5 131 254 4 643 711 4 561 307 3 501 911 2 917 548 2 757 315 2 599 709 2 304 757 2 264 100 2 239 298 2 094 971 2 002 805 1 865 201 1 674 475 1 606 759 1 565 339 1 542 537 Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı 5.3. Yunanistan’a İhracatımız Yunanistan’ın Türkiye’den ithalatında son yıllarda en önemli kalemleri, kimyasal maddeler, pamuk, ham ve yarımamul plastikler, balık ve deniz ürünleri, meyve ve sebzeler, kauçuk ürünleri (özellikle otomobil lastikleri), tekstil iplikleri, haberleşme ve ses cihazları, oto yan sanayi mamülleri, giyim ve eşya aksesuarı, ayakkabılar ve demir çelik oluşturmaktadır.Yunanistan’ın Türkiye’den yaptığı tarım ve sanayi ürünleri ithalatı son zamanlarda artış göstermiştir. Madencilik ve taşocakçılığı grubu ise yaklaşık aynı düzeyde kalmıştır. Sonuç olarak Yunanistan’ın Türkiye’den ithalatında genel olarak her geçen yıl istikrarlı bir artış gözlenmektedir. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 2002 Yılında İhracatta Önem Arz Eden Ürün Grupları ($) Gtip 72 87 84 73 85 70 08 52 27 39 61 03 69 54 62 07 94 63 48 55 40 57 58 25 20 Ürün Adı Demir ve Çelik Motorlu Kara Taşıtları,Traktör, Bisiklet ,Motosiklet Kazan;Makina ve Cihazlar,Aletler,Parçaları Demir veya Çelikten Eşya Elektrikli Makina ve Cihazlar,Aksam ve Parçaları Cam ve Cam Eşya Yenilen Meyvalar,Kabuklu Yemişler Pamuk Mineral Yakıtlar, Mineral Yağlar ve Müstahsalları Plastik ve Plastikten Mamul Eşya Örme Giyim Eşyası ve Aksesuarları Balıklar, Kabuklu Hayvanlar,Yumuşakçalar Seramik Mamulleri Dokumaya Elverişli Suni ve Sentetik Lifler Örülmemiş Giyim Eşyası ve Aksesuarları Yenilen Sebzeler ve Bazi Kök ve Yumrular Mobilyalar,Aydınlatma,Reklam Lambaları Mensucattan Mamul Diğer Eşya,Kullanılmış Eşya,Paçavralar Kağıt ve Karton;Kağıt Hamurundan Kağıt ve Kartondan Eşya Sentetik ve Suni Devamsiz Lifler Kauçuk ve Kauçuktan Eşya Halılar ve Diğer Dokumaya Elverişli Maddeden Yer Kaplamaları Özel Dokunmuş Mensucat, Dantela, Duvar Halıları, İşlemeler Tuz,Kükürt, Toprak ve Taşlar, Alçılar ve Çimento Sebze, Meyva, Bitki Parçalari, Sert Kabuklu Yemiş Konserveleri Değer 77 219 680 48 433 230 37 597 947 31 060 114 30 952 367 19 981 073 17 737 026 17 338 339 16 354 808 16 068 585 15 417 131 15 192 741 14 368 268 14 335 613 13 907 260 13 366 747 13 158 580 12 346 836 11 851 474 11 850 212 11 010 082 10 530 459 9 830 559 7 973 624 6 379 893 Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı 5.4. Türkiye-Yunanistan Arasındaki Anlaşma ve Protokoller Hava Ulaştırması Anlaşması (22 Temmuz 1947) Türkiye-Yunanistan Ticaret ve Ödeme Anlaşması (7 Kasım 1953) Türkiye-Yunanistan Arasında Uluslararası Karayolu Nakliyatına Dair Anlaşma (16 Kasım 1970) Turizm Alanında İşbirliği Anlaşması (20 Ocak 2000, Ankara)-Yürürlükte Çevrenin Korunmasına İlişkin Mutabakat Muhtırası (20 Ocak 2000, Ankara) -Yürürlükte Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması (20 Ocak 2000, Ankara) -Yürürlükte Organize Suç, Uyuşturucu Madde Kaçakçılığı ve Yasadışı Göçün Önlenmesi Anlaşması (20 Ocak 2000, Ankara) -Yürürlükte Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği Anlaşması (4 Şubat 2000, Atina) -Yürürlükte Gümrük İdarelerinin İşbirliği ve Karşılıklı Yardım Anlaşması (4 Şubat 2000, Atina) Yürürlükte Kültürel İşbirliği Anlaşması (4 Şubat 2000, Atina) -Yürürlükte Ekonomik İşbirliği Anlaşması (4 Şubat 2000, Atina) -Yürürlükte Deniz Taşımacılığı Anlaşması (4 Şubat 2000, Atina) -Yürürlükte © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Tarım Alanında Teknik, Bilimsel ve Ekonomik İşbirliği Protokolu (22 Haziran 2000, Ankara) -Yürürlükte 6. Yunanistan Pazarı İle İlgili Bilgiler 6.1. Fiyatlandırma ve Ödeme Şekilleri Yunanistan’a ihracat ve fiyatlandırmada, İlaç sanayii ve tarım ürünleri dışında, Yunanistanda fiyatlar tamamen serbest piyasa koşullarına tabiidir. Bir ürünün fiyatlandırılmasında, ihracatçı firma, ödeme ve vadeyi değerlendirmek durumundadır. Siparişler ve piyasa genelde küçüktür. Büyük siparişlerde Yunanlı ithalatçılar genelde özel ödeme teklif edecektir. Yunanlı ithalatçılar genelde CİF teslimat talep etmektedirler. Ancak, büyük Yunan firmaları teslimatın Türkiyede fabrikada yapılması isteyebilmekte ve taşıma ve sigortayı kendileri organize edebilmektedirler. Genelde peşin ödeme veya akreditifli olarak başlayan ticari ilişkiler sonraki partilerde vesaik mukabiline veya açık hesaba dönüşmekte ve zaman zaman ödenmeme şikayetleri ile karşılaşılabilmektedir. İthalatçılar Yunanistan’da akreditif işlemlerinin çok masraflı olduğundan şikayet etmektedirler. Sevk evraklarının suretleriyle gümrüklerden mal çekilebildiği ve akreditifteki muhabir banka güvencelerinin bertaraf edilebildiği görülebilmektedir. Bankaların herhangi bir garanti vermesi için, önce eşdeğer nakit miktarın bankaya yatırılması gerekmektedir. Ekstra giderlerden kaçınmak için Yunanlı firmalar genellikle vesaik mukabili ödeme şeklini tercih etmekte veya 30-60 gün veya daha uzun vadeli ödeme kolaylığı aramaktadır. 6.2. Ticari Düzenlemeler ve Standartlar Yunanistan standartlar konusunda AB tarafından oluşturulmuş direktifleri takip eder. ISO 9000 kabul edilmiştir ve birçok yerel firma tarafından kullanılır. Ayrıca birçok hükümet sözleşmesi için de bir gerekliliktir. Yunanistanda standart ve teknik düzenlemeler Yunan Standart Kurumu ELOT tarafından yürütülmektedir.Ancak AB uygulamaları geçerli olmakla bereber teknik kontroller belirlenen standartlara göre genelde Atina ve Selanik’te kurulu laboratuarlar vasıtasıyla yapılmaktadır. İlgili kurumun bu güne kadar çalıştırmaya başladığı komiteler ve sektörlere ilgili web sayfası www.elot.gr ile ulaşmak mümkün bulunmaktadır. 6.3. Vergiler Yunanistan Avrupa Birliği’nin üyesi olduğu için , AB’nin ortak dış gümrük vergisi uygulamasını, ortak tarım, ulaşım politikasını ve eşya, emek ve sermayenin serbest dolaşımı konusundaki direktifleri kabul etmiştir. AB üyeleri ile ticaret vergiye maruz değildir. Diğer ülkeler için gümrük vergisi ürünün %5-7’sidir. Genel olarak vergiler hammaddelerde düşüktür, fakat tekstilde yüksektir. Yunanistan’da KDV oranları mal ve hizmet alım-satımlarında % 18 olup, ithalatın Midilli, Sakız, Sisam, Oniki Adalar, Kiklades ve Taşoz, Semadirek, Kuzey Sporades ve Skiros adalarına yapılması halinde KDV % 13 olarak uygulanmaktadır. Ancak Yunanistan genelinde temel tüketim mallarında %8 ve kitapta %4 olarak uygulanmaktadır. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 6.4. Yatırım Teşvikleri Yunanistan Dünya Ticaret Örgütünün yatırım ve teşviklere ilişkin düzenlemelerini kabul etmiştir. Verimli girişimlerde yerli ve yabancı yatırımcılar arasında bir eşitlik içinde yatırım teşvikleri mevcut bulunmakadır. Sağlanan teşviklerin parasal miktarı bölgenin kalkınmışlığı ile ters orantılıdır. Bir başka deyişle az kalkınmış bir bölgede yatırım yapıldığında daha çok teşvik alınmaktadır. Beş yıldan daha fazla faaliyette bulunacak yatırımcılar faiz subvansiyonu ve vergi istisnaları ile, eğer yatırımları ile ihracata dönük üretim yapıyorlar ise veya ithal ikameci bir yaklaşımla ithal edilmekte olan ürünlerin ithalini engelemiş iseler, ilave vergi teşvikleri verilmektedir. 3 milyar DRh.(10 milyon Dolar)’ı aşan yatırımlar veya yabancı katılımcılar var ise 1,5 Milyar DRh.(5 milyon Dolar)’ı aşan yatırımlar için Yunan Yatırım Merkezi (ELKE- The Hellenic Center For Investment, www.elke.gr ) tek nokta olarak projenin gerçekleşmesinden sorumlu olup, ilave hükümet teşvikleri de verilmektedir. Bir yatırımın genişletilmesi, veya bakımı veya kurulması için bir ön şart aranmamakla birlikte bir yatırımcı vergi ve/veya yatırım teşviki talep ettiğinde performasına ilişkin veriler aranmaktadır. Yerel katkı, ithal ikamesi, ihracata dönüklük ve teknoloji transferi gibi hususlar Yunan hükümet yetkilileri tarafından değerlendirilerek yatırım teşvikleri verilmektedir. Ayrıca, yatırım teşviklerinin verilmesi sırasında sıralanan verimliliği sağlayamayan firmaların aldıkları teşviklerin iadesi veya kaldırılması mümkün olabilmektedir. İzin için hükümete sunulan bütün bilgiler gizli olarak degerlendirilmektedir. Avrupa Birliği ülkeleri dışından gelen yabancılar, oturma ve çalışma müsaadesi aldıktan sonra çalışabilirler. Yabancı yatırımcıları etkileyen ayırımcı veya tercihli ithalat/ihracat politikaları bulunmamakta olup, bu ve benzer hususlar artan bir şekilde AB düzenlemeleri çerçevesinde yürütülmektedir. 6.5. İhracatta Gerekli Belgeler AB ile Türkiye arasındaki ticarette ATR.1 ve ATR.3 olarak kullanılan dolaşım belgeleri, Gümrük Birliği Anlaşması imzalandıktan sonra sadece ATR olarak kullanılmaya başlanmıştır. Avrupa Birliği'ne yönelen ihracatta, Katma Protokol gereğince malların gümrük muafiyetinden yararlanabilmesi için "ATR Dolaşım Belgesi"nin ihracatçı ülke yetkilileri tarafından düzenlenerek gümrük idarelerince vize edilmesi gerekmektedir. İhracatçı, bağlı bulunduğu odadan aldığı ATR Belgesini eksiksiz ve tam olarak doldurmalı ve odaya onaylatmalıdır. Beş nüsha olarak doldurulan Dolaşım Belgesine, 1 Adet Fatura Sureti ve dilekçe eklenmektedir. Dolaşım Belgesinin yeşil renkte olan ilk nüshaları ihracatçıya verilmektedir. Beyaz renkli olan nüshalardan biri ise Gümrük idaresinde kalmaktadır. Diğer 2 nüsha da fiili ihracatı takibeden ilk işgünü içinde Gümrük idaresince ilgili odaya gönderilmektedir. Ayrıca, Türkiye'nin Avrupa Birliği ile demir çelik ürünlerinde (AKÇT ürünleri) imzaladığı Serbest Ticaret Anlaşması kapsamındaki ürünlerin ihracatında da EURO.1 Belgesinin düzenlenmesi gerekmektedir. Türkiye ile AB arasında malların "Serbest Dolaşım" ilkesi çerçevesinde tercihli ticarete konu olması malların menşeinin belirlenmesi bakımından yeni bir düzenlemeye gidilmesi ihtiyacını doğurmuştur. Tercihli ticarette mallar Türkiye veya AB Menşeli olabildikleri gibi, © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 üçüncü ülke menşeli de olabilmektedir; bundan dolayı menşe kümülasyonuna hangi ürünlerin girebileceğinin ayrıca tespit edilmesi belgelendirilmesi gerekmektedir. Bu ihtiyaç nedeniye, Türkive ile AB arasındaki ticarette kullanılmakta olan A.TR belgesi ile birlikte Tedarikçi belgesi kullanılmaktadır. “Tedarikçi Beyanı” belgesi taraflar arasında ticarete konu olan malların menşeini belirleyecek ve ithal edilen ürünlerin sisteme taraf ülkelere yeniden ihracının söz konusu olması halinde ithalatçının talebi üzerine düzenlenir. 6.6. Serbest Ticaret Bölgeleri Yunanistan, Pire, Selanik ve Heraklion-Girit liman bölgelerinde mevcut üç serbest ticaret bölgesine sahiptir. Yabancı orijinli mallar bu bölgelere gümrük ve diger vergileri ödenmeksizin getirilir ve transit yüklemesi yapılır veya re-export edilirse gümrük ve diğer vergilerden muaffiyeti devam eder. Benzer şekilde, alıcı adına, depolomaya ve malların transferine ilişkin olarak bölgede düzenlenen belgeler damga vergisinden de muaftır. Yükleme-boşaltma işlemleri AB’nin 2504/88 ve 2562/90 sayılı Yönetmeliklerine göre yürütülmektedir. Transit malların antrepolarda tutulma imkanı bulunmaktadır. Ayrıca bölgeler paketleme,tasnif etme ve etiketleme işleri için de kullanılabilmektedir. Montaj ve imalat işlemleri azda olsa Selanik bölgesinde bulunmaktadır. Ambar masraflarının her altı ayda ödenmesi ile depolama süresinde bir sınırlama bulunmamaktadır. 6.7. Türk İhracatçıları İçin Cazip Olabilecek Pazarlar-İşbirliği Olanakları Türkiye ile Yunanistan arasında sağlanan yakınlaşma ikili ticari ve ekonomik ilişkileri arttıracaktır. İki ülke güçlerinin birleşmesiyle de başta Karadeniz, Balkanlar ve Bağımsız Devletler Topluluğu olmak üzere üçüncü ülkelerde ve uluslararası pazarlarda her iki ülkenin rekabet gücünü arttıracaktır. 6.8.1. İnşaat Sektöründe Mevcut Olanaklar Uluslararası Olimpiyat Komitesinin 1997 yılında almış olduğu kararla, 2004 yılı Yaz Olimpiyatları Atina’da yapılacaktır. Özel sektör ve Yunan Devleti de mevcut ticari amaçlı binaların, hastanelerin, limanların ve havaalanların modernize çalışmalarıyla ilgilenmektedirler. Ayrıca Yunan Halkı, sahip oldukları gayri menkulleri inşaat haline dönüştürme, mevcut binaların yenileme ve genişleme çalışmalarına başlanmasını istemektedirler. Sonuç olarak bu sektörde, inşaat malzemeleri piyasasının önümüzdeki 2 yıl içerisinde yıllık reel %10-15 oranında büyümesi beklenmektedir. ‘Do – it – yourself’ piyasası Yunanistan’da büyümekte olan bir pazar ve AB ülkeleri yanı sıra, Amerikan firmaları da ürünlerinin dayanıklılık ve kaliteli olma özellikleriyle bu piyasa da rekabet halindedirler. Avrupa ülkelerinin birçoğu Yunanistan’da yerel firmalarla ortaklık kurmuş veya bir şube kurma aşamasındadırlar. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 İnşaat Malzemeleri piyasasında Yunanistan’a ihraç edilebilecek başlıca ürünler şunlardır: Şeffaf sırla döşenmiş seramik kaldırım taşları Yol döşemede gerekli olan her türlü madde Şömine veya duvar çinisi Biçilmiş veya yontulmuş, dilimlenmiş ve doğranmış kereste İç duvarlar, taş veya tahta döşeme Dolgu ( painters fillings) ve musluklar İnşaat sektörü iki ülke arasında işbirliği imkanı yaratan alanlardan biridir. Özellikle navlun maliyeti yüksek olan bu sektörde iki ülkenin coğrafi yakınlık avantajını kullanıp işbirliğine gitmeleri, hem Yunanistan, hem de Türkiye açısından rekabeti arttırıcı etki yapacaktır. Ayrıca, Karadeniz Ekonomik İşbirliği çerçevesinde ortak projeler aracılığıyla üye ülkelerde altyapı ve enerji alanlarında da işbirliği olanağı vardır. Yunan Hükümeti, bu pazara girmek isteyen yabancı yatırımcılardan ISO sertifikası talep etmektedir. Piyasaya giriş engellerini aşabilecek, kaliteli ve kalıcı ürünlerle rekabet gücüne sahip Türk İhracatçılarının da, istikbali çok parlak olan bu pazarda kendilerine bir yer edinmeleri mümkün görülmektedir. Pazara yeni girecek Türk Firmaları için 690800, 848100, 440700,311400 ve 830200 Gtip numaralı ürünler için fırsatlar mevcuttur. 6.8.2. Tıbbi Teçhizat Piyasası (MED) Yunan tıbbi teçhizat piyasasının yaklaşık %90’ı ithalata dayanmaktadır. Çoğunlukla Almanya (%21), Amerika (%17,6), İtalya (%14) ve Hollanda’dan (%7,8) ithal edilen bu cihazların maliyeti 1999 yılında 520 milyon dolar olarak tahmin edilirken, bu ithalatın önümüzdeki 3 yıl içinde yıllık real büyüme oranının %8-10 civarında artacağı beklenmektedir. Bu projeksiyon Yunanistan Sağlık Bakanlığı tarafından açıklanan hastane yapımı ve modernizasyon projeleri temeline dayanmaktadır. Tıbbi teçhizat tüketimi daha çok kamu sektöründe yoğunlaşmış olup, toplam piyasa satışlarının % 65-70’ini oluşturmaktadır. Yunanistan’da tıbbi teçhizat yerel üretimi kısıtlıdır. Birkaç küçük ve orta büyüklükte firma dışında, sadece bir tane dinamik ve yüksek teknolojiye sahip Yunan tıbbi cihaz üreticisi vardır. Bunlar hastane malzemeleri, düşük maliyetli elde yapılmış tekerlekli sandalye, bandajlar, tüller, ince ve seyrek dokunmuş kumaşlar ve temel hastane gereçleri üretmektedirler. Geleceği parlak yan sektörleri, cerrahi aletler, cerrahi/ tıbbi aletler ve elektro/tıbbi teçhizatlar oluşturmaktadır. 6.8.3. Dondurulmuş Balık Pazarı Yunanistan’da son birkaç yıl içinde dondurulmuş balık tüketimi %15 oranında artış göstermiştir. Fakat kişi başına düşen yıllık 24 kg dondurulmuş balık tüketimi, diğer Avrupa ülkelerine göre daha düşüktür. Hayat standartlarındaki iyileşme, sağlıklı gıda tüketimine yönelik eğilimlerin artmasıyla birlikte taze balıktan daha ucuz olan dondurulmuş balık tüketiminin de artışına neden olmuştur. En çok dondurulmuş ürünler kalamar, karides, morina balığı ve deniz levreği’dir. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Dondurulmuş balık piyasasında Türkiye’nin en büyük İhracat pazarlarından biri de Yunanistandır. Özellikle taze dondurulmuş balık sektöründe rekabet gücü yüksek olan ülkemiz, Yunanistan’nın ithalat arzına cevap verebilecek niteliktedir. 6.8.4. Franchising Franchising sistemi Yunanistan’da ilk defa 1970’lerde ilk defa uygulanmış fakat sektörde hızlı büyüme 1990’lı yıllarda başlamıştır. Bugün birçok franchise sistemi başarıyla uygulanırken pazarda halen birçok bakir alan mevcuttur. Pazarda Mc Donalds, Pizza Hut, Dunkin Donats vb. gibi büyük firmaların rekabetine rağmen hızla değişen hayat koşullarına paralel olarak fastfood ve hazıryemek sektörlerinde imkanlar mevcuttur. Giyim, ev eşyaları, hediyelik eşya gibi sektörler ve özellikle çocuklara yönelik dil-computer eğitimi alanları yatırım için elverişlidir. Yunanistan geniş ve dinamik bir orta sınıfa sahiptir ve bu nüfusun büyük bir kısmı (%40) Atina ve çevresinde yaşamaktadır. Yaz aylarında 10 milyonu aşkın turistin gelmesi ülkeyi franchise sektörü için daha da cazip bir pazar haline getirmektedir. 6.8.5. Sert Kabuklu Ceviz, Badem, Fındık vs. Pazarı Yunanistan’da tüketim trendi, sert kabuklu ceviz, badem, fındık, fıstık vs. gibi yiyeceklerin, gıda ve şekerleme sanayiinde kullanımında düzenli bir artış olduğunu göstermektedir. İyi kalitedeki sert kabuklular daha çok çerez olarak kullanılmaktadır. Yunanistan, yıllık kişi başına 8 kg tüketimiyle dünyanın en çok ceviz tüketen ülkelerinden biridir. Yunanistan, ağaçta yetişen sert kabuklu ceviz türü yiyecekleri başta Amerika olmak üzere, İran ve Türkiye’den ithal etmektedir. 7. İşadamlarımız İçin Faydalı Bilgiler 7.1. Pasaport ve Vize Gerek yeşil gerekse lacivert pasaporta sahip T.C vatandaşları için vize zorunludur. Genelde iş gezileri için davet mektubu talep edilmektedir. 7.2. Ulaşım Türk Hava Yolları Kış ayları 26 Ekim- 31 Mart arasında 9 adet ve yaz programında 1 Nisan-26 Ekim arasında 11 adet İstanbul-Atina-İstanbul seferi düzenlemektedir. Kış seferleri, her gün İstanbul ayrılış 08.20 ve Atina kalkış 10.30 ve diger iki sefer Perşembe ve Pazar günleri İstanbul kalkış 17.05 ve Atina kalkış 19.30 olarak uygulanmaktadır. Yaz seferleri, Pazartesi, Cuma ve Cumartesi İstanbul kalkış 08.30 ve Atina dönüş kalkışı 10.30, diğer günler Salı,Çarşamba, Perşembe ve Pazar İstanbul kalkış önceki günlerin 22.00 ve Atina dönüş 07.45 ve yine bu günler için dört uçuş İstanbuldan kalkış 12.30 ve Atina Dönüş kalkış 14.30 olarak düzenlenmektedir. Ayrıca Yunan Milli hava yolu şirketi Olimpik’in Atina-İstanbul-Atina arasında haftada 7 seferi bulunmakta olup kış aylarında her gün 08.00 Atina kalkış ve İstanbul kalkış ise 10.30 olarak ilan edilmektedir. Yaz uygulamasında saatler değişmektedir. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 7.3. Kambiyo Denetimi Yabancı paraların miktar sınırlaması olmaksızın ülkeye girişi serbesttir. Ancak 10 000 Euro veya 9 770 doları aşan nakitlerin girişte beyan edilmesi gereklidir. Seyahet çeklerinin girişte beyanı zorunlu değildir. Dövizin yurt dışına gönderilmesi Mayıs 1994’den beri serbest olup, 2000 Euro’yu aşan miktarın beyan edilmesi zorunlu bulunmaktadır. Ancak, 10 000 Euro’yu aşan dövizi yurt dışına çıkaran Yunan vatandaşlarının vergi borçları olmadığına dair vergi dairelerinden belge getirmeleri gereklidir. Yurtdışına para, döviz veya çeklerin postalanması yasaktır. 7.4. İş Gelenekleri Yunan işadamları pazarlığı çok fazla kullanırlar. Yunanca halkın 96%’sı tarafından kullanılan resmi dildir. Fakat iş görüşmelerinde bu bir engel değildir. Çünkü Yunanistan’da hükümet görevlileri ve işadamlarının çoğu İngilizce veya Fransızca bilmektedir. 7.5. Çalışma Saatleri Devlet Daireleri: Pazartesi-Cuma: 7:30 –3:00 (Ekimden mayısa kadar) Cumartesi-Pazar:Tatil Pazartesi-Cuma:7:00-2:30 Cumartesi-Pazar:Tatil (Mayıstan Ekime kadar) Ticarethaneler: Pazartesi-Cuma: 8:00-5:00 Cumartesi-Pazar:Tatil İmalathaneler: Pazartesi-Cuma: 7:00-3:00 Cumartesi-Pazar:Tatil Bankalar: Pazartesi-Cuma:8:30-2:00 Cumartesi-Pazar:Tatil 7.6. Zaman Türkiye ile aynıdır. GMT’in (Greenwich mean time) iki saat ilerisindedir. 7.7. Resmi Tatiller 1,6 13 28 1 15 28 25,26 Ocak Mart Nisan Mayıs Ağustos Ekim Aralık © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 7.8. Bölgesel Tatiller: İoannina’ın Kurtuluşu: Oniki Adalar Accession Günü (Tahta çıkma ) İskeçe’nin Kurtuluşu: St.Demetrios Günü (sadece Selanik’te): St.Andreas Günü(sadece Patra’da): 20 Şubat 7 Mart 4 Ekim 26 Ekim 30 Kasım 7.9. Yunanistan İçindeki Mesafeler Patra – Atina Atina – Lamia Lamia – Larissa Igoumenitsa – Larissa Larissa – Selanik Selanik – Kipi Selanik – Kavala Kavala – İskeçe İskeçe – Gümülcine Gümülcine – Dedeağaç Dedeağaç – Kipi : 215 km. : 215 km. : 146 km. : 303 km. : 186 km. : 368 km. : 173 km. : 56 km. : 54 km. : 65 km. : 45 km. 7.10. Telefon Kodları ve Acil Numaralar Atina Korfu Iraklion Kos Mykonos Paros Patra Rodos Santorini Skiathos Selanik Zakynthos Mobil 010 06610 0810 02420 02890 02840 0610 02410 02860 04270 0310 06950 093 veya 094 Operatör(Atina) Operatör(Atina dışı) Operatör(uluslararası) Polis Turist Polisi Acil servis İtfaiye 131 132 161 100 171 18 199 © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 8. Değerlendirme Türkiye ile Yunanistan arasındaki ticari ilişkiler AB ile Gümrük Birliği Anlaşmasının Yürürlüğe girdiği 1996 yılından itibaren artış göstermiştir. 1996 yılında iki ülke arasındaki ticaret hacmi ilk defa 500 milyon doların üstünde gerçekleşmiştir. Özellikle ihracatımızda istikrarlı bir artış gözlenmiş ve 1997 yılından sonra ülkemiz Yunanistan’la olan ticaretinde ticaret fazlası vermeye başlamıştır. Son 3 yıllık dönem ele alındığında ihracatımız 2000 yılında %7, 2001 yılında %7,5 ve 2002 yılında %17,6 oranında artarken ithalatımız 2000 yılında %29,7 oranında artmış, 2001 yılında %61,9 oranında daralmıştır ve 2002 yılında %17,8 oranında artmıştır. Yunanistan’la ticaretimizde en önemli maddeler demir-çelik, pamuk, makine ve teknik cihazlar, tütün, yaş meyva-sebze, kağıt ürünleri, plastik mamülleri, kauçuk eşya, mineral yakıtlar, optik alet ve cihazlar, cam ve tekstil ürünleridir. Türkiye Yunanistan’ın önemli ihracat pazarlarından biridir. Yunanistan’ın Türkiye’ye ihracatı birçok AB üyesi ülkeye ihracatından daha büyüktür. Toplam ithalatı içinde ülkemizin payı ise ihracatına nazaran daha önemsiz bir yer tutmaktadır. Fakat ülkemizin ihraç ettiği mallar ithalat mallarına göre daha yüksek katma değere sahiptir. Yunanistan pazarı hem zevk ve beğeniler hem de coğrafi bakımdan ülkemize yakın, aynı zamanda alımgücü yüksek bir pazardır. Başta turizm olmak üzere, inşaat, enerji, bankacılık, ve birçok sektörde sağlanacak işbirliği her iki ülkenin de yararına olacaktır. Atina’da yapılacak 2004 Olimpiyatları için başlanan altyapı çalışmalarının tamamlanması ve oyunlar öncesi ve esnasında ihtiyaç duyulacak malzemeler için 1,6 milyar dolar tutarında bir bütçe öngörülmüştür. İhtiyaçların önemli bir bölümü ithalat yoluyla karşılanacaktır. Ayrıca Yunan Hükümeti destekleme Fonu çerçevesinde AB’den 20002006 yılları arasında büyük kısmı altyapı projelerine tahsis edilecek olan yaklaşık 30 milyar dolar tutarında bir kaynak temin etmiştir. Bu miktar Yunan Hükümeti ve özel sektörün katılımıyla daha da artacaktır. Sözkonusu projelerin gerçekleştirilmesi özellikle inşaat sektöründe ve yan sanayinde büyük talep yaratacaktır. Yunan hükümeti şu aşamada Türkiye ile ticari ilişkilerin geliştirilmesinin ön koşulu olarak siyasi sorunların öncelikli olarak çözülmesi politikasını gütmekte ve ülkemizle ticari ve ekonomik ilişkilerin daha da geliştirilmesine yönelik bir politika izlenmesine ilişkin açık bir tavır ortaya koymamakta, ancak, bu ilişkilerin aksamasına yol açacak bir davranış içinde de bulunmamaktadır. © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 9. Yararlı Adresler T.C. Büyükelçiliği: Vasileos Yorgiu B No.8 10674 Athens Tel.00 30 10 72 63 000 Faks.72 29 597 E-Mail; turkembgr@hol.gr T.C. Ticaret Müşavirliği 26, Righilis Str. Athens 10674 Tel: +30/10 722 21 96 - 729 13 52 Faks: 724 29 48 E- mail: dtati@otenet.gr Yunanistan Cumhuriyeti Büyükelcilıği Adres: Zia Ür-Rahman Cad. No:9-11 G.O.P. - ANKARA Tel: ( +90 312 ) 436 88 60 - 436 88 62 Faks: ( +90 312 ) 446 31 91 Yunanistan Türkiye Ticaret Ataşeliği Tel: 212 2452231, 2927118 Faks: 212 2927119 E-mail:turkey@dos.gr Konsolosluklarımız -Atina-Pire Başkonsoloslugu Vasıleos Pavlou 22 154 52 P. Psychıco Greece Tel : 010 671 48 28- 010 672 11 53 Faks : 010 677 64 30 E-Maıl : grxs0987@attglobal.net -Gümülcine Başkonsolosluğu Odos Ionon 14 691 00 Komotını Greece Tel : 05310 22 713 -05310 31 823 Faks : 05310 32 761 E-Maıl : turkbaskon@kom.forthnet.gr -Rodos Başkonsolosluğu Odos Iroon Polıtechnıou 10-12 851 00 Rhodes Greece Tel : 02410 23 362 ,!5fyj Faks : 02410 27 472 -Selanik Başkonsoloslugu Odos Aghıou Dımıtrıou 151,546 34 Thessalonıkı Greece Tel : 0310 24 84 52 FAKS : 0310 24 84 50E-Maıl : turcosel@hol.gr Türk Hava Yolları Atina Bürosu Büro Tel; 0030 10 32 21 035, 32 22 569,32 20 561, 32 46 024 Faks.32 45 975 Atina Havaalanı; 0030 10 96 46 601 © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 HEPO, Hellenic Export Promotion Organization ( İGEME Benzeri ) Adres: 86-88, Marinou Antypa Str. (Athens) 163 46 İLİOUPOLİS, GREECE Tel: +30-1-99 82 100 Faks: 99 69 100-2 e-mail: info@hepo.gr web: www.hepo.gr ELKE (Hellenic Centre for Investment) 3 Mitropoleos St. Athens 105 57 Tel: 00 301 324 2070 Faks: 00 301 324 2079 web: www.elke.gr Yunan Tütün Kurumu Hellenic Tobacco Organisation (EOK) Tel: 524 73 11 Faks: 524 73 18 Yunan Milli Turist Kuruluşu Greek National Tourist Organisation Tel: 322 31 11 Faks: 322 41 48 Ticareti Geliştirme Kuruluşu Export Promotion Organisation (OPE) Tel: 996 19 00 Faks: 991 53 92 Milli İstatistik Kurumu National Statistical Servicd (ESYE) Tel: 324 85 11 Faks: 324 10 98 Yunan İhracatçıları Birliği Panhellenic Exporters’ Association Tel: 522 89 25 Faks: 522 29 29 Yunanistan Odalar Birliği Central Union of Chambers of Greece Tel: 363 71 84 Faks: 362 23 20 Yunanistan Endüstriyel Kalkınma Bankası Hellenic İndustrial Development Bank (ETBA) Tel: 924 29 00 Faks: 924 15 13 © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Ticaret Bakanlığı Ministry of Development Commerce 20 Kaningos Street GR-101 81 Athens Tel: 01/380-8664 & 380-0566 Faks: 01/380-3422 Enerji Bakanlığı Ministry of Development Energy 80 Michalakopoulou Street GR-101 92 Athens Tel: 01/748-2762 - 4 Faks: 01/777-2485 Kalkınma Bakanlığı Ministry of Development Research and Technology 14-18 Messsoghion Avenue GR-115 10 Athens Tel: 01/775-3834 Faks: 01/775-3872 Sanayi Bakanlığı Ministry of Development Industry 80 Michalakopoulou Street GR-101 92 Athens Tel: 01/775-2904 Faks: 01/770-4898 Milli Ekonomi Bakanlığı Ministry of National Economy Ermou & 1 Kornarou Streets GR-105 63 Athens Tel: 01/328-6012 Faks: 01/328-6017 www.ypetho.gr Ministry of National Economy Investment & Development 5 Nikis Street, Syntagma Square GR-101 80 Athens Tel: 01/333-2692 Maliye Bakanlığı Ministry of Finance 10 Karagiorgi Servias Street GR-101 84 Athens Tel: 01/323-8549 Faks: 01/322-4071 © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 State Accounting Office 37 Panepistimiou Street GR-101 65 Athens Tel: 01/333-8447 Faks: 01/323-9980 Ministry of Transport & Communications Transport 2 Anastaseos & Tsigande Streets GR-101 91 Papagos Tel: 01/650-8765 Faks: 01/650-8097 www.yme.gr Ministry of Transport & Communications Communications 2 Anastaseos & Tsigande Streets GR-101 91 Papagos Tel: 01/650-8891 Faks: 01/650-8023 Ministry of Agriculture Agricultural Policy & Int'l Relations 5 Aharnon Street GR-101 76 Athens Tel: 01/529-1288 Faks: 01/524-0955 Ministry of Agriculture EU and International Matters 2 Aharnon Street GR-101 76 Athens Tel: 01/524-3458 Faks: 01/524-9097 Supreme Chemical Laboratory 16, Anastasiou Tsoha Street GR-115 21 Athens Tel. 01/647-9000 Faks: 01/646-6229 Hellenic Civil Aviation Authority (HCAA) 1 Vassileos Georgiou Street GR-166 04 Hellenikon, Athens Tel: 01/894-4263 & 894-4243 Faks: 01/894-4279 Public Power Corporation (PPC) 30 Chalkokondyli Street GR-104 32 Athens Tel: 01/523-1508 Faks: 01/523-9906 © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Hellenic Petroleum (HELPE S.A.) 17th klm Athinon-Korinthou GR-19 300 Aspropyrgos Tel: 01/553-3000 Faks: 01/553-3010 Public Natural Gas Corporation (D.EP.A.) 207 Messogion Avenue GR-115 25 Neo Pyschiko Tel: 01/674-9501 Faks: 01/674-9504 & 675-5402 Hellenic Telecommunications Organization (OTE) OTE Building 99 Kifissias Avenue GR-151 81 Amaroussion, Athens Tel: 01/611-5026 Faks: 01/689-9899 Dimokritos National Research Center EKEFE Dimokritos GR-153 10 Aghia Paraskevi, Attiki Tel: 01/651-3021 Faks: 01/651-0594 Hellenic Railways Organization (OSE) 1 Karolou Street GR-104 37 Athens Tel: 01/524-2205 & 524-8710 Faks: 01/524-2119 Piraeus Port Authority (OLP) Mr. Harilaos Psaraftis General Director 10 Akti Miaouli GR-185 38 Piraeus Tel: 01/452-0910 - 9 Faks: 01/452-0852 Thessaloniki Port Authority (OLTH) P.O. Box 10467 GR-541 10 Thessaloniki Tel: 031/593-520 & 530-721 Faks: 031/530-729 & 510-500 Depanom (in charge of hospital products) 120 Vasilissis Sophias Avenue GR-115 26 Athens Tel: 01/775-0240 Faks: 01/779-9944 © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Institute of Social Insurance (IKA) 8 Aghiou Constantinou Street GR-104 31 Athens Tel: 01/524-9397 & 522-4861 Faks: 01/522-9180 Greek Standards Organization (ELOT) 313 Aharnon Street GR-111 45 Athens Tel: 01/228-0001 & 223-4966 Faks: 01/228-3034 The National Pharmaceutical Organization (EOF) 284 Mesogion Avenue GR-155 62 Halandri Tel: 01/654-5533 Faks: 01/651-2663 Association of Pharmaceutical Companies of Greece (SFEE) 30 Vas. Georgiou & Mikras Asias GR-152 33 Chalandri Tel: 01/668-9101 Faks: 01/689-1060 Athens Association of Commercial Agents 15 Voulis Street GR-105 63 Athens Tel: 01/323-2622 Faks: 01/323-8378 Athens Chamber of Commerce and Industry 7 Academias Street GR-106 71 Athens Tel: 01/362-4280 Faks: 01/364-5803 www.acci.gr Federation of Greek Food Industries (SEVT) 69 Ethnikis Antistaseos Street & Eptanisou 2 GR-152 31 Halandri Tel: 01/671-1177 & 672-3215 Faks: 01/671-1080 Federation of Greek Industries (SEV) 5 Xenofontos Street GR-105 57 Athens Tel: 01/323-7083 Faks: 01/322-2929 Federation of Greek Industries (SEV) 5 Xenofontos Street GR-105 57 Athens © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Tel: 01/323-7083 Faks: 01/322-2929 Hellenic Central Union of Chambers of Commerce and Industry 7 Academias Street GR-106 71 Athens Tel: 01/363-2702 Faks: 01/362-2320 Machinery Importers and Representatives Association 113 Orfeos Street GR-118 55 Athens Tel: 01/345-0511 Faks: 01/347-0555 Piraeus Chamber of Commerce and Industry 1 Loudovikou Street, Rousvelt Square GR-185 31 Piraeus Tel: 01/417-7241 & 417-9480 Faks: 01/417-8680 Technical Chamber of Greece (TEE) 4 Karagiorgi Servias Street GR-102 48 Athens Tel: 01/325-4590 Faks: 01/322-1772 Thessaloniki Chamber of Commerce and Industry 29 Tsimiski Street GR-546 24 Thessaloniki Tel: 31/275-341 & 276-016 Faks: 31/230-237 www.ebeth.gr Union of Greek Shipowners 85 Akti Miaouli Street GR-185 38 Pireaus Tel: 01/429-1159 Faks: 01/429-0107 Union of Supermarket Business 37 Pireos Street GR-105 53 Athens Tel: 01/321-7510 Faks: 01/321-2364 GAZETELER KATHIMERINI (Daily newspaper) 57 Sokratous Street GR-104 31 Athens Tel: 30/1/529-9000 © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Faks: 30/1/522-8894 EXPRESS (Daily financial newspaper) 39 Amaroussiou Halandriou Street GR-151 25 Maroussi, Athens Tel: 30/1/689-9400 Faks: 30/1/689-9422-1 KERDOS (Daily financial newspaper) 178 Kifissias Avenue GR-152 31 Halandri, Athens Tel: 30/1/647-7881 Faks: 30/1/647-7893 EPENDYTIS (Weekly financial newspaper) CLEVER HELLAS LTD 116 Kifissias & 1 Davaki Streets GR-115 26 Athens Tel: 30/1/649-0000 Faks: 30/1/692-9022 KEFALEO 4 Thermopilon Street GR-152 33 Halandri, Athens, Greece Tel: 30/1/682-0723 Faks: 30/1/682-7058 AGORA 178 Kifissias Avenue GR-152 31 Halandri, Athens, Greece Tel: 30/1/647-3384 Faks: 30/1/647-7893 ECONOMIKOS TACHIDROMOS Lambrakis Press 3 Hristou Lada Street GR-102 37 Athens, Greece Tel: 30/1/333-3555 Faks: 30/1/323-8740 TROFIMA KAI POTA ("Food and Drink") 110, Syngrou Ave GR-117 41 Athens Tel. 01/9240-748 Faks: 01/9219-891-9242650 TİCARİ BANKALAR © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Agricultural Bank of Greece 23 Panepistimiou (Eleftheriou Venizelou) Street GR-102 21 Athens Tel: 01/329-8427 Faks: 01/325-5079 American Express Bank Ltd 31 Panepistimiou (Eleftheriou Venizelou) Street GR-102 26 Athens Tel: 01/323-4781 & 322-8805 Faks: 01/322-4919 & 323-0495 Bank of America 35 Panepistimiou (Eleftheriou Venizelou) Street GR-102 27 Athens Tel: 01/324-5901 Faks: 01/324-1936 Citibank N.A. 8 Othonos St. GR-105 57 Athens Tel: 01/322-7471 & 329-2301 Faks: 01/324-0829 & 324-2535 Commercial Bank of Greece 11 Sofokleous Street GR-102 35 Athens Tel: 01/324-4436 Faks: 01/324-3508 Alpha Bank 40 Stadiou Street GR-102 52 Athens Tel: 01/326-0000 Faks: 01/326-5488 & 326-2138 Ergobank 3-5 Kolokotroni & Voulis Streets GR-105 62 Athens Tel: 01/323-8904 - 5 Faks: 01/322-8906 & 325-3308 General Hellenic Bank 9 Panepistimiou (Eleftheriou Venizelou) Street GR-102 29 Athens Tel: 01/325-0301 & 322-4000 Faks: 01/322-2271 & 324-8334 National Bank of Greece 86 Eolou Street GR-102 32 Athens © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 Tel: 01/334-1002 & 334-1006 & 334-1010 Faks: 01/334-1003 9. Kaynaklar The Economist Intelligence Unit, Country Report, Greece, July 2003 The Economist Intelligence Unit, Country Report, Greece, April 2002 The Economist Intelligence Unit, Country Profile, Greece, 2003 Türkiye Cumhuriyeti, Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı web sitesi www.foreigntrade.gov.tr Dış Ekonomik İlişkiler Kurumu, Yunanistan Ekonomisi ve Türk-Yunan Ekonomik İlişkileri, Ekim 1999 OECD Economic Surveys, Greece, 1998 www.tradeport.org/ts/countries/greece web sitesi Yunanistan Dış Ticaret Müsteşarlığı web sitesi: www.mfa.gr/foreign Yatırım, Finansman Dış Ticaret Dergisi sayı:173-174 Hellenic Export Promotion Organizatoin web sitesi: www.hepo.gr/Directories/maindirectory.htm Trade with Greece, The Athens Chamber of Commerce Quarterly Journal of the Athens, Eylül-Kasım 1999 Yunanistan Pazara Giriş Raporu Mayıs 2002-Atina Ticaret Müşavirliği İzmir Ticaret Odası www.izto.org.tr ITC Trademap © İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005
