ÖN SÖZ

ÖN SÖZ
Bitkisel kökenli gıdaların insanların beslenmelerindeki önemi araştırma sonuçları ile
kanıtlandıkça bitki analizlerine ilgi artmaktadır. İnsan sağlığı üzerinde kimyasal ilaç kalıntılarının olumsuz etkisi daha sık ve daha yaygın şekilde görüldükçe tarım ürünlerinin analizleri pek çok ülke tarafından istenmekte ve önemle izlenmektedir. Nitelikli bol ürün alınmasında olduğu gibi gübreleme programının hazırlanmasında ve değerlendirilmesinde de
bitki analizlerinin yararı her geçen gün daha iyi anlaşılmaktadır. Ayrıca bitki analizleri bir
değil birden fazla amaçla yapılmaktadır. Bitkilerde cereyan eden metabolik ve fizyolojik
olaylara yön veren bitki besin elementleri arasındaki etkileşimin (interaksiyonun) araştırılması, uygulanan gübrelerden bitkilerin yeterli düzeyde yararlanıp yararlanamadıklarının saptanması yanında hasat zamanının belirlenmesi, gözle görülebilen ya da saklı arazların ortaya
çıkarılması başta olmak üzere çeşitli konular bitki analizleri ile çözüme kavuşturulmaktadır.
Bitki analizleri için dünden günümüze Klasik Yöntemler ve Modern (Aletli) Yöntemler adı altında çok sayıda yöntem geliştirilmiş ve/veya uyarlanmıştır. Modern cihazların ve uygulaması kolay duyarlı yöntemlerin geliştirilmesi bitki analizlerinin yaygınlaşmasına yol açmıştır. Çoğu ülkede olduğu gibi ülkemizde de bitki analizlerine ilgi giderek artmış ve laboratuvarların analiz programlarında yerini almıştır. Bitki analiz yöntemlerinin
büyük bir bölümü, önceki yıllarda yayınlanan kitaplarımda1 verilmiştir.
Yirmi dört ana bölümden oluşan bu kitabın 1. Bölümünde; kendine özgü kuralları
olan laboratuvarlarda çalışmak isteyenler için ilk ve temel bilgiler verilmiş, bitki analizlerinde başarılı olmanın koşulları 6 alt başlık altında açıklanmıştır. Dünden günümüze bitki
analizlerindeki gelişmelerin verildiği 2. Bölümde; bitki analizlerinin amacı ve yararı açıklandıktan sonra bitki analiz yöntemlerindeki tarihi gelişim ayrıntılı şekilde açıklanmıştır.
En yeni bilgiler ışığında bitki örneklerinin alınması ve analize hazırlanması 3. Bölümde
1
Kacar, B. (1962). Plant and Soil Analysis. pp.1-72. University of Nebraska, College of Agriculture.
Lincoln, Nebraska, USA.
Kacar, B. (1972). Bitki ve Toprağın Kimyasal Analizleri: II. Bitki Analizlerti, s. 1-646, A.Ü.Ziraat Fakültesi Yayınları 453, Uygulama Kılavuzu 155, A.Ü.Basımevi, Ankara.
Kacar, B. ve A. İnal (2008). Bitki Analizleri. s. 1-892. Nobel Yayın No. 1387, Fen Bilimleri 90, Nobel
Yayın Dağıtım, Ankara.
v
verilmiş, bitki örneklerinin uygun yöntemler ile analiz edilmesinin önemi üzerinde durulmuş, bitki analiz sonuçlarının nasıl ve ne şekilde değerlendirileceği açıklanmıştır. Bitkilerde organik maddenin nasıl parçalandığının açıklandığı 4. Bölümde; bitkilerde organik
maddenin parçalanmasında yaygın şekilde uygulanan kuru yakma ve yaş yakma ile ilgili
değişik yöntemler verilmiştir. Günümüzde bitkiler için mutlak gerekli makro ve mikro elementler olarak gruplandırılan azot (N), fosfor (P), potasyum (K), kalsiyum (Ca), magnezyum (Mg), kükürt (S), demir (Fe), mangan (Mn), çinko (Zn), bakır (Cu), bor (B), molibden
(Mo), klor (Cl) ve Nikel (Ni) belirlemelerine ilişkin yöntemler 5 ile 18. Bölümlerde açıklanmıştır. Bitkiler için yararlı elementler olarak adlandırılan alüminyum (Al), kobalt (Co),
selenyum (Se), silisyum (Si), sodyum (Na) ve vanadyum (V) elementlerine ait yöntemler
ise kitabın sırasıyla 19, 20, 21, 22, 23 ve 24. Bölümlerinde verilmiştir.
Elementlerin analizlerine ilişkin bölümlerin her birinde elementlerin bitkilerde bulunduğu miktarlar, yöntemlerin dayandığı teorik ilkeler ve yöntemlerin kim ya da kimler
tarafından rapor edildiği belirtilmiştir. Yöntem için gerekli araç ve gereçler ile kimyasal
maddeler belirtildikten sonra standart çözeltilerin ve standart eğrinin (kurvenin) nasıl hazırlanacağı, analiz sonucunun nasıl hesaplanacağı açıklanmıştır. Yöntemin kritiği başlığı altında uyulması gereken hususlar ile yönteme ilişkin kritik bilgiler verilmiştir. Yararlanılan
yerli ve yabancı kaynaklar “Kaynakça” başlığı altında ilgili bölüm sonlarında ve okurlara
kolaylık sağlaması yönünden “Yazar Dizini” ile “Konu Dizini” kitabın sonunda ayrı başlıklar şeklinde sunulmuştur.
Kitapta yer alan bölümler, değişik Üniversitelerde ve Araştırma Kuruluşlarında görev
yapan konu uzmanı toplam 20 bilim adamı ve araştırmacı tarafından okunmuş, öneriler
dikkate alınmış, gerekli düzeltme ve düzenlemeler gerçekleştirilmiştir. Yardımcı olanların
isim ve adresleri, yurt dışında yayınlanan kitaplarda da uygulandığı gibi,“Yardım Edenler
(Contributors)” başlığı altında sunulmuştur. Karşılık beklemeden büyük bir özveri içerisinde katkıda bulunan değerli bilim adamı ve araştırmacılarımıza içtenlikle teşekkür ederim. Çalışmalarım sırasında huzurlu bir ortam sağlayan, yardım ve teşvikleriyle bana güç
veren eşim, hayat arkadaşım Ecz. Leyla GÖZÜAÇIK’a da teşekkürü borç bilirim.
Yoğun ve yorucu çalışmalar sonucu hazırladığım bu kitabımın, laboratuvarlarda çalışanlara olduğu kadar Lisan ve Lisansüstü öğrencilere yararlı ve yardımcı olması en büyük
dileğimdir.
Prof. Dr. Burhan KACAR
Ankara, Mart 2014
vi